Mijn Studiezaal (inloggen)
501 Rekenkamer van Zeeland, Rekeningen Bourgondisch-Oostenrijkse Tijdvak (1433-1584), (1230) 1431-1584 ( Zeeuws Archief )
501
Rekenkamer van Zeeland, Rekeningen Bourgondisch-Oostenrijkse Tijdvak (1433-1584), (1230) 1431-1584
Inleiding
1. Geschiedenis van het archiefvormend orgaan
2. Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie
501 Rekenkamer van Zeeland, Rekeningen Bourgondisch-Oostenrijkse Tijdvak (1433-1584), (1230) 1431-1584
Inleiding
2.
Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie
Van de in 1607 overgebrachte stukken zijn nog inventarissen voorhanden, waaruit de hierachter beschreven rekeningen gemakkelijk te herkennen zijn. Intusschen, hoewel in 1607 het grootste gedeelte der verzameling werd overgegeven, later is toch gebleken, dat niet alles, wat op Zeeland betrekking had, toen ook uit het archief der Hollandsche rekenkamer is overgebracht Zoo konden in 1879 nog een aantal deelen en stukken van het Algemeen rijksarchief in bruikleen worden afgestaan aan het toen nog provinciale archief van Zeeland. Nog in 1887 is een fragment eener Zeeuwsche rekening in het Algemeen rijksarchief te 's-Gravenhage gevonden en naar het depot te Middelburg overgebracht. Enkele andere stukken zijn door schenking aan het depôt gekomen; dat is in den Inventaris bij die stukken aangeteekend.
In den achterstaanden Inventaris zijn niet alle rekeningen, die vroeger onder de Hollandsche rekenkamer berust hebben en sedert naar dit depôt zijn overgebracht, beschreven: de rekeningen, vóór 1482 afgehoord, zijn er van uitgesloten en zullen afzonderlijk behandeld worden. Inderdaad ondergaat in 1433, gelijk in den aanvang der Inleiding is opgemerkt, de wijze van afhooren der rekeningen eene belangrijke wijziging, die haar invloed ook op de inrichting der rekeningen zelven deed gevoelen: vóór 1432 was de graaf of waren zijne raden met de afhooring belast, sinds 1433 was die taak aan deskundigen opgedragen, wier toezicht uit den aard der zaak veel scherper was. Daar nu de inventarisatie der rekeningen van 1433 tot 1584 toch reeds veel tijd in beslag genomen had, scheen het mij gewenscht de beschrijving der rekeningen uit den tijd van het Henegouwsche en het Beiersche huis, die een geheel ander karakter vertoonen, tot later te bewaren en thans alleen die van de rekeningen uit de Bourgondisch-Oostenrijksche periode het licht te doen zien.
De tijd, dien de bewerking van dezen Inventaris heeft gekost, werd slechts voor een betrekkelijk klein gedeelte ingenomen door de beschrijving der rekeningen zelven; vrij wat meer moeite heeft de ordening der bijlagen tot de rekeningen gekost. Bij hunne rekeningen plachten de rekenplichtige ambtenaren eene lias met bewijsstukken in te dienen. De liasseering dier acquitten geschiedde, naar het schijnt, niet eerst in de rekenkamer maar door de rendanten zelven. Van daar dat men soms aan de lias bewijsstukken vindt, die betrekking hebben op in de rekening door de rekenkamer geroieerde posten; waren de bewijsstukken afzonderlijk overgeleverd, dan zouden de stukken der laatste soort aan den rekenplichtigen ambtenaar zijn teruggegeven en niet aan de lias gehecht. Maar slechts zelden was de rekenkamer tevreden met de door den rendant overgelegde bewijsstukken; in den regel wenschte zij sommige posten nog nader te zien gedocumenteerd. De daarvoor benoodigde stukken werden dan later overgelegd; maar, daar de lias reeds gesloten was, werden zij in de rekening geschoven ter plaatse, waar de betreffende post geboekt stond. Ook andere aanteekeningen door de rekenkamer zelve gemaakt, ook bevelschriften der centrale regeering om van sommige posten afschriften te geven enz. werden op diezelfde wijze in de rekeningen opgeborgen. Wijlen de archivaris J.P. van Visvliet heeft vele dier stukken bij het bewerken van zijne Chronologische tafel van de charters en oorkonden der graaflijke regering uit de rekeningen genomen en tot eene afzonderlijke serie losse stukken vereenigd. Ik behoef niet te verzekeren, dat het veel moeite en arbeid heeft gekost, eer van elk stuk kon worden vastgesteld, van welke rekening het eene bijlage was, en welken post het toelichtte.
