Een actueel mijnenveld betreft een reeds verleende vergunning voor wéér een uitbreiding van ons gemeenschapshuis. Het ontnemen van gedeeltelijk zicht op het voormalige oorspronkelijke mergelstenen parochiehuis aan het karakteristieke "Provençaalse" pleintje gelegen aan de Onderstestraat is het belangrijkste bezwaar van de tegenstanders tegen de verleende vergunning. De buurt maakt zich zorgen over de gegane gang van zaken en wil de verleende vergunning dan ook via de wettelijke weg nietig laten verklaren. Onafhankelijke rechtspraak lijkt in deze netelige kwestie de meest objectieve weg. Het is een ingewikkelde "discussie," waarover je allerlei opvattingen kunt hebben. Hanen zijn immers het sterkst op hun eigen mesthoop! Ongetwijfeld zullen de bedoelingen van het bouwbesluit door een goede inborst van de aanvrager met redelijke argumenten genomen zijn, maar de manier waarop deze beslissing tot stand gekomen en naar buiten gebracht is, roept in de omgeving op zijn minst een aantal ethische vragen op.
Verwonding en beschadiging van het onvervreemdbare recht om je in een democratie vrij uit te kunnen spreken als burger tijdens het ontwikkelen van omgevingsplannen zijn not done. Het betreft hier immers wel ons gemeenschapshuis! Een huis van en voor ons allen, dus ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Ons dorp staat deze maand via de bezwaarschriften procedure en een eventuele rechtsgang voor de uitdaging een relatie te vinden tot het wel of niet accepteren van deze aanbouw dat in principe gekenmerkt dient te zijn door respect voor evenwicht, behoedzaamheid en zorgvuldig beheer van oorspronkelijk cultureel erfgoed. Cultureel erfgoed is niet van jezelf, het is een verantwoording naar de toekomst die je opgelegd krijgt.

De vraag, die daarbij gerechtvaardigd is, of de huidige bestuursleden van Stichting de Holle Eik met een tijdelijke ziftingstermijn het alleenrecht mogen hebben op een beslissing door het uiterlijk van dit Houthemse erfgoed definitief te wijzigen. En dat nog wel in een disharmoniërende relatief goedkope witte steensoort. Is de welstandscommissie in slaap gevallen? Het feit, dat de vergunning reeds afgegeven is, geeft aan dat de gemeente hieraan niet zo zwaar tilt.
Gaan we door deze ad hoc beslissing hier niet te lichtzinnig om met ons bouwkundig erfgoed? Een dorp heeft in tegenstelling tot een stad minder ruimtelijk beeldbepalend en tijdgebonden erfgoed ter beschikking en dient daarop zuinig te zijn. Heeft niet alles zijn plaats? Tot zover dit actuele mijnenveld.
Nu het bloementapijt! Het bestuur van Stichting de Holle Eik wordt gevormd door vrijwilligers. Vrijwilligers zijn bewogen mensen met het hart op de goede plek en dienen de samenleving. Vrijwilligers in een dorp zijn schaars. Dat ervaren we immers overal. We moeten er zuinig mee zijn. Sociale activiteiten worden opgeheven door gebrek aan mensen die zich belangeloos voor de goede zaak willen inzetten. Vooral door gebrek aan jongere opvolgers wordt continuering van lopende sociale en religieuze projecten geblokkeerd.

