Uw zoekacties: Europese dagboeken en egodocumenten

244 Europese dagboeken en egodocumenten ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

  • Kenmerken van het archief
  • Inleiding op het archief
  • Inventaris of plaatsingslijst
  • Eventueel bijlagen
  • De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

    De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

    De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

    Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

    beacon
     
     
    Openbaarheid
    De collectie is grotendeels openbaar. Het is echter niet toegestaan reproducties te maken van de dagboeken. Dit in verband met de auteursrechten die nog op de meeste geschriften berusten.

    Enkele dagboeken zijn beperkt openbaar. Voor de volgende dagboeken geldt een specifieke restrictie:

    Dagboek 1232 kan tot 1 januari 2050 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de familie van de auteur.

    Dagboek 1642 kan tot 1 januari 2028 slechts ingezien worden na schriftelijke toestemming van de schenker.

    Dagboek 1744 is tot mei 2040 in het geheel niet raadpleegbaar.

    Dagboek 1819 is tot 1 januari 2027 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.

    Dagboeken 1831 en 1832 zijn tot 1 januari 2026 in het geheel niet raadpleegbaar.

    Dagboek 2074 is tot 1 januari 2025 slechts raadpleegbaar na ondertekening van een archiefverklaring. Deze is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u het dagboek aanvragen en inzien.
    Vanwege de bescherming van de privacy zijn van sommige dagboekauteurs alleen de initialen vermeld. Dagboekauteurs van wie de naam niet bekend is, zijn vermeld als "anoniem".

    Van een aantal dagboeken zijn scans gemaakt die op de website raadpleegbaar zijn. De auteur of diens nabestaanden hebben toestemming gegeven voor deze publicatie, ofwel de auteur is meer dan zeventig jaar geleden overleden. Welke dagboeken dat zijn, ziet u in de lijst 'digitale dagboeken'.
    Inleiding
    titel archief
    archiefvormer
    omvang
    citeer en aanvraaginstructie
    periode van ontstaan
    aard van de archiefbestanddelen
    ordening van de archiefbestanddelen
    selectie, vernietiging en bewerking
    aanvullingen
    wettelijke status
    reproductiebeperkingen
    taal van de archiefbescheiden
    materiële staat
    bewerking
    Geschiedenis
    "Wil het nageslacht ten volle beseffen wat wij als volk in deze jaren hebben doorstaan en zijn te boven gekomen, dan hebben wij juist de eenvoudige stukken nodig: een dagboek, brieven van een arbeider uit Duitsland, [...] toespraken van een predikant" *  .
    Met deze woorden riep G. Bolkestein, minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen van de Nederlandse regering in ballingschap, de luisteraars in bezet Nederland op hun alledaagse belevenissen op papier vast te leggen. In de avonduitzending van Radio Oranje van dinsdag 28 maart 1944 kondigde hij de samenstelling van een "groot, waarlijk nationaal werk" aan. Met zijn oproep legde Bolkestein de fundamenten voor de Collectie Dagboeken en Egodocumenten van het NIOD.
    Eén van de velen die Bolkestein's oproep hoorden, was een jong joods meisje dat op een zolder aan de Amsterdamse Prinsengracht ondergedoken zat. Het dagboek van Anne Frank zou onder de titel "Het Achterhuis" uitgroeien tot het bekendste egodocument uit de bezettingsperiode. Maar ook honderden anderen tekenden hun alledaagse belevenissen op: huisvrouwen, burgemeesters, winkeliers, artsen, NSB'ers, Oostfrontstrijders, gevangenen en scholieren.
    "...natuurlijk stormden ze allemaal meteen op mijn dagboek af".
    Daags na Bolkesteins radiotoespraak stelde Anne Frank zich al voor hoe het zou zijn als ze een roman over het Achterhuis kon schrijven, "aan de titel alleen zouden de mensen denken, dat het een detective-roman was". De scan is gemaakt uit het facsimile van het dagboek.
    Erfgoedstuk
    Meteen na haar oprichting begon het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD) met het verzamelen van hun dagboeken. Vanaf december 1945 werd de Nederlandse bevolking via radio-uitzendingen opgeroepen dagboeken ter beschikking te stellen aan het RIOD. Het vergaren van deze geschriften was belangrijk omdat "de onopzettelijk door tallozen bijgehouden dagboeken bij uitstek het nageslacht een juiste indruk geven van wat de gewone burger in de oorlogs- en bezettingsjaren beleefde". Daarnaast hebben de dagboeken grote waarde omdat zij een uitvoerig beeld geven van belangwekkende plaatselijke gebeurtenissen.
    Aldus verwierf het RIOD honderden dagboeken. Elk dagboek waarvan verwacht werd dat het "voor het historisch onderzoek naar de jaren der Duitsche bezetting tot in de lengte van generaties van de grootste beteekenis zal zijn", werd gekopieerd waarna de eigenaar het origineel desgewenst weer terug kreeg. Ingezonden dagboeken waaruit een minder sterk historisch belang sprak, werden geretourneerd zonder te zijn vermenigvuldigd.
    In de tweede helft van 1947 kregen de dagboekauteurs een vragenformulier toegezonden waarin zij hun persoonlijke achtergrond konden schetsen. De toenmalige chef van het RIOD, drs. L. de Jong voorzag dat “de latere lezer der fotocopieën zeer zeker voor de persoon van de schrijver of schrijfster grote belangstelling zou hebben”.