Niet altijd is mij dat mogen gelukken, en zoo vindt men in de laatste afdeeling van den Inventaris verschillende stukken, die vermoedelijk oorspronkelijk bijlagen van rekeningen zijn geweest, maar in wier terechtbrenging ik niet ben geslaagd. Overigens zijn in die afdeeling ook de deelen en dossiers bijeengebracht, die naast de afgehoorde rekeningen met bijlagen in 1607, omdat zij op de administratie van Zeeland betrekking hebben, uit het archief der Hollandsche rekenkamer aan de Zeeuwsche zijn overgedragen.
Verscheidene der daar beschreven stukken bevinden zich thans in de copulaatboeken, die op last der Zeeuwsche rekenkamer zijn samengesteld. Echter zijn in die banden ook stukken opgenomen, die beschreven zijn onder de bijlagen tot de rekeningen, en daartoe van ouds hebben behoord (zie de aanteekening op nr. 134 van den Inventaris).
Op enkele stukken, in de laatste afdeeling van den Inventaris voorkomende, moet ik nog in het bijzonder de aandacht vestigen: ik bedoel de nummers 1742-1748, afkomstig van verschillende rentmeesters van Bewesten Schelde. Die ambtenaren leverden nl. ter contrôle hunner rekeningen bij de rekenkamer quohieren in, waarin zij alle akten van beleening, alle door den leenman bij zijne beleening overgelegde stukken (met name de mannenbrieven), alle akten van verkoop van leenen, die aan de grafelijkheid vervallen waren, en diergelijke stukken meer hadden doen afschrijven. Later vereenigde de rekenkamer die quohieren tot banden. Waren al die quohieren en banden bewaard gebleven, zij zouden een compleet leenregister van de grafelijke leenen in Bewesten Schelde gevormd hebben. Dit is echter het geval niet. Alleen over de jaren 1470-1492, 1501 en 1503-1535 zijn zij nog voorhanden. Echter leverden bij de bewerking der Regestenlijst die slechts gedeeltelijk bewaard gebleven banden zulk een aanzienlijk getal regesten op, dat het mij wenschelijk voorkwam ze niet met de overige regesten in ééne lijst te vereenigen, maar ze afzonderlijk te beschrijven. Hoewel ik mij dus voorstel later eene regestenlijst van de in die banden voorkomende akten samen te stellen, scheen het mij niet gewenscht daarop de publicatie van het Archief der rekenkamer uit den Bourgondisch-Oostenrijkschen tijd te doen wachten, en dat te meer, daar de bijvoeging van de aan die banden te ontleenen regestenlijst de beschrijving van deze archief verzameling zoo volumineus zou maken, dat eene verdeeling over twee deelen toch noodzakelijk zou blijken te zijn. [De hier bedoelde afzonderlijk te publiceren regestenlijst van de leenregisters verscheen in in 1911 als: R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911) en is in deze digitale versie hierna als 'Regestenlijst [2]' opgenomen].
In Beoosten Schelde was de zaak overigens anders geregeld. De rentmeester hield een register, waarin hij de verlijdbrieven en ook andere op zijne administratie betrekking hebbende stukken afschreef. Hij legde dat register zelf niet aan de rekenkamer over maar alleen extracten er uit (zie inv.nr 926). In het archief van den rentmeester berust nog zulk een register, dat over de jaren 1535-1565.
Overigens heb ik omtrent de wijze van beschrijving in de Regestenlijst en den Inventaris slechts weinig te zeggen. Beiden zijn geheel ingericht op dezelfde wijze als die, welke in de beschrijvingen van het Archief van de stad Reimerswaal, dat van de O.L.V. abdij te Middelburg en dat van prelaat en edelen van Zeeland gevolgd is. Alleen dien ik er nog de aandacht op te vestigen, dat ik geene regesten heb opgenomen van het afhooren der rekeningen, maar den datum der afhooring bij elke rekening heb vermeld; het college of de personen, die met de afhooring belast waren, heb ik alleen opgegeven, zoo de rekenkamer te 's-Gravenhage die taak niet heeft vervuld. Aan de beschrijving der stukken zijn weder Indices toegevoegd, die op gelijksoortige wijze bewerkt zijn, als die, welke achter de bovenvermelde archief beschrijvingen zijn afgedrukt.
