In 1909 werd door een gezamenlijke commissie van de Maatschappij van Nijverheid en de Middenstandsbond de wenselijkheid uitgesproken om te komen tot een staatsorgaan dat op een vakmatige manier voorlichting kon geven aan de nijverheid.
Om aan deze nieuwe taken van de overheid vorm te geven werd in 1910 de eerste Rijksnijverheidsconsulent aangesteld. Omdat al spoedig bleek dat de werkzaamheden voor een persoon te veelomvattend waren, werd in 1913 het aantal Rijksnijverheidsconsulenten uitgebreid tot drie. Als standplaatsen kwamen Den Haag, Deventer en Tilburg in aanmerking.

De Rijksnijverheidsconsulenten vielen onder de afdeling Handel van het ministerie van Handel, Landbouw en Nijverheid. Aan de consulenten werden in de loop van de tijd ingenieurs toegevoegd voor bepaalde specialismen. In 1931 werd een van hen ingenieur in algemene dienst.

De taak van de Rijksnijverheidsconsulenten was drieërlei. De consulent werd geacht:
-de algemene belangen van de (klein-)industrie en de ambachten te bevorderen;
-bepaalde takken van de nijverheid te bevorderen;
-voorlichting te geven aan bepaalde afzonderlijke bedrijven.

De werkzaamheden van de Rijksnijverheidsconsulenten bestonden o.a. uit:
-propaganda bedrijven voor de Nederlandse nijverheid in het buitenland;
-onderzoek van buitenlandse toestanden die van belang waren voor de Nederlandse nijverheid;
-voorlichting op verzoek en uit eigen beweging aan bedrijven over technische, financiële enadministratieve aspecten van de bedrijfsvoering;
-technische bijstand aan overheidsinstellingen en derden;
-bevordering van het verenigingsleven en van de vakopleiding;
-houden van voordrachten over zaken die de gehele nijverheid raken;
-medewerken aan de uitbreiding van de electriciteitsvoorziening;
-het bijwonen van vergaderingen van de Rijksnijverheidsconsulenten met de chef van de afdeling Handel van het ministerie;
-zitting nemen in commissies.

In 1913 werd tevens door de oprichting van een Nijverheidslaboratorium, later omgedoopt tot Rijksnijverheids- laboratorium, een instelling aan de voorlichtingsdienst toegevoegd. Dit laboratorium was bestemd om gegevens voor de Rijksnijverheidsconsulenten te verzamelen en waar gelegenheid was om machines op te stellen en te demonstreren. Het stond onder leiding van een ingenieur en was gevestigd in Delft.

Om meer afstemming te verkrijgen tussen de voorlichtingsdiensten onderling en tussen hen en het ministerie en daarnaast meer afstemming dan voorheen te leggen op de economische kant van de technologische voorlichting werd in 1935 een der Rijksnijverheidsconsulenten benoemd tot "Rijksnijverheidsconsulent in algemene dienst", verbonden aan het ministerie.

Sinds 1913 is het aantal medewerkers gegroeid. Er ontstond een echte dienst, met een directie, onderverdeeld in afdelingen en daarnaast territoriale Rijksnijverheidsconsulenten ondersteund door vaktechnische consulenten.
De Rijksnijverheidsdienst bleef bestaan tot 1989 toen de dienst opging in een aantal regionale innovatiecentra met een centraal kantoor.