Mijn Studiezaal (inloggen)
1306 Nederlandse Protestantenbond, afdeling Groningen, 1870 - 1980 ( Groninger Archieven )
1306
Nederlandse Protestantenbond, afdeling Groningen, 1870 - 1980
Inleiding
Op 4 juni 1876 werd de Nederlandse Protestanten Bond (NPB) opgericht. De Dokkumer krans, die zich bezighield met de studie van het modernisme en de verhoudingen tussen geloof en wetenschap, evangelie en cultuur alsmede de geloofsgemeenschap van modernen te Den Haag speelden een belangrijke rol bij de totstandkoming van deze landelijke bond.
Van meet af aan werd het hoofdbestuur geconfronteerd met een sterk individualistische inslag bij de leden en met de vraag of er vanuit de kerken gewerkt moest worden of dat er 'buitenkerkelijk, vanuit de wereld' activiteiten ontplooid dienden te worden. Naast optimisme, geloof in vrijheid en vrije ontplooiing, streven naar harmonie tussen geloof en wetenschap, evangelie en cultuur, alsmede enthousiasme en inzet, kenmerkte het Vrijzinnig Protestantisme zich tevens door een zwak organisatorisch vermogen. Er werden afdelingen opgericht en er verdwenen afdelingen, terwijl er tevens afdelingen weggleden in een slapend bestaan.
In Groningen kwamen op vrijdag 25 november 1870 negentien aanhangers van het Vrijzinnig Protestantisme voor de eerste keer bijeen in het Concerthuis in de Poelestraat. De Groninger groepering ontwikkelde zich tot een gespreksgroep en werkgemeenschap en telde onder de aanhang leden van de Hervormde Kerk, de Verenigde Doopsgezinde Gemeente, de Remonstrants Gereformeerde Gemeente en de Evangelisch Lutherse Gemeente. De Groninger afdeling zou een niet-kerkhoudende afdeling blijven. Reeds vroeg richtte de aandacht van de afdeling zich op sociale vraagstukken en maatschappelijk hulpbetoon. Ook het zondagsschoolwerk werd als een vorm van jeugdwerk belangrijk geacht.
In 1947 kwam door interkerkelijke samenwerking de 'commissie voor godsdienstonderwijs in Vrijzinnig Protestantse Geest' tot stand. Jarenlang bleef de Groninger afdeling van de Nederlandse Protestanten Bond de stuwende en stimulerende kracht achter het werk van deze commissie, die bijdragen ontving van de Remonstrantse, Doopsgezinde en Lutherse gemeente en van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden en de afdeling Groningen van de NPB. In de jaren vijftig werd door vier catecheten gedurende ruim 40 lesuren per week aan ongeveer 1000 leerlingen op 30 scholen godsdienstonderwijs gegeven. Subsidie van de gemeente en bijdragen van de ouders werden later noodzakelijk om het werk van de commissie in financieel gezonde banen te houden.
Naast het zondagsschoolwerk, het sociaal werk en het godsdienstonderwijs verzorgde en organiseerde de Groninger geloofsgemeenschap van Vrijzinnig Protestanten regelmatig lezingen, cursussen, discussies en ledenvergaderingen.
Een voortgaande groei en toenemende bloei heeft het Groninger bondsleven niet kunnen realiseren. Reeds in 1917 was er sprake van afbrokkeling en twijfel aan het voortbestaan van de afdeling naast de Vrijzinnig-Hervormde Vereniging en drie vrijzinnige kerkgenootschappen in Groningen. Bij de acties en oproepen werd onvermijdelijk ervaren hoe moeilijk de grenzen tussen vrijheid, vrijblijvendheid en onverschilligheid zich laten bewaken. De gestage afbrokkeling kwam in de jaren vijftig en zestig opnieuw en onstuitbaar op gang. En toen in 1965 het aantal leden was gedaald tot 265 werd het steeds stiller rond de Groninger afdeling van de Nederlandse Protestanten Bond.
Voor wat betreft de overgeleverde archiefstukken kan opgemerkt worden dat de notulen vanaf 1870 tot 1958 compleet bewaard en overgebracht zijn. (inv. nrs. 1-7)
Het aantal stukken dat betrekking heeft op de eigen organisatie (inv. nrs. 10-12) en op de taakuitvoering (inv. nr. 13) is daarentegen heel gering. Onduidelijk is, welke omstandigheden deze 'onevenwichtigheid' veroorzaakt hebben. Dat neemt niet weg, dat in het algemeen vele plaatselijke afdelingen van de Nederlandse Protestanten Bond zich kenmerkten door een intellectueel niveau en benadrukking van dialoog en formulering. De institutie en de organisatie, taakuitvoering en handeling kwamen pas aarzelend na vrije gedachte en idee.
Afgezien van het geven van godsdienstonderwijs op de lagere scholen (inv. nr. 13) zijn er geen stukken nagelaten die betrekking hebben op bijvoorbeeld het zondagsschoolwerk, het sociaal werk of de deelneming aan de jeugdraad. Bijna vanzelfsprekend zijn er wel tamelijk veel stukken (inv. nrs. 15-36), die voortvloeien uit de relatie tussen de Groninger afdeling en het bondsbestuur.
Toen in september 1981 de archivalia van de afdeling Groningen van de Nederlandse Protestanten Bond werden verkregen, zijn de stukken voorlopig gerangschikt en opgeborgen volgens een magazijnlijst, ook al omdat wellicht nog aanvullende archiefstukken geacquireerd zouden worden. Tijdens nader overleg in 1987 bleek dat van een aanvulling geen sprake kon zijn. De onvolledigheid en soms zelfs het fragmentarisch karakter van de stukken moest bijgevolg bij de inventarisatie aanvaard worden. Overigens waren er geen stukken die voor vernietiging in aanmerking kwamen.
laatste wijziging 17-03-2015
41 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 17-03-2015
41 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de Nederlandse Protestantenbond, afdeling Groningen
Bewerker:
P.H.J. Woltjer
Behoort tot collectie:
Gemeente Groningen
Laatste Publicatie:
1989
Omvang:
0,36 m standaardarchiefberging
Licentie:
Public Domain Dedication
Categorie:
Archiefvormer(s):
Afdeling Groningen van de Nederlandse Protestantenbond, 1870 - ca.1980
laatste wijziging 17-03-2015
41 beschreven archiefstukken
