Mijn Studiezaal (inloggen)
OA-0048 Gemeentebestuur Westzaan ( Gemeentearchief Zaanstad )
OA-0048
Gemeentebestuur Westzaan
Inleiding
1. Geschiedenis van de archiefvormer
OA-0048 Gemeentebestuur Westzaan
Inleiding
1.
Geschiedenis van de archiefvormer
Westzaan is het oudste van de Zaanse dorpen die aan de westzijde van de Zaan zijn gelegen. Het werd ook wel Westzaan aan de Regel genoemd om het dorp te onderscheiden van de banne Westzaan.Het dorp wordt omstreeks het jaar 960 al Westsaghem of Wesagnem genoemd in het register van de goederen van de St. Maartenkerk. * Het schijnt dat het dorp met zijn kerk oorspronkelijk aan de Zaan heeft gestaan, maar dat het na de verwoesting in 1155 is herbouwd op de tegenwoordige plaats. Het behoorde tot de goederen van Willem van Saenden, maar deze werden verbeurd verklaard wegens medeplichtigheid aan de moord op Floris V.
In 1308 is het dorp door Willem III in leen gegeven aan zijn broeder Jan van Beaumont. *
In 1308 is het dorp door Willem III in leen gegeven aan zijn broeder Jan van Beaumont. *
Voordat Westzaan aan het eind van de 14e eeuw werd aangewezen als het centrum van de banne Westzaan, gold het dorp vanaf de 13e eeuw samen met Krommenie en Krommeniedijk als een heerlijkheid binnen het graafschap Holland onder de naam de Heerlijkheid van Zaanden. * De banne Westzaan was het rechts- en bestuurlijk gebied waartoe de dorpen Koog aan de Zaan, Westzaan, West-Zaandam, Wormerveer, Zaandijk en de polder Westzaan behoorden en was gelegen tussen de Zaan, de Hogendijk, de Westzanerdijk en de Nauernasche Vaart.
Aanvankelijk bestond er geen onderscheid tussen de banne en het dorp Westzaan. Na de opkomst van de andere dorpen aan de Zaan werd het echter een onderdeel van de banne, al bleef het dorp Westzaan het hoofddorp. Met de andere dorpen deelde Westzaan de rechtbank, de weeskamer, het heemraadschap en de verponding. Van de regenten die het bansbestuur vormden, dat in het rechthuis in Westzaan zetelde, koos het dorp Westzaan tweevierde gedeelte. De bestuurders van het dorp Westzaan wisten in 1729 de landrechten van de banne te kopen van de Staten van Holland. Hiermee werd het dorp het centrum van bestuur, van waaruit de gehele banne werd geleid. Alle aanstellingen van ambten werden vanuit Westzaan geregeld. Ook vergunningverlening voor economische activiteiten viel onder het bannebestuur.
Met de koop van de landrechten was het dorp Westzaan tevens het centrum van rechtspraak van de banne geworden. De schout en schepenen waren zeer machtig, zij waren gelijktijdig wetgever, rechter en handhaver.
Met de koop van de landrechten was het dorp Westzaan tevens het centrum van rechtspraak van de banne geworden. De schout en schepenen waren zeer machtig, zij waren gelijktijdig wetgever, rechter en handhaver.
In de loop van de 17e eeuw kende de banne een periode van grote economische bloei. Aangezien de andere dorpen in de 17e eeuw Westzaan overvleugelden, beschouwden zij het onredelijk dat de bestuursmacht overwegend in Westzaan berustte. Deze situatie leidde tot strubbelingen die feitelijk tot 1811 voortduurden.
Ten tijde van de Franse tijd ( 1795-1813) bestuurde de municipaliteit het dorp. Het werd een gemeente met een op Franse leest geschoeid bestuurssysteem met aan het hoofd een burgemeester. Voor het dorp Westzaan waren de gevolgen groot. Het dorp raakte gaandeweg haar positie als bestuurs- en gerechtelijk centrum kwijt. * Na de opheffing van de banne in 1811 werd het dorp Westzaan een zelfstandige gemeente. Het in 1781 gebouwde rechthuis van de banne Westzaan, dat het in 1641 gestichte bans- en polderhuis verving, werd in 1820 eigendom van de gemeente Westzaan en in gebruik genomen als raadhuis.
De kerk in Westzaan was een parochiekerk, met een kapel te Wormerveer en vermoedelijk ook een te Knollendam. *
De parochie van Krommenie was voortgekomen uit de parochie van Westzaan. In 1593 werd West-Knollendam als afzonderlijke kerkelijke gemeente van Westzaan afgescheiden en in 1638 volgden Zaandijk, Wormerveer en Koog aan de Zaan. In 1640 werd West-Zaandam eveneens een afzonderlijke kerkelijke gemeente.
De parochie van Krommenie was voortgekomen uit de parochie van Westzaan. In 1593 werd West-Knollendam als afzonderlijke kerkelijke gemeente van Westzaan afgescheiden en in 1638 volgden Zaandijk, Wormerveer en Koog aan de Zaan. In 1640 werd West-Zaandam eveneens een afzonderlijke kerkelijke gemeente.
2. Geschiedenis van het archief
3. Openbaarheid
4. Verantwoording van de bewerking
5. Handleiding voor de gebruiker
6. Archiefvormers
laatste wijziging 08-02-2017
206 beschreven archiefstukken
17 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 08-02-2017
206 beschreven archiefstukken
17 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
Kenmerken
Datering:
1395-1813 (1836)
Gemeente:
Westzaan
Omvang in meters:
8,5
Toegang:
Inventaris, deels digitaal
Toegankelijkheid:
Ja
Openbaar:
Ja
Licentie:
Creative Commons (CC BY 4.0)
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld.
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang OA-0048 Gemeentebestuur Westzaan
VERKORT:
NL-ZdGAZOA-0048
Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Gemeentearchief Zaanstad. Toegang OA-0048 Gemeentebestuur Westzaan
VERKORT:
NL-ZdGAZOA-0048
Categorie:
laatste wijziging 08-02-2017
206 beschreven archiefstukken
17 gedigitaliseerd
totaal 52 bestanden
