Uw zoekacties: De weduwe van notaris Schaepen bestelt een nieuwe gevelsteen
Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )
beacon
 
 
Artikel
De weduwe van notaris Schaepen bestelt een nieuwe gevelsteen
Datering:
2024
Titel:
De weduwe van notaris Schaepen bestelt een nieuwe gevelsteen
Auteur:
Stefan Vrancken
Titel tijdschrift:
De Nieuwe Ster
Afleveringsnummer:
De Nieuwe Ster, 30/8/2024
Samenvatting:
Foto's:
- De gevelsteen van het huis in de Lenculenstraat 20. Deze gevelsteen werd in 1737 besteld door de weduwe van notaris Reinier Schaepen. Bron: www.kijkeensnaarboven.nl
- De gevelsteen van het huis in de Lenculenstraat 20. Deze gevelsteen werd in 1737 besteld door de weduwe van notaris Reinier Schaepen. Bron: www.kijkeensnaarboven.nl
- De handtekeningen onder de notariële akte uit 1737. Maria Geertruijd Sleijpen tekende als: “de wedeue Reijnier Schaepen”. De handtekening van notaris Van de Wijer is geplaatst onder de woorden “Quod Attestor” (hetgeen ik getuig). Bron: Archief notarissen ter standplaats Maastricht 1544-1842, Historisch Centrum Limburg
- Een tekening die in de tweede helft van de zeventiende eeuw gemaakt werd door Valentijn Klotz. In het midden zien we de Sint Jacobskerk (met toren), waar zowel Reinier Schaepen als Maria Geertruijd werden gedoopt. Bron: Public Domain, Wikimedia Commons
- Een werkplaats met kuipers die aan het werk zijn. Deze prent werd gemaakt door Jan Georg van Vliet in 1635. Bron: Beeldbank Rijksmuseum
Samenvatting2:
In het weekend van 14 en 15 september vindt het jaarlijkse evenement Open Monumentendag plaats. Ook dit jaar is Maastricht weer één van de deelnemende partijen. Open Monumentendag Maastricht biedt een podium om de inwoners en bezoekers van de stad in verbinding te brengen met het waardevolle culturele erfgoed van Maastricht. Op de website www.omdmaastricht.nl kun je het bijzonder gevarieerde en interessante programma bekijken.
Eén van de programmaonderdelen is een wandeling langs oude gevelstenen. Een dergelijke wandeling is een absolute aanrader, want gevelstenen leggen vaak een interessante geschiedenis bloot.
Graag neem ik de lezers van De Nieuwe Ster deze keer mee naar het jaar 1737, elf jaar vóórdat Maastricht werd veroverd door de troepen van de Franse koning Lodewijk XV, een achterkleinzoon van de Zonnekoning.

Een nieuwe gevel voor “het wijnvat”
Op 28 februari 1737 ontving de in de Lenculenstraat woonachtige notaris Henricus Jacobus van de Wijer twee cliënten. Het was de “meester schrijnewercker” Joseph Delpont en Maria Geertruijd Sleijpen, weduwe van notaris Reinier Schaepen. Maria Geertruijd was zelf ook woonachtig in de Lenculenstraat, dus het is niet zo verwonderlijk dat notaris Van de Weijer haar vaste notaris was. Joseph Delpont en de weduwe Schaepen wilden een tussen hen tot stand gekomen aanneemovereenkomst vast laten leggen door notaris Van de Wijer. Maria Geertruijd Sleijpen wilde een volledige nieuwe voorgevel voor haar huis in de Lenculenstraat, tegenwoordig bekend als Lenculenstraat 20.
Samenvatting3:
Dit huis droeg volgens de akte die die dag werd opgesteld de naam “het wijnvat”. Diverse overeengekomen voorwaarden met betrekking tot het realiseren van de nieuwe gevel werden zwart op wit gezet door de notaris. Zo moest “Namursche blauwen steen” worden gebruikt, en zou een goede deur van eikenhout met een springslot gemaakt moeten worden. Uit de akte blijkt ook dat op de benedenverdieping van het huis een winkel aanwezig was. Tot in detail werd alles geregeld, waaronder afspraken omtrent het ijzerwerk, hang- en sluitwerk en de ramen. Joseph was ook verplicht de gevel te bepleisteren en te verven.

