Op 3 februari 1992 heeft de gemeente Winsum als rechtsopvolger van de gemeente Baflo het archief van het waterschap Verharde wegen Eenrum-Lutke Saaxum-Saaxumhuizen in bruikleen aan het waterschap Hunsingo, vanaf 1995 het waterschap Noorderzijlvest, gegeven. Het archief bestond uit: een notulenboek, 1926 - 1948; een eenvoudige waterschapskaart; leggers van gronden, 1926 en 1927; begrotingen, rekeningen en kohieren van de omslag vanaf 1948.

De kohieren zijn bij gebreke van besluiten betreffende een classificatie-indeling en de tarievenstructuur in de inventaris opgenomen; in de begrotingen en rekeningen is niet te vinden, hoe de boekhouder de omslag becijferde. De berekening van de omslagen moet de boekhouder heel veel tijd en moeite hebben gekost; geen wonder, dat zijn jaarlijkse vergoeding beetje bij beetje omhoog is gegaan.

Blijkens een kennisgeving d.d. 16 juli 1867 van de burgemeester van Baflo, J. Doornbosch, aan de voorzitter van het waterschap Hunsingo is de verharding, lees: begrinding van de weg van Lutke Saaksum naar Saaksumhuizen in dat jaar door de gemeente Baflo uitgevoerd. *  Daarbij is tegelijk de weg over de Hander doorgetrokken tot aan de Oosterweg te Eenrum. Deze weg, de zogenoemde Handerweg, komt niet voor op de kaartjes van de gemeenten Baflo en Eenrum in de Gemeente-atlas van Nederland van 1867. *  Wel komt daarop voor de Lageweg, die, komende uit Eenrum, vlak voor het gehucht Lutke Saaksum de Saaksumhuizertocht kruiste; deze weg is in 1867 doodlopend gemaakt.

Hunsingo heeft in 1866 - 1867 het (hulp)kanaal Baflo-Mensingeweer met bijkomende werken aangelegd. *  Bij het ontwerpen van het bestek en de toelichting daarop had de deskundige van het waterschap, W.K. Dusseldorp, voorgesteld het eind van de Lageweg iets naar het noorden te verleggen (met uitrit op de weg Lutke Saaksum-Saaksumhuizen), waardoor het waterschap een brug over het nieuwe kanaal kon uitsparen. Inderdaad is er geen brug gebouwd, maar de weg is evenmin omgelegd, zodat er niet meer een vaste verbinding tussen Lutke Saaksum en Eenrum was. De bouw van enige vaste bruggen over het kanaal Baflo-Mensingeweer is met een apart bestek uitgevoerd in 1867. De houten brug te Lutke Saaksum is in 1983 door het waterschap Hunsingo vernieuwd.

Toen een commissie van belanghebbenden er in 1925 niet in slaagde voldoende gelden bijeen te brengen om beide wegen opnieuw te verharden en te verbreden, is het waterschap Verharde wegen Eenrum enz. in 1926 opgericht met de bedoeling het beoogde werk uit te voeren en de rente en aflossing van de te sluiten geldlening over een lange tijd te spreiden. Uit vrees voor (te) hoge kosten is er enige jaren harde oppositie gevoerd tegen het bestuur, waarbij zelfs in twee buitengewone ingelandenvergaderingen met meerderheid is besloten het waterschap weer op te heffen. De classificatiecommissie, die zich onafhankelijk van het bestuur opstelde, ging rustig voort met het ontwerpen van een zeer ingewikkelde omslagregeling, en wist niet van wijken. Gedeputeerde Staten wensten evenmin mee te werken aan de opheffing van het waterschap. Dank zij de uitgebreide verslaglegging van de secretaris is goed na te gaan hoe het er toe ging in de vergaderingen van ingelanden en in die van het bestuur. In de buitengewone ingelandenvergadering op 26 juni 1928 werd door één van de ingelanden zelfs de naam van mr. C. de Ranitz, die bij de oprichting van het waterschap als adviseur van het bestuur en als voorzitter van de vergadering was opgetreden, door het slijk gehaald: ‘De heer M.D. Stol zegt, dat mr. de Ranitz misleidend is opgetreden als adviseur, maar niet als adviseur voor schurken en spitsboeven’. *  Het laatste deel van de zin is in de vergadering d.d. 12 september 1928 doorgehaald. In dezelfde vergadering is de voorzitter, die te kennen had gegeven niet meer achter de plannen te staan, na een reeks stemmingen opnieuw als bestuurslid gekozen. In de daaropvolgende bestuursvergadering werd hij door de overige bestuursleden opnieuw als voorzitter verkozen.

Het bestuur bleef onderling echter hopeloos verdeeld, zodat mr. De Ranitz op 6 april 1929 maar weer te hulp was geroepen om de vergadering van het bestuur met de classificatiecommissie voor te zitten. *  De classificatiecommissie heeft de aankoop en eventuele onteigening van gronden voorbereid en tot een einde gebracht.

Ondanks de verdeeldheid in het bestuur is op 11 september 1929 aanbesteding gehouden. Vooraf waren door de ontwerpers van het bestek, de gemeente-architecten van Baflo en Eenrum, nog enige wijzigingen in het bestek gemaakt, waardoor de begroting op ƒ 38.617,75 uitkwam. Laagste inschrijver was K. Snitjer te Eenrum met een bedrag van ƒ 37.551, aan wie het werk op 14 oktober 1929 is gegund.

Het werk is in 1929 - 1930 met subsidie van de provincie uitgevoerd. De overdracht van de wegen aan de gemeenten Eenrum en Baflo is nog een aangelegenheid van lange adem geworden, aangezien beide gemeentebesturen niet stonden te dringen. De weg in Baflo is op 4 april 1931 onder bijbetaling van ƒ 250,--, de weg in de gemeente Eenrum op 28 mei 1931 (ondertekening van de notariële akte) onder bijbetaling van ƒ 150,-- aan de gemeenten overgedragen.

In de jaren 1929 - 1930 en 1930 - 1931 is een omslag geheven van ruim ƒ 3.500,--. De in 1929 aangegane geldlening ad ƒ 43.000,-- voor de aankoop van grond en de kosten van het bestek is in 1968 afgelost. De opheffing van het waterschap is waarschijnlijk nog vertraagd door de ruilverkaveling Saaxumhuizen; na de toewijzing van de openbare wegen aan de gemeenten (besluit van Gedeputeerde Staten d.d. 14 maart 1972) is het waterschap in 1973 opgeheven.