131 Heerlijkheid Oosthuizen ( Noord-Hollands Archief )
131
Heerlijkheid Oosthuizen
Inleiding
Het archief van de heerlijkheid Oosthuizen, waarvan hier de inventaris volgt, is in het najaar van 1900 aan het Rijksarchief in Noord-Holland in bruikleen gegeven door Mr. Fr. van Bredehoff de Vicq van Oosthuizen, de tegenwoordige ambachtsheer, kantonrechter te Purmerend. *
Er zijn bij opgenomen de stukken, welke toebehoren aan het gemeentebestuur van Oosthuizen en die vroeger door burgemeester en wethouders in bewaring zijn gebracht op het Provinciaal Archief van Noord-Holland.
Oosthuizen, waarop al die bescheiden betrekking hebben of waarnaar zij heen wijzen, is een welvarende gemeente in de polder "de Zeevang", met een bevolking op 31 december 1910, van 1063 zielen, aan de zoom van de Beemster.
Sinds die geweldige waterplas in 1612 werd bedijkt, bloeit te Oosthuizen voornamelijk de veehouderij, met een grote handel in kaas en wol op het binnen- en het buitenland.
In vroeger tijd vond men hier een fraai Raadhuis, met een dubbele trap opgaande, waaronder in 1626 een Waag en Wachthuis werd gebouwd, maar bij een omvangrijke vernieuwing in 1837 heeft het een gedaante gekregen, die niet meer bijzonder het oog boeit. In 1892 door brand gedeeltelijk vernield, is het op dezelfde manier, doch iets aantrekkelijker, opgebouwd.
De kerk moet uit het jaar 1518 dagtekenen en is zeer bezienswaardig, zowel om haar bouworde als de fraaie kerkmeubelen, banken, preekstoel, orgel, gebrandschilderde vensters en dergelijke. Ook trekt niet ten onrechte in hoge mate de prachtige graftombe van de ambachtsheer Mr. François van Bredehoff (1686-1721) de welverdiende aandacht. Ook de twaalf rouwkassen van leden uit hetzelfde burgermeesterlijk geslacht. *
Vroeger was hier nabij de kerk ook een slot of herenhuis, de aangename woonstede van de ambachtsheer, omringd door een ruime hof, maar dit lustverbijf is in 1862 gesloopt en van de vermakelijke plantages uit verleden tijden is weinig overgebleven.
Reeds tamelijk vroeg moet Oosthuizen als heerlijkheid door de landsheren zijn uitgegeven, want de bezitters ervan zijn in een onafgebroken reeks van het jaar 1292 tot heden bekend.
De eerste was Heer Gerrit van Heemskerck, die in 1292 een voorrechtsbrief schonk aan zijn geminde onderzaten van Luttick (klein)Oosthuizen. Zo luidt de naam, waaronder deze gemeente, eeuwen lang bekend is geweest, en die men menigmaal verbonden vindt met Etersheim, Hobrede, Middelie, Kwadijk, Schardam; buurtschappen, gehuchten of dorpen, die korter of langer tot dezelfde heerlijkheid, ten minste aan dezelfde ambachtsheer behoorden.
Het archief is wel voorzien van privileges, waarmee de Oosthuizers en hun buren begunstigd zijn, maar nog rijker aan processtukken. In sommige tijden bestond er, naar het schijnt, een aanstekelijke drift, om rechtsgedingen te voeren, gewoonlijk over onbeduidende zaken, die naar de tegenwoordige opvattingen, veel beter en gemakkelijker bij minnelijke schikking vereffend zouden zijn.
Maar rechtskrakelen waren toen in zwang en niet voor niets, om de menigte gedingen tegen te gaan, de vijfde maart 1595 een impost verordend op de "ongefundeerde" processen.
Over de waterschapsbelangen van Oosthuizen en omgeving bevat het archief ook menig opmerkelijk stuk, dat misschien thans nog tot opheldering in duistere zaken kan dienen.
En over het wel en wee van een bedrijvige plaats, in het afgelegen Noord-Holland in de vroegere eeuwen, vindt men hier allicht bijzonderheden opgetekend, die voor de kleinere geschiedenis van ons land, of van ons platteland, enig belang hebben.
In 2005 is de inventaris omgezet in hedendaags Nederlands. De inventarisnummers zijn daarbij omgenummerd.
laatste wijziging 07-06-2024
323 beschreven archiefstukken
11 gedigitaliseerd
totaal 190 bestanden
Inventaris
2. Ambachtsheren
2.13. 1686-1721. Mr. François van Bredehoff
Heer van Pijlsweert, geb. 1648, overl. 4 mei 1721, Hoogschout en Regerende Raad van de Stad Hoorn, Gecommitteerde Raad, enz. Is driemaal getrouwd geweest, en wel met: 1°. Johanna Humel; 2°. Cecilia de Jonge van Ellemeet; 3°. Machteld van der Graaf. Werd 8 maart 1686 verleid met de heerlijkheid, welke hij voor f 20360.- gekocht had van Jhr. Pieter van Cats.
44 Stukken betreffende de kerk van Etersheim-Schardam en de toelage tot verbouwing, geschonken door de ambachtsheer, 1704/1705
131 Heerlijkheid Oosthuizen
Inventaris
2. Ambachtsheren
2.13. 1686-1721. Mr. François van Bredehoff
44
Stukken betreffende de kerk van Etersheim-Schardam en de toelage tot verbouwing, geschonken door de ambachtsheer, 1704/1705
laatste wijziging 07-06-2024
323 beschreven archiefstukken
11 gedigitaliseerd
totaal 190 bestanden
Kenmerken
Datering:
1292-1861
Omvang in meters:
7,25
Periode documenten:
1292-1861
Openbaarheid:
openbaar
Raadpleegmogelijkheid:
Haarlem, Jansstraat, raadpleging mogelijk na transport
Gebruiksinformatie:
Inventaris inv.nrs. 1-279. Inv.nrs. 189, 227-228 ontbreken. Inv.nrs. 40, 60, 73, 85, 98, 110-113, 116, 123, 138, 147, 208 en 247 zijn vanwege slechte materiële staat niet raadpleegbaar. Inv.nrs. 185, 207, 209 en 239 zijn slecht leesbaar. Regestenlijst over de periode 1292-1510 in de inventaris.
Categorie:
laatste wijziging 07-06-2024
323 beschreven archiefstukken
11 gedigitaliseerd
totaal 190 bestanden