Dankzij de jongeren kunnen tradities voortbestaan of aangepast worden aan de eisen van de tijd. Nieuwe ideeën kunnen ontwikkeld worden. (Bestuurs-)lid zijn is ook een continue sociaal leerproces. Vrijwilligerswerk kan als ondankbaar ervaren worden, zeker bij onverwachte tegenslagen. Fouten worden eerder opgemerkt dan goede daden. Complimenten kunnen ontbreken. Onder dergelijke omstandigheden toont een vrijwilliger karakter om toch aan te blijven en de gemeenschap zo lang mogelijk te dienen. Het devies luidt dan: houd de rug recht, het hoofd koel en het hart warm!
Keerzijde is echter dat het beslissen op basis van trendy ideeën of kortstondige invallen niet altijd toekomstbestendig is. De betekenis van kennis en inzicht wordt altijd door de toekomst bepaald en ligt niet in het heden. Naast eigenbelang behoort immers ook het persoonlijk en collectief geweten te staan. Dat geldt ook voor een stichting, zoals de Holle Eik, die de taak heeft mensen te verbinden en nu opeens geconfronteerd wordt met tegenstand uit diezelfde omgeving. Goede communicatie met de buurt, het dorp en openstaan voor andere inzichten blijven essentieel voor het initiëren van evenwichtige plannen, zeker als die tot eventuele discussies en tegenstellingen binnen een gemeenschap kunnen leiden. Dat de aanbouw tegen de authentieke mergelstenen gevel van de Holle Eik een discutabel project is en daardoor boze tongen heeft losgemaakt, is gebleken, maar niet iedereen deelt in deze boosheid. Dat hoeft ook niet. Er zijn immers ook andere belangen. Het blijft een afweging, die gemaakt moet worden. De stichting Holle Eik heeft de gevolgen van haar beslissing echter onvoldoende ingeschat. Een open gedachtewisseling vooraf en een mogelijkheid tot geboden inspraak was een verstandigere piste geweest om tot een gebalanceerd besluit en voldoende draagvlak te komen.

Toen vlak na de Tweede Wereldoorlog een registratie werd uitgevoerd om te komen tot een nadere inventarisatie van betekenisvolle inrichtingselementen in Houthem-St. Gerlach, werd met name gekeken naar die inrichtingsobjecten die specifiek kenmerkend zijn door hun ontstaansgeschiedenis, hun vorm en functie binnen en aan de toen nog niet beschermde dorpskern. Regels hiervoor kwamen pas vanaf 1970. De ligging en de karakterisering van het mergelstenen complex waaronder het voormalige parochiehuis, het gemeentehuis en gevangenis aan het aanpalende karakteristieke pleintje worden als waardevol en samenhangend bouwkundig ensemble benoemd. In zoverre lopen de denklijnen en aanpak van het huidige bestuur van de Holle Eik en de gemeente niet parallel aan bovengenoemde visie. Je kunt je dan afvragen wat dan nog de betekenis van een beschermde dorpsstatus is en welke interpretatie men daaraan geven wil? Papier blijkt ook hier geduldig. Met als gevolg dat de verleende vergunning, nota bene in het Jaar van het Cultureel Erfgoed (2018), tot uitbreiding van de Holle Eik binnen de gemeenschap nu opgevat wordt als een gratuite provocatie, die niets van een beschermde status geleerd heeft.
Wie weleens een boekenzaak in het Duits- of Franstalige euregionale gebied bezoekt, zal het zeer zeker opgevallen zijn hoe verbazend veel lectuur er over Houthem-St. Gerlach te vinden is, zoals bijvoorbeeld het magnifieke kunstboek "Die Kunst im herzen Europas," dat onze kerk omschrijft als een "religieuze droom in steen," maar ook een wetenschappelijke studie over kwetsbare dorpen, die te maken hebben met regionale fragmentatie en krimp binnen