"Blafteurs"
De weduwe van notaris Schaepen wilde ook dat Joseph Delpont op de bovenverdieping “blafteurs” (raamluiken) zou aanbrengen. Ook moest hij een nieuw dakvenster realiseren, alsmede een nieuwe “caniel” (dakgoot). Nadat de verbouwing zou zijn gerealiseerd, diende Joseph te zorgen dat “den dreck” (het puin) zou worden afgevoerd. De meest bijzondere en interessante afspraak die die dag aan het notariële papier werd toevertrouwd, had betrekking op een gevelsteen die Maria Geertruijd voor haar huis bestelde. In “Naemsche steen” wenste zij een gevelsteen met de voorstelling van een “wijnvatien” (wijnvat). Ook moest “’t jaer der vernieuwinge” vermeld worden.
Het is jammer dat niet geheel duidelijk is of “vernieuwinge” betrekking heeft op de vernieuwing van de gevel, of de vernieuwing van de gevelsteen zelf. Het feit dat het huis de naam “het wijnvat” droeg, doet wel vermoeden dat de nieuwe gevelsteen in ieder geval een voorganger had waarop ook een wijnvat was afgebeeld. De nieuwe gevelsteen uit 1737 is anno 2024 nog steeds aanwezig. Tastbare geschiedenis ‘pur sang’.
Samenvatting4:
Wie was Maria Geertruijd Sleijpen?
Op 13 mei 1677 werd Maria Geertruijd Sleijpen gedoopt in de Sint Jacobskerk, destijds gelegen op de hoek van de Bredestraat en de Sint Jacobstraat. Omstreeks 1803 zou deze kerk worden gesloopt. De ouders van de dopeling waren de meester-kuiper Jacob Sleijpen en diens echtgenote Catharina van Herne. Jacob was geboortig van Sint Gerlach, terwijl Catharina een ‘meidske vaan Mestreech’ was. Op 15 oktober 1673 stonden Jacob en Catharina voor het altaar van de Sint Jacobskerk. Een maand later, op 21 november, werd Jacob officieel uitgeroepen als nieuwe burger van de stad Maastricht. Bijna vijf maanden eerder, eind juni 1673, was Maastricht veroverd door de Franse koning Lodewijk XIV (de Zonnekoning).
Amper achttien jaar oud, trouwde Maria Geertruijd op 12 september 1695 met Reinier Schaepen, notaris en procureur in Maastricht. Reinier was al 36 jaar toen hun huwelijk werd voltrokken in de Sint Jacobskerk. Niet alleen Maria Geertruijd was daar gedoopt, ook Reinier had in diezelfde kerk het doopsel ontvangen. Hij werd op 1 januari 1659 gedoopt als zoon van notaris Hendrick Schaepen en Agnes Pamel. De moederlijke grootvader van Reinier, Gerard Pamel, was ook notaris in Maastricht geweest. Notaris Pamel bekleedde buiten het notarisambt diverse andere functies. Zo was hij tevens onder meer rentmeester van het kapittel van Onze Lieve Vrouwe in Maastricht.
Het zal geen toeval zijn geweest dat Reinier Schaepen en Maria Geertruijd Sleijpen met elkaar trouwden, want de families Schaepen en Sleijpen waren beiden woonachtig in de Lenculenstraat. Overigens speelt genoemde notaris Hendrick Schaepen uit de Lenculenstraat een rol in het waargebeurde Maastrichtse sprookje ‘De nieuwe kleren van de Zonnekoning’ (ook verkrijgbaar als ‘De nui kleier vaan de Zonnekeuning’). Dit boek zal komende week verschijnen.