3. Toelichting op de bijlagen en indices
laatste wijziging 27-04-2024
4.649 beschreven archiefstukken
445 gedigitaliseerd
totaal 28.948 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 27-04-2024
4.649 beschreven archiefstukken
445 gedigitaliseerd
totaal 28.948 bestanden
Regestenlijst 1
Regesten van alle akten behalve die in de leenregisters Bewesten Schelde.
Deze regestenlijst verscheen in zijn oorspronkelijke vorm als bijlage bij de inventaris: R. Fruin, De rekeningen en andere stukken in 1607 uit de Hollandsche rekenkamer naar de Zeeuwsche overgebracht. Het Bourgondisch-Oostenrijksche tijdvak 1433-1584 ('s-Gravenhage 1909), pagina 212-418.
Deze regestenlijst verscheen in zijn oorspronkelijke vorm als bijlage bij de inventaris: R. Fruin, De rekeningen en andere stukken in 1607 uit de Hollandsche rekenkamer naar de Zeeuwsche overgebracht. Het Bourgondisch-Oostenrijksche tijdvak 1433-1584 ('s-Gravenhage 1909), pagina 212-418.
laatste wijziging 27-04-2024
4.649 beschreven archiefstukken
445 gedigitaliseerd
totaal 28.948 bestanden
Regestenlijst 2
Regesten van de akten in de leenregisters Bewesten Schelde (inv.nrs 1742-1747).
Deze regestenlijst verscheen in zijn oorspronkelijke vorm in 1911 als: R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911). Tot een afzonderlijke publicatie was besloten om de omvang van de inventaris uit 1909 - met regestenlijst op alle andere stukken - te beperken. In deze digitale versie zijn beide publicaties verenigd.
Deze regestenlijst verscheen in zijn oorspronkelijke vorm in 1911 als: R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911). Tot een afzonderlijke publicatie was besloten om de omvang van de inventaris uit 1909 - met regestenlijst op alle andere stukken - te beperken. In deze digitale versie zijn beide publicaties verenigd.
laatste wijziging 27-04-2024
4.649 beschreven archiefstukken
445 gedigitaliseerd
totaal 28.948 bestanden
Kenmerken
Datering:
(1230) 1431-1584
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris, met regestenlijst
Jaar bewerking:
1909, 1911
Titel publicatie:
1. R. Fruin, De rekeningen en andere stukken in 1607 uit de Hollandsche rekenkamer naar de Zeeuwsche overgebracht. Het Bourgondisch-Oostenrijksche tijdvak 1433-1584 ('s-Gravenhage 1909)
2. R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911).
2. R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911).
Opmerking:
Deze inventaris met regestenlijst verscheen in zijn oorspronkelijke vorm in 1909 als: R. Fruin, De rekeningen en andere stukken in 1607 uit de Hollandsche rekenkamer naar de Zeeuwsche overgebracht. Het Bourgondisch-Oostenrijksche tijdvak 1433-1584 ('s-Gravenhage 1909). Twee jaar later verscheen hierop een aanvulling met daarin een regestenlijst op de in deze inventaris beschreven serie leenregisters (inv.nrs 1742-1747): R. Fruin, De leenregisters van Bewesten Schelde 1470-1535 ('s-Gravenhage 1911). In deze digitale versie zijn beide publicaties verenigd: allereerst volgt de in 1909 gepubliceerde inventaris - voorafgegaan door een inleiding - en regestenlijst (hierna: 'Regestenlijst 1'), daarna volgt de in 1911 gepubliceerde regestenlijst op de leenregisters (hierna: 'Regestenlijst 2'), voorzien van een korte deelinleiding.
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Provincie Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 27-04-2024
4.649 beschreven archiefstukken
445 gedigitaliseerd
totaal 28.948 bestanden
