104332 Gelderland als Nederlands gewest : van 1543-1795; / Deelred. Marc Wingens, Piet van Cruyningen, Frank Keverling Buisman, Elyze Storms-Smeets. - Amsterdam : Boom, 2022. 375 p. : ill. ; krtn. : 27 cm. - Met bronnen, lit.opg. noten en reg.
, ISBN: 9789024442539 PK: K2023-57-3
"Met de overgave van hertog Willem II in een legerkamp bij Venlo in 1543 ging de Gelderse geschiedenis een nieuwe fase in. Als onderdeel van de Habsburgse Nederlanden zou het lot van Gelre voortaan nauw verbonden zijn met dat van de andere Nederlandse gewesten.
In het derde deel van het Verhaal van Gelderland wordt verteld hoe Gelre hardnekkig de eigen zelfstandigheid probeerde te bewaken. Met de nodige tegenzin werd het gewest meegezogen in de Nederlandse Opstand tegen de Spaans-Habsburgse koning. Als onderdeel van de opstandige Republiek ging Gelre dienen als militaire bufferzone voor westelijk Nederland. Veel van de gevechten speelden zich hier af, met grote schade voor de steden en het platteland. In de tussentijd moest het gewest zichzelf gaan besturen. En er moest een nieuwe (protestantse) kerkelijke organisatie worden opgebouwd.
Na de turbulente zeventiende eeuw bleef Gelre een tijdlang verschoond van externe oorlogen. Maar interne strijd was er volop. De achttiende eeuw begon met oproer in de steden, waar ontevreden burgers invloed eisten op het bestuur, dat in handen was van een kleine groep edelen. Ze eindigde met een golf van rebellie door patriotten die vernieuwing van het bestuur nastreefden. In de tussenliggende decennia maakte Gelre echter een relatieve bloeiperiode door, waarin vooral op het platteland nieuwe economische ontwikkelingen een kans kregen."