Samenvatting5:
Het gezin Schaepen-Sleijpen
Op 3 december 1695, nog geen drie maanden na de huwelijksvoltrekking, ondertekende Reinier Schaepen bij zijn collega, notaris Joannes Veugen, een huurovereenkomst van een woning in de (Maastrichter) Brugstraat. Hier ging hij wonen met zijn jonge bruidje. In de periode 1696-1709 werden uit het huwelijk Schaepen-Sleijpen acht kinderen geboren, waarvan slechts drie kinderen volwassen zouden worden. Het gezin zou op meerdere locaties in Maastricht wonen. Op 7 september 1707 ondertekende Reinier bij notaris Petrus Strouven de huurovereenkomst van een woning op de Grote Gracht.
Bijna tien jaar later zou Reinier in deze woning komen te overlijden. Hij was op dat moment achtenvijftig jaar oud. Maria Geertruid bleef als veertigjarige weduwe achter. Op 24 mei 1717 vond de uitvaart van Reinier plaats in de Sint Catharinakerk. Omdat de familie Schaepen tot de sociale bovenlaag van Maastricht behoorde, kon zijn weduwe een graf in de Sint Catharinakerk kerk betalen voor haar overleden echtgenoot. De weduwe Schaepen zorgde vrij snel na het overlijden van haar echtgenoot dat haar oudste kind, en tevens enige dochter, Catharina in het huwelijk kon treden. Op die wijze werd meer financiële zekerheid gecreëerd.
Op 14 juni 1718 trouwde deze Catharina Schaepen in Valkenburg met haar achterneef Joannes Steijns, wiens moeder uit de familie Sleijpen kwam. Aan het huwelijksgeluk kwam al snel een einde, want op 23 december 1725 overleed de dertigjarige Joannes Steijns in Valkenburg. Catharina bleef als jonge weduwe achter met nog zeer kleine kinderen. Zij had nu haar echtgenoot en haar vader al verloren, terwijl haar moederlijke grootouders Jacob Sleijpen en Catharina van Herne nog steeds leefden. Jacob en Catharina zouden pas in respectievelijk 1732 en 1728 in Maastricht komen te overlijden.
Samenvatting6:
De verhuizing naar de Lenculenstraat
Wanneer Maria Geertruijd Sleijpen als weduwe zou verhuizen naar de straat waar ze was opgegroeid, en waar haar ouders waren overleden, is niet bekend. Maar het zal ongetwijfeld pas zijn gebeurd nadat haar ouders waren overleden. Als het enige kind van haar ouders zou zij dit huis erven. Het huis “het wijnvat”, waarvan de gevel dus in 1737 werd vernieuwd, was in 1680 door vader Jacob Sleijpen aangekocht voor een bedrag van 1.000 gulden, geen onbeduidend bedrag in die tijd. Op 28 november 1680 werd op het kantoor van notaris Jacobus à Cruce de eigendomsoverdracht geregeld.
Zoals hiervoor vermeld was Jacob Sleijpen meester-kuiper. Een kuiper maakte onder meer kuipen (vaten) voor het bewaren en vervoeren van onder meer vloeistoffen zoals wijn en bier. Wellicht was het Jacob Sleijpen die zijn huis in de Lenculenstraat de naam “het wijnvat” gaf. Als weduwe zou Maria Geertruijd Sleijpen koopvrouw in wijnen worden. Wellicht dreef zij vanuit de winkel, gelegen op de benedenverdieping van haar huis, haar wijnhandel. Het is dus ook niet vreemd dat zij in 1737 ook weer koos voor een wijnvat, gecombineerd met druiven, voor de gevelsteen van haar huis.
Wanneer Maria Geertruijd kwam te overlijden heb ik niet kunnen ontdekken. In geen enkel begraafregister van een Maastrichtse parochie is haar uitvaart opgetekend. Mogelijk dat zij buiten Maastricht is overleden. Op 31 mei 1759 was zij in ieder geval nog in leven. Op die dag ondertekende zij op het kantoor van notaris Ruijters een akte.
Geografische namen: