Lietteksten fan û.o. Meindert Bylsma

Petear mei Simen Auke Schoustra (4-6-1898 - 3-9-1978) oer de Jongfryske Mienskip (JFM). Foar Projekt JFM fan Ynteruniversitêre Stúdzjeried Frysk. Schoustra wie 1926-1963 dokter yn Grou. Dominearjende figuer yn JFM wie Douwe Kalma. Schoustra koe Douwe Hermans Kiestra en syn frou Aaltsje Hannema goed. De relaasje bekuolle yn 1939 oant sa'n 20 jier nei de oarloch, mar dat is de lêste tsien jier (sa tusken 1960-1970 dus) hielendal bydraaid. Schoustra hat de yndruk dat de Jongfryske Mienskip yn de jierren 1915-1920 wol wat kwea dien hat, troch wjeraksel op te roppen by it Fryske folk. Dat kaam diels troch de krityk op de âldere selskipsmannen en literêre figueren. Schoustra fertelt dat omtrint 1915 yn de Legeaen De Fryske Skoalle oprjochte waard, in feriening fan jonge minsken. Fierden gjin aksje tsjin de JFM mar hiene wol mear respekt foar de âldere generaasje mei nammen as Waling Dijkstra en de Halbertsma's. Fryske Skoalle hat mar in jier as 4, 5 bestien. Nammen: Hendrik Riemersma, Bouwee Bergsma fan Raerd, Albert Martens van der Hem, en Simen Schoustra. Ek ploechje op hbs Snits, UIFF, Under It Fryske Findel. Ploechje foel 1917-1919 út elkoar troch wurk en tsjinst. Tydskriften: Frisia fan JFM literêr belangryk better as Sljucht en Rjucht. Schoustra mear sneuper as lêzer: skiednis. Hat fotokopyen fan Grouster tsjerkeboeken 1680-1713 en 1790-1810. Skriuwers: wurdearring Tachtigers, mei troch learaar Pieter Sipma. Fryske skriuwers: lês no Douwe Hermans Kiestra, de Buorskip, en De Bêste Simmer. Skriuwers fan no: Rink van der Velde sprekt my oan, Trinus Riemersma is myn man net. Seks en erotyk yn Fryske boeken: fyftich jier lyn wie it te stiif, no wurdt it oerdreaun, troch skriuwers en útjouwers. Muzyk en skilderkeunst: measte wurdearring foar de klassiken. Modernere skilders: E.R.D. Schaap en Johan Dijkstra.

Petear mei Tiede Bijlsma (Achlum 20-9-1892 - de Jouwer 4-10-1974) oer de Jongfryske Mienskip. Bijlsma kaam 1920-1924 as molkekontroleur wol by Douwe Kiestra. Wolris mei nei gearkomsten mei Douwe Kalma as sprekker. In kear yn De Knipe, herberchje fan Jan Abes de Vries. Douwe Kalma en Wolter Nijenhuis sprekkers. Soe jûn komme oer Brolsma, ynlieder Rintsje Piters Sybesma, koe Bijlsma wol wat fan Brolsma foarlêze. Sa faker nei Sybesma. Omtrint 1930 lid wurden fan JFM. Wie mear in 'serieuze saak' as it âld Selskip (Foar Fryske Tael en Skriftekennisse) fan 1844. Yn kontakt mei lju lykas prof. Brouwer, Bauke Tuinstra, R.P. Sybesma. Wolris wat skreaun foar Frisia. Toanielspylje: Douwe Kiestra wie ús toaniellieder mar dit stie bûten de Mienskip. Untstean JFM: Kalma, ûnder ynfloed fan Sipma, learaar oan hbs Snits, formearre groepke, mei ek R.P. Sybesma, Jelle Brouwer. Letter is de Mienskip in krite fan it âld Selskip wurden. Opposysje? J.M. van der Goot, Wolter Nijenhuis en Rintsje P. Sybesma, doe is Kalma de lieding kwytrekke. Alle wurdearring foar syn wurk mar hy wie in egosintryske figuer, dat moast him in kear wreke. Fan it listke mei nammen hat Bijlsma benammen Jelle Brouwer, Fedde Schurer en Rintsje Sybesma kend en wurdearre. Yn it taalgebrûk spile yn syn jonge jierren it stânsferskil mei: in soad lju praten 'stedsk' of Hollânsk tsjin 'alles wat in wyt boardsje om hie'. Ds. S.K. Bakker fan Boalsert prate Frysk, hie net in hege hoed op mar kaam mei de iismûtse en op redens. Tydskriften: Bijlsma lies yndertiid Sljucht en Rjucht. No binne der mear tydskriften, it is oars net as striderij, moat allegear subsydzje ha en kin dochs net bestean. Ien tydskrift foar alle rûnten wie better. Bijlsma hat in boekje skreaun oer 100 jier Rjucht en Sljucht de Tynje (1872-1972). Bijlsma neamt Simke Kloosterman en Reinder Brolsma as 'de earste jongfryske skriuwers dy't wolris wat oars diene'. Ek Ulbe van Houten lies er graach en fan de nijere skriuwers Anne Wadman en Rink v/d Velde.

A. Miedema yn petear mei H. Frankena te Diever oer Jongfryske Mienskip. Oantinkens oan de hân fan fêste fragen en listkes mei persoanen, organisaasjes, tydskriften. Kalma kaam 1917 nei Snits, Sipma (dosint hbs) rekke doe mear op eftergrûn. Under It Fryske Findel (UIFF) krige Kalma ynfloed op. Klam op taal en literatuer, radikaler yn opfetting. Kalma en Sybesma stiene foar prinsipiële kant, radikaler, ferdjipping; Sipma en Sjouke de Zee mear de kant fan it âlde selskip, ferbreding, safolle mooglik minsken. Lângeane: 'deftich wurd foar niks'. Gearkomste 'lykas PvdA-kongressen', goed taret, gjin praat oer tsjinstellings, foaral propaganda, safolle mooglik minsken. Dominearjend: Kalma, J.P. Wiersma, Sipma (yn Snits soad ynfloed op learlingen burgerskoalle), Hornstra foarsitter wurden, letter Jelle Brouwer. Doel JFM: 'De frije utering en de ûnbehindere ûntjouwing fan de Fryske geast' (kêst 1). J.P. Wiersma: troch wat er mei it sjongkoar prestearde mear ynfloed hân as dat men doe yn 'e gaten hie. JFM woe nivo Frysk brûken op nivo bringe. 'Foaral de ûnderwizers wiene eins taalbedjerders', seit Frankena. Hy tinkt dat it kristlik Frysk Selskip wol safolle ynfloed hân hat as de JFM, troch minsken as Folkertsma en Wumkes. Fryske eigene: Frankena tinkt dat Friezen prinsipiëler binne, wylst net-Friezen mear op resultaat rjochte binne. 'In Fries sil om de prinsipes de saak yn de soep rinne litte'. Fryske folk: 'wjerstannen fan bûten meitsje de Fries derfan bewust dat er Frysk is'. Oer JFM: it wie net allinne it Frysk wat ús dreau, ek fernijgingsdrang. Literatuer: folksskriuwerij moast Kalma neat fan hawwe, it moast heger. Sadwaande al dy sonnetten. Sels net folle skreaun, allinne ienfâldich proaza. Neffens Frankena sei Sybesma dat se kritysker wêze moasten op Kalma, 'oars draaft er troch'.