Mijn Studiezaal (inloggen)
5518 Commissie van Toezicht van de Nieuwe Visscherij te Zierikzee, (1817) 1818-1835 ( Zeeuws Archief )
5518
Commissie van Toezicht van de Nieuwe Visscherij te Zierikzee, (1817) 1818-1835
Inleiding
Geschiedenis van de archiefvormer
5518 Commissie van Toezicht van de Nieuwe Visscherij te Zierikzee, (1817) 1818-1835
Inleiding
Geschiedenis van de archiefvormer
Zoals overal in Nederland bracht de tijd na de Franse overheersing vele problemen met zich mee voor Zierikzee. Handel en nijverheid waren tijdens de Franse tijd vrijwel lamgelegd, terwijl er voor de visserij nog twee onbruikbare vaartuigen waren overgebleven. Toch kunnen we wat het verloop van de vissersvloot betreft niet alle schuld aan de Fransen geven. Reeds in het begin van de achttiende eeuw werd er geklaagd over een tekort aan schippers, stuurlieden en matrozen om de vissersschepen, dan nog bijna tachtig stuks, te bemannen. In het jaar 1747 was het aantal vishoekers al teruggelopen tot 53 en daarna ging het snel bergafwaarts. Ook de premies in 1772, bedoeld om de visserij te ondersteunen, bleken niet in staat het tij te keren. Tegen het einde van de Republiek was er van de Zierikzeese visserij dan ook niet veel meer over, terwijl het overschot van deze eens zo florerende bedrijfstak tijdens de Franse overheersing het loodje moest leggen. Toch hebben de bewoners van Zierikzee zich niet zonder meer bij de toestand neergelegd. Reeds in 1815 werden de havenwerken hersteld, terwijl verder tal van pogingen gedaan werden om al dan niet met overheidssteun de Zierikzeese economie weer op gang te brengen en de kwijnende armoede waaraan een groot deel der Zierikzeeese bevolking bloot stond (in de winter van 1816 moest de helft van de bevolking van aalmoezen leven) te verminderen.
Om de armoede te verminderen en de werkgelegenheid te verbeteren werd daarom in de gemeenteraadsvergadering van 12 januari 1818 besloten tot de oprichting van een nieuwe visserij te Zierikzee volgens een plan dat 24 punten bevatte en waarvan het ontwerp reeds in 1817 door enige voorname ingezetenen was klaargemaakt. Nadat het stadsbestuur hiermede akkoord was gegaan, werd voor het plan goedkeuring verzocht aan Zijne Majesteit de Koning. Deze toestemming kwam op 26 april 1818. Daar voor de oprichting een bedrag, groot ƒ 200.000 nodig was, terwijl uit particuliere inschrijvingen ƒ 97.650 was binnengekomen, werd door Koning Willen I bovendien aan de gemeente toestemming verleend het tekort bij wijze van voorschot te mogen aanvullen uit het legaat van Mr. P. Mogge (destijds door deze beschikbaar gesteld voor de bouw van een universiteit te Zierikzee). In totaal werd er uit dit legaat een bedrag van ƒ 130.000 bijgepast, verkregen door de verkoop van de Engelse Fondsen, van dit legaat deel uitmakend. De bedoeling was dit voorschot mettertijd uit de winst der onderneming af te lossen.
Dat de verwachtingen hoog gespannen waren, blijkt wel uit de leerrede van ds. J.A. Dompeling, gehouden in de Grote Kerk te Zierikzee op 28 november 1819. De vroegere welvaart zou spoedig in de stad weerkeren. Er zou voldoende werk komen voor iedereen. De winkels zouden goede zaken maken en de toeleveringsbedrijven, zoals scheepswerven, touwslagerijen, zeilmakerijen en wat niet al, zouden de grond uitschieten. Helaas bleek de verwachtingen te hoog gespannen.
Van het oorspronkelijke plan om 16 schepen te bouwen, werden er slechts 10 daadwerkelijk gebouwd en één aangekocht. Deze schepen waren wat het type betreft allemaal ‘vischchaloupschepen’ (vissloepen) oftewel boeten; alleen het aangekochte schip ‘De Haringvisscherij’ was een hoekerbuisschip. De bouw vond plaats op verschillende werven, gelegen in Vlaardingen, Maassluis en Zierikzee. De bemanning bestond uit een schipper, een stuurman, vij matrozen en twee of meer jongens. In verband met de geringe ruimte op de schepen, sliep men met meerdere personen in een kooi. De gage van de bemanning bedroeg een zeker percentage van de opbrengst van de vangst verminderd met bepaalde kosten. Dit percentage was voor de schipper 5%, voor de stuurman 3%, voor de matrozen 3% en varieerde voor de jongens van een vierde tot twee derde deel van hetgeen een matroos ontving (afhankelijk van leeftijd en ervaring). Hiernaast kon ook nog een buitengewone toelage aan de bemanning verstrekt worden. Daar de vangstresultaten nog al eens wisselden, waren ook inkomsten verre van constant. Over het algemeen bleven de resultaten ver achter bij de gekoesterde verwachtingen. Ook was het een vreemd verschijnsel, dat men voor de bemanning van deze schepen vaak vissers van elders moest aantrekken. Dezelfde situatie dus als voor de Franse tijd.
In het jaar 1820 werd het nog eens geprobeerd met de haringvisserij, waartoe een aparte subcommissie in het leven werd geroepen. Drie schepen werden voor de haringvangst in gereedheid gebracht namelijk ‘De Haringvisscherij’, ‘ 't Eiland Schouwen’ en ‘De Kroonprins’. Deze schepen hebben inderdaad enige ‘haringreizen’ gemaakt, maar ook hier was het resultaat slecht. Al met al was men ondanks subsidies (zowel voor een schip dat het hele jaar op kabeljauw viste als voor een schip dat het hele jaar haring viste kreeg men van rijkswege ƒ 500 subsidie) niet in staat de visserij tot bloei te brengen. In 1831 lagen zes vissersschepen onttakeld in de Oude Haven, drie andere waren al eerder verkocht en er waren er nog slechts twee in de vaart. In 1836 verging het laatste schip voor de IJslandse kust.
In 1835 reeds was tot liquidatie van de onderneming besloten en werden de werkloos in de Oude Haven liggendeschepen met hun uitrusting in het openbaar verkocht, hetgeen ƒ 11.770 opleverde. Mede tengevolge van een slecht beheer bleek bij liquidatie 90% van het kapitaal verloren te zijn gegaan.
Organisatie van de archiefvormer
Geschiedenis van het archief
Verantwoording van de bewerking
Gebruikte literatuur en bronnen
laatste wijziging 30-12-2021
565 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 30-12-2021
565 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
(1817) 1818-1835
Vestigingsplaats:
Zierikzee
Omvang:
8,36 m.
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris (oud nr 518)
Jaar bewerking:
1978
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Zierikzee, Laan van St. Hilaire
Collectie:
Gemeente Schouwen-Duiveland
Categorie:
laatste wijziging 30-12-2021
565 beschreven archiefstukken
