Min of meer in het verlengde van de hiervoor beschreven indeling van het Land van Thorn en de kwestie van de Drie Eijgen moeten we hier ook aandacht schenken aan de gemeente of het kerspel Thorn. Deze volgorde wijkt overigens af van de plaatsing van de gemeentelijke archivalia in het laatste deel van deze inventaris. De 'kwartieren' van het Land van Thorn bestonden uit een acht kerspelen of 'gemeenten' (soms amper meer dan gehuchten) met eigen taken. Het betreft de plaatsen Thorn, Stramproy, Baexem, Grathem, Ittervoort, Beersel, El en Haler. Het kerspel had een genootschappelijk karakter en was een vorm van samenwerking tussen de grondbezitters of geërfden van een dorp of gehucht ter behartiging van algemene belangen. In de eerste plaats moeten daarbij worden genoemd de behartiging van financiële aangelegenheden: de omslag en inning van gewone belastingen, het aangaan van schulden voor de gemeente alsmede de afwikkeling van militaire vorderingen. Verder zorgde het kerspel voor handhaving van de rechten op de gemeenschappelijke heide-, weide- en bosgronden. Daarbij moeten we denken aan de individuele rechten van ieder kerspel op dit soort gronden, alsmede de collectiviteit van kerspelen binnen het verband van de Drie Eijgen. De overige gemeentelijke taken waren zeer beperkt van omvang en behelsden onderhoud van wegen en waterlopen, incidenteel hulp bij handhaven van openbare orde en veiligheid, toezicht op het beheer van kerk- en armen goederen en, meer in algemene zin, de behartiging van alle dorps belangen. Het feitelijk beheer van kerk- en armen goederen was echter opgedragen aan afzonderlijke beheerders of provisoren. Het kerspel is een algemeen verschijnsel dat vanaf de veertiende eeuw ook in geschreven bronnen zichtbaar wordt. De eerste vermelding van een 'communitas' van Thorn dateert uit 1348 en betreft een verklaring over de betaling van een jaarlijkse 'bede' aan de abdis

Waarschijnlijk vond de besluitvorming binnen de gemeente nog heel lang plaats door het collectief van geërfden. Voor de belangrijkste uitvoerende taak, de belasting heffing, werden twee personen aangewezen, die gedurende een jaar in functie bleven. De benoeming van deze functionarissen geschiedde door de vorstin-abdis op voordracht van de geërfden. In de meeste gemeenten worden deze functionarissen aangeduid met de titel 'burgemeester'. Zo kent Stramproy al ten minste sedert het einde van de zestiende eeuw burgemeesters, voor de andere plaatsen wordt die benaming in de loop van de zeventiende eeuw ook gebruikt. De in Thorn gangbare aanduiding in de zestiende en zeventiende eeuw is evenwel 'schatheffers'; incidenteel wordt gesproken over 'burgemeesters'. Voor sommige jaren kan aan de namen worden vastgesteld dat het om dezelfde personen gaat. Ook de rekeningen worden steevast aangeduid als 'schatheffersrekeningen'. Zo bevond zich een in 1685 opgestelde lijst van gemeentelijke papieren, aangetroffen in de nalatenschap van meier Wickens, een grote serie 'schatcedulen' of belasting kohieren en rekeningen van schatheffers vanaf 1543. Pas tegen het einde van de zeventiende eeuw verdwijnt in Thorn de aanduiding 'schatheffer' en wordt dit woord vervangen door 'burgemeester'. De schatheffers/burgemeesters legden over het door hen gevoerde beheer rekening en verantwoording af. Helaas vertoont de schriftelijke overlevering daarvan thans grote hiaten, maar eind zeventiende eeuw waren nog rekeningen terug gaand tot 1543 aanwezig. Daarnaast vertegenwoordigden zij de kwartieren van het Land van Thorn in de bijeenkomsten van de Staten