Als 'communitas' en 'civitas' droeg de stedelijke magistraat ook zorg voor de verdediging van de stad. Nadat de stad zich bij de Unie van Utrecht had aangesloten, kwam het feitelijke beheer van de vestingwerken aan de centrale overheid van de Staten-Generaal, met name aan de Raad van State. De zorg voor de verdediging van de stad kwam in de eerste plaats aan de stedelijke burgerij zelf, die zich verzamelde in het 'manhafte' burgerregiment. De benoeming van de officieren geschiedde door schepenen en raad.
Naast het burgerregiment als instrument van de magistraat ontstonden als gevolg van de veranderende politieke inzichten de z.g. vrijcorpsen van de Patriotten. Burgers organiseerden zich hierin om zich in de wapenhandel te oefenen ter verdediging van de vrijheid, die niet altijd dezelfde betekenis had als die van de magistraat.
Na de politieke teloorgang van de Patriotten in 1787 werd het Zwolse vrijcorps geïncorporeerd in het burgerregiment. Dit regiment kreeg in 1795 de naam van 'burgerwacht' en na het herstel van Neerlands Onafhankelijkheid in 1813 van 'schutterij'.