De Hinderwet, zoals die oorspronkelijk in 1875 is ingesteld (Hinderwet van 1 juni 1875, Stb 95), schrijft voor dat voor "inrichtingen, welke gevaar, schade of hinder kunnen veroorzaken" een vergunning van het gemeentebestuur is vereist, behoudens uitzonderingen die in die wet zijn voorzien. Het gaat hierbij om gevallen waarin een inrichting zich in meer dan één gemeente bevindt, of zelf in meer dan één provincie. In dat geval wordt de vergunning verleend door Gedeputeerde Staten. De Kroon had deze bevoegdheden ten aanzien van inrichtingen die vielen onder het rijk. Aan de vergunningen konden voorwaarden worden verbonden, die niet in strijd mochten zijn met andere wettelijke regels. Daarom waren wetten als de Veiligheidswet van 1907 bindend voor het vergunningenbeleid van de gemeenten.

De Hinderwet werd in 1952 ingrijpend herzien (Hinderwet van 15 mei 1952, Stb. 274), omdat in de wet van 1875 limitatief werd opgesomd in welke categorieën bedrijven de Hinderwet van toepassing was; voor elk nieuw soort bedrijven moest de wet dus worden gewijzigd. De vooruitgang van de techniek maakte een flexibeler formulering noodzakelijk. Bovendien werd het gewenst geacht dat rijksinrichtingen niet werden uitgezonderd van de beslissingsbevoegdheid van het gemeentebestuur. De kroon mocht nu beslissen over Hinderwetvergunningen die "in het algemeen belang" konden worden verleend. De minister kende zich nu de bevoegdheid toe om bij AMVB vast te stellen welke soorten inrichtingen onder de Hinderwet vielen. In dit besluit kan de minister tevens bepalen welke gegevens bij de aanvrage van een Hinderwetvergunning ten minste dienen te worden overlegd (art. 5, lid 2). Ook werden aan de gemeenten bevoegdheden toegekend om bij verordening regels vast te stellen voor bepaalde soorten bedrijven, hezij op ruimtelijk gebied, hetzij met betrekking tot de inrichting. In 1960 werden wetswijzigingen vastgesteld om de procedures van de Hinderwet te vereenvoudigen en onbillijkheden weg te nemen.

De Hinderwet werd vanaf 1960 gezien als een instrument voor het milieubeleid. Hinderwetvergunningen mochten immers niet in strijd zijn met de veiligheidswetgeving en de wetgeving inzake de verontreiniging van het oppervlaktewater. Vanaf 1963 adviseerde de Commissie voor de Luchtverontreiniging ook over de toepassing en mogelijke aanpassing van de Hinderwet om luchtverontreiniging tegen te gaan. De wetswijzigingen die sedertdien werden voorbereid en ingevoerd hadden vooral ten doel om de minister de bevoegdheid toe te kennen tot het stellen van meer uniforme voorwaarden aan de lagere overheden ter bescherming van het milieu. Voorkomen moest worden dat de gemeenten ongelijke voorwaarden stelden op het gebied van algemeen milieubeheer en dat 'vervuilers' gemeentebesturen tegen elkaar uit konden spelen. Zo bestond het gevaar dat een "vervuiler" in de gemeente Rotterdam, die van goede controle-apparatuur was voorzien, zich ging vestigen in gemeenten die niet over een gelijkaardig vergunningsinstrumentarium konden beschikken.

Vanaf 1981 werd de Hinderwet aangepast aan de overige milieuwetgeving. Tevens werden in de milieuwetgeving bevoegdheden vastgelegd om procedures die voor combinaties van Hinderwetvergunningen waren vereist te bekorten en te vereenvoudigen. De wetswijziging van 1985 (Hinderwet 1985, Stb.494) gaf aan de minister de mogelijkheid landelijke standaardvoorwaarden vast te stellen voor het verlenen van gemeentelijke Hinderwetvergunningen. Aan deze standaardvoorwaarden per branche werden voorschriften en aanwijzingen toegevoegd. Op deze manier werd de Hinderwet een instrument voor de vorming van kaders aan de hand waarvan de toepassing door de gemeenten kon worden bestuurd. Het argument voor deze uniformering was de voorkoming van concurrentievervalsing.

In de jaren zeventig deed zich de noodzaak gevoelen van een wettelijke regeling op "een aantal algemene terreinen op het gebied van milieuhygiëne. Het ging hier vooral om coördinatie van vergunningsaanvragen, waarbij de regeling van inspraak en afhandeling, zou worden verbeterd.
In 1979 kwam de Wet Algemene bepalingen Milieubeheer tot stand. Hierin werden voorzieningen getroffen om procedures in het kader van de Hinderwet af te stemmen met procedures die door diverse milieuwetten werden voorgeschreven. Aan de provincie werden bevoegdheden toegekend om vergunningsaanvragen te combineren en te coördineren. Per 1 september 1980 trad deze wet in werking.

De uitvoering van de Hinderwet werd beinvloed door de Wet Algemene Bepalingen Milieubeheer (Wabm), waarin regels werden gesteld over de combinatie van Hinderwetvergunningen met milieuvergunningen en over de voorwaarden voor het verlenen van vergunningen voor omvangrijke activiteiten. Tevens werden nadere regelingen gesteld voor schadeloosstelling van belanghebbenden die door een besluit onevenredig konden worden benadeeld.
De wetgeving inzake de vergunningsverlening stelde de volgende regelingen centraal op:
- Inspraak bij de verlening van een vergunning
- Voorschriften, waarbij centrale normen werden geïmplementeerd. Hierbij konden ook EG-richtlijnen worden toegepast.
- Voorschriften waarbij aan de aanvrager onderzoeksverplichtingen werden opgelegd.

In 1985 werd de Hinderwet herzien. De minister kreeg de bevoegdheid om bij AMVB besluiten vast te stellen waarin voor bepaalde categorieën bedrijven regels werden vastgesteld. Overtredingen hiertegen konden door handhaving worden opgespoord. Tevens werden in deze besluiten bepaald in hoeverre voor deze categorieën bedrijven vanwege het risico voor hinder en gevaar een vergunning werd vereist. Hierdoor kwamen kleinere bedrijven buiten de werking van de Hinderwet te vallen en werd aan een behoefte van deregulering voldaan. Vanaf dat moment bestonden er twee instrumenten: de algemene regelgeving ("confectie") voor kleinere en gelijkaardige inrichtingen, en de vergunningsplicht voor speciale gevallen ("maatwerk"). In het kader van de deregulering werd onderzocht in hoeverre meer bedrijven onder de algemene regelgeving konden worden gebracht. Dit bracht voor de wetgever wel de verplichting met zich mee om eenmaal genomen technische besluiten bij te stellen aan de hand van de beschikbare kennis: de z.g. actualiseringsplicht. Deze actualisering geschiedt in overleg met de desbetreffende brancheorganisaties.