Mijn Studiezaal (inloggen)
717 Krijgsraad in Zeeland en Auditeur-Militair in Zeeland, 1814-1871, 1814-1842 ( Zeeuws Archief )
717
Krijgsraad in Zeeland en Auditeur-Militair in Zeeland, 1814-1871, 1814-1842
Inleiding
1. Geschiedenis van de archiefvormende instellingen
717 Krijgsraad in Zeeland en Auditeur-Militair in Zeeland, 1814-1871, 1814-1842
Inleiding
1.
Geschiedenis van de archiefvormende instellingen
Militairen die beschuldigd werden van strafbare feiten, gepleegd in de provincie Zeeland, werden tussen juni 1814 en juni 1871 door de Auditeur-Militair in Zeeland voor de Krijgsraad in Zeeland te Middelburg gebracht. De Krijgsraad sprak recht over zowel militaire als gewone strafbare feiten van militairen. Alleen als militairen samen met burgers gewone delicten pleegden, was de burgerlijke strafrechter bevoegd.
De militair-rechterlijke organisatie was tot 1875 gebonden aan de gewone militaire organisatie. Door de voortdurende wijzigingen in de militair-territoriale indeling van Nederland werden ook de ressorten van de krijgsraden en de benamingen daarvan (arrondissementen, commandementen, afdelingen) steeds gewijzigd. Voor de provincie Zeeland had dat echter tussen 1814 en 1871 geen praktische gevolgen: er bleef een Krijgsraad in Zeeland bestaan die de provincie Zeeland als ressort ('auditie') had en in Middelburg bijeenkwam. Alleen Staats-Vlaanderen behoorde in 1814 nog tot het 5e militaire arrondissement. In bijgaand schema zijn de opeenvolgende wijzigingen in de ressortindeling en de daaruit voortkomende verandering in de officiële benaming van de Krijgsraad in Zeeland weergegeven. Eenvoudigheidshalve wordt in deze inventaris volstaan met de benaming 'Krijgsraad in Zeeland'.
Hoewel de militair-rechterlijke indeling steeds de territoriaal-militaire indeling volgde, bestond tussen 1867 en 1871 de bijzondere situatie dat in de 2e militaire afdeling (Limburg, Noord-Brabant en Zeeland) drie krijgsraden functioneerden, waaronder één in Middelburg. Dit was een gevolg van het feit dat bij het terugbrengen van het aantal militaire afdelingen van zeven naar vier, het aantal van zeven auditeurs-militair, en dus het aantal audities waar een krijgsraad bijeenkwam, niet werd gewijzigd. Ook deze verandering had dus geen gevolgen voor de militaire rechtspraak in Zeeland.
Toen bleek dat de krijgsraden in Maastricht en Middelburg gemiddeld maar twintig tot dertig zaken per jaar behandelden, werden deze met ingang van 1 juli 1871 alsnog opgeheven. Vanaf dat moment kwamen militairen die beschuldigd werden van in Zeeland gepleegde strafbare feiten terecht voor de Krijgsraad in 's-Hertogenbosch. Dit bleef zo tot en met 1940, uitgezonderd de korte periode 1873-1875 toen de Krijgsraad in 's-Gravenhage recht sprak over 'Zeeuwse gevallen' (zie bijgaand schema).
Tot 1912 waren de krijgsraden geen permanente colleges. Ze werden steeds voor de berechting van een zaak of serie zaken opnieuw samengesteld en na afloop ontbonden. De president en zes leden werden aangesteld door de commanderend generaal van het militair arrondissement of district. Voor het onderzoek dat voor een zaak noodzakelijk was konden officieren-commissaris worden benoemd. De auditeur-militair trad op als openbaar aanklager en secretaris van de krijgsraad.
Hoger beroep tegen een vonnis van de krijgsraad was alleen mogelijk als dat vonnis gebaseerd was op een bekentenis van de veroordeelde of op getuigenverklaringen of wanneer de zaak ten onrechte voor de krijgsraad kwam. Vonnissen waartegen geen beroep mogelijk was of waartegen door de veroordeelde geen beroep werd ingesteld, moesten worden bekrachtigd door het Hoog Militair Gerechtshof, voordat ze konden worden uitgesproken en uitgevoerd.
De van strafbare feiten verdachte militairen werden vastgezet in het Provoosthuis te Middelburg, het militaire huis van bewaring. Hier zaten zij in voorlopige hechtenis, in afwachting van de behandeling van hun zaak. De meeste militairen kregen straffen opgelegd die zij buiten de provincie Zeeland moesten ondergaan. Alleen kortgestraften, niet meer dan tussen de vier en zes maanden, en disciplinair gestraften ondergingen hun straf in het Middelburgse Provoosthuis. Het Provoosthuis stond onder beheer van de provoost-geweldige, die tevens optrad als deurwaarder bij de krijgsraadvergaderingen en verantwoordelijk was voor de voorgeleiding van de beklaagden. De auditeur-militair hield toezicht op het Provoosthuis. Vandaar dat in zijn archief zich dubbele inschrijvingsregisters van het Provoosthuis bevinden, alsmede dagelijkse staten van aanwezige gevangen militairen (inv.nrs 311-315).
Het voorgaande is grotendeels gebaseerd op: J.G.M. Sanders (red.), Voorwaarts... mars! Onderzoeksgids voor defensiearchieven betreffende Noord-Brabant 1588-1974 ('s-Hertogenbosch 1996) 109-116; H.H.A. de Graaff, De militair-rechterlijke organisatie en haar verband met de bevelsverhoudingen bij de landmacht 1795-1955 ('s-Gravenhage 1957), i.h.b. 151-166, 187-203 en J.C. Beth, 'Beschrijving van de archieven der krijgsraden en auditeurs-militair 1814-1830', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 35 (1912) 71-93 [bijlage II], hierna opgenomen als bijlage 1.
2. Geschiedenis van de archieven en verantwoording van de inventarisatie
3. Aanwijzingen voor de onderzoeker
4. Bijlagen
laatste wijziging 23-05-2023
320 beschreven archiefstukken
10 gedigitaliseerd
totaal 1.162 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 23-05-2023
320 beschreven archiefstukken
10 gedigitaliseerd
totaal 1.162 bestanden
Kenmerken
Datering:
1814-1871, 1814-1842
Andere namen:
- Krijgsraad in Zeeland, 1814-1871
- Auditeur-Militair in Zeeland, 1814-1842
- Auditeur-Militair in Zeeland, 1814-1842
Omvang:
14 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1996
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
320 beschreven archiefstukken
10 gedigitaliseerd
totaal 1.162 bestanden
