1550 Sociëteit Constanter te Leeuwarden, 1757-1794 ( Historisch Centrum Leeuwarden/ Histoarysk Sintrum Ljouwert Leeuwarden )
1550
Sociëteit Constanter te Leeuwarden, 1757-1794
Inventaris
Inleiding
1550 Sociëteit Constanter te Leeuwarden, 1757-1794
Inleiding
laatste wijziging 02-10-2018
In 1748 werd in Den Haag door vertegenwoordigers der hogere standen, de adel, politici, hoge ambtenaren en diplomaten, de eerste sociëteit opgericht, de Grande Société. Alleen heren (van stand) waren welkom. Het doel was steun te bieden aan het Oranjehuis, dat in de voorgaande decenniën zwaar onder vuur was komen te liggen en dat in de persoon van de uit Friesland afkomstige prins Willem IV in 1747 net een nieuwe erfstadhouder had geleverd.
Dit voorbeeld vond overal in den lande navolging, ook in Leeuwarden, waar enkele jaren later het gezelschap ‘Constanter’ werd opgericht . Het bestond uit 12 heren, onder de zinspreuk ‘ Constanter audi, vide et tace’ (hoor, zie en zwijg steeds ). Voor de vergaderingen werden strenge regels opgesteld, de wetten. Zij voorzagen o.a. in een strenge ballotage en boetes voor allerlei lichte overtredingen. Ook kon men bij herhaaldelijke of zware overtreding van de regels uit het lidmaatschap ontzet worden. Verder moest hetgeen besproken werd voor niet-leden geheim blijven. De sociëteit stond onder leiding van een ‘olderman’. Tot de leden behoorden vertegenwoordigers van de adel, hoge militairen en ambtenaren uit heel de provincie Friesland. De organisatiestructuur van Constanter lijkt op die van de in Nederland in dezelfde eeuw opgekomen vrijmetselarij.
Dit voorbeeld vond overal in den lande navolging, ook in Leeuwarden, waar enkele jaren later het gezelschap ‘Constanter’ werd opgericht . Het bestond uit 12 heren, onder de zinspreuk ‘ Constanter audi, vide et tace’ (hoor, zie en zwijg steeds ). Voor de vergaderingen werden strenge regels opgesteld, de wetten. Zij voorzagen o.a. in een strenge ballotage en boetes voor allerlei lichte overtredingen. Ook kon men bij herhaaldelijke of zware overtreding van de regels uit het lidmaatschap ontzet worden. Verder moest hetgeen besproken werd voor niet-leden geheim blijven. De sociëteit stond onder leiding van een ‘olderman’. Tot de leden behoorden vertegenwoordigers van de adel, hoge militairen en ambtenaren uit heel de provincie Friesland. De organisatiestructuur van Constanter lijkt op die van de in Nederland in dezelfde eeuw opgekomen vrijmetselarij.
In maart 1794 was de laatste vergadering; in die turbulente tijd, toen de invloed van de Franse revolutie steeds groter werd, de positie van de erfstadhouder steeds wankeler en de strijd tussen prinsgezinden en patriotten steeds sterker, was er kennelijk geen plaats meer voor een dergelijk instituut. In het archief is geen directe aanleiding voor de opheffing terug te vinden.
De notulen van de bijeenkomst op 19 maart 1794:
Er is op den 19 maart een vriendelijk en sociabel diner gehouden ten huize van den heer Rinia Nauta, alwaar het Gezelschap op de gewone tijd comparerende, op eene gulle en vriendelijke wijze ontvangen, en delicieus hebbende gediverteerd, en dien dag met veel genoegen, tot ’s avonds halve 11 uuren hebben gepasseerd, waar na elkanderen validiceerden, en toewenschten met elkanderen een volgend jaar weder op nieuw haare bijeenkomsten te mogen hervatten, en eyndigde daar mede voor dit jaar hunne sociabele compartitien.
Het archief is op 30-12-1985 aan het Gemeentearchief geschonken door mr. J.T.M. Hepkema. In een toelichtend briefje schrijft hij te zijn geschrokken van een inbraak te zijnen huize kort te voren waarbij het kistje met de archiefstukken binnen handbereik van de dieven had gelegen.
In de bibliotheek van het HCL zijn aanwezig:
- een in 1966 in het Gemeentearchief vervaardigde geschreven kopie van Resolutieboek: ‘De
Sociëteit Constanter te Leeuwarden’.
- De ‘Friesche Volksalmanak’ van 1888, waarin opgenomen het artikel ‘Het gezelschap Constanter te
Leeuwarden in de 18e eeuw’ van de hand van G.H. van Borsum Waalkes.
Enige verwarring kan ontstaan door het feit dat het in 1819 in Leeuwarden opgerichte (lees)genootschap Constanter dezelfde naam draagt.
De notulen van de bijeenkomst op 19 maart 1794:
Er is op den 19 maart een vriendelijk en sociabel diner gehouden ten huize van den heer Rinia Nauta, alwaar het Gezelschap op de gewone tijd comparerende, op eene gulle en vriendelijke wijze ontvangen, en delicieus hebbende gediverteerd, en dien dag met veel genoegen, tot ’s avonds halve 11 uuren hebben gepasseerd, waar na elkanderen validiceerden, en toewenschten met elkanderen een volgend jaar weder op nieuw haare bijeenkomsten te mogen hervatten, en eyndigde daar mede voor dit jaar hunne sociabele compartitien.
Het archief is op 30-12-1985 aan het Gemeentearchief geschonken door mr. J.T.M. Hepkema. In een toelichtend briefje schrijft hij te zijn geschrokken van een inbraak te zijnen huize kort te voren waarbij het kistje met de archiefstukken binnen handbereik van de dieven had gelegen.
In de bibliotheek van het HCL zijn aanwezig:
- een in 1966 in het Gemeentearchief vervaardigde geschreven kopie van Resolutieboek: ‘De
Sociëteit Constanter te Leeuwarden’.
- De ‘Friesche Volksalmanak’ van 1888, waarin opgenomen het artikel ‘Het gezelschap Constanter te
Leeuwarden in de 18e eeuw’ van de hand van G.H. van Borsum Waalkes.
Enige verwarring kan ontstaan door het feit dat het in 1819 in Leeuwarden opgerichte (lees)genootschap Constanter dezelfde naam draagt.
laatste wijziging 02-10-2018
8 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1757-1795
Soort toegang:
plaatsingslijst
Omvang:
0,1 m1
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1550 Sociëteit Constanter te Leeuwarden, 1757-1794
VERKORT:
NL-LwnHCL 1550
VOLLEDIG:
Historisch Centrum Leeuwarden. Toegang 1550 Sociëteit Constanter te Leeuwarden, 1757-1794
VERKORT:
NL-LwnHCL 1550
Categorie:
laatste wijziging 02-10-2018
8 beschreven archiefstukken