Uw zoekacties: Burgerlijk bestuur van de stad Coevorden

0116 Burgerlijk bestuur van de stad Coevorden ( Drents Archief )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inventaris
1. Inleiding
1.4. Verantwoording van de inventarisatie
0116 Burgerlijk bestuur van de stad Coevorden
1. Inleiding
1.4.
Verantwoording van de inventarisatie
Organisatie: Drents Archief
Het oud archief van de gemeente Coevorden is in 1888 naar het Rijksarchief in Assen overgebracht ten einde daar geïnventariseerd te worden. De rijksarchivaris mr. Seerp Gratama kwam daarbij tot de conclusie dat van een oude orde niet veel te bespeuren was. Weliswaar was door enkele secretarissen na 1765 het archief toegankelijk gemaakt *  , maar voor de latere inventarisator betekende dit geen bruikbare basis voor reconstructie. Gratama heeft daarom een hoofdindeling in vijf rubrieken gemaakt en binnen die rubrieken onderscheid aangebracht tussen de registers waarin de stedelijke administratie haar handelingen vastlegde en de bijbehorende losse stukken. Losse stukken daterend van voor 1703 zijn individueel beschreven, latere stukken zijn per jaar gebundeld. Anderzijds zijn alle stukken met betrekking tot geschillen weer per kwestie bijeen gehouden. Raadpleging van de inventaris betekende dus: overwegen in welke rubriek het gezochte - hetzij stuk of zaak - ondergebracht zou kunnen zijn, daarna in de gekozen rubriek nalezen of van het stuk of de zaak een volledige beschrijving te vinden is en zo niet, de resterende bundels per jaar doorlopen. Deze opzet is nu niet meer goed bruikbaar en herinventarisatie was dus gewenst, waarbij de belangrijkste vraag was: volgens welk criterium? Er is geen eenheid in de inventarissen van oude stadsarchieven, deels omdat geen enkel archief gelijk is aan een ander voor wat betreft samenstelling en omvang, deels omdat de persoonlijke opvattingen van de inventarisator een grote rol spelen.
Voor moderne gemeentelijke archieven is de basis-archiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten van kracht, voor oude archieven moet de inventarisator zelf bepalen wat de beste aanpak is. Waar mogelijk moet naar behoud of herstel van de oude ordening gestreefd worden, waardoor een beeld ontstaat van de werkwijze van de administratie die het archief gevormd heeft. In het onderhavige geval waren er wel aanwijzingen voor een oorspronkelijke orde in de vorm van secretarie-inventarissen38 maar daar was toch weinig mee te beginnen - wat ook al de mening van Gratama geweest was. Zoals in veel inventarissen van archieven van dit type is ook hier het uitgangspunt voor de nieuwe ordening geworden dat de beheerstaken van het plaatselijk bestuur in vroeger tijden in essentie hetzelfde inhielden als nu. Het Coevorden van zeg 1700 was een dorpje vergeleken met de - nog steeds van bescheiden formaat zijnde - tegenwoordige stad: ongeveer 1000 inwoners toen tegenover ongeveer 14.000 op dit moment. Toch diende het stadsbestuur destijds in grote trekken voor dezelfde primaire voorzieningen te zorgen als het huidige gemeentebestuur, hetgeen betekent dat de daaruit voortkomende taken ondergebracht kunnen worden in rubrieken met herkenbare benamingen - al was de werkwijze totaal verschillend. Plezierig was daarbij dat het overgeleverde archief als een eenheid beschouwd kon worden; van mogelijkerwijs door het stadsbestuur gedelegeerde taken is geen afzonderlijke neerslag in het archief te vinden.
