197j Stichting Sieraden-Comité ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
197j
Stichting Sieraden-Comité
Openbaarheid
Het archief is in zijn geheel beperkt openbaar. Het is slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken
Inleiding
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken
Geschiedenis
In juli 1957 werd in West-Duitsland het Bundesrückerstattungsgesetz (BRüG) van kracht dat joodse particulieren de mogelijkheid bood schadeclaims in te dienen voor tijdens de Tweede Wereldoorlog geroofde eigendommen * . In Nederland werden de individuele claims door verschillende instanties verzameld en als collectieve claim aangemeld in Berlijn. Zo konden claims voor inboedels worden ingediend bij de Stichting Jokos en claims voor waardepapieren en effecten bij de Commissie Rechtsherstel Buitenlandse Effecten. Voor de indiening en afwikkeling van claims met betrekking tot diamanten en andere edelstenen werd het Sieradencomité in het leven geroepen.
Het initiatief tot oprichting van het Sieradencomité kwam van de Amsterdamse diamantair Solomon Roet. Hij nam zijn drie collega-diamantairs L. Asscher, J. Parsser en J. Elion op in het bestuur, evenals de Amsterdamse notaris T. Heimans. Het Sieradencomité hield kantoor aan de Keizersgracht 105.
Dat de claims in de zogeheten S-zaken terecht waren gedaan, bleek vooral uit het "Gutachten" van A.J. van der Leeuw, medewerker van het RIOD. Hij baseerde zijn onderzoek op de archieven van E.A.P. Puttkammer (181 h) en het archief van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung in het archief van de Höhere SS-und Polizeiführer, Generalkommissar für das Sicherheitswesen (77).
Hoewel het Comité in eerste instantie in het leven was geroepen voor het aanmelden van deze claims, trad het ook nog in een aantal andere zaken op. Het was gevolmachtigde voor het D-Sammelverfahren, dat betrekking had op geroofde diamanten uit de diamantindustrie waarbij in de meeste gevallen het Devisenschutzkommando betrokken was. Later maakte het gebruik van de mogelijkheid om op grond van een hardheidsclausule (art. 44a van het BrüG) alsnog een claim in te dienen. Dit is de zgn HF-Actie. Ook slaagde het Comité er in aanvragen te doen op grond van de Cadsu-Lippmann aanmeldingen, waarbij het om sieraden ging die door arrestaties in Duitse handen terecht waren gekomen (LV-zaken). Zonder succes probeerde het echter aan te haken bij het Möbel-Sammelverfahren. Door een rechterlijke uitspraak werd namelijk vastgesteld dat dat niet mogelijk was.
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken
Archieven en Literatuur
Voor vervolgonderzoek naar het Sieradencomité raadplege men de volgende archieven en literatuur:
Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie
Archief 181 Puttkammer, E.A.P.
Archief 197m Rosenbaum, M.
Archief 281 Collectie Oorlogsmisdrijven, roof en recuperatie
Collectie Knipsels KB II Zaken (dossier Stichting Sieradencomité no. 743)
Archief 181 Puttkammer, E.A.P.
Archief 197m Rosenbaum, M.
Archief 281 Collectie Oorlogsmisdrijven, roof en recuperatie
Collectie Knipsels KB II Zaken (dossier Stichting Sieradencomité no. 743)
Literatuurverwijzingen
Aalders G., Roof: de ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 1999)
Aalders G., Berooid: de beroofde joden en het Nederlandse restitutiebeleid sinds 1945 (Amsterdam 2001)
Bockxmeer J.M.L. e.a., Onderzoeksgids archieven joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998) blz. 313-316
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 6 (Den Haag 1975) blz. 298-299
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 7 (Den Haag 1976) blz. 280-281; 421-423
Karlsberg B., "Enige aantekeningen omtrent de achtergronden van de aanspraken welke de Joodse Nederlanders konden doen gelden krachtens het BRüG en het BEG" in: Eindverslag betreffende de taken van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Den Haag 1966) blz. 3-16
Karlsberg B., "German federal compensation- and restitution laws and jewish victims in the Netherlands" in: Studia Rosenthaliana II-2 (1968) blz. 194-244
Karlsberg B., "Beschleunigung durch besondere Verfahren, Sammelverfahren Belgien, Frankreich, Niederlande" in Biella F. e.a., Die Wiedergutmachung nationalsozialistischer Unrechte durch die Bundesrepublik Deutschland (München 1981)
Aalders G., Roof: de ontvreemding van joods bezit tijdens de Tweede Wereldoorlog (Amsterdam 1999)
Aalders G., Berooid: de beroofde joden en het Nederlandse restitutiebeleid sinds 1945 (Amsterdam 2001)
Bockxmeer J.M.L. e.a., Onderzoeksgids archieven joodse oorlogsgetroffenen. Overzicht van archieven met gegevens over roof, recuperatie, rechtsherstel en schadevergoeding van vermogens van Joden in Nederland in de periode 1940-1987 (Den Haag 1998) blz. 313-316
