Inleiding Aebinghaschool

Alhoewel het onderwijs wettelijk pas in de vorige eeuw enigszins is geregeld, genoten de kinderen van Huizum al in de 16e eeuw onderwijs. In 1580, toen Friesland overging tot de hervorming, werden de bezittingen van de Rooms Katholieke kerk geconfisqueerd. Speciaal ingestelde commissies dienden de bezittingen van de voormalige RK-kerken in kaart te brengen. Daarvoor werden voormalige lidmaten van de RK-kerk gehoord. In Huizum verklaarde Berndt Peterz. voor de commissie dat "Hij nu althans seventeen jaren als coster en scholemeister de costerie opcomsten gebruickt hefft ...". Uit deze verklaring kunnen we opmaken dat hij de Huizumer jeugd in ieder geval vanaf 1563 heeft onderwezen. Dat hij na 1580 nog steeds 'scholemeister' was
geeft aan dat hij in 1580 meegegaan is met de hervorming. Was hij de Rooms Katholieke geloofsleer aanhangig gebleven dan was hij zeker als 'caster' en 'scholemeister' afgezet.

Waar de Huizumer jeugd het onderwijs van Berndt Peterz. en diens opvolgers heeft genoten kon niet vastgesteld worden. Zeker is dat het onderwijs in het begin van de 19e eeuw werd genoten in een schooltje gelegen op het kerkhof. In 1847 werd een schoolgebouw in gebruik genomen op het erf van Huizum Dorp 78. Door wettelijke regelingen zoals het 'kinderwetje' van Van Houten in 1874 en mede door de bevolkingstoename bleek het schooltje niet aan de verwachtingen te kunnen voldoen, er ontstond ruimtegebrek. Daarop besloot de Gemeenteraad van Leeuwarderadeel in 1882 een bedrag beschikbaar te stellen voor afbraak van het oude en nieuwbouw voor een school in Huizum-dorp. Een geschikt terrein werd gevonden, kadastraal bekend onder Huizum nrs. 90 en 91.

De aannemer diende bij de bouw van de nieuwe school zoveel mogelijk materialen te gebruiken van de oude school. Dat het laatste niet gebeurd is blijkt uit het feit dat het oude gebouw toentertijd niet is afgebroken, het nieuwe gebouw is uit nieuwe materialen opgebouwd. De aannemer diende de school voor 1 september 1883 op te leveren. Wanneer de opening exact heeft plaats gevonden kon niet warden vastgesteld, het zal in september of oktober van dat jaar plaats gevonden hebben. De school beschikte over vier lokalen, in 1925 vond uitbreiding van de school plaats, niet in de breedte of lengte maar in de hoogte. Boven de vier bestaande lokalen verrezen vier nieuwe. In 1939 vond een uitbreiding van het schoolplein plaats. Kort na de 2e wereld oorlog stelde de gemeenteraad van Leeuwarden een bedrag beschikbaar voor de bouw van een gymnastieklokaal bij de school.
Met de annexatie in 1944 van een deel van het grondgebied van de gemeente Leeuwarderadeel kwam Huizum binnen de grenzen van de gemeente Leeuwarden te liggen. De oude naam "Huizum-dorp", gebruikt om de school te kunnen onderscheiden van de latere aan de Schrans opgerichte openbare lagere
school, werd vervangen door de naam "Gemeenteschool 25". In 1957
onderging de school, evenals alle gemeentelijke scholen, een laatste naamswijziging. Met ingang van laatstgenoemd jaar zou de school de naam "De Aebingaschool" dragen. De naam zal vermoedelijk ontleent zijn aan de voormalige gelijknamige state, die reeds in de 14e eeuw, te Huizum was gevestigd.

Inleiding Oudercommissie Aebinghaschool

In de wet voor het Lager Onderwijs van 1920 werden, naast de financiele gelijkstelling van het bijzonder en openbaar onderwijs, bepa-
lingen opgenomen die voorschreven dat de scholen een ouderraad mochten in stellen. Deze commissies hadden tot doel de contacten
tussen de school en ouders van leerlingen te versterken. Daarnaast dienden de commissies de leerkrachten te ondersteunen bij hun werkzaamheden op het gebied van lesgeven en de schoolorganisatie. In 1982 verloren de commissies hun wettelijke basis na de inwerkingtreding van de Wet Medezeggenschap Onderwijs. De oudercommissie van de Aebingaschool werd, in navolging van de LO-wet, ingesteld in 1920. Zij vergaderde enkele keren per jaar. Naast haar ondersteunende/adviserende taak organiseerde zij jaarlijks, in samenwerking met de leerkrachten, ouderavonden. In de beginjaren tachtig voerde de commissie regelmatig overleg met de oudercommissie van de kleuter-
school "De Karekiet". Al voor de invoering van de basisschool fuseerden de twee commissies.

