Het archief van het gerecht Oostveen, althans het bestuurlijke gedeelte ervan, is lange tijd onvindbaar geweest. Verschillende pogingen van de provinciale archiefinspectie om het archief, dat in 1891 door de bekende archivaris R. Fruin Th. Azn. geïnventariseerd was, terug te vinden bleven zonder resultaat *  . Voordat een begin gemaakt werd met de inventarisatiewerkzaamheden werden echter bij een speurtocht door de archiefkluis verschillende archivalia uit de periode van vóór 1811 aangetroffen tussen die van het nog niet geïnventariseerde statisch archief van na 1925. Steeds meer stukken werden zo teruggevonden en op gegeven moment kon weer gesproken worden van een 'compleet' archief van het gerecht Oostveen, in die zin dat alle stukken die in 1891 door Fruin waren genoemd, nu weer aanwezig waren. Voornamelijk vanwege de verouderde terminologie is besloten de stukken opnieuw te beschrijven. Achter de inventaris van het archief van het gerecht, bevindt zich een aanhangsel waarin de stukken beschreven zijn die niet tot het eigenlijke archief behoren, maar wel door het gerecht c.q. het gemeentebestuur in combinatie met het archief bewaard zijn.

Het archief, dat de periode 1639 - 1811 bestrijkt, bevat alleen de bestuurlijke stukken, namelijk die van het gerecht als voorloper van het gemeentebestuur. De rechterlijke stukken, die de periode 1623 - 1811 beslaan, bevinden zich sinds de jaren '80 van de vorige eeuw als retro-acta van de rechtbanken, in het Rijksarchief te Utrecht. Daar bevinden zich ook de archiefstukken die betrekking hebben op de huwelijkssluiting voor het gerecht. Samen met de kerkelijke doop-, huwelijks- en begraafregisters dienen deze stukken als retroacta van de in 1811 ingevoerde burgerlijke stand *  .

Het overige archief van het gerecht Oostveen beslaat nog geen meter en is dan ook zeer incompleet. Dit geldt evenzeer voor het archief van de gemeente Maartensdijk over de jaren 1811 - 1925, dat ongeveer 8 meter beslaat, de bevolkingsregisters en de registers van de burgerlijke stand niet meegerekend. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat een groot gedeelte van het 19e eeuwse archief verloren is gegaan. In hoeverre dit te wijten is aan de brand die op 16 april 1923 uitbrak in de boerderij aan de Tolakkerweg, waarin ook het gemeentehuis gevestigd was, is niet met zekerheid te zeggen. Wel is bekend dat in 1929 de toenmalige burgemeester (Van der Voort van Zijp) een groot deel van het archief heeft vernietigd. Het gedeelte dat overbleef heeft hij naar onderwerp gerangschikt. Hierdoor is de oorspronkelijke ordening der stukken, die volgens het agendastelsel waren geordend, verstoord. Terugordenen naar het oorspronkelijk gehanteerde stelsel zou zeer tijdrovend geweest zijn. Besloten is daarom om bij de inventarisatie uit te gaan van de ordening naar onderwerp zoals die in 1929 was aangebracht. Daar deze ordening echter veel te grof bleek, werden de 'onderwerpsdossiers' opgesplitst. Bij de bepaling van de volgorde van de rubrieken en stukken is gebruik gemaakt van de volgorde zoals die wordt gehanteerd in de Basis Archiefcode voor de gemeentelijke administraties, uitgegeven door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (Code VNG).

De einddatum van het hier beschreven archief van de gemeente Maartensdijk is 1925. In 1926 namelijk werd bij deze gemeente de zaaksgewijze ordening volgens het toenmalige registratuurplan ingevoerd. Het archief vanaf 1926 is gedeeltelijk toegankelijk via een zogenaamde dossierinventaris.

Uit het archief van de gemeente tot 1926 is bij de bewerking nauwelijks nog vernietigd. De bouwvergunningen vanaf het jaar 1905 bevinden zich in een aparte collectie bij het bureau Interne Zaken van de gemeente. De bevolkingsregisters en de registers van de burgerlijke stand zijn apart geplaatst in de kluis van het bureau Bevolking en Burgerlijke Stand.

De hierna beschreven archieven zijn openbaar en kosteloos raadpleegbaar, met uitzondering van de geboorten- en huwelijksregisters van de burgerlijke stand, die respectievelijk pas na 100 en 75 jaar openbaar zijn. Ook voor de bevolkingsregisters wordt over het algemeen een openbaarheidstermijn van 75 jaar gehanteerd.




drs. F. E. Brouwer, 1988