Uw zoekacties: Hervormde gemeente Scheemda, 1641 - 2001

293 Hervormde gemeente Scheemda, 1641 - 2001 ( Groninger Archieven )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Toelichting
Scheemda heeft een lange geschiedenis achter de rug, want al in de 13e eeuw kwam er bewoning voor en had men de beschikking over een kerkgebouw. Zo'n 50 tot 75 jaar na de bouw werd de eerste kerk vervangen door een andere.
In of kort na 1509 hebben de bewoners het dorp moeten verlaten; een grote overstroming van de Dollard maakte het wonen in een laag gelegen veengebied definitief onmogelijk. Het dorp werd verplaatst naar een hoger gelegen rug westwaarts van het oude dorp. Op deze hoogte lag sedert eeuwen het kerkdorp Eexta. Hoewel beide dorpen nu zeer dicht bij elkaar lagen bleef hun onafhankelijke positie bestaan al kon niet worden voorkomen dat de dorpskernen al in een vroeg stadium naar elkaar toegroeiden.
Het oude dorp en zijn kerk werden bedekt met een laag klei, maar desondanks is de locatie van het kerkhof door overlevering en vermelding op oude landkaarten bekend gebleven.
De Nederlandse hervormde kerk, eertijds rooms-katholiek, werd gebouw in 1515. De 23e juli 1594 werd te Groningen het Tractaat van Reductie getekend. Sindsdien konden de reformatorische gedachten vrijuit worden geuit.
De eerste die in Scheemda, nadat het van Eexta, waartoe het vroeger behoorde, gescheiden was, het ambt van predikant vervulde was Bernardus Daniels die in 1604 beroepen werd en in 1615 werd opgevolgd door Henricus à Freden na wiens overlijden in 1658, Nieuw-Scheemda kerkelijk van Scheemda werd afgescheiden.
De hervormde gemeente Scheemda behoorde tot de classis Oldambt. Onder de predikanten die in Scheemda gestaan hebben moet in het bijzonder Gerardus Kuypers vermeld worden. Hij was in 1760 beroepen en werd in 1765 tot hoogleraar in de Godgeleerdheid te Groningen benoemd.
Het beroep geschiedt door collatoren of stemgerechtigden en de kerkenraad. In de 17e en 18e eeuw was de collator zeer machtig. Het collatierecht werd uitgeoefend door de landadel en zij oefenden dikwijls als enige het kerkelijk gezag uit als het ging om de beroeping van de predikant.
In de 19e eeuw was dit recht van collatie veelal in handen gekomen van de boerenstand. De boeren waren de opvolgers in het grondbezit van de adel en door overgang dan wel door aankoop eigenaar geworden van het collatierecht.
Archivalia van de hervormde gemeente Scheemda werden in de jaren 1979, 1981 en 1982 overgebracht naar het Rijksarchief in de provincie Groningen.
Bij het vervaardigen van de onderhavige plaatsingslijst werd ca. 0,40 m ter vernietiging geselecteerd. Dit geschiedde overeenkomstig de 'Richtlijnen inzake de zorg voor de archieven der Nederlandse Hervormde Kerk'. Het archief heeft nu een omvang van 2 meter.
Archiefbescheiden jonger dan 50 jaar zijn slechts toegankelijk met schriftelijke toestemming van de bewaringgever.
Lijst van predikanten, 1604-
1604: Bernardus Danielis, beroepen van Appingedam
1615: Henricus à Freden, overleden in 1658
1659: Daniel Eilshemius, overleden in 1666
1667: Wilhelmus van der Schuir, beroepen van Den Ham en Fransum, vertrokken naar Groningen in 1681
1682: Hermannus Meyer, beroepen van Nieuw-Scheemda, overleden in 1727
1727: Phoebus Themmen, beroepen van Nieuw-Scheemda, overleden in 1737
1737: Cornelius Hermannus Swijghuisen, Henr. frat., beroepen van Ten Boer, vertrokken naar Groningen in 1753
1754: Johannes Rummerink, beroepen van Bonda in Oost-Friesland, vertrokken naar Groningen in 1760
1760: Gerardus Kuypers, Franc. fil., beroepen van Winschoten vertrokken als hoogleraar der Godgeleerdheid naar Groningen in 1765
1766: Theodorus Lubbers, Joh. fil. beroepen van Noorddijk, vertrokken naar Groningen in 1768
1768: Johannes Heringa, Jod. fil., beroepen van Winschoten, vertrokken naar Nijmegen in 1770, en vandaar in 1772 naar 's-Gravenhage
1771: Wilhelmus Henricus Folckers, Franc. Fred., fil., Alb. fr., beroepen van Oostwolde, em. 1807, overleden 1807
1807: Jan Pelinck, beroepen van Havelte, em. juli 1839, overleden in 1859
1839: Ubbo Peter Goudschaal, beroepen van Godlinze, overleden in 1889
1890: Hieronymus Doorenbos, beroepen van Kollum, em. jan 1924, overleden in 1933
1924-1928: vacant
1929: W.A.F. van Dijk, beroepen in Amsterdam (Vrijzinnig hervormd), vertrokken naar Oudkarspel in 1931, overleden in 1952
1932: Dr. Pieter Glas, beroepen uit Boskoop, vertrokken naar Westerbroek in 1946, em. 1949
1947: Wynand Gerrit van der Lecq, beroepen uit Tiel, vertrokken naar Terwolde in 1949
1949: Carel Albertus Schenk, beroepen uit 's-Heerenberg, em. 1957, overleden in 1960
1958: C.J. van Royen, beroepen uit Zierikzee, vertrokken naar Oosterwolde in 1963, em. in 1966. Sinds 1966 in algemene dienst bij de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden
1963: vacant

Kenmerken

Beschrijving:
Plaatsingslijst van het archief van de hervormde gemeente Scheemda
Bewerker:
A.H. Rattink, J. Stienstra en M. Visch-Camphuis
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
2014 (herziene versie)
Laatste uitvoer:
28-06-2021
Omvang:
3,15 m standaardarchiefberging