Uw zoekacties: Heerlijkheid Oosthuizen

131 Heerlijkheid Oosthuizen ( Noord-Hollands Archief )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Het archief van de heerlijkheid Oosthuizen, waarvan hier de inventaris volgt, is in het najaar van 1900 aan het Rijksarchief in Noord-Holland in bruikleen gegeven door Mr. Fr. van Bredehoff de Vicq van Oosthuizen, de tegenwoordige ambachtsheer, kantonrechter te Purmerend. * 
Er zijn bij opgenomen de stukken, welke toebehoren aan het gemeentebestuur van Oosthuizen en die vroeger door burgemeester en wethouders in bewaring zijn gebracht op het Provinciaal Archief van Noord-Holland.
Oosthuizen, waarop al die bescheiden betrekking hebben of waarnaar zij heen wijzen, is een welvarende gemeente in de polder "de Zeevang", met een bevolking op 31 december 1910, van 1063 zielen, aan de zoom van de Beemster.
Sinds die geweldige waterplas in 1612 werd bedijkt, bloeit te Oosthuizen voornamelijk de veehouderij, met een grote handel in kaas en wol op het binnen- en het buitenland.
In vroeger tijd vond men hier een fraai Raadhuis, met een dubbele trap opgaande, waaronder in 1626 een Waag en Wachthuis werd gebouwd, maar bij een omvangrijke vernieuwing in 1837 heeft het een gedaante gekregen, die niet meer bijzonder het oog boeit. In 1892 door brand gedeeltelijk vernield, is het op dezelfde manier, doch iets aantrekkelijker, opgebouwd.
De kerk moet uit het jaar 1518 dagtekenen en is zeer bezienswaardig, zowel om haar bouworde als de fraaie kerkmeubelen, banken, preekstoel, orgel, gebrandschilderde vensters en dergelijke. Ook trekt niet ten onrechte in hoge mate de prachtige graftombe van de ambachtsheer Mr. François van Bredehoff (1686-1721) de welverdiende aandacht. Ook de twaalf rouwkassen van leden uit hetzelfde burgermeesterlijk geslacht. * 
Vroeger was hier nabij de kerk ook een slot of herenhuis, de aangename woonstede van de ambachtsheer, omringd door een ruime hof, maar dit lustverbijf is in 1862 gesloopt en van de vermakelijke plantages uit verleden tijden is weinig overgebleven.
Reeds tamelijk vroeg moet Oosthuizen als heerlijkheid door de landsheren zijn uitgegeven, want de bezitters ervan zijn in een onafgebroken reeks van het jaar 1292 tot heden bekend.
De eerste was Heer Gerrit van Heemskerck, die in 1292 een voorrechtsbrief schonk aan zijn geminde onderzaten van Luttick (klein)Oosthuizen. Zo luidt de naam, waaronder deze gemeente, eeuwen lang bekend is geweest, en die men menigmaal verbonden vindt met Etersheim, Hobrede, Middelie, Kwadijk, Schardam; buurtschappen, gehuchten of dorpen, die korter of langer tot dezelfde heerlijkheid, ten minste aan dezelfde ambachtsheer behoorden.
Het archief is wel voorzien van privileges, waarmee de Oosthuizers en hun buren begunstigd zijn, maar nog rijker aan processtukken. In sommige tijden bestond er, naar het schijnt, een aanstekelijke drift, om rechtsgedingen te voeren, gewoonlijk over onbeduidende zaken, die naar de tegenwoordige opvattingen, veel beter en gemakkelijker bij minnelijke schikking vereffend zouden zijn.
Maar rechtskrakelen waren toen in zwang en niet voor niets, om de menigte gedingen tegen te gaan, de vijfde maart 1595 een impost verordend op de "ongefundeerde" processen.
Over de waterschapsbelangen van Oosthuizen en omgeving bevat het archief ook menig opmerkelijk stuk, dat misschien thans nog tot opheldering in duistere zaken kan dienen.
En over het wel en wee van een bedrijvige plaats, in het afgelegen Noord-Holland in de vroegere eeuwen, vindt men hier allicht bijzonderheden opgetekend, die voor de kleinere geschiedenis van ons land, of van ons platteland, enig belang hebben.
In 2005 is de inventaris omgezet in hedendaags Nederlands. De inventarisnummers zijn daarbij omgenummerd.
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1292-1861
Omvang in meters:
3,00
Periode documenten:
1292-1861
Openbaarheid:
openbaar
Raadpleegmogelijkheid:
Haarlem, Jansstraat, raadpleging mogelijk na transport
Gebruiksinformatie:
Inventaris inv.nrs. 1-279. Inv.nrs. 227-229 ontbreken. Inv.nrs. 40, 60, 73, 85, 98, 110-113, 116, 123, 138, 147, 208 en 247 zijn vanwege slechte materiële staat niet raadpleegbaar. Inv.nrs. 185, 207, 209 en 239 zijn slecht leesbaar. Regestenlijst over de periode 1292-1510 in de inventaris.