Inleiding De Karekiet

In 1879 werd te Huizum het departement Huizum van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen opgericht. Dit departement richtte een jaar later een bewaarschool op. Deze bewaarschool was mede tot stand gekomen doordat de gemeente Leeuwarderadeel bereid was gevonden een jaarlijkse subsidie van ƒ 250,00 beschikbaar te stellen. Op 30 augustus 1880, toen het departement den jaar bestond, werd de bewaarschool geopend. De bewaarscholen waren aanvankelijk opgericht voor met name de arbeidende klasse. De kinderen dienden zo snel mogelijk plaats te hebben opdat de ouders beiden werken konden. De kinderen in de leeftijd van 3 tot 5 werden zodoende 'ter bewaring' op de school geplaatst. De ouders dienden, afhankelijk van het inkomen, voor de plaatsing te betalen. Aan het eind van de 19e eeuw werd de aanvankelijke taak van de bewaarscholen echter meer en meer los gelaten. Velen waren van mening dat de bewaarscholen een voorbereidende taak hadden op het vervolg onderwijs. Daartoe werden gediplomeerde onderwijzeressen aangesteld, overigens een over het algemeen slecht betaalde functie. Daarnaast werden onderwijssystemen ontwikkeld. Het meest voorkomende systeem was het zogenaamde Fröbelsysteem. In 1914 werd te Den Haag de eerste bewaarschool opgezet volgens het systeem van Maria Montessori. De kinderen van de bewaarschool te Huizum zullen vermoedelijk onderwezen zijn volgens het Fröbelsysteem. Bij dit systeem gaat men ervan uit dat kinderen zoveel mogelijk spelenderwijs voorbereid moeten worden op het vervolgonderwijs, de onderwijzeres heeft een 'ondersteunende' taak. De kinderen moeten zelf kiezen wat ze willen doen

In 1919 besloot het bestuur van het departement Huizum van 't Nut tot opheffing. Het gemeentebestuur van de gemeente Leeuwarderadeel werd verzocht de bewaarschool, onder enkele voorwaarden, voort te zetten. De voorwaarden, overname van het personeel en handhaving van de Nutsbibliotheek in de bewaarschool, waren voor het college van B&W acceptabel zodat het gemeentebestuur geadviseerd werd de bewaarschool voor een bedrag van ƒ 4000,00 over te nemen. De Gemeenteraad besloot overeenkomstig. De school viel met ingang van 1 januari 1920 onder verantwoordelijkheid van de gemeente. De schoolstrijd werd in 1920 beslecht, de financiële gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs werd wettelijk geregeld (LO-wet). De bewaarscholen bleven echter buiten schot, dit zou voor de daarop volgende crisisjaren zijn gevolgen hebben. De gemeenten waren genoodzaakt te bezuinigen, de bewaarscholen werden niet gespaard. Menige bewaarschool werd met opheffing bedreigd, zo ook de bewaarscholen in de gemeente Leeuwarderadeel. De Gemeenteraad had in haar vergadering van 28 december 1933 besloten alle bewaarscholen met ingang van 1 maart 1934 te sluiten. Om de opheffing te
voorkomen werd in Huizum in 1934 de Vereniging tot Instandhouding voor het Voorbereidend Onderwijs Huizum opgericht. Nog in datzelfde jaar nam deze vereniging de bewaarschool van de gemeente Leeuwarderadeel over. De vereniging zou de school tot het jaar 1948 exploiteren. In dat jaar nam de gemeente Leeuwarden de school van de vereniging over. Omde school te kunnen onderscheiden van de andere gemeentelijke kleuterscholen (een term die na de oorlog meer en meer zijn intrede deed) werd zij aangeduid met: Openbare Gemeentelijke kleuterschool 7.

In 1957 ondergingen de Leeuwarder openbare lagere en kleuterscholen op voorstel van B&W een naamswijziging. De kleuterschool te Huizum zou in het vervolg "De Karekiet" genoemd worden. In de daarop volgende jaren bleek het gebouw waarin de school was gevestigd niet meer aan de eisen te voldoen (in 1955 verscheen de kleuteronderwijswet). Besloten werd een nieuwe kleuterschool te bouwen aan het Schooldijkje, deze werd in 1964 geopend. Met de tot standkoming van de wet op het basisonderwijs werd de kleuterschool opgeheven, een fusie met de openbare gewone lagere school "De Aebinghaschool" was in 1985 een feit.

