1.1. DE VERENIGING
De Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Hervormde Kweekscholen voor Onderwijzers en Onderwijzeressen in Friesland werd opgericht in 1920 tijdens een vergadering van de Vereniging voor Christelijk Volksonderwijs (CVO). De statuten werden bij Koninklijk Besluit van 1 oktober 1920 goedgekeurd. De vereniging was gegrond in Gods woord. Het doel van de vereniging was de oprichting en instandhouding van Hervormde kweekscholen voor het opleiden van onderwijzers. Lid konden worden Nederlands-Hervormde personen en rechtspersoonlijkheid bezittende schoolverenigingen, die lid waren van de Vereniging voor Christelijk Onderwijs. Het bestuur werd gekozen uit de ledenvergadering. De voorzitter en de secretaris vertegenwoordigden de vereniging in rechten. De vereniging beheerde de door haar in 1923 opgerichte dr. J.Th. de Visserkweekschool op den Mariënburg, vernoemd naar de toenmalige Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. De school werd echter in de wandeling Mariënburg genoemd, ook na voltooiing van de nieuwbouw (Nieuw-Mariënburg) in 1952. Het schoolgebouw werd in 1989 buiten gebruikgesteld.
1.2. DE STICHTING
De Stichting tot Oprichting en Instandhouding van een of meerdere Opleidingsscholen voor Christelijke Kleuterleidsters in Friesland werd opgericht in 1949. Het doel van de stichting was om meisjes op te leiden tot leidster bij het kleuteronderwijs. Zij was gevestigd te Leeuwarden. De stichting stond op grondslag van de Bijbel en het door de Heilige Geest ingegeven Woord van God. Het bestuur koos uit zijn midden een voorzitter, secretaris en penningmeester. Geen enkele gezindte mocht overheersen. De stichting beheerde de Christelijke Opleidingsschool voor Kleuterleidsters (COK) ”De Egelantier” aan de Egelantierstraat te Leeuwarden.

1.3. DE FUSIE
De bovenvermelde vereniging en stichting gingen in 1979 een bestuurlijke fusie aan. Zo ontstond de Vereniging voor Christelijk Voortgezet en Hoger Onderwijs. Mariënburg en “De Egelantier” kwamen onder het beheer van deze vereniging. De Claercamp in Dokkum kwam in 1983 eveneens onder het beheer van de vereniging. De scholen bleven zelfstandig functioneren. De scholen traden per 1 augustus 1986 toe tot de Stichting Christelijke Hogeschool Noord Nederland (CHONN). De Vereniging voor Christelijk Voortgezet en Hoger Onderwijs bleef bestaan. Zij houdt zich bezig met het vermogensbeheer.

HET ONDERWIJS
De kweekschool bestond uit de eerste, tweede en derde leerkring. De eerste was tweejarig. Zij vormde de onderbouw, waarin leerlingen met (m)ulo-diploma werden geplaatst. Leerlingen met mms, hbs of daaraan gelijkwaardig diploma werden in de tweede leerkring geplaatst. Deze was eveneens tweejarig. Aan het eind ervan deed men examen ter verkrijging van de akte van bekwaamheid als onderwijzer. De derde leerkring was éénjarig. Deze leidde op voor de akte van bekwaamheid met volledige bevoegdheid (kweekschoolwet 1952). Een leerkring kan het best worden beschouwd als een min of meer afgeronde cursusfase. De c-cursus was bestemd voor het behalen van derdegraads bevoegdheid (l.o), bijvoorbeeld tekenen of Engels, en werd in de avonduren gehouden. Een applicatiecursus was een middel om in korte tijd de volledige bevoegdheid als onderwijzer te verkrijgen, met name voor kleuterleidsters. De Mammoetwet (1968) nam het hele onderwijs op de schop. De eerste leerkring werd vervangen door de havo-top (klassen 4 en 5). De kweekschool heette in het vervolg pedagogische akademie (PA). De pedagogische akademie onderging op haar beurt een verandering in 1984. De PA’s en de kleuteropleidingsscholen (KLOS) werden omgevormd tot één onderwijsinstelling: de pedagogische akademie voor het basisonderwijs (PABO). De havo-top van Mariënburg werd overgedragen aan de Christelijke meao “ De Bongert” te Leeuwarden.

VERANTWOORDING VOOR DE INVENTARISATIE

De archieven van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Hervormde Kweekscholen voor Onderwijzers en Onderwijzeressen in Friesland beslaan na bewerking ongeveer achttien strekkende meter. Zij omvatten het tijdperk 1920 tot en met 1986. Archivalia van na augustus 1986 zijn teruggebracht naar de (hoge)school. Bij enkele inventarisnummers was het niet mogelijk om 1986 als eindjaar te handhaven, doordat ze alfabetisch op naam geordend zijn. Bovendien is er voor gekozen om het laatste gedenkboek, ter gelegenheid van de buitengebruikstelling van Mariënburg (1989), binnen het archief te houden. Er is circa 0,70 m aan termijnstukken en dubbelen geselecteerd ter vernietiging. De archieven berusten bij het Historisch Centrum te Leeuwarden. Er berust een openbaarheidsbeperking van 25 jaar op de archieven.
Schaarsbergen, 2001. I.G. Bekker.


BRONNEN
-Jubileumboeken van Mariënburg, inv. nrs. 38-41, 298-300 -Jubileumboeken van “De Egelantier”, inv. nrs. 236, 237 -Fusie, inv. nrs. 281-187