Mijn Studiezaal (inloggen)
0416 R.K. parochie Sint-Jan Geboorte, Vlijmen, 1365-1983(1994-2004) ( Streekarchief Langstraat Heusden Altena )
0416
R.K. parochie Sint-Jan Geboorte, Vlijmen, 1365-1983(1994-2004)
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer
0416 R.K. parochie Sint-Jan Geboorte, Vlijmen, 1365-1983(1994-2004)
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
Reeds voor 1285 was er in Vlijmen een kerk. In dat jaar werd het patronaat, dat bezeten werd door de Sint-Janskerk te Luik, opgedragen aan de norbertijner abdij van Berne. Sinds dat jaar wordt de parochie bediend door pastoors van deze abdij, zelfs toen de geestelijken tijdens de reformatie gedwongen werden om de abdijgebouwen in Berne te verlaten. In eerste instantie trokken zij naar 's-Hertogenbosch en toen dat in Staatse handen kwam trokken zij nog verder naar het huidige België. In 1857 is de abdij naar Heeswijk verplaatst.
Ook de kerk van Vlijmen kwam in zwaar weer terecht. In de zeer woelige zeventiger en tachtiger jaren van de zestiende eeuw waren de dorpen en steden vaak toneel van oorlogsgeweld tussen de Staatse en Spaanse troepen. In 1579, 1583 en 1587 had Vlijmen zo veel last van de verwoestingen dat de meeste inwoners op de vlucht sloegen en ook de pastoor nam in - waarschijnlijk - 1588 zijn toevlucht tot Den Bosch. De abdij bleef echter pastoors naar de kerk in Vlijmen zenden. Na het ingaan van het twaalfjarig bestand in 1609 besloten de Staten van Holland echter dat alle Roomse kerken aan de hervormden dienden te worden overgegeven. Zo werd in 1610 in Vlijmen de kerk door de protestanten ingenomen en werd pastoor Nicolaas Havens verdreven. Ook de Vlijmense magistratuur werd vervangen door een met een protestantse signatuur. De jaren daarna heeft Vlijmen het zonder eigen pastoor moeten stellen. Wel werden door geestelijken uit andere plaatsen geregeld kerkelijke diensten georganiseerd. De Staten van Holland probeerden in de jaren daarna middels plakkaten de katholieke geloofsleer volledig uit te bannen.
Pas na de Vrede van Munster werd het katholieke geloof langzaam weer wat gedoogd. Dat leidde er in 1674 toe dat Vlijmen weer een pastoor kreeg. Er werd nog geen vrije godsdienstoefening toegestaan, maar in beslotenheid mochten er weer diensten worden georganiseerd. Deze diensten werden gehouden in een schuur die voor 65 gulden per jaar werd gehuurd. In 1740 kreeg men echter van de Gecommiteerde Raden toestemming om een schuurkerk te mogen bouwen. In 1753 werd deze kerk op last van de drossaard van Heusden twee maanden gesloten, aangezien enkele jongelui 'stoutigheden' hadden begaan door buiten de kerk op hun knieën te bidden. In 1778 gaf de eigenaar van het huis dat door de pastoor bewoond werd aan het te willen gaan verkopen. Vervolgens ontstond de vraag of de parochie het huis moest kopen of een nieuwe pastorie moest bouwen. Deze vraag werd aan de parochianen voorgelegd. Veel van hen waren het echter niet eens met de uitslag om een nieuwe pastorie te bouwen en vochten die beslissing aan.
Uiteindelijk werd in 1783 toch begonnen met de bouw van een eigen pastorie. Tot die tijd was er al die jaren voor de pastoor een huis gehuurd. Niet veel later werd het recognitiegeld dat de katholieken elk jaar moesten betalen om hun godsdienst uit te mogen oefenen, afgeschaft. Dat vormde een voorbode van de katholieke vrijmaking die in 1798 wettelijk werd bevestigd. Voortaan zouden hervormden en katholieken gelijk worden behandeld en de kerken welke in de reformatie in bezit zouden zijn genomen zouden worden teruggegeven aan de katholieken of worden vergoed.
De oude schuurkerk werd in 1805 dan ook vervangen door een nieuwe kerk, die tot 1865 in gebruik is geweest. In dat jaar werd de huidige kerk in gebruik genomen.
Het Liefdegesticht
In 1849 werd het zusterhuis gesticht door de aankoop van het huis 'de Hollandsche Tuin' en de komst van 6 zusters van de Congregatie van Jezus Maria Jozeph uit Engelen. Dat vormde het begin van de meisjesschool. Reeds in 1870 werd overgegaan tot algehele vernieuwing van het klooster. Het gebouw zou dienen voor dagschool en pensionaat, maar de pastoor veranderde de bestemming en maakte er een huis van voor wezen en ouden van dagen. In 1895 besloot het kerkbestuur tot de bouw van een nieuw oudemannen- en vrouwenhuis. Het weeshuis werd wederom een pensionaat wegens gebrek aan wezen en zou blijven tot 1920, toen er meer behoefte aan klasruimte kwam.
Recentere geschiedenis
Zie ook: https://www.augustinus-parochie.nl/geschiedenis/
Sinds 1 maart 2015 vormen de voormalige parochies van Vlijmen, Vliedberg, Haarsteeg en Nieuwkuijk samen de ene Parochie Heilige Augustinus.
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
2. Inhoud en structuur van het archief
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Citeerinstructie
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
4. Bijlagen
4.1. Regesten van de vóór 1700 daterende akten.
4.2. Lijst van pastoors
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
Kenmerken
Datering:
1365-1983(1994-2004)
Titel:
R.K. parochie Sint-Jan Geboorte, Vlijmen
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de R.K. parochie Sint-Jan Geboorte te Vlijmen
Auteur:
Fred vd Kieboom, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
6,75 m
Openbaarheid:
Beperkt openbaar. Enkele inventarisnummers zijn niet openbaar.
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Geografische namen:
Categorie:
Archiefvormer(s):
R.K. parochie Sint-Jan Geboorte Vlijmen
laatste wijziging 03-04-2024
451 beschreven archiefstukken
14 gedigitaliseerd
totaal 30 bestanden
