1635 NV Stoomsteenfabriek De Lek ( Het Utrechts Archief )
Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Naar boven om te zoeken
signalicon 1635   NV Stoomsteenfabriek De Lek
Inleiding
Geschiedenis van het bedrijf
N.B. Voor zover niet nader aangeduid is de informatie ontleend aan de inv.nrs. 1-13.
Voorgeschiedenis en oprichting
1911-1916: een trage start
1917-1 mei 1919: een alternatief product
Mei 1919-1931: steile groei
1635 NV Stoomsteenfabriek De Lek
Inleiding
Geschiedenis van het bedrijf
N.B. Voor zover niet nader aangeduid is de informatie ontleend aan de inv.nrs. 1-13.
Mei 1919-1931: steile groei
Organisatie: Het Utrechts Archief
laatste wijziging 31-01-2024
1919 14 Dagen na het staken van de brikettenproductie produceerde men alweer kalkzandsteen. Met het oog op de verwachte invoering van de achturige werkdag werd een derde pers met kollergang aangeschaft. Verder werd een nieuwe schoorsteen gebouwd, omdat de oude te gevaarlijk is. Eind 1919 lag de fabriek enige tijd stil vanwege het hoge water.
1920 Vanwege het hoge water, op 19 januari 5,51 meter boven N.A.P., lag de fabriek aan het begin van het jaar 31 dagen stil. Het fabrieksterrein kon boven water worden gehouden door de bestaande kade te verhogen en het verhoogde gedeelte in te kisten.
1921 Het bedrijf onderging een grote verandering door de nieuwbouw (de hoogbouw) en uitbreiding van de machines. De bouw leverde enige moeilijkheden op voor het handhaven van het productievolume, maar meer moeilijkheden werden daarbij ondervonden doordat het volspuiten van de zand-put vijf weken duurde (het jaar daarvoor acht dagen), zodat de fabriek door gebrek aan zand kwam stil te liggen.
1922 Op 20 maart kon de installatie in gebruik worden genomen. In oktober echter moest de productie wegens overproductie worden gestaakt. De sterke concurrentie zorgde voor een aanhoudend lage steenprijs. Om tot kostprijsverlaging te komen werden bij hervatting van de productie op 30 oktober de lonen met 20 a 25% verlaagd. Over geheel 1922 werd er slechts 110 dagen geproduceerd. In tegenstelling tot 1921 was er sprake van verlies. Om de kostprijs nog verder te drukken werd overwogen de verhardingsketels te verlengen. Dit voornemen kreeg een extra impuls door de toegestane tienurige werkdag, terwijl het bedrijf was ingericht op een achturige werkdag.
1923 De verlenging van de verhardingsketels werd uitgevoerd, en er werd een nieuwe kalkloods gebouwd. Ondanks de concurrentie van vooral Belgische steen was 1923 een goed jaar.
1924 Om aan de grote vraag te kunnen voldoen werkte men in de periode 14 juni tot 18 oktober ook 's nachts. Op de steiger werd een verlaadbrug gemaakt om op het over-schepen te bezuinigen.
1925 Door middel van een nieuwe steengrijper kon de prijs voor het verschepen van 57 cent per 1000 tot 36 cent worden teruggebracht. Via een tussenpersoon werden in korte tijd 10 miljoen stenen naar Engeland verscheept. Eind 1925 moest de productie enige tijd worden gestaakt omdat vanwege de abnormaal hoge waterstand de zandput onder water begon te lopen.
1926 De verscheping van stenen naar Engeland liep terug. Een bescheiden partij stenen werd naar Amerika verscheept. Er werd een tweede kalkloods bijgebouwd. De arbeiders hadden dit jaar een collectief contract en men signaleerde, dat hiervan een gunstige werking op de productie uitging, waar veel andere fabrieken met stakingen te kampen hadden.
1927 De prijzen van steen bleven dalen, maar door de hoge productie -een gedeelte van het jaar werd ook 's nachts gewerkt- werd toch een behoorlijke winst gemaakt.