    Het NIOD beschikt over 485 ingevulde vragenformulieren, die in archief 783 zijn ondergebracht.
    In 1949 werden de belangwekkendste dagboeken geanalyseerd zodat "systematisch al datgene zou worden opgetekend wat voor de verdere wetenschappelijke arbeid [...] van belang zou kunnen zijn". De analyses bevatten informatie over de auteur, locatie, periode en inhoud van de betreffende dagboeken. Analyses van niet-aanwezige dagboeken vermelden de reden waarom een dagboek niet is vermenigvuldigd. De in totaal 955 gestencilde dagboekanalyses bevinden zich in archief 784. In een aparte doos zijn enkele originele analyses bewaard gebleven. Met het oog op de uitgave van een bronnenpublicatie maakte een medewerkster van het Instituut, mevrouw dr. R.S. Zimmerman-Wolf, een selectie uit de dagboeken. Nadat zij zich uit het project had teruggetrokken, voltooide mevrouw drs. T.M. Sjenitzer-van Leening de werkzaamheden. Op 20 november 1954 verscheen een bloemlezing onder de titel "Dagboek-fragmenten 1940-1945". Een exemplaar hiervan bevindt zich in de studiezaal.
    Veel dagboekbeschrijvingen zijn gemaakt in de jaren vijftig en ademen de sfeer van de toen geldende maatschappelijke opvattingen over de oorlogsjaren.
    Literatuur, verwante collecties en media
    Literatuur over oorlogsdagboeken en egodocumenten
    De collectie dagboeken van het NIOD in de media
    Gepubliceerde dagboeken uit de NIOD-collectie
    Verwante archieven
    Digitale dagboeken
    Volledig digitaal beschikbaar zijn de dagboeknummers:
    1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 16, 19, 20, 22, 24, 25, 32, 40, 41, 44, 56, 57, 75, 77, 78, 80, 81, 85, 88, 92, 95, 100, 102, 126, 127, 129, 135, 143, 153, 162, 165, 166, 167, 183, 187, 191, 193, 197, 198, 205, 207, 208, 209, 211, 214, 215, 217, 219, 223, 230, 231, 232, 237, 243, 245, 250, 251, 252, 253, 266, 267, 270, 286, 288, 301, 303, 306, 308, 315, 320, 331, 332, 333, 336, 350, 351, 360, 362, 369, 370, 376, 379, 382, 387, 391, 397, 399, 403, 411, 414, 418, 419, 423, 425, 426, 427, 429, 430, 432, 440, 463, 465, 470, 475, 478, 479, 480, 490, 504, 507, 508, 511, 513, 516, 519, 526, 530, 547, 560, 572, 573, 574, 575, 579, 582, 586, 588, 590, 591, 593, 597, 615, 616, 619, 631, 642, 649, 668, 696, 704, 711, 716, 721, 722, 724, 727, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 751, 752, 764, 768, 769, 776, 804, 810, 825, 837, 840, 842, 850, 860, 871, 873, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 909, 920, 921, 922, 928, 937, 953, 957, 965, 968, 972, 973, 985, 986, 987, 990, 991, 993, 994, 1010, 1017, 1019, 1021, 1039, 1040, 1045, 1052, 1062, 1067, 1071, 1086; 1095, 1118, 1129, 1131, 1164, 1197, 1210, 1226, 1245, 1274, 1279, 1296, 1304, 1316, 1328, 1338, 1342, 1346, 1349, 1359, 1384, 1399, 1400, 1410, 1419, 1436, 1454, 1457, 1458, 1461, 1462, 1464, 1468, 1469, 1471, 1474, 1475, 1477, 1479, 1480, 1484, 1487, 1488, 1489, 1490, 1491, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1504, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 1524, 1526, 1527, 1528, 1530, 1531, 1533, 1534, 1536, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1571, 1572, 1577, 1584, 1587, 1593, 1605, 1610, 1611, 1614, 1619, 1623, 1626, 1628, 1636, 1657, 1658, 1665, 1700, 1701, 1704, 1718, 1721, 1733, 1739, 1740, 1741, 1743, 1746, 1765, 1766, 1769, 1778,