Inleiding Oudercommissie De Karekiet

Volgens artikel 14 van de Kleuteronderwijswet diende er aan elke kleuterschool een oudercommissie verbonden te zijn. In navolging van die wettelijke bepaling is in 1957 een oudercommissie ingesteld aan de kleuterschool "De Karekiet". De commissie had een adviserende
taak. Zij vergaderde enkele malen per jaar en organiseerde ouderavonden. Begin jaren tachtig voerde zij regelmatig overleg met de ouder-
commissie van de openbare lagere school "De Aebingaschool". Dit leidde, nog voor de invoering van de wet op het basisonderwijs, tot een fusie

Inleiding Permanente Commissie

Reeds voor 1948 werd te Leeuwarden de Permanente Commissie opgericht, de exacte oprichtingsdatum kon niet worden vastgesteld. In de commissie hadden zitting vertegenwoordigers van diverse openbare lagere scholen en leden van verenigingen die actief waren op het onderwijsgebied in Leeuwarden. Ze had tot doel de bevordering van de belangen van de Openbare School in algemene zin. De commissie kwam één- tot tweemaal per jaar bijeen. Met name op het gebied van de propaganda hield zij zich bezig, de commissie werd derhalve ook wel Propaganda commissie genoemd. Door middel van het plaatsen van advertenties in dagbladen probeerde zij de aanmelding van leerlingen te bevorderen. Wanneer de commissie is opgeheven kon niet warden vastgesteld.

Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie

Het archief van de gewone lagere openbare school "De Aebingaschool" loopt over de periode 1947-1985. Het archief is verre van compleet, zoals bij zoveel instellingen is bij verbouwingen e.d. veel archief verloren gegaan. Van de beginperiode zijn dan ook helaas geen archiefbescheiden bewaard gebleven, het eerste archiefstuk dat aangetroffen is dateert van 1947. Voor het archief van de openbare kleuterschool "De Karekiet" geldt hetzelfde. Dat archief loopt over de periode 1964-1985. Het archief van de oudercommissie van de Aebingaschool begint in 1921, als zijnde het oprichtingsjaar. De vele wisselingen van het secretariaat heeft tot gevolg gehad dat ook dit archief slechts fragmentarisch is bewaard. Dit geldt ook voor het archief van de oudercommissie van de kleuterschool "De Karekiet". Dit archief loopt over de periode 1957-1983.
Bij de inventarisatie werd tenslotte het fragment archief van de Permanente Commissie aangetroffen. Dit archief loopt over de periode 1948-1958. Aannemelijk lijkt het dat het archief door de heer G.C. Schilt is meegenomen naar de Aebingaschool. De heer Schilt heeft
namelijk enige tijd het secretariaat van de commissie gevoerd
In overleg met de directeur van de school is besloten om de caesuur van deze inventaris te leggen bij 1 augustus 1985 aangezien op deze datum de Wet op het Basisonderwijs in werking trad.

Als eerste richtlijn bij de selectie en vernietiging is gebruik
gemaakt van de "Lijst van de voor vernietiging in aanmerking komende bescheiden uit de archieven van gemeentelijke en intergemeentelijke organen, dagtekenende van na 1850". Bij de tweede selectie is uitgegaan van een nader geformuleerd schaarsteprincipe. Dit principe houdt rekening met de vraag of er nog op andere plaatsen in voldoende mate bronnen warden bewaard die (zijdelings) informatie opleveren ten aanzien van de relatie tussen de gemeentelijke overheid en de school; de relatie tussen het onderwijzend personeel underling; de relatie met de leerlingen, de ouders en de wijk.
Van het oorspronkelijk drie strekkende meter archief resteert na bewer-
king 1,6 meter

Voor de inventarisnummers 17. 33. 35. aa:15 en 71 geldt een openbaarheidsbeperking van 50 jaar.

Om de gebruiker van het archief een indicatie to geven over de
hoeveelheid stukken die onder een inventarisnummer kunnen warden aangetroffen is voor de volgende uiterlijke vorm gekozen:
stuk(ken): 1 - 5
omslag: 6 - 20
pak: 21 of meer
In dit kader wordt onder een stuk verstaan: den blad papier(Lexicon Nederlandse Archieftermen nummer25a).

Literatuuropgave

• Abma, G.: Ljouwerteradiel. Leeuwarden, 1985.
• Boekholt, P.Th.F.M. en Booy, E.P. de.: Geschiedenis van de school in Nederland. Assen/Maastricht, 1987.
• Driel, W.W. van e.a.: Verzamelband van de plaatsingslijsten van de Archieven van de Gemeente Leeuwarderadeel c. 1511-1943. Leeuwarden, 1986.
• Grijpstra, S.: "100 jaar Aebingaschool". (Huizum, 1983).
• Wilkeshuis, C.: ‘Daantje zou naar school toe gaan, 100 jaar Volksonderwijs'. Utrecht, 1966.