De Provinciale Utrechtse Welstandscommissie (PUWC) is opgericht op 29 november 1929 door de afdeling Utrecht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De commissie heeft als doel 'instandhouding en bevordering van de schoonheid van stad en land binnen de Provincie Utrecht'. Van 1930 tot 1954 wordt gesproken van een Commissie en een Plenaire Commissie.

Volgens het Reglement voor de PUWC, vastgesteld 25 februari 1954, bestaat de Welstandscommissie uit 20 leden, samengesteld uit:
- 5 burgemeesters of wethouders van een gemeente in de provincie Utrecht;
- 7 bouwkundig-architecten;
- tenminste 2 bouwkundig-architecten die expert zijn op het gebied van de historische bouwkunst en het restaureren;
- tenminste 2 landschapsarchitecten;
- hoofdingenieur-directeur van de Volkshuisvesting en Bouwnijverheid in de provincie Utrecht of diens gemachtigde;
- de directeur van de Provinciale Planologische Dienst in de Provincie Utrecht of diens gemachtigde.
De laatste twee leden zijn ambtshalve lid. De overige leden worden benoemd door het bestuur van de Afdeling Utrecht van de VNG. De Commissie dient een aanbeveling in voor de benoeming van deze leden, met uitzondering van de burgemeesters en/of wethouders.

De Welstandscommissie kent de volgende taken:
- Het bevorderen van de opneming in de bouwverordening van de gemeenten in de provincie Utrecht van bepalingen betreffende een goede bebouwing.
- Het geven van voorlichting en advies aan openbare en bijzondere lichamen en personen over alle zaken die met het doel van de Commissie in verband staan.
- Meer in het bijzonder het, op hun uitnodiging, geven van advies aan colleges van burgemeesters en wethouders van de gemeenten in de provincie Utrecht inzake:
a. de toepassing van verordeningbepalingen, die het uiterlijk van gebouwen uit een oogpunt van welstand betreffen;
b. de toepassing van andere verordeningbepalingen, die betrekking hebben op de instandhouding of bevordering van de schoonheid van stad en land;
c. de beoordeling van de uiterlijke vormgeving van plannen van openbare en andere bouwwerken, zowel op zichzelf als in verband met de omgeving;
d. de restauratie van monumenten;
e. ontginningen, aanleg en verbetering van wegen, waterwegen en begraafplaatsen en beplantingen, voor zover hierbij het esthetisch aanzien van het landschap betrokken is;
f. het aanwenden van alle andere wettige middelen die tot het bevorderen van het doel van de Commissie kunnen strekken.

Uit de Welstandscommissie worden 3 werkcommissies gevormd:
- een bouwplannencommissie
- een monumentencommissie
- een landschapscommissie
De leden van de Welstandscommissie hebben allen zitting in een of meerdere werkcommissies. De werkcommissies zijn ten aanzien van hun werkzaamheden verantwoording verschuldigd aan de Commissie.

In 1938 heeft er een eerste reorganisatie plaatsgevonden. Behalve in de notulen uit die periode zijn er in het archief hierover geen stukken aangetroffen.
Een volgende reorganisatie vond plaats in 1967. Op initiatief van de Afdeling Utrecht van de VNG wordt in het kader hiervan een Reorganisatiecommissie ingesteld. In 1969 krijgt de reorganisatie zijn beslag en wordt er gesproken over de Commissie Welstand Nieuwe Stijl. Tegelijkertijd komt er een gemeenschappelijke regeling. Deze regeling verstaat onder
- de deelnemende gemeenten: de gemeenten in de provincie Utrecht, waarvan de raden deze regeling hebben getroffen of nadien hebben besloten toe te treden;
- het lichaam: het openbaar lichaam, genaamd: Provinciale Utrechtse Welstandscommissie (PUWC), gevestigd te Utrecht.
De PUWC heeft tot doel de samenwerking tussen de deelnemende gemeenten inzake de instandhouding en bevordering van het bouwkunstige schoon, het landschaps- en stedenschoon. Dit gebeurt door het uitbrengen van advies omtrent alle zaken die met het omschreven doel in verband staan. Op 2 mei 1969 wordt het voorlopig algemeen bestuur geïnstalleerd en op 29 oktober is de eerste vergadering van het definitieve algemeen bestuur.

Aan deze eerste gemeenschappelijke regeling nemen de volgende gemeenten deel:
- Amerongen
- De Bilt
- Breukelen
- Bunnik
- Cothen
- Doorn
- Harmelen
- Jutphaas
- Kamerik
- Kockengen
- Langbroek
- Leersum
- Leusden
- Lopik
- Maarn
- Maarssen
- Maartensdijk
- Montfoort
- Mijdrecht
- Polsbroek
- Renswoude
- Rhenen
- Stoutenburg
- Veenendaal
- Vreeswijk
- Willeskop
- Wilnis
- Woudenberg
- Wijk bij Duurstede
- Zegeveld
- Zeist

Ingevolge de gemeenschappelijke regeling bestaat het algemeen bestuur voortaan uit door de gemeenteraden van de aangesloten gemeenten afgevaardigde burgemeesters of wethouders.
De architectleden zijn niet langer lid van het algemeen bestuur.
Het dagelijks bestuur bestaat met inbegrip van de voorzitter uit vijf leden, door het algemeen bestuur uit haar midden te benoemen.

Voor het uitbrengen van advies omtrent de instandhouding en bevordering van het bouwkundige schoon, het landschapsschoon en stedenschoon, stelt het algemeen bestuur subcommissies voor de districten in. Deze districten zijn als volgt verdeeld:
- district I voor het gebied Noord-West Utrecht
- district II voor het gebied Zuid-West Utrecht
- district III voor het gebied Noord-Oost Utrecht
- district IV voor het gebied Zuid-Oost Utrecht

In 1977 komt er een herindeling van de districten en komt er ook een vijfde subcommissie bij, te weten district V dat bestaat uit de gemeente Nieuwegein.

In de beginjaren wordt voor de huisvesting gebruik gemaakt van diverse huurlocaties.
In 1982 worden plannen ontwikkeld om te komen tot huisvesting in eigendom. In Bunnik wordt grond aangekocht aan de Dorpstraat en er wordt een kantoor gebouwd. In januari 1992 wordt het nieuwe pand aan de Dorpstraat 1b in Bunnik in gebruik genomen. De stukken rondom de bouw en ingebruikneming van het kantoor in Bunnik vindt men in het volgende archiefblok.

In de loop van de jaren is er bij de PUWC het nodige veranderd. De adviesaanvragen zijn veel breder en meer op hoofdlijnen, en ook wordt er steeds meer vooraf om advies gevraagd en men houdt zich ook bezig met planbegeleiding. Het advieswerk wordt meer open(baar) en inzichtelijk door het ontwikkelen van toetsingscriteria. Vanwege deze ontwikkelingen wordt in 1992 de organisatievorm aangepast en komt er een nieuwe gemeenschappelijke regeling onder de naam 'PUWC, Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit'.