In de provincie Noord-Holland werd in 1875 de Vereniging Het Witte Kruis opgericht. Dit gebeurde op initiatief van de geneeskundig inspecteur voor de volksgezondheid, dr. Jacobus Penn *  september 2017. Naast het bevorderen van hygiëne (goede drinkwatervoorzieningen en rioleringen) werden er vanaf het begin zieken aan huis verpleegd. De vereniging had per gemeente een plaatselijke afdeling. Deze afdelingen werden vanuit de kruisvereniging gestimuleerd eigen doelen op het gebied van de gezondheid na te streven. In 1876 startte het Witte Kruis een verpleegstersopleiding. De eerste diploma's konden in 1879 uitgereikt worden aan de wijkverpleegsters, die door de plaatselijke verenigingen werden uitgezonden om zieken thuis te verzorgen. Zij namen de taak over van de diaconessen en religieuze instellingen die voor die tijd de zieken verzorgden.
In 1888 gaf het Noord-Hollandse Witte Kruis een premielening uit, waardoor de vereniging de beschikking kreeg over voldoende financiële middelen om het afdelingswerk goed op te zetten.
In 1901 ontstond de eerste vereniging het Groene Kruis. De vereniging was hetzelfde georganiseerd als het Noord-Hollandse Witte kruis. Het uitgangspunt van het Groene Kruis was dat iedereen, arm of rijk en van welke gezindte dan ook, gebruik kon maken van dezelfde gezondheidsdiensten. Ieder lid had zowel passief als actief stemrecht en iedereen kon zich in principe kandidaat stellen voor een bestuursfunctie *  juli 2017.

In 1902 nam ds Fleischer het initiatief tot het oprichten van een provinciale kruisvereniging, waarin de plaatselijke kruisverenigingen zitting namen. Binnen tien jaar was in elke provincie een kruisvereniging opgericht. De plaatselijke en provinciale Groene Kruisverenigingen werden tien jaar later, in 1911, overkoepeld door de Algemene Nederlandse Vereniging het Groene Kruis (ANV). In 1917 trad de provincie Noord-Holland toe. Deze overkoepelende organisatie richtte zich onder andere op het stimuleren van verschillende zorgtaken en het coördineren en contacten leggen met reeds bestaande landelijke organisaties, zoals het Rode Kruis en de Vereniging tot Bestrijding der Tuberculose. Daarnaast werden opleidingen gestart voor wijkverpleegkundigen.

Toen men in 1909 een afdeling van het Groene Kruis in Noord-Brabant wilde oprichten, was daar verzet tegen vanuit rooms katholieke notabelen. Dezen wensten, in het kader van de verzuiling, een eigen organisatie. In Limburg werd in 1910 door Charles Ruys de Beerenbrouck een dergelijke organisatie opgezet: Het Katholieke Groene Kruis genaamd. In 1916 werd in Noord-Brabant het Wit-Gele Kruis opgericht, omdat de oprichting van een neutrale organisatie werd tegengewerkt door de katholieke geestelijkheid. Vaak was in katholieke gewesten de zorg grotendeels in handen van congregaties *  . In het Wit-Gele Kruis speelden, naast leken, dan ook religieuzen, met name congregatiezusters, een belangrijke rol *  . De activiteiten die het Wit-Gele Kruis ontplooiden hadden hetzelfde karakter als die van het Groene Kruis. Andere bisdommen volgden het voorbeeld van Noord-Brabant *  .


Zaanstreek:
Het Wit-Gele Kruis Zaandam:
In Zaandam werd Het Wit-Gele Kruis in 1950 opgericht *  .

Het Witte Kruis afdeling Koog aan de Zaan:
Als een van de eerste kruisverenigingen in het land werd in 1878 Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis afdeling Koog aan de Zaan gesticht *  . In 1966 fuseerden de afdelingen van Koog aan de Zaan en Zaandijk. De naam Het Witte Kruis werd gewijzigd in Het Groene Kruis. In 1969 fuseerde de Provinciale Noord-Hollandse Vereniging Het Groene Kruis afdeling Koog-Zaandijk met het Groene Kruis Zaandam en met het Wit-Gele Kruis Zaandam.

Vereniging Volksgezondheid Wormerveer:
Op 24 augustus 1888 is besloten tot oprichting van de nieuwe Vereniging Volksgezondheid in plaats van de daarvoor ontbonden afdeling Wormerveer van de Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis. Deze Afdeling stelt zich ten doel zoveel mogelijk 1. ziekten te voorkomen 2. de verbreiding van besmettelijke ziekten tegen te gaan. 3. hulp te bieden bij besmettelijke ziekten en in gewone ziektegevallen *  .
Op 29 april 1893 is Koninklijke Goedkeuring verleend aan de statuten van Vereniging Volksgezondheid te Wormerveer *  .
Op 12 november 1965 is de naam gewijzigd van Vereniging Volksgezondheid afdeling van de Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis naar Vereniging Volksgezondheid afdeling van de Provinciale Noord-Hollandse Vereniging Het Groene Kruis *  .

