Uw zoekacties: Schepenbank Sevenum, 1563-1798

01.046B Schepenbank Sevenum, 1563-1798 ( Historisch Centrum Limburg, te Maastricht )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Historische inleiding
Geschiedenis van het archief
01.046B Schepenbank Sevenum, 1563-1798
Inleiding
Geschiedenis van het archief
Bewaring: Het archief van de schepenen te Sevenum werd, zoals dat ook elders gebruikelijk was, bewaard in de kerk in een zogenaamde "kom", een stevige houten kist, van ijzeren banden en zware sloten voorzien. Desondanks werd de schepenkom in 1594 opengebroken, waarbij de ongetwijfeld waardevolle inhoud verloren ging. *  Gelukkig bestond blijkbaar ook toen een scheiding tussen wat we nu "statisch" en "dynamisch archief" zouden noemen, waardoor verscheidene archiefstukken daterend van vóór 1594 toch bewaard bleven. Het protocol van de gerechtszittingen over de periode 1563-1607. *  en een aantal schatheffersrekeningen *  zijn hoogstwaarschijnlijk alleen daarom niet verloren gegaan, omdat zij zich niet in de zorgvuldig afgesloten schepenkom, maar onder de hoede van de secretaris en de schatheffer bevonden, omdat ze nog regelmatig werden gebruikt. Hoe het ook zij, in het gedeelte van het schepenbankarchief dat zich in het Rijksarchief in Limburg bevindt, komen in ieder geval geen stukken van vóór 1594 voor. Voorzover bekend, bleef het archief gedurende de 17de en 18de eeuw van verdere rampen verschoond. De komst van de Fransen in 1794 luidde het einde van de schepenbanken in. Aanvankelijk bleef alles nog bij het oude, maar op 23 januari 1798 besloot de commissaris van het gouvernement in de veroverde gebieden tussen Maas, Rijn en Moezel alle bestaande bestuurs- en rechtsinstellingen op te heffen. Veder werd besloten dat de archieven verzegeld moesten worden. Er zou later ter plaatse een inventaris worden gemaakt door aangewezen commissarissen, waarna overbrenging naar de nieuw opgerichte rechtbanken zou plaatsvinden. * 
Dit besluit vond echter in de praktijk geen onmiddellijke toepassing, zoals uit de stukken blijkt. De schepenen van Sevenum trade zelfs ruim drie jaar na dato nog als zodanig op. Volgens het resolutie protocol van de geërfden *  vond namelijk op 17 februari 1801 nog een geërfdendag plaats. Of daarna de bovenbedoelde verzegeling, inventarisatie en overbrenging nog heeft plaatsgevonden is hoogst onwaarschijnlijk, aangezien het RAl in de jaren rond 1890 geen enkel oud-rechterlijk archiefstuk van enig kantongerecht of rechtbank heeft overgenomen.
Overbrenging: Aan het eind van de vorige eeuw werd een aantal Koninklijke Besluiten afgekondigd, die de overbrenging regelden van de oude rechterlijke archieven, daterend van vóór de Franse wetgeving. *  Voor het sinds 1881 bestaande Rijks- (voorheen Provinciaal) -archief in Limburg is vooral het Koninklijk Besluit van 9 oktober 1883 van belang, daar de gemeentebesturen hierin werden verplicht de onder hen berustende oude rechterlijke archieven aan het Rijksarchief in hun provincie over te dragen. Er werd een termijn van ruim vijf jaar gesteld, want deze overbrenging zou per 1 januari 1889 moeten zijn voltooid. De provincie Limburg telde op dat moment 124 gemeenten en voor elke gemeente moest de aanwezigheid van oude rechterlijke archieven worden vastgesteld. Op 12 mei 1888 bracht Jos. Habets, Limburgs eerste rijksarchivaris, aan de Minister van Binnenlandse Zaken verslag uit van zijn bevindingen. In Sevenum bleken archieven aanwezig te zijn "door de gemeente zelf bewaard". *  In de Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven (VROA) van 1889 gaf Habets een "Overzicht der oude archieven van Limburg, zich bevindende op de raadhuizen, schoollokalen, pastorieën en in particuliere woningen"
"Op het raadhuis" van Sevenum bleek slechts een klein gedeelte van het thans bekende schepenbankarchief aanwezig te zijn. De grote aantallen processtukken en schatheffersrekeningen bijvoorbeeld werden niet genoemd. *  Inmiddels was de termijn voor overbrenging met drie jaar verlengd tot 1 januari 1892, *  maar op 1 november 1891 hadden twaalf gemeenten, waaronder Sevenum, nog steeds niet aan hun verplichtingen voldaan. *  Pas na het ontvangen van een dreigbrief, waarin de Minister van Binnenlandse Zaken als stok achter de deur fungeerde, deelde P.H. Everts, de toenmalige burgemeester van Sevenum, de rijksarchivaris mede, dat de opgevraagde rechterlijke archieven per spoor waren verzonden en dat ".. het ter verzending gebezigde kistje daar nog met 90 cents is betaald", *  Volgens A.F. van Beurden werden op 15 december 1891 nog vijf gerechtsprotocollen, een verbintenisprotocol en een geërfdenprotocol *  naar Maastricht gezonden. *  De VROA van 1896 *  geeft waarschijnlijk een overzicht van de inhoud van "het gebezigde kistje", want de door Van Beurden bedoelde delen worden niet genoemd. Een jaar later wordt melding gemaakt van de overname van "drie portefeuilles met stukken afkomstig van de schepenbank aldaar". *  Deze portefeuilles bevatten waarschijnlijk verordeningen (inv.nrs. 31-35), maar ook stukken van bestuurlijke aard (inv.nrs. 44-63 en 80-93). Waar deze stukken zich ten tijde van de eerste overname bevonden is niet bekend
In 1900 werden nog enkele stukken van het gemeentebestuur van Horst overgenomen, waaronder inv.nr. 77. *  Andere stukken betreffende de verantwoording van het beheer kwamen in 1926 naar Maastricht en wel door een schenking van de reeds meermalen genoemde A.F. van Beurden, een verwoed verzamelaar. *  In 1948 tenslotte kwam door bemiddeling van de algemene rijksarchivaris te 's-Gravenhage een overdracht tot stand van "uit Duitsland afkomstige archiefstukken behorende tot Limburgse archieven", waaronder ook een stuk van de schepenbank Sevenum. *  Ondertussen was in 1929 door A.F. van Beurden op verzoek van het gemeentebestuur een "Inventaris van het oud en nieuw archief der gemeente Sevenum" opgemaakt. *  Hierin werden uiteraard ook de nog in het gemeentehuis aanwezige archiefstukken van de schepenbank opgenomen. Onder de kop "comptabiliteit" blijkt, dat de stukken betreffende de financiële administratie over de periode 1586-1799 vrijwel bewaard zijn gebleven. Andere stukken van bestuurlijke aard daterend van vóór 1801 komen in deze inventaris praktisch niet voor. In het voorgaande werd reeds gesteld, dat deze stukken hoogstwaarschijnlijk in 1897 naar het RAL werden overgebracht. Daarentegen is een vrij groot aantal gerechtelijke stukken in Sevenum achtergebleven. *  Uit het bovenstaande moge blijken, dat de scheiding in een rechterlijk en een bestuurlijk gedeelte - op zich een dubieuze kwestie, want het is uiteindelijk één archief, namelijk dat van de schepenen - niet correct en consequent heeft plaatsgevonden
Het gevolg hiervan is dat thans te Sevenum en Maastricht gedeelten berusten, die geen van beide een eenheid vormen. Pogingen om door ruiling tot een betere verdeling te komen, bleven tot op heden zonder resultaat
Verantwoording van de inventarisatie
Gebruikershandleiding

Kenmerken

Datering:
1563-1798
Auteur:
J.W. van Kronenberg
Inventaris:
Inventaris van het archiefvan de schepenbank Sevenum ( Maastricht 1982)
Omvang m1:
1,9 meter - 1 charter
Opmerking:
Bijlage III berust te Sevenum, waar tevens een deel van het schepenbankarchief berust