Uw zoekacties: De houthandel en houtzagerij van de families Oosterhoorn en ...

PA-0016 De houthandel en houtzagerij van de families Oosterhoorn en Striening en Van Lijnen en Co. ( Gemeentearchief Zaanstad )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Geschiedenis van de archiefvormer
PA-0016 De houthandel en houtzagerij van de families Oosterhoorn en Striening en Van Lijnen en Co.
Inleiding
1.
Geschiedenis van de archiefvormer
Vanaf het einde van de zestiende eeuw was de houthandel en houtzagerij een belangrijke bedrijfstak in de Zaanstreek. Ongezaagd hout (hele boomstammen) werden geïmporteerd vanuit de Rijnstreek en Noord-Europa en verzaagd op de Zaanse molens. Het hout uit het Rijngebied kon de Zaan per vlot bereiken. Het hout uit Noord-Europa (onder andere Zuid-Noorwegen en het gebied rond de Oostzee) werd grotendeels aangekocht op de beurs in Amsterdam. Na de opening van het Noordhollands Kanaal in 1824 en het Noordzeekanaal in 1876 konden de houtvlotten uit Noord-Europa rechtstreeks de Zaanstreek bereiken.
Vanaf ongeveer 1870 voltrok zich de overgang naar het gebruik van stoom en maakten de houtzaagmolens plaats voor stoomhoutzagerijen. Nieuwe leveranciers van ongezaagd hout waren Noord-Amerika en Afrika en Maleisië (hardhout). In de twintigste eeuw verdween de houtzaagindustrie uit de Zaanstreek en legde de houthandel zich toe op de import en verkoop van gezaagd hout. * 
Verschillende leden van de familie Oosterhoorn uit West-Zaandam werden rond 1700 actief in de houthandel en houtzagerij. Abraham Sijmonsz. Oosterhoorn, bijvoorbeeld, ontving op 4 augustus 1689 een windbrief (vergunning) voor het bouwen van de balkenzager Abrahams Offerande bij het Langeland tegen de betaling van een jaarlijkse pachtsom (de windpacht). *  K.S. Oosterhooren, de eigenaar van het eerste grootboek van dit archief (inventarisnummer 6), dreef een houthandel met klanten door het hele land. In zijn grootboek maakt hij melding van de familieleden met wie hij samenwerkte: 'mijn vader', 'mjin cousijn (neef) Abraham Klaese Oosterhooren' en 'mijn broer'. Ook maakt hij melding van de aankoop van 'rollen' voor 'mijn molen'. * 
K.S. Oosterhooren was waarschijnlijk Claes Sijmonsz. Oosterhoorn. In zijn grootboek vermeldt hij de naam van zijn zuster, Wumpe Sijmons. De molen uit het grootboek is dan waarschijnlijk de balkenzager de Ooievaar, eveneens gelegen bij het Langeland. In 1699 was deze molen het eigendom van Claes Sijmonsz. Oosterhoorn. In 1707 sloot hij een brandcontract voor de molen af. * 
Inventarisnummer 9, een kasboek over de periode 1714-1721, vermeldt op de perkamenten omslag de naam van Simon Janss. Oosterhooren. Hij was eveneens de beheerder of eigenaar van een molen, want het kasboek vermeldt de leveranties van gezaagd hout. In de aantekening op de kaft wordt het jaar 1701 genoemd, terwijl het kasboek begint met bladzijde 68. Dit betekent waarschijnlijk dat Simon Janss. Oosterhoorn in 1701 met zijn molenbedrijf begon. Het kasboek zou dan betrekking kunnen hebben op de dubbele balkzagersmolen De Harder (Herder of Schaapherder) ten westen van de Zuiderwatering in West-Zaandam. Simon Janss. Oosterhooren kocht deze molen op 2 februari 1702. * 

De familie Oosterhoorn is waarschijnlijk actief geweest tot ca. 1818. Rond 1750 had het bedrijf een grote klantenkring in Zierikzee en in 1800 wordt nog melding gemaakt van een betaling van rente aan 'vader Oosterhoorn'. * 
De andere bedrijfsstukken uit dit archief (de inventarisnummers 5, 10 en 11) zijn afkomstig van de families Striening en Van Lijnen. Christiaan Striening (ca. 1822-1883) had een houthandel en houtzagerij met de molens de Bonte Arend, de Ooievaar en de Gekroonde Harp en houtloods de Blauwe Schuur. Hout werd gezaagd in molen de Veldmuis door Wijnand Striening (ca. 1853-1906), zijn zoon. *  Na het overlijden van Christiaan Striening in 1883 vormden zijn zoons Dirk en Klaas, houtzagers en houtkopers te Zaandam, een vennootschap 'bepaaldelijk tot de houtzagerij en de handel in gezaagde en ongezaagde houtwaren' onder de naam Van Lijnen & Compagnie. *  Het is niet bekend wanneer zij hun bedrijf beëindigden.
Christiaan Striening was getrouwd met Aafje van Lijnen (ca. 1823-?). Zij was een nicht van Pieter Jansz. Noomen (ca. 1822-1874), die houtkoper was met de firma Pieter Noomen & Compagnie. De rekeningen op de eerste bladzijden van inventarisnummer 7 voor geleverde houtwaren aan onder anderen Jan Noomen, zijn mogelijk oefeningen in het boekhouden van Pieter Noomen. De rekeningen dateren van 1835 en Pieter was toen ongeveer dertien jaar. Jan van Lijnen Noomen (1847-1902) was een zoon van Pieter Noomen en Maartje van Saane (ca. 1824-1885). Hij was ook houtkoper en woonde in bij Christiaan Striening. * 
2. Geschiedenis van het archief
3. Openbaarheid
4. Verantwoording van de bewerking
5. Handleiding voor de gebruiker
6. Archiefvormer

Kenmerken

Datering:
1696-1818, 1876-1907. Met hiaten
Gemeente:
Zaandam
Omvang in meters:
0,3
Toegang:
Inventaris
Openbaar:
Ja
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang PA-0016 De houthandel en houtzagerij van de families Oosterhoorn en Striening en Van Lijnen en Co.
VERKORT:
NL-ZdGAZPA-0016