Uw zoekacties: Artikelen

Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )

Filter: veldnamenx
beacon
64  artikelen
sorteren op:
 
 
 
 
Artikel
Veldnamen in het Vilderveld
Datering:
1990
Titel:
Veldnamen in het Vilderveld
Auteur:
Huub Duijzings
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1990), nr. 31,(juli), p. 63
Samenvatting:
Achter de boomgaard, achter de hoeswei, Russisch Leng, Op de Proan (perroen), in 't Delke, Op 't Heuvelke

Het gebied tussen Vilt en Sibbe, dat gesplitst wordt door de weg tussen beide dorpen, wordt op oude kaarten Vilderveld genoemd. Het ligt er maar aan van welke kant je het bekijkt: de Viltenaren noemen het Subberveld.
Samenvatting2:
Het is een bijna uitsluitend agrarisch gebied, dat zich naar het oosten verder uitstrekt langs de Daalhemerweg tot aan de Europacamping en in het westen naar Gasthuis, Bemelen en Terblijt. De volgende drie veldnamen zijn "gelegen" in het gebied achter Vilterhof, omsloten door Rijksweg, Sibberweg en Daalhemerweg: het is nagenoeg helemaal akkerland. Dat is niet altijd zo geweest. Daarvan getuigt de veddnaam ,,Achter de Boomgaard"( 1) die op sommige kaarten voorkomt. In vroeger tijden, tot ± 1960 strekte zich achter Vilterhof langs de Rijjksweg een boomgaard uit tot aan de Europacamping. Deze stond vol met fruitbomen, voornameljk kersen en appels. Opvallend is de typisch Hollandse naam. Meestal zijn veldnamen in het dialekt, de taal van de boer. Zou deze naam misschien vertaald zijn door een Hollandse ambtenaar op het kadaster? In dat geval zou dit stuk land, ,,Achter de hoeswei" hebben kunnen heten. Maar we weten het niet zeker, het is maar een veronderstelling.
Ook in dit gebied, iets verder naar de Daalhemerweg, liggende ,,Russisch Leng"(2). In Geulrand nummer 3 is deze naam al eens aan de orde geweest. Toen werd verondersteld, dat er eens een kampement van Russische soldaten geweest zou kunnen zijn; in de geschiedenis is bekend dat in de Franse tijd Russische troepen tot bij Maastricht geweest zijn en in de buurt ervan hun kampement hebben opgeslagen. Geulrand nummer 3: ,,Het is heel goed mogelijk, dat de legerplaats langs de Sibberweg was en dat bedoelde akkers door hun naam hieraan herinneren". Voorzichtigheidshalve stond er ,,het is heel goed mogelijk".
Samenvatting3:
Deze veronderstelling van zeven jaar geleden blijkt nu inderdaad onjuist te zijn. In oude akten wordt de naam ook vermeld als ,,Russes leng" en zelfs als ,,Russels leng". Het blijkt dat dit land eenvoudigweg eigendom is geweest van een familie Russel. De ,,romantische" verklaring met behulp van Russische troepen is dus wel mooi, maar toch een sprookje. Het maakt wel duidelijk, datje bij het verklaren van veldnamen weinig met zekerheid kunt zeggen. Iets dichterbij het kruispunt Daalhemerweg-Sibberweg vinden we Op de Proan (3). Dit is waarschijnlijk afgeleid van perroen, hetgeen grenssteen betekent, ook een steen als teken van macht en waardigheid. Hier ongeveer liep de grens tussen (Oud-) Valkenburg en Berg en Terblijt.
Aan de andere kant van de Sibberweg, in de hoek die deze weg maakt met de Bemelerweg, vinden we twee met elkaar samenhangende namen: In 't Dèlke (4) en Op 't Heuvelke (5). Het zal duidelijk zijn, dat beide namen gegeven zijn naar aanleiding van de respectievelijk lagere en hogere ligging van de twee akkers ten opzichte van elkaar. Overigens moet men zich van heuvel en dal hier niet zo'n overdreven voorstelling maken: het niveauverschil is niet erg groot.
Trefwoorden:
Geografische namen:
 
 
 
 
 
