Uit het grote grondbezit van kloosters en kerken vallen veel namen van voor de Hervorming (omstreeks 1520) af te leiden, z.g. Kerkelanden. Soms wijst zo'n naam op het doel van de opbrengst van het land. Zo kan de opbrengst van de Preesterdèl (dèl = dal) gediend hebben om de priester te onderhouden. In elk geval weet men in Wijlre nu nog te vertellen, dat de opbrengst van de Keplaonsdrees (een eind hogerop naar rechts) bestemd was voor het onderhoud van de kapelaan. Drees (dries) is de naam voor ongecultiveerde grond, die vaak niet zo vruchtbaar was. Overigens moet de opbrengst van de Keplaonsdrees wel kleiner geweest zijn dat die van de Preesterdèl. De kapelaan had het kennelijk niet zo breed.

Landelijke schoonheid
Waar de Dieke Boekswaeg een dwarsweg kruist, vinden we rechts op de hoek Op de Galg. Galgen stonden eertijds vaak op kruispunten of langs grote wegen: als ze maar goed zichtbaar waren! Op deze plek moet de galg, die er wel gestaan zal hebben, wel heel goed opgevallen zijn vanuit het dal. Als je op dit kruispunt de weg rechts inslaat, kun je even voor het bos bij de TV-mast, in de helling rechts de genoemde Keplaonsdrees zien. De terrasvormige grond ziet er nu ook niet naar uit, dat hij vruchtbaar is. Akkers en velden zijn vaak genoemd naar dieren die er huisden. Opvallend is in dit verband een aantal namen tussen de Karsjtraot bij d'r Krutshaof en Winthagen. Hier liggen resp. de Kawfsdèl, de Lammerdèl, de Dassekoel, de Molleberg, Op der Koekoek en het Bökkemsveld. Nu zijn de eerste vijf wel te verklaren met behulp van kalf, lam, das, mol en koekoek, maar hoe komt men aan de naam Bökkemsveld? Vooralsnog een raadsel. Om de zaak nôg indrukwekkender te maken: tussen Winthagen en Ubachsberg liggen nog de Doeveberg, de Vosseweije en de Hanekamp. Voorwaar een hele dierentuin bij elkaar. Overigens is dit hoekje van (of bij?) het Ransdalerveld een juweeltje van landelijke schoonheid.

Iets westelijker, globaal genomen tussen de Karsjtraof en de weg Klimmen-Kunrade, .inden we wel zes grote stukken land met de raam Gewan. Gewan(de) was o.a. de naam .an een groot stuk land behorend bij een groot ,,goed" (kasteel of kasteelboerderij).
Heel duidelijk is dit hier het geval bij de Haaren Gewan (van kasteel Haaren) en A ovesjvoelender Gewan (van de hoeve Aovesjvoelender); verder de Dammersjeid Gewan van een eeuwenoude boerenhoeve of kasteel Dammerscheid), de Lingelauf Gewan (boer. Jerij Gelingelaut) en de Vaörder Gewan naar het gehucht Terveurt bij Craubeek). Ze liggen alle zes ongeveer parallel aan eIaar.
Schapen
Langs de weg van Etenaken (met name via Fromberg) naar de Krutshaof en Colmont zijn enkele aardige namen. Allereerst ,,Op de Sjieperie" vlakbij Fromberg. Deze naam zal er wel op wijzen, dat hier eertijds een schapenhouderij geweest moet zijn. Een eind verder naar links ligt de Sjaopsdrees. Op het eerste gezicht zou men hier denken aan samenhang met Sjieperie, maar de overlevering zegt, dat dit eigendom geweest is '.an iemand in wiens naam het woord schaap zat, b.v. Schapers, Schaapholt of iets dergelijks.
Verderop ligt Aan de Reinesgraaf. Reen (of rein) was een verhoogde zoom van akker of bos, die als grens dienst deed; graaf houdt verband met graven en is het alom bekende woord voor talud. Hier is inderdaad een hoge graaf, die een ronding vormt en zodoende de afgrenzing met d'r Tuitel. Tuitel kan wijzen op de vorm van een stuk grond: aan één kant spits toelopend. Vlak daarachter is de Samelsberg, waarin het woord Samel gelijk is aan Save! = zand; het is dus genoemd naar de grondsoort. Hetzelfde zou men kunnen zeggen van de K!aevenaerd, waarvan het eerste deel verband houdt met kleven en het tweede de grond noemt: dus kleverige aarde.

De grond is hier ook altijd erg kleverig geweest, naar men zegt door het hoge mergelgehalte, en daardoor moeilijk te bewerken. Dit moest bij voorkeur in het najaar gebeuren; zo niet, dan was de aarde in het voorjaar keihard en niet meer fijn te krijgen.

De ,,Grach"
De weg die in Ransdaal rechts af gaat in de richting van het Ransdalerveld heet Sint Gillisstraat. Het is eigenlijk jammer, dat men deze weg, nadat er woningen gebouwd zijn, deze naam heeft gegeven. Want van ouds is hij bekend onder de naam De Grach. In de Grach kwamen vanuit het veld verschillende Grachten samen: de Klein Grach, de Haol Grach en de Groëte Grach, die een diepe holle weg vormden die tegenwoordig vaak vol water staat; de huidige weg loopt naast de Grach, met de bomen erlangs en de kerk op de achtergrond waarlijk een schilderachtig plekje. Als je de weg (pad) langs de Groëte Grach een eind de velden in volgt, wordt de Grach steeds ondieper; en waar deze weg na een bocht naar links een andere veldweg nadert, ligt A gen Wiejegröp. Gröp is greppel, eigenlijk ongeveer hetzelfde als grach maar veel ondieper: je kunt zeggen dat de Grach ergens als gröp begint. A gen Wiejegröp zal dus wel slaan op een greppel, waarlangs wieje of wilgen gestaan kunnen hebben. Aan de overkant ligt d'r Winkel. Deze naam zal wel samenhangen met de vorm die het land gehad heeft, namelijk een driehoekvorm, omsloten door twee veldwegen die samenkomen.

Interessante namen
Tot slot nog enkele interessante namen van wegen. Behalve de reeds genoemde Dieke Boekswaeg zijn er nog enkele merkwaardige namen. Zoals de Karsjtraot, de veldweg die van Termoors in de richting van Colmont loopt en die zijn naam wel te danken zal hebben aan de boerekar. De Vrakelbergwaeg is de geasfalteerde weg van Etenaken naar Ubachsberg langs de Vrakelberg (links ervan), die zo genoemd is omdat er eeuwen terug Vrakels (= jeneverbessen) groeiden.

Door het Ransdalerveld loopt ook de Aokerwaeg: de weg die de mensen namen naar hun werk in Aken. Interessant is vooral ook de Muëlewaeg, vooral omdat die er niet meer is; maar op een oude kaart staat hij nog. Hij liep oostelijk van Ransdaal (bij de Grach) in zuidoostelijke richting naar Etenaken; naar welke molen? Op een nog oudere kaart staat in deze buurt langs de Geul vermeld Coopermolen. Voerde deze weg misschien naar deze molen? Wat voor soort molen zal dit dan geweest zijn?
Zo stuit je bij oude namen vaak nog op raadsels en vragen die niet één-twee-drie te beantwoorden zijn.
Enkele namen van de zeer vele in het Ransdalerveld zijn hier maar behandeld. Het is een persoonlijke keuze geweest. Veel moest onbehandeld blijven. Misschien iets voor een volgende keer?