Mijn Studiezaal (inloggen)
3543 Waterschap Groede en Baanst, 1612-1941 ( Zeeuws Archief )
3543
Waterschap Groede en Baanst, 1612-1941
Inleiding
Het Waterschap Groede en Baanst omvatte de voormalige Watering van Groede, ontstaan uit een combinatie van twaalf polders, en de Baanstpolder. Het was een vrij, waterkerend waterschap met een oppervlakte van 2076 hectare. Met ingang van 1 januari 1942 werd het waterschap opgenomen in het Waterschap Het Vrije van Sluis en maakte daarin deel uit van het district Groede.
Het land tussen Groede en Oostburg behoorde tot het oude land van Zeeuws Vlaanderen, dat in de late middeleeuwen door vele overstromingen werd geteisterd en veel te lijden heeft gehad door de inundaties van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Het gebied omvatte het waterschap van de Oude Yevene en het waterschap Groede. De scheidingslijn tussen deze twee waterschappen vormde de Barendijk.
De vele overstromingen en inundaties creëerde een nieuwe landschap: het Nieuwerhavense Gat verdeelde het waterschap van de Oude Yevene in twee delen. Aan het gebied ten noorden van die ontstane geul werd de naam 'Catspolders' gegeven omdat Jacob Cats in deze omgeving als eerste vele gronden heeft herdijkt. In het eerste octrooi van 11 april 1612 tot bedijking van verschillende landen onder Groede, 'Heer Geerts van Moorswatering enz.' worden onder andere de namen van Jacob Cats, advocaat te Middelburg en Cornelis Cats burgemeester van Brouwershaven genoemd (inv.nr 529).
In de 'ampliatie' van dit octrooi van 11 april 1613 verkregen de eigenaars niet allleen het uiteindelijke recht van eigendom om de schorren te mogen indijken maar ook het eeuwige erfpacht van de percelen lande van de kerk van Groede en Nieuwkerke tegen een jaarlijkse vergoeding van 900 gulden tot onderhoud van de predikant, schoolmeester en koster (inv.nr 529).
Onder het bedijkingsoctrooi van 8 januari 1613 werden in 1613 ruim 2000 hectare gronden herdijkt, die samen de Watering van Groede vormden. De Watering van Groede werd gevormd door de volgende polders:
- de Nieuwe Groedse of Oude Yvepolder (in deze polder bevindt zicht de Nieuwerkerkse kreek die, evenals die van de in de polder liggende Torenhoeve en Torenweg, herinnert aan de verdronken parochie Nieuwerkerk die in 1585 uiteindelijk ten onder ging)
- de Oude Groedse polder die een groot deel omvat van de vroegere Watering van Groede (de Zuidelijk grens is de Barendijk. De Baarzandse kreek, bij inundatie van 1585 ontstaan in de voormalige 'Groedschen waterganc'is nog duidelijk in de polder terug te vinden.)
- de Blokspolder, waarschijnlijk genoemd naar Nicolaas de Blocq.
- de Tuinpolder ten westen van de Oude Groedse polder met ten westen daarvan de Isenpolder.
- de Oudepolder, die grotendeels de Oudelandtpolder van de Groedse watering, de Stoutepolder of Zoutepolder, de Proostpolder, de Gerard de Moorspolder, de Kleine- of Kleine Gerard de Moorspolder, de Cleyhems- of Cletemspolder en de 's-Gravenpolder. Vermoedelijk is de naam 's-Gravenpolder ontleent aan graaf Jan van Namen, die de oorspronkelijke 's-Gravenpolder na 1282 heeft bedijkt.
Deze twaalf polders, tesamen 2015 hectare zijn in één jaar (1613) herdijkt en vormden de Watering van Groede.