    1800, 1801, 1807, 1808, 1812, 1816, 1827, 1841, 1845, 1857, 1872, 1876, 1878, 1884, 1890, 1891, 1893, 1895, 1902, 1903, 1907, 1913, 1914, 1915, 1917, 1919, 1920, 1923, 1942, 1944, 1949, 1951, 1954, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1965, 1966, 1973, 1975, 1978, 1979, 1980, 1985, 1986, 1987, 1992, 1999, 2003, 2005, 2006, 2007, 2010, 2012, 2015, 2016, 2023, 2026, 2027, 2028, 2030, 2034, 2036, 2038, 2039, 2042, 2043, 2045, 2050, 2051, 2055, 2058, 2059, 2060, 2062, 2065, 2067, 2069, 2071, 2072, 2073, 2075, 2076, 2077, 2078, 2080, 2082, 2083, 2084, 2086, 2087, 2088, 2089, 2090, 2091, 2092, 2097, 2098, 2100, 2102, 2103, 2105, 2106, 2107, 2108, 2109, 2110, 2112, 2113, 2115, 2116, 2117, 2119, 2120, 2121, 2134, 2137, 2149, 2156, 2160, 2161, 2163, 2175, 2176, 2187, 2190, 2191, 2192, 2204, 2208, 2214, 2224, 2225, 2229, 2231, 2237, 2238, 2240, 2242, 2243 en 2245.
    Hiervan zijn de dagboeknummers:
    1, 3, 5, 7, 16, 20, 22, 24, 25, 40, 41, 44, 56, 75, 81, 85, 88, 102, 129, 135, 140, 142, 143, 162, 166, 167, 183, 187, 191, 196, 197, 198, 202, 205, 207, 208, 209, 211, 215, 217, 230, 231, 245, 250, 251, 263, 267, 270, 296, 303, 306, 315, 320, 336, 350, 351, 362, 369, 370, 379, 389, 399, 403, 411, 412, 414, 419, 423, 424, 427, 429, 430, 432, 433, 440, 460, 463, 470, 478, 479, 480, 490, 507, 508, 516, 519, 560, 572, 573, 574, 575, 577, 579, 586, 597, 642, 649, 704, 711, 721, 722, 730, 734, 736, 737, 739, 743, 744, 764, 776, 804, 825, 837, 840, 850, 860, 871, 877, 878, 883, 887, 888, 898, 920, 931, 937, 955, 963, 965, 968, 985, 986, 987, 990, 1010, 1017, 1019, 1045, 1062, 1067, 1164, 1197, 1245, 1279, 1342, 1359, 1400, 1419, 1454, 1458, 1461, 1462, 1464, 1469, 1477, 1484, 1487, 1488, 1490, 1495, 1496, 1497, 1499, 1502, 1505, 1508, 1509, 1510, 1511, 1515, 1519, 1520, 1521, 1522, 1524, 1526, 1528, 1534, 1543, 1544, 1552, 1554, 1555, 1559, 1560, 1564, 1569, 1577, 1584, 1593, 1605, 1611, 1623, 1628, 1700, 1701, 1768, 1778, 1807, 1816, 1827, 1841, 1902, 1903, 1913, 1917, 1923, 1942, 1949, 1954, 1957, 1966, 1987, 2005, 2023, 2042, 2042, 2059, 2072, 2082 en 2103 bovendien volledig getranscribeerd en woordelijk doorzoekbaar.
    De website Geheugen van Nederland toont een groot deel van deze dagboeken, aangevuld met nog eens honderden dagboeken die bij andere archiefinstellingen worden bewaard.
    UNESCO Memory of the World
    De collecties dagboeken (244 en 401) en brieven (247) zijn per 1 november 2022 opgenomen in het Nederlandse Unesco Memory of the World Register. Hiermee erkent Unesco het uitzonderlijke karakter van deze collecties, waarin bijna 4.000 persoonlijke verslagen en ervaringen zijn opgenomen van mensen die de Tweede Wereldoorlog in Nederland, Nederlands-Indië (later Indonesië) of elders op de wereld meemaakten.

