Tussen 1000 en 1050 werd een lange strook grond ten noorden van de Hollandse IJssel in fasen ontgonnen. Het gebied strekte zich uit vanaf Haastrecht tot aan de Gouwe. Deze ontginning werd eerst het land van Stein en later het land van Stein en Willens genoemd. Waarschijnlijk genoemd naar de heer van Stein, Arnold van Stein (±1266 - ±1328), aan wie het gebied korte tijd behoorde.

De naam Willens is aan een deel van het land van Stein gehecht. Waarschijnlijk is de naam afgeleid van een ontoegankelijk, dichtbegroeid gebied (‘wilnisse’, ‘wilnis’, ‘wildernis’). Mogelijk verwilderd geraakt door de dijkdoorbraken van 1315 of kort daarvoor. * 
De heemraden “uter Wilnesse” komen in een akte van 1333 reeds voor. In deze akte wordt een regeling getroffen omtrent het maken van de watergang van Bloemendaal door het land van Stein en de lozing van enkele stukken land onder Stein op deze watergang ten overstaan van schepenen van Gouda en van heemraden van Willens. * 

Waterstaatkundig was het gebied van Stein en Willens één geheel. In dit gebied ontstonden de polders Stein en Willens. Een overeenkomst uit 1478 wordt als stichting van polder Stein beschouwd. Het is een besluit van de eigenaars en huurders van landen in die polder tot het stichten en in stand houden van een watermolen. *  De stichting van polder Willens is minder nauwkeurig aan te geven. Op een kaart uit 1498 in het gemeentearchief van Gouda, die de molens en uitwateringssluizen van de IJsselstreek nauwkeurig bedoelt weer te geven, komen de molens van Stein en Willens beide voor. *  Over het algemeen wordt aangenomen dat de bemalen polder Willens in het laatste kwart van de 15e eeuw is gesticht.

De polder stond geheel op zichzelf doch was omslagplichtig aan het hoogdijksbestuur van Stein en Willens, dat het beheer had over de Noorder IJsseldijk of Goejanverwelledijk. Het onderhoud van de dijk geschiedde bij verhoefslaging. In 1857 waren de polders Stein, Willens, Reeuwijk en Sluipwijk, de gemeente Gouda en enkele particulieren onderhoudsplichtig. Bij het nieuwe reglement van Rijnland, vastgesteld bij Koninklijk Beslulit van 6 juli 1857, werden de grenzen van Rijnland gewijzigd. Polder Willens werd binnen de grenzen van het hoogheemraadschap gebracht en het beheer van de IJsseldijk werd aan Rijnland overgedragen waarna het hoogdijksbestuur van Stein en Willens werd opgeheven. * 

De polder werd begrensd aan de noordzijde door een eigen kade, kerende de bermsloot van de aan polder Sluipwijk behorende Plattenweg, aan de oostzijde door de tot polder Sluipwijk behorende Vlietdijkje en daarna door een eigen kade, de Willensche kade, kerende het water van polder Stein. In het zuiden door de IJsseldijk en in het westen door een eigen kade, kerende de Breevaart en tevens de polder afscheidend van de polders Reeuwijk en Bloemendaal. * 

Het bijzonder reglement voor de polder werd vastgesteld bij Statenbesluit van 6 november 1857. In 1901 werd dit reglement gewijzigd om het in 1899 afgedamde deel van de Breevaart binnen de poldergrens te brengen. Daarna werd het reglement in 1910 en in 1961 nogmaals gewijzigd. In laatstgenoemde geval door opheffing van de schutsluis nabij het gemaal. *