Superfan
Pastoor J. Keulers, sinds 1985 in Houthem en inmiddels een echte superfan van Gerlachus zegt: .,Zeker, het is hier geen Wittem of Roermond, maar toch, de verering van Gerlachus wint weer aan interesse. Het is altijd een zaak van ups en downs geweest. Lang geleden kwamen ze van heinde en verre, de landbouwers en kleine boeren voor wie de gezondheid van vee een zaak van leven of dood was. Die tijd hebben we, begrijpelijk, intussen wel gehad."
De koeien in Houthem staan er duidelijk gezond bij en de veeartsen hebben de zaak onder controle. Wellicht dat Gerlach zijn faam als vriend van het vee toch gestand kan doen, bij voorbeeld door wat te schaven aan de melkquotering. Terug naar pastoor Keulers in zijn fraaie mergelstenen pastorie, waar boven de voordeur een boogsteen een Latijne tekst drit waarop in elk geval het woord Gerlaci duidelijk leesbaar is.
Hij zegt: ,,Gerlachus spreekt ons nog aan. Hij wordt steeds meer gezien als de beschermer van het milieu, van de stilte en rust, als een symbool van soberheid, het laten varen van luxe en overdaad. Dat is wat hij nu te zeggen heeft en zo wordt het ook opgepakt".
In die symboliek past een 'holle eik' wonderwel.

Toeristen
De interesse voor de ridder uit pakweg 1200 neemt dus toe al geeft dat nog geen 'Valkenburgse toestanden' in Houthem. Tenminste, een terrasje, friture en rijdende ijswagen ontbreken nog aan de Onderstestraat. Pastoor Keulers waarschuwt: ,,Toch komen er weer meer toeristen en andere echt geïnteresseerden naar de kerk en zo willen we het graag hebben en houden."
Gerlachus werd de afgelopen maanden niet alleen opgepoetst, ook werd er veel opnieuw opgetekend.
In de loop der eeuwen werd deze - en vergeef de wat oneerbiedige ondertoon - exponent van een 'middeleeuwse club van Rome' al vele malen beschreven.

Al in 1215, nauwelijks veertig jaar na zijn dood, was er al een soort biografie op de middeleeuwse boekenmarkt, waarin een man werd beschreven die na de dood van zijn vrouw tot inkeer kwam en vreesde dat overdaad en luxe zouden leiden tot een versneld einde der tijden. Hij trok zich terug en leefde in armoede. Een prima onderwerp dat in de eeuwen daarna regelmatig uit de kast werd gehaald en opnieuw beschreven.
,,Hij was bovendien een 'jongen' uit eigen streek en behalve Servaas en Hubertus van vele eeuwen eerder hebben we er daar niet veel van," voegt Keulers gevat toe.

Moderne lijnen
Houthem neemt het achtste eeuwfeest te baat om een aantal nieuwe - en dat moet gezegd - moderne lijnen uit te zetten. Vandaag al, zaterdag, wordt daarvoor tijdens een eerste Gerlachussymposium het startsein gegeven. In de kerk van Houthem een 'beauty' uit 1727 met ongelooflijk fraaie muurschilderingen en schilderijen, moeten knappe koppen de voorzetten geven voor verdere studie. Nu al staat vast dat dr Mulder-Bakker van de Rijksuniversiteit van Groningen en haar studenten binnen afzienbare tijd met een uitgewerkte studie over Gerlachus, de kluizenaar, komen. Met
spanning wordt ook gewacht op het laboratoriumonderzoek dat de ABEGG-stiftung in het Zwitserse Regensberg doet naar de samenstelling van het reiskostuum, de dalmatiek, dat eerder dit jaar uit de geopende grafkist werd gehaald. Onderzoek dat veel feiten kan opleveren over Gerlachus zelf, als het kleed met binnenvoering werkelijk van hem is, maar ook over de tijd en de omstandigheden waaronder het gedragen en geweven is.