1928 Er werd overgegaan op tweeploegendiensten, zodat de productie nog hoger uitviel dan het jaar ervoor. Gedurende acht maanden werkte men met dit tweeploegensysteem. De stijgende productie deed met de toename van het aantal afnemers ook het aantal niet-solide afnemers stijgen. Men dekte zich zoveel mogelijk in door hypothecaire inschrijvingen, op door afnemers uit te voeren werken.
1929 Vanwege stagnatie in de grondstoffenaanvoer als gevolg van de zeer strenge winter werd de productie aan het begin van het jaar drie weken gestaakt. Op de in 1928 gebouwde betonnen voet werd een electrische zwenkkraan met grijper geplaatst. De losinrichting werd ook nog op andere punten verbeterd, zodat het lossen van een kalkschip nog maar 2 1/2 dag duurde in plaats van zoals vroeger een week.
1930 Weer een zeer goed jaar. In de loop van het jaar daalde echter de steenprijzen, waardoor de voorraad stenen te hoog opliep. Begin december was het tasveld vol en moest de productie worden stilgelegd. De meeste arbeiders werden ontslagen. Eind december was men echter alweer grotendeels door de voorraad heen.
1931 De gevolgen van de economische crisis werden voelbaar. De prijzen bewogen zich in de buurt van de kostprijs en de afname stagneerde, omdat veel bouwers geen kredieten en hypotheken meer konden krijgen. Toch werd dit jaar een hoog productievolume bereikt en werden alle geproduceerde stenen afgezet.
1932-1936: de gevolgen van de economische recessie
1937-1941: uit het dal omhoog
1942-1945: stilstand
1946-1957: wederopbouw en bijna ononderbroken groei
1958-1970: vanwege personeelsschaarste verdere automatisering en aantrekken van buitenlandse arbeidskrachten
1971-1987: overname van het bedrijf door de gemeente, staking van de productie, afbouw van diverse verplichtingen
Nabeschouwing van de inventarisator
Verantwoording van de inventarisatie
Addendum
laatste wijziging 06-06-2025
818 beschreven archiefstukken
Bijlagen
1. Overzicht van vergunningen betreffende de stoomsteenfabriek, opgenomen in de inventaris van het archief van het gemeentebestuur van Vreeswijk 1814-ca. 1939 (toegangsnr. 1627)
2. Overzicht van vergunningen betreffende de stoomsteenfabriek, opgenomen in de inventaris van het archief van de serie bouwvergunningen van de gemeente Vreeswijk, 1900-1971 (toegangsnr. 1672-1)
3. Overzicht van vergunningen betreffende de stoomsteenfabriek, opgenomen in de inventaris van de serie hinderwetvergunningen van de gemeente Vreeswijk 1880-1971 (toegangsnr. 1672-2)
laatste wijziging 06-06-2025
818 beschreven archiefstukken
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1910-1984
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van N.V. Stoomfabriek De Lek (1849) 1910-1984 (1995)
Auteur:
C.G.M. Noordam
Datering toegang:
1987
Datering bewerking:
2011, 2025
Notabene:
Vanwege ruimtegebrek bewaren wij dit archief niet in ons eigen depot. U kunt dit archief inzien door het aan te vragen via ons aanvraagformulier: https://hetutrechtsarchief.nl/aanvragen
Openbaarheid:
Op inv.nrs. 124-126 is met het oog op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer een openbaarheidsbeperking van 75 jaar van toepassing. Eerdere inzage in voornoemde inventarisnummer is slechts mogelijk na schriftelijke toestemming van de gemeentearchivaris van Nieuwegein
Rechtstitel:
Schenking (van een niet overheidsarchief)
Fonds:
Gemeente Nieuwegein (oorspr. toegangsnr. 10)
Plaatsnaam:
Vreeswijk
Nieuwegein
Omvang:
7 m
Bijzonderheden:
Vanwege ruimtegebrek bewaren wij dit archief niet in ons eigen depot. U kunt dit archief inzien door het aan te vragen via ons aanvraagformulier: https://hetutrechtsarchief.nl/aanvragen
Licentie:
CC BY 4.0 Creative Commons (CC BY 4.0)
Rubrieken:
Categorie:
laatste wijziging 06-06-2025
818 beschreven archiefstukken