Het LOPAI is als vereniging opgericht in de jaren '60 van de vorige eeuw. De samenwerking tussen de toenmalige provinciale archiefinspecteurs - zoals die sinds de inwerkingtreding van de Archiefwet 1962 en later de Archiefwet 1995 optraden - kreeg hiermee een meer formele status.
Ook na het verdwijnen van de functie van provinciaal archiefinspecteur uit de Archiefwet in 2013 en de invoering van het interbestuurlijk archieftoezicht, bleef LOPAI als vereniging bestaan. Het LOPAI richt zich op het bevorderen van eenduidige toepassing van (archief)regelgeving en het delen van kennis. Ook draagt het bij aan het opstellen van (landelijke) richtlijnen en modellen voor informatie-en archiefbeheer. Het LOPAI wordt regelmatig om advies gevraagd bij belangrijke archiefwettelijke ontwikkelingen.
In elke provincie is een provinciale archiefinspecteur, belast met het toezicht op de archiefzorg. Om te zorgen voor deling van kennis en eenduidige toepassing van regelgeving te bevorderen, werken de provinciale archiefinspecties samen in het Landelijk Overleg van Provinciale Archiefinspecteurs, afgekort als LOPAI.