    Het Unesco Memory of the World Register schrijft over de collecties: "Deze egodocumenten bieden een uniek inzicht in de wijze waarop levens beïnvloed zijn door bezetting, onderdrukking en geweld. Door de omvang, de focus op individuele ervaringen en de manier en moment van ontstaan, is de collectie uitzonderlijk. Het is een bewezen unieke bron voor wetenschappelijk onderzoek en vormt de basis van een variëteit aan publieksgerichte publicaties. Bijna tachtig jaar na de eerste oproep tot verzameling, in het huidige tijdperk van geïndividualiseerde herinnering waarin het aantal getuigen van de Tweede Wereldoorlog steeds kleiner wordt, is de waarde van de brieven- en dagboekencollecties van het NIOD groter dan ooit te voren".

    Lees meer over de nominatie van de NIOD-collecties op de site van het Unesco Memory of the World Register. Beluister het interview met NIOD-afdelingshoofd over het Memory of the World Register van 1 november 2022 op Radio Den Haag FM (vanaf minuut 10.00).
    Inventaris
    Records 1 t/m 100
    Records 101 t/m 200
    Records 201 t/m 300
    Records 301 t/m 400
    Records 401 t/m 500
    Records 501 t/m 600
    Records 601 t/m 700
    Records 701 t/m 800
    Records 801 t/m 900
    Records 901 t/m 1000
    1530 Munnik, Corri i
    244 Europese dagboeken en egodocumenten
    Inventaris
    1530
    Munnik, Corri
    Auteur:
    Munnik, Corri
    Openbaarheid:
    Volledig openbaar
    Vorm:
    Dagboek met losse en ingeplakte bijlagen (handgeschreven tekst in dagboek ter grootte van schrift (fotokopie))
    Omvang:
    ~ 60 pagina's
    Periodisering:
    16 mei 1943 - februari 1949 (met onderbrekingen)
    Periode van ontstaan:
    16 mei 1943 - februari 1949 (met onderbrekingen)
    Localisering:
    Delft
    Taal:
    Nederlands
    Inhoud:
    De auteur, een meisje, zit op de lagere school. In het op haar verjaardag gekregen dagboek vertelt ze over ruzies met vriendinnen of gebeurtenissen op school. Ze gaat naar de zondagschool. In de zomervakantie zwemt ze. Er worden veel verjaardagen gevierd. In de vakantie gaat ze naar Den Haag, Volendam, Rotterdam en bezoekt familie. In haar school worden Duitsers gelegerd, zodat ze vrij heeft. Algemene dagelijkse gebeurtenissen worden afgewisseld met het verhaal over een jongen die sterft na mishandeling door de Duitsers omdat hij "Rotmof" roept, als ze op zijn knikkers gaan staan. Ze vertelt over een joods jongetje dat door de Duitsers wordt vergiftigd. Daarna zegt ze "Morgen heb ik weer pianoles, bah !". Ze krijgen inkwartiering. Overvliegende Engelse vliegtuigen werpen zilverpapiertjes uit om de Duitsers te misleiden. Kerstmis vieren ze met familie. Bij een overval op het politiebureau worden onderduikers bevrijd. Ze krijgt maart 1944 een kinderlegitimatiebewijs. Pasen wordt in 1944 zonder eieren gevierd. In Frankrijk is 6 juni 1944 de invasie, hiep hiep hoera ! Ze staat in de rij in Den Haag om vis te krijgen en moeder haalt in Zwijndrecht aardappelen. In september komen de NSB'ers na een korte afwezigheid terug. Er wordt gevochten. Ze kan de propellers van de Engelse jagers zien, zo dichtbij komen deze. Ze bombarderen de spoorwegwagons. Ze vindt het steeds vervelender, er is ook steeds minder te eten. Maar ze kan weer naar haar oude schoolgebouw. Ze gaat steeds meer op de Duitsers schelden. Kleren moeten ingeleverd worden, er is geen gas meer en alleen 's avonds elektriciteit. Eind november 1944 eten ze uit de gaarkeuken, thuis zijn alleen nog wat aardappelen en bonen. In Rotterdam worden alle weerbare mannen weggevoerd.
    Inhoud vervolg:
    's Avonds is er alleen nog maar petroleumverlichting. Haar oudere zusje is tijdelijk bij een kennis in huis. Ze vieren wel Sinterklaas. Delft is aan de beurt voor een razzia. Ze heeft de hele dag honger, er is bijna alleen nog brood te eten. Vader en moeder gaan kolen zoeken. De enigen die het goed hebben zijn de zwarthandelaren. Ze kunnen bloembollen halen en het Zweedse Rode Kruis zorgt voor eten. Het station van Delft wordt gebombardeerd. School is er niet meer, de kolen zijn in beslag genomen. Maar de toestand gaat mieters goed voor de geallieerden en de moffen worden doodsbang en vorderen fietsen. Ze krijgt bijvoeding voor kinderen, evenals haar oudere zusje. Hitler ligt op sterven en zal de capitulatie niet meemaken ! Op 5 mei komt er vrede en de mensen zijn gek van vreugde. Je mag tot 9 uur buiten blijven, maar de mensen zijn er om half elf nog. Ze koopt een toeter en een feestmuts. Het kringhuis van de NSB bestaat niet meer en ze geeft een uitgebreide beschrijving van de kaalscheren van de moffenmeiden, die ze "Moffenkledders" noemt. Na 5 mei gaat ze nog lange tijd door met het beschrijven van de feestelijkheden. Ze gaat nu naar de middelbare school.
    NB:
    Bijlage is onder andere een brief van 15 september 1945 van een tante van uit een kamp in Medan.

