2000

Dood spoor

Hedda van Gennep, Frame Mediaprodukties

NCRV

De reportage start vanaf 4.10 minuten. Alphons Katan, zoon van de joodse Alexander Katan, vertelt over de zoektocht naar de overblijfselen van zijn vader. Aanleiding is een foto van zijn zwaar mishandelde vader in concentratiekamp Mauthausen.
Alphons vertelt dat zijn invalide vader een huiswerkinstituut had aan huis in de Transvaalstraat in Leeuwarden. Oud-leerlinge C. Tijmens–Faber meldt dat Katan streng maar rechtvaardig was, ook had hij veel gevoel voor humor.
Alphons vertelt bij zijn woning in Frankrijk dat hij op 12-jarige leeftijd zijn beide ouders verloor. Pas op zijn 67e heeft hij de moed om op zoek te gaan naar het verhaal over zijn ouders. Hij bladert door het fotoalbum dat later gevonden is door de nieuwe bewoners van het huis aan de Transvaalstraat. Zijn vader was zwaar invalide en gebonden aan een rolstoel, zijn moeder was klein van stuk. Beide ouders waren zichtbaar blij met hun enige kind, Alfons.
Alexander vroeg in een brief aan de SD (Sicherheitsdienst) of hij, als huiswerkbegeleider, uitgezonderd kon worden van de nieuwe maatregelen dat Joden geen onderwijs mochten geven aan niet-Joden (vanaf 29 augustus 1941). Ook schreef hij naar de burgemeester, de provincie, het ministerie en de Joodse Raad.
Omdat zijn ouders niet de verplichte Jodenster droegen werden zij meegenomen door de Nederlandse politie. Alphons bleef achter bij het huis en werd later opgehaald door joodse vrienden. Zijn vader heeft hij niet meer gezien, zijn moeder nog een paar keer achter het raam van de gevangenis Blokhuispoort. Voor het laatst zag hij haar bij het station waar ze vertrok naar Westerbork. Zijn vader wordt september 1942, vanuit dezelfde gevangenis, overgebracht naar strafkamp Amersfoort. Hier schrijft hij de laatste brief aan zijn gezin. In november 1942 gaat hij op transport naar concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk waar gevangenen uit heel Europa kwamen.

Een tante van Alphons wist de Duitsers te overtuigen dat hij onmogelijk de zoon kon zijn van zijn misvormde vader en kleine moeder, dat was zijn redding.
Beelden van de jaarlijkse herdenking van overlevenden en nabestaanden, in voormalig kamp Mauthausen. Interview met Hans Marsálek, voorzitter van de kampgemeenschap, hij heeft Alexander gekend toen hij was ondergebracht in het zogenaamde Judenblok. Katan moet vaak verschijnen bij bezoeken omdat hij door zijn lichamelijk gebrek een curiositeit is en voor de nazi’s daarom een voorbeeld is van de degeneratie van het joodse ras.
In het kamp werkten veel gevangen gedwongen in de gevaarlijke steengroeve. Vaak werden ze van de rotswand geduwd of gedwongen naar beneden te springen. Drie maanden na aankomst is Katan overleden, als een van de ca. 95.000 doden.
Pas in 1994 ging Alphons naar de jaarlijkse herdenking in Mauthausen. In het museum daar zag hij twee foto’s van zijn vader, een in gestreept gevangenispak en een als skelet. Hij vond dat respectloos naar zijn vader en eiste, in een briefwisseling met de Oostenrijkse autoriteiten, dat de foto’s verwijderd zouden worden en dat ze in zijn bezit kwamen.
27 januari 1943 werd Alexander met een injectie in het hart vermoord. Vanwege zijn lichamelijke afwijking werd zijn skelet geprepareerd en bewaard.
Historicus Florian Freund vertelt dat Katan een opvallend persoon was, daarom waren er veel getuigen.
Kamp Gusen was een groot kamp met eerst een steengroeve en later een wapenfabriek, 26.000 mensen hebben hier gewerkt. Martha Gammer van Monumentenzorg Gusen vertelt hoe een SS-arts vivisectie en experimenten uitvoerde met gevangenen. Andere gevangenen werden gedwongen mee te helpen bij het injecteren van fenol of benzine rechtstreeks in het hart. Na experimenten werden mensen in stukken gesneden en overgebracht naar het crematorium.

Video

Kleur

Ja

43.20 minuten

Fries Verzetsmuseum