Het was een natte novembermaand van 1998 dat de internationale jury van Europa Nostra zich naar Amsterdam begaf, om daar te beraadslagen wie van de 130 inzendingen in aanmerking zou komen voor de felbegeerde jaarlijkse onderscheidingen.

In de afgelopen twintig jaar werden zo'n 800 projecten bekroond met prijzen van de onder auspiciën van de Europese Commissie opererende Europa Nostra-organisatie. De inzendingen waren afkomstig uit twintig Europese landen. Van Ierland tot Litouwen, van Cyprus tot Noorwegen en van Hongarije tot België. Alle projecten blonken uit in de manier waarop de initiatiefnemers belangrijk historisch erfgoed restaureerden en conserveerden. Het gaat daarbij om een enorm spectrum van cultuurhistorische objecten zoals kerken, kloosters, kastelen, stadswallen, kerkhoven, parken, maar ook bijvoorbeeld karakteristieke industriële monumenten en historische stads- en dorpskernen. Eind januari waren het niet alleen beroemde Italiaanse kunstwerken uit de Renaissance en Franse doeken uit de achttiende eeuw die getuige waren van de uitreiking van de vier medailles en diverse diploma's in het deftige Parijse Musee Jacquemart-Andre. Temidden van een belangstellend gehoor deelde Prins Henrik van Denemarken in zijn hoedanigheid van voorzitter van Europa Nostra medailles uit aan de Usine Menier cacaomolen in Noisiel (Frankrijk), de Calvinistische Kerk van Sonkad (Hongarije), het Painshill Park van Cobham (Verenigd Koninkrijk) en aan de Koppelpoort in Amersfoort.

Château St. Gerlach
Het wonder dat zich in het Zuid-Limburgse Houthem afspeelde werd die avond beloond met een diploma uit handen van de Deense prins die geflankeerd werd door Eurocommissaris Marcelino Oreja, de algemeen directeur van UNESCO, Federico Mayor en de Franse minister voor Cultuur, mevrouw Catharina Trautman. Niet alleen voor Camille en Judith Oostwegel is deze prijs de absolute kroon op de jarenlange inspanningen voor de realisatie van Château St.Gerlach.

Rechts is het voorname geel en rood van Château St. Gerlach zichtbaar tussen de bomen.
In de beemden staan de runderen te dromen tegen een achtergrond van elzen en wilgen. Het fraaie decor kan niet verhullen dat de Gerlachusput hard toe is aan een restauratie. Hier, zo vertelt de legende, heeft Gerlach van Houthem in de laatste dagen van zijn leven water geschept dat in wijn veranderde. Bij een middeleeuwse heilige hoort een wonderbaarlijke bron met geneeskrachtig water. Maar die put, is dat nu echt die van Gerlachus? Een onderzoek hangt in de lucht. Het verhaal begint in 1165. Gerlach voelt zijn einde naderen. Rutger, een monnik, staat hem bij en als hij voor de stervende kluizenaar water gaat scheppen uit de bron, proeft hij dat het in wijn is veranderd. Rutger gaat terug, en weer heeft hij wijn in de nap. Dan strompelt Gerlach zelf naar de put. "En toen hij proefde dat het water ten derde male de smaak van wijn had aangenomen, prees hij de Heer." Zo staat te lezen in de Vita of levensbeschrijving die van de Houthemse kluizenaar is overgeleverd. Van vier eeuwen na de dood van Gerlachus - we zijn in 1599 - dateert een brief van de proost van het Houthemse klooster, Erasmus Ghoye. "De bron geraakte in verval, toen men er op voorspraak van de duivel een grote massa stenen in wierp." Voor historici is dit een bekend verhaal. In de zestiende eeuw wordt de leer van Luther over Europa verspreid en de Katholieke Kerk ziet haar eeuwenoude hegemonie inkrimpen. Het aantal kerkbezoekers neemt af. Bisschop van Cuyck, of Cuyckius, en de genoemde Ghoye spannen zich in om de devotie tot Gerlachus nieuw leven in te blazen.