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 6 (Den Haag 1975) blz. 298-299
Jong L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 7 (Den Haag 1976) blz. 280-281; 421-423
Karlsberg B., "Enige aantekeningen omtrent de achtergronden van de aanspraken welke de Joodse Nederlanders konden doen gelden krachtens het BRüG en het BEG" in: Eindverslag betreffende de taken van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Den Haag 1966) blz. 3-16
Karlsberg B., "German federal compensation- and restitution laws and jewish victims in the Netherlands" in: Studia Rosenthaliana II-2 (1968) blz. 194-244
Karlsberg B., "Beschleunigung durch besondere Verfahren, Sammelverfahren Belgien, Frankreich, Niederlande" in Biella F. e.a., Die Wiedergutmachung nationalsozialistischer Unrechte durch die Bundesrepublik Deutschland (München 1981)
Leeuw A.J. van der, "De historische documentatie voor de door het Cadsu behandelde zaken" bijlage in: Eindverslag betreffende de taken van het Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkeringen (Den Haag 1966)
Notities voor het geschiedwerk no. 112, The spoliation of Dutch Jews: diamonds given in exchange for postponement of deportation (Amsterdam 1965)
Notities voor het geschiedwerk no. 113, The spoliation of Dutch Jews: jewellery (Amsterdam 1965)
Notities voor het geschiedwerk no. 124, The spoliation of Dutch Jews: the "Hanemann-present"(diamonds) (Amsterdam 1963)
Notities voor het geschiedwerk no. 112, The spoliation of Dutch Jews: diamonds given in exchange for postponement of deportation (Amsterdam 1965)
Notities voor het geschiedwerk no. 113, The spoliation of Dutch Jews: jewellery (Amsterdam 1965)
Notities voor het geschiedwerk no. 124, The spoliation of Dutch Jews: the "Hanemann-present"(diamonds) (Amsterdam 1963)
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken
Inventaris
Vanwege de bescherming van de privacy van de in de dossiers genoemde personen, zijn de namen niet op internet te zien. Als u een dossier wilt inzien, kunt u contact opnemen met onze studiezaal.
aanvraaginstructie
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 197j, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 197j, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
4. Härtefonds Sammelverfahren (HF-zaken)
Veel vervolgden hadden heimelijk waardevolle bezittingen achtergehouden, aan derden toevertrouwd of meegenomen naar het onderduikadres. Als dergelijke eigendommen bij arrestatie ontdekt werden, namen de Duitsers deze alsnog in beslag. In eerste instantie leek deze categorie verloren eigendommen niet onder de werking van de Brüg te vallen. Toen bleek dat deze aanname stoelde op een verkeerde interpretatie van de wet, was de aanmeldingstermijn verstreken. Een hardheidsclausule bood echter de mogelijkheid toch aanvragen voor schadevergoeding te behandelen die na 1 april 1959 waren ingediend. Tot begin 1977 werden 1.100 van dergelijke Härtefonds-Anträge aangemeld * .
4.1. HF-zaken
Om onduidelijke redenen bestaat er een overlap van de HF-dossiers. Eén HF-nummer kan zijn opgenomen in zowel een verzameldossier als een individueel dossier.
2400-2456 Dossiers van HF-zaken (verzameldossiers)
2450 HF-1501 t/m HF-1533
197j Stichting Sieraden-Comité
Inventaris
4. Härtefonds Sammelverfahren (HF-zaken)
4.1. HF-zaken
2400-2456 Dossiers van HF-zaken (verzameldossiers)
2400-2456 Dossiers van HF-zaken (verzameldossiers)
2450
HF-1501 t/m HF-1533
laatste wijziging 07-11-2014
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1958-1987
over het archief:
De Stichting werd opgericht in 1958 op initiatief van vier Amsterdamse diamantairs: L. Asscher, J. Parsser, J. Elion en S. Roet. Het doel was in het kader van het Bundesrückerstatungsgesetz (BrüG) claims aan te melden voor joden die sieraden of diamanten hadden ingeleverd in ruil voor een voorlopige vrijstelling van deportatie (de zogeheten Sperr-diamanten). De Stichting diende hiervoor een collectieve claim in. Hoewel het Comité in eerste instantie in het leven was geroepen voor het aanmelden van deze claims, trad het ook nog in een aantal andere zaken op. Eind jaren vijftig waren dat het Sperr-Diamanten Sammelverfahren (S-zaken) en het Diamant Sammelverfahren (D-zaken), medio jaren zestig het Härtefonds Sammelverfahren (HF-zaken) en in het begin van de jaren zeventig het Lippmann Verschiedenes Sammelverfahren (LV-zaken) en het Möbel Verschiedenes Sammelverfahren (MV-zaken).
Openbaarheid:
Deze stukken zijn beperkt openbaar. Zij zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Omvang:
18,5 meter (3311 inventarisnummers)
Status:
NIOD-KNAW collectie
Trefwoorden:
Zie ook:
Archiefvormer(s):
laatste wijziging 25-03-2020
1.087 beschreven archiefstukken