537 Coöperatieve Electrische Centrale Sint Maartensdijk, 1918-1954 (1960) ( Zeeuws Archief )
537
Coöperatieve Electrische Centrale Sint Maartensdijk, 1918-1954 (1960)
Plaatsingslijst
Op 17 oktober 1918 werd te Sint Maartensdijk de Coöperatieve Electrische Centrale opgericht. Doel van de coöperatie was het 'aanleggen en exploiteren' van een 'door haar aan te leggen ... inrichting tot levering van electrische stroom aan hare leden en aan derden, alsmede het aanleggen der geleidingen en het leveren van alle artikelen, welke met het bedrijf verband houden'.
De leden van de vereniging kwamen minimaal één maal per jaar bijeen in een algemene vergadering. Hierin werden de leden van het bestuur, de plaatsvervangende leden en de raad van toezicht gekozen. Daarnaast bezat deze vergadering de bevoegdheid om de boekhouder te benoemen. Het bestuur voerde het beheer en was belast met de dagelijkse leiding van de centrale. Naast andere verplichtingen moest zij jaarlijks aan de raad van toezicht rekening en verantwoording afleggen. De raad van toezicht had onder andere tot taak de boekhouding te controleren.
De centrale werd na de Eerste Wereldoorlog opgericht vanwege een tekort aan petroleum voor de verlichting. Initiatiefnemers waren enkele bewoners van Sint Maartensdijk. Men kreeg van Gedeputeerde Staten van Zeeland een concessie voor 35 jaar.
In de eerste jaren verliep de exploitatie moeizaam, in 1925 bedroeg de schuld 170.000 gulden. Dit werd veroorzaakt door de toenmalige hoge kosten van materiaal en het feit dat slechts 180 van de 500 huizen in Sint Maartensdijk stroom afnamen van de centrale. Door een renteloos voorschot van 30.000 gulden van enkele leden, een subsidie van duizend gulden per jaar gedurende tien achtereenvolgende jaren van de gemeente Sint Maartensdijk en een toename van het aantal afnemers van stroom van de centrale werd de financiële situatie steeds beter. Ook werd een tariefsverhoging doorgevoerd. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak had de centrale nog een schuld van omstreeks 73.000 gulden. De laatste jaren is toen de winst ongeveer 6000 gulden per jaar geweest.
Ten gevolge van een tekort aan stookolie na juni 1941 moest de centrale een contract sluiten met de Provinciale Zeeuwsche Electriciteits Maatschappij (PZEM) voor de levering van stroom. Aangezien de centrale gelijkstroom produceerde en de PZEM wisselstroom leverde moest deze stroom voor levering omgezet worden. Na de oorlog bleek het niet mogelijk winstgevend te produceren. Tal van besprekingen tussen PZEM, centrale en provinciaal bestuur inzake overname van het bedrijf voor afloop van de concessie bleven vruchtenloos.
Op 1 januari 1954 verliep de concessie die niet werd vernieuwd. De coöperatie werd geliquideerd en de PZEM nam de stroomlevering over. Hiervoor moesten de electriciteitsleidingen in de woningen aangepast vanwege de overstap van gelijk- op wisselstroom. Ook installaties, bedrijfsmotoren en dergelijke moesten aangepast dan wel vernieuwd worden. Dit bracht aanzienlijke kosten met zich mee. Hier stond tegenover dat de PZEM tegen een lager tarief stroom kon leveren, zodat op de lange duur de inwoners van Sint Maartensdijk goedkoper uit waren.
Het tekort van de coöperatie na verkoop van gebouwen en machines bedroeg 35.000 gulden. De grote vraag was wie voor de schuldenlast moest opdraaien, alleen de leden van de coöperatie of de gehele gemeenschap van Sint Maartensdijk. Als argument voor laatstgenoemde mogelijkheid werd aangedragen dat deze gemeenschap gedurende de laatste tien jaar van het bestaan van de Centrale bijna honderd procent was aangesloten op het net en dus ook profijt genoten had. Uiteindelijk hebben de leden bijgedragen tot de sanering van de schuld.
In 1971 schonk W.L. Blindenbach, notaris te Sint Maartensdijk, het archief aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1971.66). Waarschijnlijk is hij betrokken geweest bij de liquidatie van de vereniging.
Het archief is vrijwel compleet. Jaarrekeningen voor 1940 zijn niet aangetroffen, ook na 1953 ontbreken deze. Daarom zijn de bijlagen tot de rekeningen over deze jaren bewaard. De overige zijn vernietigd, hiervan is een verklaring van vernietiging opgemaakt.
laatste wijziging 23-05-2023
60 beschreven archiefstukken
Inventaris
10 Agenda's van de vergadering van het bestuur en de raad van toezicht, 1941, 1946-1954, 1957. 1 omslag
537 Coöperatieve Electrische Centrale Sint Maartensdijk, 1918-1954 (1960)
Inventaris
10
Agenda's van de vergadering van het bestuur en de raad van toezicht, 1941, 1946-1954, 1957. 1 omslag
Datering:
1941, 1946-1954, 1957
Vorm:
1 omslag
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 12-09-2018
laatste wijziging 23-05-2023
60 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1918-1954 (1960)
Omvang:
1 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Plaatsingslijst
Jaar bewerking:
1991
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
60 beschreven archiefstukken