Het Witte Kruis afdeling Zaandijk:
Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis afdeling Zaandijk is erkend bij Koninklijk Besluit op 9 april 1890 *  Deze had als doel: 1. "Het helpen bevorderen der algemene gezondheidsbelangen 2. Het opsporen en zoveel doenlijk helpen opheffen van al wat ziekte doet ontstaan en onderhoudt" *  .

Het Witte Kruis afdeling Krommenie:
De Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis afdeling Krommenie is opgericht op 1 januari 1884 *  . Deze afdeling is in 1966 van naam gewijzigd in Provinciale Noord-Hollandse Vereniging Het Groene Kruis afdeling Krommenie *  .

Het Witte Kruis afdeling Zaandam:
De Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis afdeling Zaandam is van naam gewijzigd in Provinciale Noord-Hollandse Vereniging Het Groene Kruis afdeling Zaandam in 1966 *  .
Het Witte Kruis afdeling Oostzaan:
Noord-Hollandse Vereniging Het Witte Kruis afdeling Oostzaan is erkent bij Koninklijk Besluit op 30 juni 1893 *  .

In 1969 fuseerden drie kruisverenigingen: het Groene Kruis Zaandam, het Wit-Gele Kruis Zaandam en het Groene Kruis Koog-Zaandijk. Enkele jaren eerder waren het Groene Kruis van Koog aan de Zaan en Het Groene Kruis van Zaandijk al samengegaan vanwege een gezamenlijk Wijkgebouw.
De fusie van de drie kruisverenigingen stuitte provinciaal op grote problemen omdat het kruiswerk nog verzuild was in drie provinciale organisaties, te weten rooms katholiek, christelijk en algemeen. De fusie werd doorgezet waarna uiteindelijk ook de drie afzonderlijke provinciale bonden samensmolten.
De drie kruisverenigingen richten met de fusie Stichting Samenwerkende Kruisverenigingen Zaanstreek op. Deze breidde zich in het begin van de jaren '70 van de twintigste eeuw geleidelijk uit door toetreding van de plaatselijke organisaties in Wormerveer, Westzaan, Krommenie en Assendelft.
De Stichting voerde de taken van de kruisverenigingen uit, maar had in tegenstelling tot de meeste andere regionale kruisverenigingen in Noord-Holland geen bemoeienis met gezinsverzorging en kraamzorg *  .
De kruisverenigingen te Wormer, Jisp en Oostzaan hebben zich niet aangesloten bij Stichting Samenwerkende Kruisverenigingen Zaanstreek en maken sinds 1988 deel uit van de regionale Kruisvereniging Waterland met als hoofdzetel Purmerend *  .

Stichting Centrum voor Verloskunde en Kraamzorg Zaanstreek is opgericht op 11 oktober 1974 *  en is ontstaan uit Stichting Het Wit-Gele Kruis Zaandam *  . De Stichting was gevestigd in Zaandam. Het werkgebied van de Stichting betrof de gemeenten Zaanstad, Wormer, Jisp, Oostzaan en Wijde Wormer.
Stichting Gezinsverzorging te Zaandam en de Algemene Stichting voor Gezinsverzorging Zaanstreek-Noord fuseerden in 1988. Op hun beurt waren deze instellingen ontstaan uit verschillende kleine organisaties. Uit de fusie in 1988 ontstond Stichting Thuishulp Zaanstreek. De aard van de door de Stichting Thuishulp verleende zorg wijkt meer en meer af van de vroegere hulp: meer dan tachtig procent van de werkzaamheden bestaat inmiddels uit hulpverlening aan ouderen. *  . Uit de fusie in 1988 ontstond Stichting Thuishulp Zaanstreek. De aard van de thans door de Stichting Thuishulp verleende zorg wijkt meer en meer af van de vroegere hulp: meer dan tachtig procent van de werkzaamheden bestaat inmiddels uit hulpverlening aan ouderen.

Een opvolger van Stichting Thuishulp Zaanstreek is Stichting Particura, opgericht op 6 september 1994. Naderhand is Stichting Evean opgericht op 7 november 2000, hierin is Stichting Particura overgegaan *  . Om een overzicht te geven van de kruisverenigingen in de Zaanstreek is bij de inventaris een organogram gemaakt.