Mijn Studiezaal (inloggen)
Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )
Artikelen Collectie artikelen
Veldnamen in Valkenburg en Schin op Geul : Koutnaegel en Vleckenberg
Datering:
1989
Titel:
Veldnamen in Valkenburg en Schin op Geul : Koutnaegel en Vleckenberg
Auteur:
Huub Duijzings
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1989), nr. 28,(okt.), p. 36-37
Samenvatting:
Een veldnaam midden in de stad? Dat kan. Want in het verleden droegen vele stukken land een naam en hadden deze, ook in Valkenburg, een agrarische bestemming. Dit was ook het geval met het terrein dat nu al bijna vijftig jaar, een religieuze bestemming heeft en waarvan we de veldnaam deze keer onder de loep nemen.
Het gebied genoemd ,,Buiten de Geulpoort" of ook wel ,,Over de Geul" heette later ,,Tussen de bruggen" en nog later Gozewijnstraat. Waar deze straat nu eindigt, staat de kerk van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand, op een stuk grond dat in oude cijnsregisters met de naam Koutnae ge! wordt aangeduid. In deze registers staat (in 1701) in verband hiermee de naam Meycken Colrnaegels. Deze familienaam komt meer voor in de kerk- en cijnsregisters rond 1600-1700l), maar is daarna verdwenen. Dat terrein Koutnagel ligt in de punt die gevormd wordt door de twee Geularmen. Vandaar dat pastoor Ad Welters de naam nagel verklaart uit de puntige vorm van het terrein. Koud verklaart hij dan door het vele water en de heersende oostenwind'). Later legt ook hij verband met de familienaam. Deze zou volgens hem gevormd zijn uit Koud en Angel (= koude hoek). Hoe uit Angel nagel kon ontstaan verklaart hij niet; dit is ook niet waarschijnlijk. Wat niet duidelijk is bij deze verklaring is: Wat was er het eerst: de familie Kout-nagel of het terrein van die naam?
Ofwel: heeft de familie haar naam gekregen van het terrein of omgekeerd? Welters suggereert het eerste maar bewijst het niet. Hoe het ook zij, de familienaam Koutnagel is sinds ±1700 uit deze contreien verdwenen, maar bleef bewaard als de naam van een stuk grond, (een boomgaard) dat de laatste honderd jaar voor Valkenburg van meer dan normale betekenis is geweest.
Het gebied genoemd ,,Buiten de Geulpoort" of ook wel ,,Over de Geul" heette later ,,Tussen de bruggen" en nog later Gozewijnstraat. Waar deze straat nu eindigt, staat de kerk van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand, op een stuk grond dat in oude cijnsregisters met de naam Koutnae ge! wordt aangeduid. In deze registers staat (in 1701) in verband hiermee de naam Meycken Colrnaegels. Deze familienaam komt meer voor in de kerk- en cijnsregisters rond 1600-1700l), maar is daarna verdwenen. Dat terrein Koutnagel ligt in de punt die gevormd wordt door de twee Geularmen. Vandaar dat pastoor Ad Welters de naam nagel verklaart uit de puntige vorm van het terrein. Koud verklaart hij dan door het vele water en de heersende oostenwind'). Later legt ook hij verband met de familienaam. Deze zou volgens hem gevormd zijn uit Koud en Angel (= koude hoek). Hoe uit Angel nagel kon ontstaan verklaart hij niet; dit is ook niet waarschijnlijk. Wat niet duidelijk is bij deze verklaring is: Wat was er het eerst: de familie Kout-nagel of het terrein van die naam?
Ofwel: heeft de familie haar naam gekregen van het terrein of omgekeerd? Welters suggereert het eerste maar bewijst het niet. Hoe het ook zij, de familienaam Koutnagel is sinds ±1700 uit deze contreien verdwenen, maar bleef bewaard als de naam van een stuk grond, (een boomgaard) dat de laatste honderd jaar voor Valkenburg van meer dan normale betekenis is geweest.
