In het kader van de Nationale Archeologie Dagen 2021 brengt Museum Valkenburg dit jaar ook een aantal activiteiten. Een van de (online) activiteiten is het beschikbaar stellen van een film over de archeologische opgravingen in 1993-1996 in Houthem – Sint Gerlach.

Deze film is een gedeelte van een videoverslag dat gemaakt is tijdens de opgravingen van het kloostercomplex en kerk van Houthem – Sint Gerlach, tussen 1993 en 1996. De Archeologische Werkgroep Valkenburg/ Houthem heeft samengewerkt met Doeke Krikke, Henk Kwakkernaat, Adriaan Meyssen, drs. Knook en drs. Bauer van de TU Delft. Zij werden ondersteund door verschillende studenten afkomstig uit verschillende Europese landen. Tijdens de archeologische onderzoeken is veel materiaal gevonden. Nu, 25 jaar later, wordt het overgebleven materiaal nagekeken, onderzocht en waar mogelijk gereconstrueerd.

Houthem – Sint Gerlach: klooster, kerk en kasteel.
In 1201 werd in Houthem een kerkje gebouwd. Dit verving waarschijnlijk het houten kapelletje uit 1120 dat dienstdeed voor de vele pelgrims. Zij kwamen voor de Heilige Gerlachus, een kruisridder die zich tot kluizenaar bekeerde en sober leefde in een holle eik. Het verhaal gaat dat hij wijn in plaats van water uit de put dronk.

Om de pelgrims te herbergen in het bedevaartsoord kwam er een gasthuis, dat werd geleid door Norbertinessen zusters, een adellijk vrouwenstift. De nonnen van het klooster waren goed bedeelde burgers. Zij hadden veel belangrijke contacten en dreven handel. Ook hadden ze de beschikking over het geschreven woord en toegang tot literatuur en wetenschap.

In opdracht van de gemeente Valkenburg aan de Geul heeft RAAP een bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd naar de ligging van de Romeinse weg van Bolougne-sur-Mer naar Keulen, ook wel Via Belgica genoemd. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de ligging van de weg en eventuele zijwegen, en locaties te bepalen waar het graven van een proefsleuf voor een wegprofiel op te tekenen zinvol is. Daartoe zijn in een overleg tussen RAAP en de gemeente Valkenburg vier locaties uitgezocht, waar het uitvoeren van een bureau- en booronderzoek zinvol zou kunnen zijn. Het betreft de deelgebieden Vroenhof, Steenbeek, Goudenroodsvoetpad en Sint Gerlach.
Te deelgebied Vroenhof werd in het verleden al onderzoek verricht door Beckers & Beckers vóór de Tweede Wereldoorlog en door RAAP in 2003. Op basis van beide onderzoeken is in het verleden al geconcludeerd dat de Romeinse weg van Bolougne-sur-Mer naar Keulen hier zou liggen. In een eerste boorraai zijn echter geen aanwijzingen voor een Romeinse weg aangetroffen. In een tweede raai, pal naast een boorraai van RAAP uit 2003 en de vindplaats van Beckers & Beckers, werd een grindlaag met een breedte van minimaal 10 m aangetroffen, die rustte op oud colluvium of alluvium. De grindlaag moet een antropogene oorsprong hebben, maar het is niet zeker of het de Via Belgica betreft. Het zou een jongere grindlaag uit de Middeleeuwen of Nieuwe tijd kunnen zijn (erfverharding, wegdek, vloer e.d.). Het graven van een proefsleuf op deze locatie zou de twijfel kunnen wegnemen, maar zal wel door de hoge (grond)waterstand bemoeilijkt worden.
In deelgebied Steenbeek werd onderzoek verricht omdat hier de Via Belgica via het dal van de Strabeek richting het plateau zou kunnen lopen én in het talud van de Strabeek grindlagen zichtbaar zijn. Daarnaast ligt de Romeinse villa Ravensbos meteen oostelijk van het deelgebied in het dal van de Strabeek.

Vanaf 12 oktober zal de Archeologische Werkgroep Valkenburg in Museum Land van Valkenburg elke woensdagmiddag in een open restauratieatelier vondsten uit Valkenburgrestaureren. De ouderdom van het materiaal loopt uiteen van 50 tot ongeveer 800 jaar geleden. Bijzonder hieraan is dat bezoekers van het museum mogen meehelpen, voor zover deruimte dat toelaat (max. 2 tegelijk). Het werk begint met het uitzoeken, sorteren en selecteren van een grote hoeveelheid scherven die gevonden zijn in en om het vroegere klooster St. Gerlach. Vervolgens zal alles gelijmd worden tot een kruik, schaal of bord, en in de vitrines van het museum getoond worden. Meer informatie is te vinden in 'Dagboek van een opgraving' geschreven door Doeke Krikke, een van de leden van de werkgroep. Het boek is alleen nog in bibliotheken in te zien en als 2e hands verkrijgbaar.
www.museumlandvanvalkenburg.nl

In de schatkamer van het heiligdom van St. Gerlach vindt van 17 september tot en met 31 december 2015 een expositie plaats van archeologische artefacten.
De meeste voorwerpen werden gevonden in en rond Kerken, Kloosters en Kastelen in Valkenburg. De voornaamste vindplaatsen zijn: - Het voormalig norbertinessenstift in Houthem, nu deels château St. Gerlach, en de hoeve Broers - Kastelen Schaloen en Genhoes in Oud-Valkenburg - Het voormalig St. Jozefklooster in Broekhem - Halderpark in Valkenburg - Boerderij Drummen in Berg & Terblijt.

Het merendeel van de vondsten werd nog nooit eerder geëxposeerd. Er wordt hiermee weer een klein stukje van de geschiedenis van de huidige gemeente Valkenburg ontsloten.
Bijzondere dingen zijn gevonden in château St. Gerlach in een spouw en onder de vloer van de werkkamer van baron Selys de Fanson. Deze worden nu ook geëxposeerd, evenals meer unieke stukken uit de collectie van Camille Oostwegel.
Er zijn zeldzame voorwerpen bij, zoals
- de verkoopakte van het voormalig Norbertinessenstift met de handtekening van Napoleon;
- een van de eerste koperen steunzolen in Nederland met daarin een bijbehorend slipstuk van rubber-latex met een textielprint er in, waardoor deze in de middeleeuwen gedateerd kan worden;
- een koperen kattenbel uit de 17e eeuw, zoals weergegeven op het schilderij "Niets is zoals het zou moeten zijn" uit 1559 van Pieter Breug(h)el de Oude;
- een zilveren tondeldoos met op het deksel een reliëf van een jachttafereeltje.
Openingstijden:
Dagelijks van 10.00 uur - 16.30 uur, op
zondag van 10.30 uur - 16.30 uur
Plaats:
Schatkamer in het heiligdom van
St. Gerlach, Onderstestraat 1
6301 KA Houthem