Uw zoekacties: Archieven van de dorpen Abbekerk en Lambertschaag en gemeent...

0795-02 Archieven van de dorpen Abbekerk en Lambertschaag en gemeente Abbekerk, 1399-1977 ( Westfries Archief )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Geschiedenis van de organisatie
2. Geschiedenis van de archiefvorming
0795-02 Archieven van de dorpen Abbekerk en Lambertschaag en gemeente Abbekerk, 1399-1977
Inleiding
2.
Geschiedenis van de archiefvorming
Organisatie: Westfries Archief
Voor 1675 zijn geen berichten bekend over de bewaarplaatsen van de in deze inventaris beschreven archieven. Mogelijk zijn het dorpsarchief van Abbekerk en het archief van de stede Abbekerk lange tijd in de kerk bewaard, waar ook de vroedschap vergaderde. Tijdens de watersnoodramp van 1675 zijn deze archieven van het laaggelegen huis van stadssecretaris Jacob Landman overgebracht naar het stadhuis, waar op de eerste verdieping een archiefruimte werd ingericht. Dat dit op lange termijn allerminst een garantie voor behoud was, blijkt uit het verdwijnen van stukken na 1751 en 1772, toen inventarissen van het stadsarchief werden opgemaakt. Daarin wordt een groot aantal registers genoemd, die door mij niet zijn aangetroffen. Zo werden aan stadssecretarissen Jan Dool (1751) en Teunis Clay (1772) overhandigd de protocollen '6' tot en met '12' van de serie voor schepenen verleden transport- en hypotheekakten, 'sijnde de no. 1, 2, 3, 4 en 5 in de casjes op het stedehuys berustende'. * 
De eerste zes protocollen, mogelijk daterend van de late 16e eeuw tot 1661, en protocol '8' (1677-1695) waren zeker al in 1927 verdwenen. *  Ook vier registers van civiele rollen van het stedelijk gerecht uit de jaren 1652-1660, 1667-1676, 1677-1692 en 1693-1710 zijn na 1772 verloren gegaan. *  Het enig bewaard gebleven stadsrekeningenboek (1747-1774) had in 1772 nog voorgangers over de jaren 1653-1716 en 1717-1746. *  Ook een aantal andere registers moet als verloren worden beschouwd, ondermeer betreffende verpachtingen van tienden in de stede Abbekerk. Charters en losse papieren worden in 1751 noch 1772 gespecificeerd, maar er is geen reden om aan te nemen dat de verliezen hier minder aanzienlijk zijn. Mogelijk was het stadsrecht van 1414 toen nog aanwezig. Een laatste nog te noemen categorie verloren gegane archivalia zijn de protocollen van notarissen. Sinds 1676 werden deze met terugwerkende kracht in bewaring genomen op het stadhuis, dit ingevolge een plakkaat van de Staten van Holland van 22 april 1670. * 
Vergelijking met een in 1931 verschenen inventaris van archieven van notarissen in Noord-Holland *  leert, dat sinds 1772 de volgende protocollen verloren zijn gegaan:
- Jan Caves (1619-?);
- Dirk Jacobsz (1644-1655);
- Albert Crap (1664-1677 en 1678-1701);
- Jacob Landman (1678-1689);
- Cornelis Groot (1679-1683);
- Pieter Platevoet (1684-1696 en 1697-1707);
- Hendrik van der Hoeven (1683-1692, 1693-1700 en 1701-1707);
- Adriaan van der Hoeven (1727-1729).
De verliezen kunnen zijn veroorzaakt door incidentele vernietiging, bijvoorbeeld tijdens de ingrijpende verbouwing van het voormalig stadhuis tot gemeentehuis in 1830. *  Te denken valt echter ook aan het tot 1945 zeer matige archiefbeheer, dat hierna nog ter sprake zal komen.
Tot 1795 werden stukken betreffende armvoogdij en gereformeerde kerkvoogdij en diakonie van Abbekerk op het stadhuis bewaard. Vlak na de Bataafse Omwenteling verzochten armenvoogden, kerkmeesters en diakenen de provisionele representanten echter 'dat aan haar alle boeken, papieren en archiven [...] mogten werden teruggegeven'. Het verzoek werd toegestaan. *  Het dorpsarchief van Lambertschaag zal na de samenvoeging met Abbekerk in 1812 naar het gemeentehuis zijn overgebracht. Wanneer precies is niet bekend, waar het oorspronkelijk berustte evenmin. De pas benoemde burgemeester K. Zijp stelde in juni 1853 voor om de ontvanger der rijksbelastingen niet langer in de raadkamer zitting te laten houden, om de 'archieven der gemeente, welke aldaar in bewaring moeten worden gehouden, niet ten prooi van eene soms plaatshebbende onvoorzigtigheid met het rooken van tabak of sigaaren door de belastingschuldigen met derzelver betaling, of ook wel des winters met het stooken der kaggel, over te laten'. Uit het oogpunt van een goede archiefzorg besloot de raad om de ontvanger te verwijzen naar de herberg van Jan Speets. De ontvanger klaagde hierop over verbanning naar een ongeschikte plaats, maar de kastelein zag al dat binnenlopende volk wel zitten. Speets verklaarde zich bereid om een kamer naar keuze van de ontvanger te reserveren, 'alwaar hij afgescheiden van de algemeene gelagkamer zijne werkzaamhedens ongestoord zoude kunnen verrichten'. * 
Een aantal registers en losse archivalia uit het oud-archief van de gemeente heeft omstreeks 1875 enige tijd in Haarlem gelegen om te worden bestudeerd en beschreven door rijksarchivaris P. Scheltema. Diens summiere lijst van stukken is opgenomen in het gemeentearchief onder inventarisnummer 359. Van een goed dynamisch archiefbeheer lijkt ondertusen geen sprake te zijn geweest. De series van algemene aard vertonen grote hiaten. Jaarverslagen van de toestand van de gemeente zijn pas vanaf 1900 bewaard gebleven, ingekomen stukken zijn zeer incompleet. Ook met de financiële stukken is het droevig gesteld. De hoeveelheid verdwenen begrotingen, rekeningen en bijlagen moet meerdere strekkende meters bedagen. Wat wel bewaard is gebleven, zijn vaak niet de door Gedeputeerde Staten goedgekeurde exemplaren. De verantwoordelijkheid voor de slechte staat van het gemeentearchief tot 1946 ligt niet bij één van de burgemeesters en secretarissen in het bijzonder. Eerder moet worden geconstateerd dat er een voortdurende nonchalance heerste ten aanzien van de archiefzorg. Zelfs het meest eenvoudige archivistische principe, de chronologie, werd niet behoorlijk toegepast. De 'geamputeerde' serie ingekomen stukken werd door mij in grote wanorde aangetroffen. De brievenboeken bevatten lang niet alle uitgaande stukken, omdat burgemeesters vaak volstonden met een soms onleesbare kladversie op het te beantwoorden ingekomen stuk.
Achteraf gezien mag misschien worden gesteld, dat de gedwongen incidentele overbrenging van stukken van voor 1811 naar het Rijksarchief in Haarlem voor veel archivalia de redding heeft betekend. Deze winst weegt zwaarder dan het feit dat het Rijksarchief de genaaste lokale archivalia vervolgens eerder als aparte 'collecties' beschouwde dan als onderdeel van een groter geheel, dat ten dele nog bij de gemeenten berustte. De overgebrachte stukken werden beschreven, materieel verzorgd en waren na publicatie van inventarissen toegankelijk voor historisch geïnteresseerden. Wat Abbekerk en Lambertschaag betreft ging het hierbij voornamelijk om stukken behorende tot het archief van de stede Abbekerk. De door de stadssecretarissen bijgehouden administratie van enkele gemenelandsbelastingen werd door het Rijksarchief deels beschreven als 'gaardersarchief' en deels opgenomen in de collectie doop-, trouw- en begraafboeken.
In 1927 werd het 'oud-rechterlijk archief', eveneens onderdeel van het archief van de stede Abbekerk, naar Haarlem overgebracht. *  Het jaar daarop werd burgemeester K. Zijp vereerd door een bezoek van rijksarchivaris B.M. de Jonge van Ellemeet. Deze stelde voor dat de in het gemeentehuis berustende archieven onder zijn toezicht werden nagezien en 'geschift en wat noodig was te herstellen', dit alles voor een bedrag van fl. 100,-. *  De burgemeester had hier wel oren naar: 'Vooral de notulenboeken eischen noodig nieuwe banden'. Op de vraag van twee raadsleden of hij niet zelf kon beoordelen wat weg kon, verklaarde Zijp dat dan het gevaar bestond 'dat dan iets weg wordt gedaan wat juist had moeten bewaard blijven'. De raad vond dat een beslissing geen haast had, hield het onderwerp aan, maar zou er niet meer op terugkomen. Even had het archief in de belangstelling gestaan.
Bij zijn aantreden in januari 1946 trof burgemeester P. Krom het gemeentearchief aan in een staande kast en in laden. Blijkens de stapels in de kast was reeds een aarzelend begin gemaakt met het aanleggen van dossiers, geordend volgens de toenmalige archiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Er was echter sprake van een achterstand in de zorg voor het archief, die niet meteen kon worden ingelopen. Dit is pas gebeurd in de jaren vijftig. Een groot deel van de stukken van voor 1946 is toen door ambtenaar G. van Dungen herordend. De oude chronologische orde werd toen vervangen door volgens de 'code-V.N.G.' geordende dossiers. Ten aanzien van de vernietiging van stukken stelden zowel burgemeester Krom als de heer Van Dungen zich zeer terughoudend op. Dit werd mede ingegeven door de onvolledigheid van het in deze inventaris beschreven gemeentearchief.
3. Verantwoording van de inventarisatie
4. Geraadpleegde bronnen
5. Geraadpleegde literatuur

Kenmerken

Datering:
1399-1945 (1977)
Beschrijving:
archieven van het dorp Abbekerk 1399-1811, dorp Lambertschaag 1582-1811 (1855) en gemeentebestuur Abbekerk 1811-1945 (1977), Armenvoogden van Abbekerk, Armenvoogden van Lambertschaag
Datering:
1399-1945 (1977)
Plaats:
Abbekerk
Soort archief:
Overheid
Omvang:
9420 mm
Raadpleegbaar:
ja
Openbaar:
Ja
Auteur:
J. de Bruin (1993). Met aanvullingen van J. Kroon (2011), T. Bartels (2013) en A. Galiart (2023)