Vertaling
Vandaag verschijnt de eerste Nederlandse vertaling van de biografie van Gerlach. Tijdens het al gememoreerde symposium krijgen de eerste honderden belangstellenden hun, overigens bij comitélid De Heus bestelde, 'Vita Sancti Gerlaci'. De uitgave, vertaling en druk van dit forse boekwerk is een huzarenstukje van het bestuur van de een jaar geleden opgerichte Stichting Achtste Eeuwfeest Gerlach, dat inmiddels - en dat is geen geheim meer - alleen nog maar bestaat uit echte Gerlachusfans.
Voorzitter, in het dagelijks leven spreekt hij recht, mr J. C. E. Wortmann, erkent het volmondig en zegt met enige trots en tegelijk enige verwondering: ,,De vonk is eerst op ons overgeslagen en. daarna op de hele gemeenschap, want Houthem en al zijn verenigingen staan klaar om straks op 4 juni de grote ommegang te bemannen. Er is zelfs een eigen muziekgezelschap gevormd dat de naam draagt Quinta Musica Gerlaci."

Historische stoet
Wat die ommegang betreft gaat het niet om een processie maar een, historische stoet met taferelen, tableaux vivants, uit het leven van Gerlach. mr Wortmann, een weinig ondeugend, tenslotte werkt hij frequent in Maastricht: ,,Wij denken beslist niet aan een soort Heiligdomsvaart, zoals in Maastricht. Geen concurrentie, al hebben we wel contacten met de organisatoren daarvan. Wij proberen trouwens in de stoet ook een wat eigentijdse dimensie aan te brengen. Ik denk aan groepen die passen in het moderne beeld dat wij van Gerlachus en zijn filosofie hebben. Wij zijn al met de zusters van moeder Teresa en hun kinderen in gesprek......

Gerlachus
De 'holle eik' die toch als een soort rode draad door dit verhaal loopt is er dus niet tastbaar meer, maar ontbreekt geenszins in de Vita Gerlaci. Pastoor Keulers, die aanvoelt dat die eik vragen oproept. tovert snel een aardige passage uit de vertaling van St. Gerlach, de heilige kluizenaar van het Geuldal tevoorschijn - overigens een coproduktie van de Belg dr Lavigne en drs J. Dassen die zich baseerden op de Latijnse tekst van de Bollandisten uit 1863 en die maakten weer gebruik van teksten uit de 12e en 15e eeuw en dat is verrassend. Wortman: .,Inderdaad is het niet zo maar dat de universiteit in Groningen snel hapte, daar zit wel degelijk een wetenschappelijke belangstelling achter".

Vijanden
Gerlach trok zich in elfhonderd zoveel terug in zijn eik', oogstte veel bijval, maar zoals dat wel altijd zal zijn: wie succes heeft, krijgt vijanden en met name de monniken uit Meerssen zagen met lede ogen de vrijbuiterij in het naburige Houthem. Zij vonden dat ook Gerlach zich zou moeten onderwerpen aan de regels van gehoorzaamheid.
Maar Gerlach weigerde botweg en daarover verhaalt de vita dan letterlijk:,, De monniken en clerici van het klooster te Meerssen waren verontwaardigd daarover, alhoewel zij het niet aandurfden hem, die toch van goeden huize was en een grote faam genoot, persoonlijk lastig te vallen. Maar wel begonnen zij hem op alle mogelijke en onmogelijke manieren verdacht te maken bij de bisschop van Luik, Norbertus. Geloof hechtend aan wat hem verteld werd, begaf de bisschop zich met spoed naar de plaats waar Gerlach zijn schuiloord in een eik had. Omdat men hem verteld had dat Gerlach veel geld bezat en dat verborgen hield, onder de massa stenen die in de cel bijeen gebracht was, gaf de vertoornde bisschop het bevel de eik om te hakken en de plaats aan een grondig onderzoek te onderwerpen.

Toen daar niets anders werd gevonden dan duidelijke verwijzingen naar een werkzaam en sober leven, betreurde hij het heel erg dat hij verkeerd was geïnformeerd.............
Het geheim van de 'holle eik is vandaag de dag geen geheim meer. De symboliek zal blijven, al was het voor onze generatie. die graag in beelden denkt, misschien aardiger geweest om ook nu nog een echte holle eik daar in Houthem te weten.
Het laatste woord is nog niet geschreven over Gerlachus en dat is maar goed ook.