de euregio. Deze studie vormt een les voor bestuurders en laat zien wat er gebeurt als samenwerking met een niet gesondeerde gemeenschap ontbreekt. Eén van de daarin vermelde conclusies m.b.t. cultureel erfgoed luidt, dat waakhonden aanwezig en actief dienen te zijn om het geringe cultuurgoed te beschermen. Nu meer dan ooit! Actieve heemschut blijft dus noodzakelijk, óók in ons dorp. Het provinciale beleidskader "Toekomst voor erfgoed," kan daarbij een belangrijke leidraad zijn. Heeft onze heemkundevereniging daarin ook geen wezenlijke taak te vervullen om de identiteit en het zichtbare karakter van Houthem-St. Gerlach te beschermen? Of de aanbouw tegen de historische gevel van de Holle Eik ook een "droom in steen" zal zijn, zal nog moeten blijken.
Dit leidt tot de les dat we bij zaken van algemeen belang meer zullen moeten overleggen en oor dienen te hebben voor de mening van een ander. Hierdoor vermijden we mijnenvelden, want die verdient ons dorp echt niet. Beter lijkt de keuze voor een florerend bloementapijt, dat nog wat vitale stekjes kan gebruiken. 0ok Uw stekje! Of niet soms? Slotvraag; Wât is daarin uw keuze?; Mijnenveld of bloementapijt? Ik herhaal het nogmaals........Neen!, beter nog; ik zet dit in de kop!

Op de hbs in zijn woonplaats Maastricht ontmoette Wim Boersma zijn levenslange liefde Anne Vos. Hoewel hij na zijn studie in Utrecht twaalf jaar huisarts in Schimmert en later in Arnhem was, bleef de geboortestreek trekken en verhuisde Boersma met vrouw en inmiddels drie zoons terug naar Zuid-Limburg.

Wim Boersma werd er adjunct en, snel daarna, hoofd van de medische dienst van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP). Hij bleek uitermate geschikt voor de functie. Volgens voormalige collega’s genoot hij van het bijbehorende “wikken en wegen in al zijn facetten, het juridisch denken, het sociaal gevoel voor recht en het omgaan met de taal.”Boersma stond voor kennis, kwaliteit en zorgvuldigheid.

Als leidinggevende stelde Wim Boersma zich toegankelijk en gelijkwaardig op tegenover zijn medewerkers. Hoewel hij landelijk werkte, was hij, zoals hij zelf zei, altijd op armlengte bereikbaar, daarmee op de telefoon doelende. “Op vragen antwoordde hij direct, niet pasklaar, maar coachend met diverse mogelijkheden ter overdenking.”

Wim Boersma was belangrijk voor verzekeringsgeneeskundig Nederland. Onder zijn leiding groeide de Medische Dienst ABP uit tot een professionele organisatie. Daarnaast bekleedde hij tal van bestuursfuncties, onder meer bij de Commissie van Deskundigen van de Sociaal Geneeskundige Registratie Commissie, dé bewaker van de kwaliteit van de opleidingen tot verzekeringsgeneeskundige. Ook droeg hij in grote mate bij aan het ontwikkelen van het medisch arbeidsongeschiktheidscriterium, hét hulpmiddel om zo objectief mogelijk vast te kunnen stellen of er een medische grond is voor arbeidsongeschiktheid; van groot economisch en maatschappelijk belang en de basis voor de huidige verzekeringsgeneeskundige beoordelingen. Van 2000 tot 2006 was Boersma lid van het Centraal Medisch Tuchtcollege[G1].

Hij was, zoals hij zelf zei, altijd op armlengte bereikbaar, daarmee op de telefoon doelende

In 2003, net nadat de arbeidsongeschiktheidsbeoordelingen van het ABP naar het UWV waren overgegaan, ging Boersma met pensioen. Een jaar later werd hij onder meer voor zijn vele verdiensten in de verzekeringsgeneeskunde geridderd in de orde van Oranje Nassau.

Na zijn pensionering bleef hij diverse bestuursfuncties vervullen, maar had hij ook meer tijd voor zijn andere grote passies; genealogie en geschiedenis. Het was een belangrijk deel van zijn leven en hij publiceerde veel over de geschiedenis van zijn eigen heem, Maastricht. Daarnaast was hij een enthousiast lid van het Slavisch-Byzantijns zangkoor Anastasis.

In 2012 werd de familie Boersma zwaar getroffen door het plotselinge overlijden van Boersma’s oudste zoon. Na een ziekbed van zes maanden overleed Wim Boersma dit jaar zelf. Collega’s herinneren zich ‘zijn mildheid, zijn diepzinnige ontboezemingen, aura van rust en wijsheid en zijn fijnzinnig gevoel voor humor; een mens van zeldzame klasse’.

