Uw zoekacties: Over twee soorten berg in Valkenburgse veldnamen

Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )

beacon
 
 
Artikel
Over twee soorten berg in Valkenburgse veldnamen
Datering:
1987
Titel:
Over twee soorten berg in Valkenburgse veldnamen
Auteur:
Huub Duijzings
Illustraties door:
Bèr Schols
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1987), nr. 20,(okt), p. 34-35
Samenvatting:
Naar aanleiding van de reeks artikelen over veldnamen in (en rond) Valkenburg hoor je wel eens de opmerking: ,,Er zijn toch geen velden in Valkenburg?"
Inderdaad. Maar er zijn wel nog veldnamen. Want deze gaan terug op toestanden van eeuwen geleden; en de namen blijven, waar de velden verdwijnen; b.v. als er woningbouw op gepleegd wordt. Het is dan een goede zaak om de veldnamen te behouden en te laten voortbestaan in de straatnamen van de nieuwe woonwijken. In het verleden is dit herhaaldelijk gebeurd, denk b.v. aan Neerhem, Plenkert, Geneindestraat.

Deze keer gaan we voor onze veldnamen van Valkenburg via de Sibbergrubbe en hogerop de Bergstraat naar Sibbe. Het is de vraag of berg in deze straatnaam wel helling betekent; in het Limburgs dialect betekent het ook grot. Als een blokbreker of gids van één der grotten over berg spreekt, kun je er zeker van zijn dat hij daarmee grot bedoelt. En zeker in Sibbe, waar langs de Bergstraat nog steeds grotten zijn waar mergel gewonnen wordt.
Maar er is meer! Rechts en (vooral) links van de Bergstraat liggen stukjes land of wei die namen dragen als: Aan de Hermansberg (1), Aan de Canadasberg (2), Aan de Cornelsberg (3), Aan de Paulusberg (4), Aan de Flesjeberg (5), Aan de Heiberg (6). Hoewel ze op een hoogte liggen, heeft het woord berg in deze namen niet de betekenis van heuvel, maar van grot. En staat ook telkens aan, niet op de berg! Er zijn hier namelijk wel degelijk grotten geweest, enige eeuwen geleden! In stukken van de vroegere gemeente Oud-Valkenburg (waartoe dit gebied behoorde) uit de 18e eeuw worden Cornelsberg, Paulusberg e.a. genoemd. De namen dateren dus nog van vôôr die tijd.
Hoewel hier met berg telkens grot wordt bedoeld, moeten we ons die niet te groot voorstellen. Het waren soms naaar gaten van zo'n 5 meter, die dienden als woning, met een gat dieper naar binnen als ,,kelder".
Samenvatting2:
Soms droegen 2e nog sporen van bewoning: mergel die rood was geworden tengevolge van vuur. Overigens zijn de meeste verdwenen. Ten tijde van W.O. 1 ('14-'18) werden de rotswanden afgegraven en werd er van de mergel kalk gemaakt. Zo ziet men ook hier: de namen zijn gebleven; de toestanden waarnaar ze verwijzen zijn verdwenen.
De namen verwijzen meest naar families die de grotten gemaakt en bewoond hebben: de berg van Herman of Hermans, die van Paulus, die van Come! (of Cornelis); bij de Canadasberg zullen wel Canadassen hebben gestaan; de Heiberg verwijst naar de begroeiïng met hei; bij de Flesjeberg is het gissen: is hier misschien ooit een aantal flessen gevonden? Of had de grot de vorm van een fles?
Om de ouderdom van de namen nog wat nader te illustreren, het volgende. In bovengenoemde stukken van Oud-Valkenburg lezen we o.a. Op den Corneysbergh, een stuck landts west den Sibberkoyewegh. Met deze weg zal wel de IJzerenkoeweg bedoeld zijn, de weg die de boeren van Ingber en Scheulder gebruikten om via IJzeren met het vee naar de markt in Valkenburg te gaan. Ze sneden dan de omweg over Sibbe af. Verder lezen we: Aen de andere zijde op een desolate plaats de Flesjeberg en Een stuck landt en weijde aen den Paulusbergh met de drieschen genaemt de maegeren man. De laatste benaming zal wel wijzen op de lage opbrengst van de betreffende stukken grond. Hierboven werd al gezegd dat de meeste van deze grotten verdwenen zijn; niet alle, want in de helling links van de IJzeren Koeweg zijn er nu nog grotten of liever gaten in de mergel zichtbaar.
Trefwoorden:
Geografische namen: