In 1848 verrast de Maastrichtenaar Alexander Schaepkens de kleine groep historici in Limburg met de publicatie van een oude akte, die uit Luik afkomstig is en dateert uit het jaar 1096.
Hij publiceert een drietal afschriften van oude oorkonden. Ze zijn afkomstig van de originele akte, maar waar die vandaan komen is niet duidelijk. Een van de drie oorkonden is die van Bisschop Otbert. Ze is opgesteld in het Latijn en de vertaling is geen gemakkelijke opgave. Uit enkele vertalingen en samenvattingen die in de loop van de tijden desondanks zijn gepubliceerd, is het mogelijk de inhoud van de akte in het kort te beschrijven.
Zekere ridder Boso van Bra (een plaats in de Belgische Ardennen, 15 kilometer ten westen van Vielsalm) is in bezit van een klein prediolum (een buitentje) in Houthem. In de akte staat: "apud Houlten ante Falcombere": bij Houlten voor Falcombere.
Daar hij in financiële moeilijkheden is geraakt, heeft hij het perceel voor 50 zilvermarken verpand aan het kapittel van Onze Lieve Vrouw te Maastricht. Maar aan deze pandovereenkomst is een interessante conditie verbonden: Gozewijn van Heinsberg zal te allen tijde het recht hebben om - wanneer Boso bijvoorbeeld zal overlijden of aan het einde van de lopende verpanding niet zal kunnen betalen - deze verpanding van het domein af te lossen (af te betalen) om het vervolgens als zijn eigendom te verwerven.
De akte is uitgevaardigd door Bisschop Otbert van Luik. Hij heeft een schuld aan Gozewijn van Heinsberg, want in dat jaar heeft hij het Kasteel Bouillon aangekocht. Hij herinnert aan het vertrek van Hertog Godfried van Bouillon naar het Heilige Land. De kruisvaarder heeft voordien aan de bisschop zijn kasteel verkocht, vermoedelijk om zijn tocht naar Jeruzalem te bekostigen. Otbert heeft dat kasteel kennelijk niet volledig betaald, want hij moet nog dit jaar 50 zilvermarken aflossen. Echter, hij beschikt over onvoldoende contant geld en nu gaat de bisschop als volgt te werk.

Leuke bijdrage over de naam Valkenberg. Hierbij nog wat aanvullende informatie. De postale naamswijziging van Valkenburg naar Valkenberg en viceversa, kwam omdat de plaatsnaam zelf veranderde (dus niet alleen postaal). Op mijn website over de postgeschiedenis van Valkenburg (home.tiscali.nl/postsvv) besteed ik hier aandacht aan. Het komt neer op een zeer principiële dorpspolitieke discussie. Wij citeren (1901):
De plaatsnaam Valkenburg wordt in het plaatselijke dialect als Valkenberg uitgesproken. Als men daarbij neemt dat het kasteel dat eeuwenlang machtig boven de omgeving troonde en onderdak bood aan een machtig en bepaald niet vreesachtig geslacht, een burcht (burg) was die boven op een berg lag, dan is het niet verwonderlijk dat er vaker meningsverschillen waren over de juiste schrijfwijze. In 1901 werd onder aanvoering van burgemeester A. Erens besloten tot de naamswijziging van Valkenburg in Valkenberg. In de Post- en Telegraafwereld wordt de volgende verklaring gegeven voor de naamswijziging.
Valkenberg. De heer Dr. A Erens, Burgemeester van Valkenberg verzocht ons het volgende mede te deelen: Herhaaldelijk heeft de schrijfwijze van de naam der stad Valkenberg, voorheen ten onrechte Valkenburg genoemd, tot verwarring met het dorp van dienzelfden naam, nabij Leiden aanleiding gegeven. Brieven en zelfs officiëele werden tot groot ongerief vaak vice-versa verkeerd bezorgd. Thans heeft de Hooge Regeering op een desbetreffend besluit van den Raad, aan deze naamsverwarring een einde gemaakt en zal het stadje van het z.g. Neerlands-Zwitserland in het vervolgofficieel heeten: "Valkenberg"
Dit kon der te gereeder geschieden, omdat Valkenberg, zooals uit de latijnsche omschriften der oude zegels van de Heeren blijkt, reeds in den aanvang der XlIIe eeuw, Falcomons genoemd werd, terwijl de oudste zegels of contra zegels tot 1254, zelfs met een berg, op welks top een Valk zit, versierd zijn.

De plaatsnaam Houthem komt in Nederland en België voor:

- Houthem-LI-NL (gem. Valkenburg aan de Geul, prov. Limburg-NL, 183 320)

- Houthem (gem. Comines, arr. Mouscron, prov. Hainaut, België, 50 graden 47' - 2 graden 57')

- Houthem (vervallen plaatsnaam, gem. Heythuysen, prov. Limburg-NL, 189 356. Plaatsbepaling vlg. Top.Atlas 1838-1857,
NL-zuid 1:50000; op de plaats van dit gehucht bij Grathem blijkt nu de streeknaam "Houtem" voor te komen vlg. Top.Atlas 1995, LI-NL. 1:25000)

- Houtem (gem. Veurne, arr. Veurne, prov. West-Vlaanderen, België, 51 graden 00' - 2 graden 36')

- Sint-Lievens-Houtem (gem. Sint-Lievens-Houtem, arr. Aalst, prov. Oost-Vlaanderen, België, 50 graden 55' - 3 graden 51'); frans: Houthem-Saint-Lievin

- Sint-Margriete-Houtem (gem. Tienen, arr. Leuven, prov. Vlaams-Brabant, België, 50 graden 49' - 4 graden 57'); frans: Houtem-Saint-Marguerite

- Houten; kaart 0 (0000.0001): meerdere plaatsnamen