Samenvatting2:
In 1887 kocht dokter Em. Herman de betreffende percelen, waarop een huis stond van notaris Gielen uit het erfgoed van Collard (van Palanka). Dr. Hermans was de eerste in Valkenburg gevestigde huisarts. Hij bouwde er in 1895 een villa en in 1900 een remise (= koetshuis). In 1919 woonde er nog zijn weduwe Antonia Coenen, wier kinderen het landgoed in 1922 verkochten aan Th. Dropsy. Deze verkocht het in hetzelfde jaar aan Joh. Hub. Janssen, die er een hotel-restaurant in zou vestigen na enkele kleine verbouwingen. In 1942 arriveerden in Valkenburg de zusters Benedictinessen die het ,,hotel" in 1943 kochten en het gebouw omdoopten tot slotklooster Regina Pacis. Na de verhuizing van de zusters naar het nieuwe klooster aan de Oud-Valkenburgerweg, bouwde men er de Onze-Lieve-Vrouwekerk (1961).
Waarde Geul zich splitst in de twee ,,takken" waarbinnen de kerk staat is de naam (Achter de) Erke bekend. In dezelfde cijnsregisters komt de naam Ercken Koutnagels voor. In Geulrand nummer 16 (oktober 1986) wordt de naam erke verklaard uit het latijnse area (kast of kist). Erke zou dan een kistvormige goot zijn, die de druk van het water door vernauwing versterkt, zoals dat bij molens gebruikelijk was. De naam zal dus wel in verband staan met de sluis op de plaats waarde Geul zich splitst in de oude stadsgracht en de molentak. Ook hier is de vraag wat er het eerst was: de familienaam of het ,,waterbouwkundige" werk.
Elders in het register staat: Meyken Coitna ge/s alias Vlecken. De familie Vlecken woonde lange tijd in Valkenburg. In Schin op Geul nabij de onbewaakte spoorwegovergang komt de veldnaam Vleckenberg voor. Daar zou in een klein huisje, de boswachterswoning van kasteel Schaloen, de (Duitse?) familie Vlekken gewoond hebben.
t) Archief Landen van Overmaas folio 390.
2) Ad Welters: Geschiedkundige schetsen uit het Land van Valkenburg
Waarde Geul zich splitst in de twee ,,takken" waarbinnen de kerk staat is de naam (Achter de) Erke bekend. In dezelfde cijnsregisters komt de naam Ercken Koutnagels voor. In Geulrand nummer 16 (oktober 1986) wordt de naam erke verklaard uit het latijnse area (kast of kist). Erke zou dan een kistvormige goot zijn, die de druk van het water door vernauwing versterkt, zoals dat bij molens gebruikelijk was. De naam zal dus wel in verband staan met de sluis op de plaats waarde Geul zich splitst in de oude stadsgracht en de molentak. Ook hier is de vraag wat er het eerst was: de familienaam of het ,,waterbouwkundige" werk.
Elders in het register staat: Meyken Coitna ge/s alias Vlecken. De familie Vlecken woonde lange tijd in Valkenburg. In Schin op Geul nabij de onbewaakte spoorwegovergang komt de veldnaam Vleckenberg voor. Daar zou in een klein huisje, de boswachterswoning van kasteel Schaloen, de (Duitse?) familie Vlekken gewoond hebben.
t) Archief Landen van Overmaas folio 390.
2) Ad Welters: Geschiedkundige schetsen uit het Land van Valkenburg
Samenvatting3:
Afbeeldingen:
Op de Koutnaegel bevond zich lange tijd villa Herman. Van 1922 tot 1942 was het pand in gebruik als hotd. Op deze foto, stammend uit een prospectus waarin het huis wordt omschreven als ,,eertijds een der groot~ en mooiste villa's van Valkenburg" staat het gebouw als Hotel Janssen. Later werd dit de plek waar men de Onze Lieve Vrouwekerk op bouwde.
Een fragment uit het cijnsregister uit 1701 In regel zes en zeven is de naam Meijken Coltnagels vermeld. Van Conraat Deckers (regel 3) is bekend dat hij woonde nabij de plaats waar nu de brug ligt naar het Walramplein.
Op de Koutnaegel bevond zich lange tijd villa Herman. Van 1922 tot 1942 was het pand in gebruik als hotd. Op deze foto, stammend uit een prospectus waarin het huis wordt omschreven als ,,eertijds een der groot~ en mooiste villa's van Valkenburg" staat het gebouw als Hotel Janssen. Later werd dit de plek waar men de Onze Lieve Vrouwekerk op bouwde.
Een fragment uit het cijnsregister uit 1701 In regel zes en zeven is de naam Meijken Coltnagels vermeld. Van Conraat Deckers (regel 3) is bekend dat hij woonde nabij de plaats waar nu de brug ligt naar het Walramplein.
Trefwoorden:
Geografische namen:
Organisatie: Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach
laatste wijziging 29-01-2024