Hoe mooi is Houthem-St. Gerlach, uitroepteken of vraagteken? Of hoe lelijk! ? Kunnen we ons dorp nog mooier maken, of..............................................?
Hieronymus van Alphen dichtte ruim 200 jaar geleden:
"Die telkens den spiegel ziet,
En zich met schoonheid vleit,
Beseft de ware schoonheid niet,
Maar jaagt naar ijdelheid."

Geldt deze oer-observatie ook voor Houthem-St. Gerlach als we de inrichtingsgeschiedenis van ons dorp in zevenmijlstappen onder de loep nemen? Vormgeving hiervan is vooral een kwestie van noodzaak geweest, van passen en meten, vaak in goed overleg en zonder rare fratsen. Zó modelleerden en modelleren we ons Houthems landschap, zo bouwden en bouwen we ons dorp, zó richtten en richten we ons interieur in.
Duidelijker is dat huidige bouwtrends en modeverschijnselen ons heviger beroeren dan in het verleden, of lijkt dit maar zo? Ook in Houthem-St. Gerlach blijft hun stempel van de vooruitgangsarchitectuur ons niet bespaard. Het is wellicht uilen naar Athene dragen met de mededeling, dat een voorgenomen dissonante ingreep om vóór de mergelstenen authentieke gevels van ons voormalig Houthems parochie- en gemeentehuis een weinig poëtische berging in relatief goedkope grijze c.q. zwarte steen op te trekken, op stapel staat. Het is een tegenstellende gedachte m.b.t. het behoud van cultureel erfgoed. Maar, wie wind zaait, zal storm oogsten!
Ooit van heemschut gehoord, of is er nóg een andere opvatting van cultuurbehoud en goede smaak?
Met onze menselijke ingrepen hebben we ons Houthems landschap en zijn boeiende geschiedenis verrijkt, verstopt of aangetast. We hebben onze huizen, akkers, weilanden, hellingbossen en geliefd Geuldal niet alleen een ander aanzien gegeven, maar we hebben ook de zichtbare bodem en wat zich erin verschuilt voorgoed veranderd. Bovendien lezen en horen we dagelijks over de strijd om de zichtbare en onzichtbare ruimte.

Het was, is en blijft een 'hot item," waar ook ter wereld. Dus ook in Houthem-St. Gerlach, dat kan haast niet anders. Met als gevolg, ruzie in het dorp! Toen en nu!

Het "authentieke" Houthem-St. Gerlach bestaat dat? Iedere bewoner, werkgever, werknemer of toerist heeft van ons dorp, de straat of het plein een ander beeld. Een bonte mengeling van impressies en een kluwen van diverse functies. Hoe groter de kennis van het dorp, hoe meer beelden. Maar Houthem-St. Gerlach zoals het is, zo is het iedere keer ook weer anders. Struinend door de straten, het Julianapark, lngendael, is er steeds weer iets nieuws te zien. Een uitdaging, die aanleiding geeft tot verwondering en fotogenieke momenten. We kunnen weldadig genieten in en rondom ons gedistingeerde dorp, zelfs met een gezellige "coffee to go and more' wat dit ook betekenen moge!

Een mens waant zich hier bijna Sinterklaas, tenminste als we de menselijke maat daarbij in acht willen nemen. Dat was zeker niet het geval tijdens de onlangs gehouden autorally in ons dorp, toen de Onderstestraat in een verkeerschaos belandde en een aantal heethoofden op de vuist gingen, omdat ze niet voor- of achteruit wilden. Milieubelastend ravotten in de open lucht, met veel lawaai en nachtelijke logistiek! Een schoongewassen blauwe hemel leverde dit evenement in ieder geval niet op. Ja, het was weer eens slikken! Dat geldt trouwens ook voor de in ons dorp zo verguisde eindeloze invasies van walmende en toeterende scooter-colonnes, die het met de verkeersregels ook niet zo nauw nemen. Het kán en mág hier blijkbaar allemaal zomaar. De beschaving lijkt dan ver van ons vandaan. Commercie eist zijn tol!

Dynamiek is hét kenmerk in en van het ons omringende natuur- en cultuurlandschap. Dit artikel gaat over die dynamiek, over processen van wel of niet gewenste veranderingen en over de factoren die er een rol in spelen. Samengevat gaat het daarbij om de vraag: 'Wat doen mensen links en rechts eigenlijk - en waarom precies daar?"

Dit artikel nodigt niet alleen uit om eens achterom te kijken, om eens terug te keren naar het begin en het verpozen in het heden, maar vooral ook met een blik naar voren gericht, naar nieuwe plannen, die in wording zijn en die op feiten te beoordelen.

"De" historisch-geografische kaart van Houthem-St. Gerlach is een van de belangrijkste cultuurdragers, die tot onze beschikking staat bij de bestudering van de ruimtelijke wording van ons dorp. De relatie tussen Houthem-St. Gerlach en de historische kaart(en) dateert al van ver voor de kunst van het drukken en herbergt een schatkamer aan historisch ruimtelijke gegevens. Omdat kaarten indertijd voor verschillende doeleinden werden gemaakt, wijken ze onderling in schaal, stijl en techniek sterk af. Ook kloppen ze niet altijd.

Wat bewoog onze voorouders eigenlijk, welk beeld hadden zij in hun hoofd om het Houthems landschap zó in te richten zoals het is, hoe kwamen zij daaraan en welke problemen staken daarbij de kop op en hoe losten zij deze op? Natuurlijke en menselijke factoren speelden daarbij een rol.

Vanaf de lijd dat onze voorouder in de prehistorie zijn zwerversbestaan opgaf en zich als boer in Houthem-St. Gerlach ging vestigen, is de invloed van de bewoners op hun directe leefomgeving steeds groter geworden. Het oorspronkelijke natuurlandschap veranderde in een cultuurlandschap.
De aanwezigheid van water was dé drijvende kracht achter de vorming van de historische achtergrond van ons huidige dorpsgezicht, dus ruim vóór de komst van Gerlachus. De eerste primitieve boerderijtjes verschenen al in 1096 bij een aantal aanwezige "riuus" ( = waterloopjes) in en rondom het "praediolum" (= domeintje) "Houlten ante Valcombere," waar toen vrij weinig infrastructuur aanwezig was. De schaarse Latijnse bronnen met hun soms moeilijk leesbare en deels vergane letters met de daarbij behorende simpele schetsjes laten daarover weinig onzekerheid bestaan.

Er waren constante problemen met de waterhuishouding met name in het weidegebied van "des Heerenbeemden". De nog steeds aanwezige, toen zeer waterrijke puinwaaier, ontstaan tijdens de laatste ijstijd en later nog aangegroeid a.g.v. bomenkap op het centrale plateau, duwde de toen noordelijker gelegen Geulmeander steeds verder in zuidelijke richting tussen de huidige uitspanningen van Tivoli en de Nachtegaal. Deze waaiervormige modderstroom was één van de oorzaken van de strijd tegen het onbeheersbare bodemwater (lees: oppervlaktewater). Een probleem, dat zich onlangs bij hevige regenval en braakliggende hellingen weer aandiende met veel wateroverlast en modderlawines in de lager gelegen straten.
Door het intensievere gebruik van dit gebied aan de natuurlijke grenzen van deze toen onbegroeide modderwaaier, onder meer door toenemende bewoning, hadden deze waterloopjes, ook wel reynen genoemd (deze vormden de grenzen tussen de grillige kavels), zelden nog wij spel om hun eigen weg te kiezen. Veelal zijn deze kavelgrensbeekjes in de loop der tijd verdwenen door ontwatering, de "kleine ijstijd tussen de 15e t/m de 19e eeuw en de voortschrijdende bewoning.
(Wordt vervolgd) .