Mijn Studiezaal (inloggen)
55 Generale Synoden van de Gereformeerde Kerken in Nederland ( Het Utrechts Archief )
55
Generale Synoden van de Gereformeerde Kerken in Nederland
Inleiding
Voorgeschiedenis
55 Generale Synoden van de Gereformeerde Kerken in Nederland
Inleiding
Voorgeschiedenis
In de geschiedenis van de Kerk treden telkens twee aspecten naar voren, namelijk de leer en de kerkorde. Voor de kerken van calvinistische traditie is de leer vanouds vastgelegd in de drie Formulieren van Enigheid, te weten de Nederlandse Geloofsbelijdenis van 1561, de Heidelbergse Catechismus van 1563 en de Leerregels van Dordrecht van 1619. De kerkorde is vastgesteld tijdens de Nationale Synode van Dordrecht 1618-1619 en wordt daarom meestal aangeduid als de Dordtse Kerkorde. Daarin is het presbyteriale of synodale kerktype uitgewerkt: een kerkregering van onderop. Deze organisatie kent een viertal vergaderingen, te weten de kerkeraad als hoofd van de plaatselijke gemeente, de classis waarin afgevaardigden van de gemeenten in een bepaald ressort samenkomen, de provinciale synode en de nationale of algemene synode.
Onder invloed van de geest der Verlichting en het rationalisme ging eind 18e en begin 19e eeuw de vrijzinnigheid overheersen in de Hervormde Kerk. De binding aan de belijdenisgeschriften werd losser. Dit kwam tot uiting in de prediking. Het ondertekeningsformulier voor predikanten was voor tweeërlei uitleg vatbaar. De sinds 1807 ingevoerde Evangelische gezangen lieten veelal een 'ongereformeerd' geluid horen. Leden die zich bij de 'aloude' waarheid wilden houden vervreemdden langzamerhand van de officiële kerk en trokken zich terug in zogenaamde conventikels of oefeningen.
In 1816 werd het Algemeen Reglement voor het bestuur der Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden ingevoerd. De belangrijkste kenmerken waren:
- het verving de Dordtse kerkorde;
- het was een regeling van bovenaf onder toezicht van de koning en daarom in strijd met het Calvinistische beginsel;
- het druiste in tegen het presbyteriale synodale kerktype en
- het wijzigde de naam Gereformeerde Kerk in Hervormde Kerk.
- het verving de Dordtse kerkorde;
- het was een regeling van bovenaf onder toezicht van de koning en daarom in strijd met het Calvinistische beginsel;
- het druiste in tegen het presbyteriale synodale kerktype en
- het wijzigde de naam Gereformeerde Kerk in Hervormde Kerk.
De kerk werd een 'koninklijke' kerk, het bestuur kwam in handen van het establishment.
De theologie van de eerste helft van de 19e eeuw is weleens een theologie van burgerlijkheid en braafheid genoemd, waarbinnen men elkaar kon vinden in deugd en vroomheid. Op deze theologische ontwikkeling, op het Algemeen Reglement van 1816, op het toelaten van vrijzinnige predikanten en op het gebruik van de Evangelische Gezangen kwam van diverse kanten verzet. In de eerste plaats kan genoemd worden het stille verzet, namelijk de grotere aktiviteit van gezelschappen onder leiding van oefenaren. De toenemende belangstelling voor conventikels is een uiting van onvrede met de ontwikkelingen in de officiële kerk. Deze langdurige traditie van oefenende gezelschappen was er mede de oorzaak van dat de latere Afscheiding zoveel aanhang kreeg.
Omstreeks 1815 ontstond de godsdienstige opwekkingsbeweging het Réveil. De aanhangers legden grote nadruk op een streng rechtzinnig christendom, op persoonlijke geloofsbeleving, evangelisatie en maatschappelijk hulpbetoon. In Nederland is Willem Bilderdijk (1756-1831) de geestelijke vader van de beweging. Hij en zijn aanhangers protesteerden tegen de geest van de Verlichting en het rationalisme in de theologie en wilden een terugkeer naar de gereformeerde belijdenisgeschriften van de 16e en 17e eeuw. Maar de meerderheid onder hen wenste de kerk van binnenuit te veranderen en wezen iedere vorm van afscheiding af.
Dan komt in 1834 de Afscheiding, een meer revolutionaire beweging met als doel de kerk terug te brengen tot de leer en kerkregering van Dordt. Een eerste incident had zich reeds voorgedaan in 1822. Toen scheidde de uit Duitsland afkomstige oefenaar J.W. Vijgeboom zich met zijn gezelschap af van de hervormde gemeente te Axel en richtte aldaar de 'Herstelde Kerk van Christus' op.
Een meer massale uittocht vond plaats in de jaren 1834 tot en met 1836 onder leiding van enkele jongere predikanten. Zij stichtten afgescheiden gemeenten, die de drie Formulieren van Enigheid weer in ere herstelden, de Dordtse kerkorde van 1619 opnieuw invoerden en de Evangelische Gezangen afschaften. Gezamenlijk vormden zij een landelijk kerkverband met classes, provinciale kerkvergaderingen en een algemene synode.
De Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Kerk
De Christelijke Gereformeerde Kerk
De Nederduitsche Gereformeerde Kerken (dolerende)
De Gereformeerde Kerken in Nederland
Samen op Weg
Archief en inventaris
Bewerkingsgeschiedenis
laatste wijziging 29-01-2023
1.849 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 16 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 29-01-2023
1.849 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 16 bestanden
Bijlagen
De Christelijk Afgescheiden Gereformeerde Kerk in Nederland 1836-1869
N.B. Moderamina van de algemene synoden
N.B. Moderamina van de algemene synoden
De Gereformeerde Kerk Onder Het Kruis; sinds 1863 Gereformeerde Kerk in Nederland 1844-1869
N.B. Moderamina van de algemene kerkelijke vergaderingen
N.B. Moderamina van de algemene kerkelijke vergaderingen
De Christelijke Gereformeerde Kerk 1872-1892
N.B. Moderamina van de algemene synoden
N.B. Moderamina van de algemene synoden
De Nederduitsche Gereformeerde Kerken (dolerend) 1887-1892
N.B. Moderamina van het synodaal convent en de voorlopige synoden
N.B. Moderamina van het synodaal convent en de voorlopige synoden
De Gereformeerde Kerken in Nederland 1892-1980
N.B. Moderamina van de algemene synoden
N.B. Moderamina van de algemene synoden
laatste wijziging 29-01-2023
1.849 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 16 bestanden
Kenmerken
Datering:
1836-1980
Toegangstitel:
Inventaris van de archieven van de synoden van de gereformeerde kerken in Nederland 1836-1980
Auteur:
J.C. Okkema
Datering toegang:
1985
Datering bewerking:
2011
Openbaarheid:
Stukken jonger dan 50 jaar slechts ter inzage na toestemming inbewaargever
Rechtstitel:
Opneming in beheer van een particulier, niet in eigendom verkregen
Omvang:
43,12 m oude verpakking
Rubrieken:
Categorie:
laatste wijziging 29-01-2023
1.849 beschreven archiefstukken
2 gedigitaliseerd
totaal 16 bestanden