Gebruikelijk is dat in oude archieven van plaatselijke besturen een eerste scheiding wordt aangebracht tussen enerzijds de series en stukken van algemene aard - waarin de registers worden opgenomen waarin de administratie haar handelingen placht vast te leggen - en anderzijds de stukken met betrekking tot specifieke onderwerpen. Het tweede deel, de stukken betreffende bijzondere onderwerpen, benoemt dan een aantal werkterreinen van een plaatselijk bestuur voorafgegaan door de inrichting van dat bestuur. Deze opzet levert een aantal rubrieken op die tegen de indeling van de basis-archiefcode aanleunen zonder echter zo strak gedefinieerd te zijn; er is ruimte voor aanpassing. In aanmerking nemend dat de code bij de registratuur van alle moderne archieven van plaatselijke besturen in gebruik is, ontstaat zo een vertrouwd beeld. Voor de inventaris van het archief van Coevorden is dan ook een soortgelijke indeling gekozen.
Het archief bestaat uit vier delen:
A. Het archief van het stadsbestuur zelf.
B. Gedeponeerde archieven, namelijk van de krijgsraad te Coevorden en van de gevangenis. Waarom het archief van de krijgsraad, althans een deel ervan, onder het stadsbestuur is komen te berusten is niet bekend. Dat van de gevangenis is in 1811 overgegaan naar het stadsbestuur toen de maire met de zorg voor de gevangenen werd belast. De gevangenis bevond zich oorspronkelijk onder de toren van het kasteel en werd voornamelijk voor militaire gevangenen gebruikt. Het beheer was dan ook in handen van de militaire autoriteiten. Het gemeentelijke beheer heeft geduurd tot 1824. Gezien dit wel zeer tijdelijke karakter van de bemoeienis van het stadsbestuur met de gevangenis en ook de geringe neerslag ervan leek het juister dit archief als losstaand van het stadsarchief-in- engere-zin te beschouwen dan het daarin op te nemen.
C. Stukken waarvan het verband met de rest van het archief niet aantoonbaar is, dat wil zeggen ze passen er niet organisch in, hoewel een relatie met de plaats Coevorden doorgaans wel aanwezig is.
D. Documentatie, bestaande uit informatief drukwerk ten dienste van het stadsbestuur.
Zoals uit het voorgaande af te leiden is, is het archief na de inventarisatie door Gratama niet naar de gemeente Coevorden terug gegaan; het is bij het Rijksarchief in bewaring gebleven. De eerste inventaris is in 1891 door de Rijksarchiefdienst uitgegeven. De huidige uitgave is eveneens door de Rijksarchiefdienst verzorgd, waarbij de gemeente Coevorden een deel van de kosten voor haar rekening genomen heeft.
Deze inventaris is het resultaat van een herziening van de bestaande inventaris van het oud archief van Coevorden van de hand van mr. Seerp Gratama, destijds rijksarchivaris in Drenthe. Gratama verrichtte zijn inventarisatie in 1888/1889 en publiceerde de inventaris in de Verslagen omtrent 's-Rijks Oude Archieven over 1889 *  . Een toelichting op de herinventarisatie wordt gegeven aan het eind van deze inleiding, onder het hoofd "Verantwoording van de inventarisatie". Nadat Gratama zijn inventarisatie voltooid had, gaf hij in de Verslagen en Mededeelingen van de Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het Oud- Vaderlandsche Recht *  de teksten van acht stukken uit, die tot verheldering van ons inzicht in de bestuursstructuur van Coevorden gedurende de door het archief bestreken tijd kunnen dienen. Zijn toelichting op deze teksten is nog volledig van waarde.
Het archief bestrijkt een periode van ruwweg vier eeuwen, beginnend omstreeks 1400. Het is, dat moet met nadruk gezegd worden, het archief van het burgerlijk bestuur van Coevorden. Het militaire deel van de stad, het kasteel en de vestingwerken, stond onder het rechtstreeks gezag van en werd geadministreerd door wat misschien het eenvoudigst - zij het erg modern - de centrale overheid genoemd kan worden: van omstreeks 1100 tot omstreeks 1600 de landheer of zijn vervanger, tijdens de Republiek de Raad van State als de met de administratie van de verdediging van de Unie belaste instantie.

Kenmerken

Datering:
1407-1855
Beschrijving:
Burgerlijk bestuur van de stad Coevorden (1372) 1407-1814 (1855)
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Drents Archief, Assen. Toegang 0116 Burgerlijk bestuur van de stad Coevorden
VERKORT:
NL-AsnDA, 0116