De maatschappij tot Nut van 't Algemeen is 16 november 1784 door Jan Nieuwenhuizen, leraar der doopsgezinden te Edam opgericht. in 1791 werd de hoofdzetel in Amsterdam gevestigd, terwijl zij zich door oprichting van departementen door geheel Nederland verspreidde.

De Maatschappij beoogt naar de beginselen van christelijke godsdienst algemeen volksgeluk te bevorderen. Zo tracht zij mee te werken tot verbetering van "den verstandelijken, zedelijken en maatschappelijken toestand des volks, bepaaldelijk door invloed te oefenen op de opvoeding en het onderwijs, de veredeling van volksbegrippen en de verheffing zowel van het arbeidsvermogen, als van den levensstandaard der werklieden". De Maatschappij streeft naar de bereiking van haar doel "onafhankelijk van eenige kerkelijke of staatkundige partij".

Te Groningen richtten op 31 december 1791 de heren H.D. Guyot, S. Trip, W. Hora Siccama, M. van Heyningen Bosch en M. van Olm een departement van de Maatschappij op onder de naam "Stad en Lande". Het departement bleef laatstgenoemde naam behouden tot 14 oktober 1800; toen werd namelijk besloten, wegens oprichting van departementen elders in de provincie, de naam te veranderen in "Departement Groningen". Eerst 13 februari 1797 werd het reglement de zg. "wetten" ingevoerd, tot die tijd regeerde de "wet" der Maatschappij.

Aan de bevordering van het algemeen volksgeluk heeft het departement Groningen op verschillende manieren meegeholpen. Als belangrijkste kunnen hier worden genoemd:
- eind 1796 de uitgave van "het Weekblad voor den zoogenaamden gemeenen Man", waarvan in januari 1797 het eerste nummer verscheen;
- de volksbibliotheek, opgericht juni 1796;
- de kweekschool voor onderwijzers geopend, 19 juni 1797;
- de spinschool, vanaf 12 februari 1812;
-de bewaarscholen, bemoeiingen vanaf 1827;
- verder ten aanzien van het onderwijs scholen voor nuttige handwerken, ambachten, herhalingsonderwijs, onderwijs voor volwassenen en jongens, gymnastiek, volkszang, kweekschool voor onderwijzeressen en de industrieschool voor meisjes;
-betreffende bestrijding der armoede: de oprichting van de spaarbank op 8 april 1818, opening 1 mei 1820, de hulpbank geopend 2 maart 1867 en de stuiversspaarbank, vanaf 24 mei 1880.

Bovenstaande opsomming is zeker niet volledig: er waren veel taken die men op zich nam. Voor iedere werkzaamheid werd een commissie gevormd, die de gang van zaken organiseerde en regelde. Veel commissies zijn op deze wijze in het leven geroepen en na volbrenging van hun taak onder dankzegging gedechargeerd.

Veel met succes gestichte scholen zijn later door de overheid overgenomen. De Nutsspaarbank en de nutshulpbank zijn tegenwoordig de enige instellingen, die ons nog herinneren aan de tijd, waarin de maatschappij op het gebied ter bevordering van het volksgeluk een nog volledig onontgonnen terrein voor zich had. De huidige ontwikkeling van de moderne maatschappij heeft praktisch elke werkzaamheid der Maatschappij, 100-150 jaar geleden nog aktueel, overbodig gemaakt. Het ontbreken van notulen over de laatste jaren geeft ons nog geen inzicht wat er met o.a. de bibliotheek en verschillende scholen gebeurd is. Tegenwoordig geeft de Maatschappij, althans het departement Groningen nog nutsavonden, waar veelal film en voordrachten, meest van didactische aard, worden vertoond en opgevoerd.

In 1972 wordt een bestuursvergadering gehouden samen met het bestuur van de afdeling Haren omtrent het samengaan van de departementen. In 1973 is de fusie rond.
Onder rubriek 2.4 is een notulenboek beschreven van het departement Haren van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

De "lijst der brieven, boekjes en werken", bedoeld in inv.nr. 9 is eigenlijk niet meer dan een ongesystematiseerde opsomming van alle stukken, boekjes, geschriften e.d., die de respectieve secretarissen van het departement onder hun beheer hadden, en aan hun opvolgers overdroegen.
Van een latere inventarisatie moet sprake geweest zijn, gezien de nummering op de diverse delen en omslagen. Deze laatste indeling is evenwel niet gehandhaafd.
Het archief is in drie afdelingen gesplitst, te weten het archief van het departementale bestuur, de archieven der commissies, voorzover een eigen archief gevormd hebbende, en een afdeling van alle uitgaven en werken. Bewust zijn laatstgenoemde werken en uitgaven in de inventaris als een deel van het archief beschreven, omdat zij als het ware de neerslag vormen van een deel der bemoeienissen van de Maatschappij en de Departementen.
Het archief van het Departement Groningen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, is voor zover het in het gebouw van de Nutshulpbank was gedeponeerd, in 1963 ter bewaring in 't gemeentearchief opgenomen. In 2010 is een aanwinst uit 2011 (62) toegevoegd.