- de Nieuwe Groedse of Oude Yvepolder (in deze polder bevindt zicht de Nieuwerkerkse kreek die, evenals die van de in de polder liggende Torenhoeve en Torenweg, herinnert aan de verdronken parochie Nieuwerkerk die in 1585 uiteindelijk ten onder ging)
- de Oude Groedse polder die een groot deel omvat van de vroegere Watering van Groede (de Zuidelijk grens is de Barendijk. De Baarzandse kreek, bij inundatie van 1585 ontstaan in de voormalige 'Groedschen waterganc'is nog duidelijk in de polder terug te vinden.)
- de Blokspolder, waarschijnlijk genoemd naar Nicolaas de Blocq.
- de Tuinpolder ten westen van de Oude Groedse polder met ten westen daarvan de Isenpolder.
- de Oudepolder, die grotendeels de Oudelandtpolder van de Groedse watering, de Stoutepolder of Zoutepolder, de Proostpolder, de Gerard de Moorspolder, de Kleine- of Kleine Gerard de Moorspolder, de Cleyhems- of Cletemspolder en de 's-Gravenpolder. Vermoedelijk is de naam 's-Gravenpolder ontleent aan graaf Jan van Namen, die de oorspronkelijke 's-Gravenpolder na 1282 heeft bedijkt.
Deze twaalf polders, tesamen 2015 hectare zijn in één jaar (1613) herdijkt en vormden de Watering van Groede.
In 1611 was aan de noordwestzijde van de watering al de Baanspolder herdijkt als restant van de in 1448 door Guy de Baenst bedijkte polder, waarvan in de zestiende eeuw (1591) ongeveer de helft in zee was verdwenen. Op octrooi van 26 mei 1611 werd hij gedeeltelijk herdijkt. De lasten werden voor de Baanstpolder te groot, zodat deze bij de Watering van Groede werd gevoegd. De naam werd toen aanvankelijk Watering van Groede en Baanst, later Waterschap Groede en Baanst.
Volgens van der Aa werden naderhand door aanwas de Parochiepolder, de Groote Corneliapolder, de Kleine Corneliapolder, de Van der Lingenspolder en de Snouck Hurgronjepolder nog bedijkt. Volgens hem stonden deze polders niet direct onder bestuur van de directie van de Watering van Groede omdat ze niet tot 'de eerste dijkaadje' behoorden, maar konden tot als onderdeel van de watering worden beschouwd. Het zogenaamde 'dijkaadje van Groede' werd volgens Van der Aa verdeeld in letters, van A tot Z, die begonnen in het noordwestelijk deel van de 's-Gravenpolder en eindigende in de Groote Corneliapolder. De Baanstpolder is in deze verdeling niet inbegrepen.
Jacob Cats, dichter en staatsman, gaf in 1611 zijn rechtspraktijk op om zich toe te leggen op bedijkingen van geinundeerde landen in Zeeuwsch Vlaanderen. De in 1614 gebouwde Catshoeve (onder Groede) herinnert nog aan zijn verblijf. Bedijker Cats overleed op 12 september 1660, bijna 83 jaar oud. Hij zou een groot vermogen hebben nagelaten, voor een deel opgebracht door de bedijkingen, al ging dit niet zonder slag of stoot: processen over de eigendomsrechten, inundaties bij het hervatten de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) na het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) in 1621 en verbeurd-verklaring van zijn goederen waren zijn deel.
laatste wijziging 01-02-2022
577 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 187 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 01-02-2022
577 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 187 bestanden
Kenmerken
Datering:
1612-1941
Andere namen:
Watering van Groede, Baanstpolder / Polder Baanst
Regio:
West Zeeuws-Vlaanderen
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
2005
Titel publicatie:
M.J. Louisse, ‘Inventaris van het archief van de Watering Groede en Baanst, 1612-1941’, in: ‘[Gebundelde inventarissen van de archieven van de polders en waterschappen van het voormalige Waterschap Het Vrije van Sluis 1518-1977]’ (Terneuzen : Waterschap Zeeuws-Vlaanderen, 2005)
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Terneuzen, Kennedylaan
Collectie:
Waterschap Scheldestromen
Categorie:
laatste wijziging 01-02-2022
577 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 187 bestanden