    Eén van de verhalen uit het jeugdboek "Oorlog in Inkt" is gebaseerd op het dagboek van Corri Munnik. Een foto van haar en haar dagboek is afgedrukt bij het artikel "Oorlogsdagboeken van kinderen bewerkt tot bundel verhalen: ‘Kunnen we geen brood of meel kopen?’".
    Datum beschrijving:
    juli 2007

    Doorzoek alle bestanden van dit stuk

    Gebruik CTRL + scroll om te scrollen

    Ga
    Records 1101 t/m 1200
    Records 1201 t/m 1300
    Records 1301 t/m 1400
    Records 1401 t/m 1500
    Records 1501 t/m 1600
    Records 1601 t/m 1700
    Records 1701 t/m 1777

    Kenmerken

    over het archief:
    Direct na de bevrijding is het NIOD begonnen met het verzamelen van dagboeken en andere egodocumenten. Inmiddels bestaat de collectie uit ruim 1350 exemplaren, die óf in origineel óf in fotokopie aanwezig zijn.
    Beschrijving:
    Een aantal dagboeken is in de loop der jaren gepubliceerd (zie de rubriek Literatuur en verwante collecties). Een deel van de collectie is gebruikt voor het samenstellen van de bloemlezing "Dagboekfragmenten 1940-1945" (1954). Veertien dagboeken die door kinderen zijn geschreven, zijn gebruikt voor het jeugdboek "Oorlog in inkt" (2020). Zeven dagboeken vormen de basis voor het boek "De vergeten dagboeken: de Tweede Wereldoorlog in Nederland in de woorden van hen die er getuige van waren" (2023).
    Openbaarheid:
    Enkele inventarisnummers van dit archief zijn beperkt openbaar. Details staan vermeld in de rubriek "openbaarheid".
    Omvang:
    39,5 meter (2245 inventarisnummers)
    Status:
    NIOD-KNAW collectie