Uw zoekacties: Amerikaans kunstenaar schilderde Houthem bij maanlicht

Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )

beacon
 
 
Artikel
Amerikaans kunstenaar schilderde Houthem bij maanlicht
Datering:
2000
Titel:
Amerikaans kunstenaar schilderde Houthem bij maanlicht
Auteur:
Léon Willems
Titel tijdschrift:
't Sjtegelke
Afleveringsnummer:
't Sjtegelke, jrg. 7, nr. 1, juni 2000, p. 11-13
Samenvatting:
[Charles Walter Stetson schilderde hoeve de Bol in 1901]

Het nieuwe medium voor informatie heet internet. Ook heemkunde- verenigingen hebben het World Wide Web ontdekt en maken er gretig gebruik van. Al surfend op het web kom je soms verrassende zaken tegen. Zoals een schilderij van Houthem bij maanlicht, in 1901 gemaakt door de Amerikaanse schilder Charles Walter Stetson. Het schilderij bevindt zich in de collectie van de Alcala Gallery in La Jolla. Het is een werk van waterverf op papier, met als titel Moonlight bei Maastricht/Holland. Te zien is een boerenhoeve in de schemering. Hoe raakte een Amerikaanse schilder in Houthem verzeild?

Wie was Charles Walter Stetson?
Charles Walter Stetson werd op 25 maart 1858 geboren in Tiverton Four Corners op Rhode Island. Zijn vader was predikant, maar hield zich tevens bezig met het uitvinden van nieuwe medicijnen. De familie verhuisde vaak, maar kwam in 1869 kwam in Providence terecht.
De jonge Walter doorliep het gebruikelijke onderwijs, maar toen hij op de Highschool zat besloot hij kunstenaar te worden. Rond 1872 begon hij te schilderen en in 1878 huurde hij een studio, waarmee hij een poging deed in zijn eigen onderhoud te voorzien. De honger dreef hem echter terug naar zijn vader. Niet lang daarna opende hij een nieuwe studio. Zijn eerste werken waren zee-schilderingen en landschapsschilderingen. Stetson was een autodidact. In 1880 werd de Providence Art Club opgericht, waarvan ook Stetson deel uit maakte. In hetzelfde jaar volgde de eerste tentoonstelling van de club, waarbij ook werken van Stetson te zien waren.
Gaandeweg zou hij meer portretten gaan schilderen, maar zijn landschaps-schilderingen verkochten beter en daarom liet hij deze passie niet schieten.
In 1882 deden zich een aantal belangrijke verwikkelingen voor. Allereerst had hij zijn eerste solo-expositie bij de Providence Art Club.
Samenvatting2:
Bovendien leerde hij zichzelf de etskunst meester maken en verdiepte hij zich in de Franse en Duitse taal. Voorts trad hij in het huwelijk met Charlotte Anna Perkins, die zich later zou onderscheiden als schrijfster en feministe.
In 1888 trok de kunstenaar naar Zuid-Californië.

Hij zou er tot 1890 verblijven. Daarna keerde hij terug naar New England, waar hij zijn ernstig zieke moeder gedurende haar sterfbed zou bijstaan.
Het huwelijk met Perkins verliep niet zonder hindernissen. Alhoewel het echtpaar in 1885 een dochter kreeg, kwam het in 1892 tot een scheiding. Twee jaar later hertrouwde Stetson met de dichteres Grace Ellery Channing. Het paar verhuisde naar Pasadena, waar het tot 1901 zou resideren.

Grand Tour
In 1897 maakte Stetson een reis naar Europa. Hij bezocht Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Engeland en Italië. Vooral dat laatste land maakte grote indruk op hem. Een dergelijke “Grand Tour” was voor Amerikanen een kostbare, maar tevens waardevolle reis.
Van Stetson’s bezoek aan onze streek rond 1897 weten we eigenlijk niet meer, dan dat met name de havensteden hem erg charmeerden. In 1898 keerde hij terug naar de Verenigde Staten en in 1899 exposeerde hij de vruchten van zijn reis in de Macbeth Gallery te New York. Zijn werk werd echter fel bekritiseerd door Charles de Kay in de New York Times. De tentoonstelling bleek geen succes en financiële problemen hielden de schilder bezig. Hij werd ziek en stopte een tijdlang met schilderen. In 1900 kenterde het tij. Stetson kreeg meer waardering en zijn werk werd bij diverse gelegenheden geëxposeerd. In 1901 bracht Stetson opnieuw een bezoek aan Europa.
Samenvatting3:
Waarom Houthem?
Vermoedelijk heeft Stetson bij zijn werk in Houthem niet gepoogd om de boerderijen zo exact mogelijk weer te geven. Daarom is het bijzonder moeilijk om het werk aan een bepaalde boerenhoeve toe te schrijven. In ieder geval lijkt het er op dat hij bij het schilderen gekozen heeft voor de boerderijen in het gedeelte van Houthem, dat toen bekend stond als Sint Gerlach.

Dit gedeelte van Houthem is niet voor niets een beschermd dorpsgezicht. Er lagen diverse fraaie en monumentale hoeven: de Pachthof (gebouwd tussen 1668 en 1720), de gesloten hoeve nr. 11 (gebouwd in 1720), de Hoeve Croon (tussen 1660 en 1663 gebouwd) en de hoeve De Bol ( in 1683 herbouwd na een brand). Voor Stetson was dit een unieke plek om aan het schilderen te slaan. Op het schilderij, dat momenteel te koop is bij de Alcala Gallery, is een hoeve te zien van het zogeheten gesloten type. Waarschijnlijk heeft de hoeve De Bol model gestaan voor de schildering, want zij lijkt het meest op de afgebeelde schildering. Wel ontbreekt het karakteristieke kleine poortje op het schilderij. Boven dit kleine poortje bevindt zich nog steeds een ingemetselde bol, waaraan de hoeve haar naam dankt.
In ieder geval genoot Houthem in de periode dat Stetson er was al enig aanzien bij toeristen. Zo diende het kerkbestuur van Houthem in 1900 een verzoekschrift in om de jaarlijkse processie in augustus te mogen verplaatsen naar oktober. Dit in verband met de aanwezigheid van vele protestantse vreemdelingen in de zomermaanden. Het verzoekschrift werd overigens afgewezen.
Het is niet duidelijk waar Stetson verbleef toen hij Houthem bezocht. Mogelijk had hij zijn onderkomen gevonden in een hotel in Maastricht en heeft men hem daar attent gemaakt op mooie schildersplekken. Bezocht hij misschien zelfs de Gerlachuskerk om de werken van de barokke schilder Schöpf te bewonderen? Is hij bij dat bezoek gestoten op de fraaie boerderijen van Houthem?
Samenvatting4:
Vragen, waarop we het antwoord schuldig moeten blijven. Helaas is voorzover we weten geen correspondentie bewaard gebleven, die een tipje van de sluier kan oplichten.
Samenvatting5:
Hoe verging het Stetson verder?
In 1902 waren de schilderijen, die Stetson in de Lage Landen had gemaakt, te zien in diverse musea. Zijn werk kreeg nu wel lovende kritieken en bezoekers stroomden toe. In Detroit kwamen op één dag zelfs 3000 bezoekers om zijn werk te bekijken. Ondanks dit succes bleef Stetson sukkelen met zijn gezondheid. Vooral zijn gehoor werd steeds slechter. In 1902 ging Stetson met zijn echtgenote naar Rome, waar hij zou blijven wonen. In 1911 werd hij in Rome geopereerd, maar hij overleed tengevolge van complicaties op 53-jarige leeftijd. Zijn lichaam werd gecremeerd en zijn as verspreid over de Middel-landse Zee. In 1912 werd er in het Museum of Fine Arts in Boston een postume expositie gehouden ter ere van de kunstenaar. Later volgden soortgelijke ex-posities in het Detroit Museum of Art en het Metropolitan Museum in New York.
Desondanks raakte Stetson al gauw in de vergetelheid. De vernieuwingen binnen de kunst deden meer stof opwaaien en de kunst van het Fin-de-Siècle werd niet meer interessant genoeg bevonden. De laatste jaren is er weer meer belangstelling voor de kunststromingen uit het einde van de vorige, begin deze eeuw.
En zo prijkt een schilderij van een Houthemse boerderij in het avondlicht anno 1901 op het moderne medium Internet!

Literatuur:
Charles C. Eldredge, Charles Walter Stetson. Color and fantasy, Kansas 1982
Mary Armfield Hill (ed.), Endure. The diaries of Charles Walter Stetson, Philadelphia 1985
H.J.J. Phillippens, Houthems verleden, Houthem-Sint Gerlach 1983
Geografische namen: