Deze bodeloop werd als volgt uitgevoerd:
van Houthem 5.15 m en 4 av
te Meerssen 6. “ “ 4.45 “
van Meerssen 6.15 “ “ 5. “
te Bunde (st) 6.30 “ “ 5.15 “
van Bunde (st) 7.30 “ “ 5.30 “
te Meerssen 7.45 “ “ 5.45 “
van Meerssen 8. “ “ 6. “
te Bunde [Houthem??] 8.45 “ “ 6.45 “

De brievengaarder te Houthem, P.A. Crolla, werd met de uitvoering van dezen dienst belast. Het kantoor waar vanuit de bestelling geschiedde werd gehouden in een afzonderlijk daartoe ingericht vertrek. Hij genoot een jaarlijksche vergoeding van f. 200,--. Het hulppostkantoor Houthem kwam per 1 juli 1898 onder postkantoor Valkenburg. Onduidelijk is of Alphons (P.A.) Crolla zelf gedurende 7½ jaar ’s-morgens en ’s avonds een wandeling/bodeloop van ca. 3 uur maakte met de post [en een stapel zelfgedrukte kranten] naar het station Bunde. 24 januari 1885 vestiging van een rijks(telegraaf)kantoor met telefoondienst te Houthem, aangesloten op het rijks-telegraafkantoor te Valkenburg.

Stempeltypen
Bij de instelling als hulppostkantoor werd op 15 december 1880 aan Houthem een langstempel uitgereikt. Een simpel stempel, slechts de naam HOUTHEM, met geen enkele tijds- of datumaanduiding. De poststukken werden pas op het postkantoor (dus Meerssen) van een dag/tijdstempel voorzien [op 2 october 1893 en 22 maart 1901 werden soortgelijke langstempels verstrekt]. Vanaf 8 mei 1883 had het hulpkantoor de beschikking over een zogenaamd kleinrondstempel, waarin naast de plaatsnaam ook de datum en de tijdsperiode van het gebruik waren opgenomen [op 4 juli 1887 en 27 februari 1894 werden soortgelijke kleinrondstempels verstrekt]. Op 29 juni 1903, kon, met het postkantoor Valkenburg als hoger kantoor, een grootrondstempel gebruikt worden. Het moge duidelijk zijn dat voor de filatelistische specialist Houthem (later Houthem-St. Gerlach genaamd) een prachtige mogelijkheid biedt om een fraaie collectie op te zetten!

Houthemer knip
Als men een brief of ander poststuk door de Posterijen wil laten verzorgen, dan dient men er voor te zorgen dat het te verzenden stuk voldoende gefrankeerd is (3). Datzelfde gold natuurlijk ook voor de verzending van het Limburgsch Nieuwsblad. Maar honderden exemplaren van postzegels voorzien en afstempelen is een tijdrovende bezigheid. De krant moet snel naar de lezer! De oplossing werd gevonden door, op een rustig tijdstip, adresstrookjes klaar te maken, daarop postzegels te plakken en deze op het hulppostkantoor (een ruimte naast de drukkerij) te laten afstempelen. De adresstrookjes (gedrukt in blokken van 10 of 20) werden dan losgeknipt tot (10 of 20) afzonderlijke losse strookjes en op de krant geplakt. Ze konden daarna direct met de postbode mee, naar het postkantoor, station of klant. In andere plaatsen, bijvoorbeeld Heerlen (4), moesten de drukkerijmedewerkers naar het elders gelegen postkantoor: in Houthem was de uitgever/drukker tevens postbeambte: gemakkelijker kon het niet. En zou er alleen in de ‘postruimte’ gestempeld zijn? Omdat bij het knippen tot afzonderlijke adresstrookjes niet altijd even zorgvuldig tewerk werd gegaan, werden de op de strookjes geplakte en afgestempelde postzegels “beschadigd”, “verknipt”. De zegel was niet meer 4-zijdig perfect getand (en de postzegelverzamelaar nam zo’n beschadigde zegel natuurlijk niet in zijn collectie op). Het is dan ook moeilijk om “Houthemer knip”-zegels te vinden. Toch is men er in geslaagd om aan de hand van 12 postzegels met afstempelingen uit de jaren 1884-1893 een goed beeld te krijgen van deze voorafstempeling te Houthem (5).

1871: ½ Cent-zegel
Van de zegels als Houthemer knip bekend, is ruim 90% met een nominale waarde van ½ Cent.

En dat is niet verwonderlijk omdat dat sinds 1 januari 1871 het binnenlands tarief was voor de verzending van een nieuwsblad met een gewicht minder dan 25 gram (en het leeuwendeel der uit Houthem verzonden kranten zal niet meer dan twee bladen, en op zaterdag vier bladen, geteld hebben). Er bestond geen ander poststuk dat voor dat enkelvoudig tarief verzonden kon worden: andere gedrukte stukken moesten met 1 Cent per 20 gram gefrankeerd worden. De stelling dat perfect getande ½ Cent-zegels, met een dwarsgeplaatst stempel Houthem, slechts als frankering voor het Limburgsch Nieuwsblad gediend kunnen hebben, is zeer wel verdedigbaar. Temeer nu blijkt dat de stempels op verschijningsdata van die krant gebruikt zijn.

Illustraties
Er kunnen slechts enkele zegels met aangesneden kant getoond worden. In theorie kunnen er drie zijden aangesneden zijn (bij adresseerstroken in bloks van 20 gedrukt), maar zulke exemplaren zijn tot nog toe niet gevonden. Misschien is het weinige voorkomen van de “Houthemer knip” ook te verklaren door de zorgvuldige wijze van werken van de drukker/hulppostkantoorhouder. Hij kan de zegels eerst uit het vel gescheurd en toen op afzonderlijke stroken stuk voor stuk opgeplakt hebben. Maar, ook normale ½ Cent-zegels zijn moeilijk te vinden. Indien iemand een Houthemer knip, liefst nog op een exemplaar van het Limburgsch Dagblad weet te vinden, houdt ’t Sjtegelke zich voor publicatie van die sensatie aanbevolen (6).

Eindnoten:
1. Wie precies in de loop van het bestaan van de drukkerij Crolla verantwoordelijk en gerechtigd was, is een te ingewikkeld verhaal, voor de Houthemer Knip irrelevant.
2. Ton Crolla, Cr –V-13, geschiedenis van de familie Crolla, [ongepubliceerd], welwillend door de auteur ter beschikking gesteld van de Heemkundevereniging Houthem-St. Gerlach.

3. De gewoonte om de ontvanger de portokosten aan de bode te laten voldoen, zodat men zekerheid had dat het stuk de geadresseerde werkelijk bereikt had, was geruime tijd na de introductie van postzegels in onbruik geraakt.
4. L.M.A. Knarren te Amstenrade [expert van de “Heerlense knip”, door hem in een zeer omvangrijke en gedocumenteerde collectie samengebracht] in Der Heerlen’sche Schnitt, Aachen, 1991. Ik dank de heer Knarren hartelijk voor zijn vriendelijke medewerking en het beschikbaar stellen van philatelistisch materiaal.
5. Vademecum voor de verzamelaar van de Nederlandse voorafstempelingen, blz. 15-21, Vught, 1993.
6. Mijn oproep in ’t Sjtegelke nr. 16 heeft nauwelijks respons opgeleverd, wellicht omdat zendingen vanuit Houthem verzonden doorgaans elders terechtkomen. Maar soms komt een poststuk/kaart terug.

Belangrijke inventaris met o.m. geschiedenis en plattegrond van het klooster en beschrijving van het archief, lijst van monialen, literatuurlijst, index op persoons- en plaatsnamen en foto's van zegelstempel van het klooster en ruiterzegel van Reinoud I (bevestigd aan akte d.d. 25-5-1316).