Artikel
Veldnamen "Op gen Ing" en omgeving
Datering:
1990
Titel:
Veldnamen "Op gen Ing" en omgeving
Auteur:
Huub Duijzings
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1990), nr. 30,(apr.), p. 49
Samenvatting:
„Op g'n Ing is een veldnaam in Valkenburg die nog voortleeft in de straatnaam: Geneindestraat, waarvan de ligging overeenkomt met de vroegere veldnaam. De naam ging over op een hoeve die daar lag. Voor de verklaring van de naam zijn twee mogelijkheden. Eng betekent grasland, weiland. Het zou dan kunnen betekenen dat genoemd gebied overwegend grasland was. Een tweede mogelijkheid is dat het einde betekent: ,,op gen ing” is dan ,,op het einde." Deze verklaring sluit meer aan bij het Limburgs dialect, waarin ing einde betekent. Voor dit laatste pleit ook een aantekening in het cynsregister van Staats Valkenburg daterend van circa 1500 waarin sprake is van ,,de Rijsencamp van de hove Op 't Eijnde gelegen."

In dit citaat is er dus sprake van de Rijsencamp, waarvan over de ligging in hetzelfde cynsregister vermeld is, dat het grenst aan het goed van Gen Einde ,,ter andere die straet die naer den Ravensbosch opgaet en voors lancx die gemeijne straete die naer Meerssen gaet". Blijkbaar is hier een gebied bedoeld , waarop het zo veel besproken Valk-terrein ligt. Het was in elk geval gelegen tussen het Bergske en de Overweyde.
Het ,,Bergske" is de hoogte geweest waarop in 1881 de familie Wehry een villa bouwde: Dersaborg, die in 1964 werd afgebroken omdat het moest plaatsmaken voor het nieuwe gemeentehuis (zie Geulrand nummer 3). De naam het Bergske is dus te verklaren uit de ligging op een helling. Links daarnaast, beginnend bij de Wehryweg lag de Rijsencamp en nog verder bij Broekhem de Overweyde.
Samenvatting2:
De naam Rijsencamp bestaat uit twee delen. Rijs is een dunne twijg, vooral van wilgehout. In ons dialekt kent men nog erwtriezer, dunne takjes in de grond gezet als steun voor erwteplanten, die hierlangs omhoog klimmen. Kamp houdt verband met het latijn campus = hoogvlakte, veld en het Frans champ = veld; kamp betekent later ook afgepaald, omheind stuk land. Als je de oude kaarten bekijkt, is te zien dat deze camp een stuk land was, dat als een punt uitsteekt in het grondgebied van de vroegere gemeenten Hulsberg en Houthem. Het bedoelde land kan, gezien de naam, een afgepaald stuk land geweest zijn met wilgebomen (of andere bomen) waar de bewoners hun takkebossen (om te stoken) vandaan haalden.
De Overweyde is de weide die tegenover de hoeve hogerop, gelegen is, aan de andere kant van de weg naar Meerssen. We moeten dan denken aan een gebied in Broekhem ten noorden van de provinciale weg, in het cynsregister geheten: ,,de gemeijne straete die naer Meerssen gaet.
Trefwoorden:
Geografische namen:
 
 
 
 
 
Artikel
Veldnamen: Over beemden en drossaards
Datering:
1990
Titel:
Veldnamen: Over beemden en drossaards
Auteur:
Huub Duijzings
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1990), nr. 29,(jan.), p. 79-80
Samenvatting:
Drossaardsbeemd / Berkelpoort
Trefwoorden:
Geografische namen:
 
 
 
 
 
Artikel
Veldnamen in Valkenburg en Schin op Geul : Koutnaegel en Vleckenberg
Datering:
1989
Titel:
Veldnamen in Valkenburg en Schin op Geul : Koutnaegel en Vleckenberg
Auteur:
Huub Duijzings
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1989), nr. 28,(okt.), p. 36-37
Samenvatting:
Een veldnaam midden in de stad? Dat kan. Want in het verleden droegen vele stukken land een naam en hadden deze, ook in Valkenburg, een agrarische bestemming. Dit was ook het geval met het terrein dat nu al bijna vijftig jaar, een religieuze bestemming heeft en waarvan we de veldnaam deze keer onder de loep nemen.

Het gebied genoemd ,,Buiten de Geulpoort" of ook wel ,,Over de Geul" heette later ,,Tussen de bruggen" en nog later Gozewijnstraat. Waar deze straat nu eindigt, staat de kerk van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand, op een stuk grond dat in oude cijnsregisters met de naam Koutnae ge! wordt aangeduid. In deze registers staat (in 1701) in verband hiermee de naam Meycken Colrnaegels. Deze familienaam komt meer voor in de kerk- en cijnsregisters rond 1600-1700l), maar is daarna verdwenen. Dat terrein Koutnagel ligt in de punt die gevormd wordt door de twee Geularmen. Vandaar dat pastoor Ad Welters de naam nagel verklaart uit de puntige vorm van het terrein. Koud verklaart hij dan door het vele water en de heersende oostenwind'). Later legt ook hij verband met de familienaam. Deze zou volgens hem gevormd zijn uit Koud en Angel (= koude hoek). Hoe uit Angel nagel kon ontstaan verklaart hij niet; dit is ook niet waarschijnlijk. Wat niet duidelijk is bij deze verklaring is: Wat was er het eerst: de familie Kout-nagel of het terrein van die naam?
Ofwel: heeft de familie haar naam gekregen van het terrein of omgekeerd? Welters suggereert het eerste maar bewijst het niet. Hoe het ook zij, de familienaam Koutnagel is sinds ±1700 uit deze contreien verdwenen, maar bleef bewaard als de naam van een stuk grond, (een boomgaard) dat de laatste honderd jaar voor Valkenburg van meer dan normale betekenis is geweest.
Samenvatting2:
In 1887 kocht dokter Em. Herman de betreffende percelen, waarop een huis stond van notaris Gielen uit het erfgoed van Collard (van Palanka). Dr. Hermans was de eerste in Valkenburg gevestigde huisarts. Hij bouwde er in 1895 een villa en in 1900 een remise (= koetshuis). In 1919 woonde er nog zijn weduwe Antonia Coenen, wier kinderen het landgoed in 1922 verkochten aan Th. Dropsy. Deze verkocht het in hetzelfde jaar aan Joh. Hub. Janssen, die er een hotel-restaurant in zou vestigen na enkele kleine verbouwingen. In 1942 arriveerden in Valkenburg de zusters Benedictinessen die het ,,hotel" in 1943 kochten en het gebouw omdoopten tot slotklooster Regina Pacis. Na de verhuizing van de zusters naar het nieuwe klooster aan de Oud-Valkenburgerweg, bouwde men er de Onze-Lieve-Vrouwekerk (1961).
Waarde Geul zich splitst in de twee ,,takken" waarbinnen de kerk staat is de naam (Achter de) Erke bekend. In dezelfde cijnsregisters komt de naam Ercken Koutnagels voor. In Geulrand nummer 16 (oktober 1986) wordt de naam erke verklaard uit het latijnse area (kast of kist). Erke zou dan een kistvormige goot zijn, die de druk van het water door vernauwing versterkt, zoals dat bij molens gebruikelijk was. De naam zal dus wel in verband staan met de sluis op de plaats waarde Geul zich splitst in de oude stadsgracht en de molentak. Ook hier is de vraag wat er het eerst was: de familienaam of het ,,waterbouwkundige" werk.
Elders in het register staat: Meyken Coitna ge/s alias Vlecken. De familie Vlecken woonde lange tijd in Valkenburg. In Schin op Geul nabij de onbewaakte spoorwegovergang komt de veldnaam Vleckenberg voor. Daar zou in een klein huisje, de boswachterswoning van kasteel Schaloen, de (Duitse?) familie Vlekken gewoond hebben.

t) Archief Landen van Overmaas folio 390.
2) Ad Welters: Geschiedkundige schetsen uit het Land van Valkenburg
Samenvatting3:
Afbeeldingen:
Op de Koutnaegel bevond zich lange tijd villa Herman. Van 1922 tot 1942 was het pand in gebruik als hotd. Op deze foto, stammend uit een prospectus waarin het huis wordt omschreven als ,,eertijds een der groot~ en mooiste villa's van Valkenburg" staat het gebouw als Hotel Janssen. Later werd dit de plek waar men de Onze Lieve Vrouwekerk op bouwde.

Een fragment uit het cijnsregister uit 1701 In regel zes en zeven is de naam Meijken Coltnagels vermeld. Van Conraat Deckers (regel 3) is bekend dat hij woonde nabij de plaats waar nu de brug ligt naar het Walramplein.
Trefwoorden:
Geografische namen: