Mijn Studiezaal (inloggen)
0278 Gemeentebestuur, De Werken en Sleeuwijk, (1883)1930-1950(1968) ( Streekarchief Langstraat Heusden Altena )
0278
Gemeentebestuur, De Werken en Sleeuwijk, (1883)1930-1950(1968)
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer
0278 Gemeentebestuur, De Werken en Sleeuwijk, (1883)1930-1950(1968)
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
De dorpen De Werken en Sleeuwijk maakten deel uit van het Land van Altena, een heerlijkheid toebehorende aan verschillende geslachten waaronder die van Horne. In 1590 verkocht de weduwe van de onthoofde graaf van Horne de heerlijkheid aan de Staten van Holland. 1)
De hoofdplaats van het Land van Altena was Woudrichem, waar de belangrijkste bestuursorganen zetelden en waar recht werd gesproken. De dorpen in het Land van Altena - Almkerk, Andel, Giessen, Rijswijk, Uitwijk, Waardhuizen, Emmickhoven, De Werken en Sleeuwijk - waren onderhorig aan de aan Woudrichem toegekende jurisdictie.
In deze streek hadden de dorpsbesturen behalve het bestuur over het dorp en de vrijwillige rechtspraak ook bemoeienis met de waterhuishouding.
De benaming van de colleges maakte dit al duidelijk. Zij noemden zich 'schout en heemraden'. Dit laatste aspect van bestuur werd bij de vorming van de kleine polders en waterschappen vervreemd.
De oudste schriftelijke vermelding van Sleeuwijk dateert uit 1266, wanneer in een oorkonde melding wordt gemaakt van Tiberius de Slewijck. 2)
De oudste vermelding van De Werken dateert uit 1178 'Werchina'. 3)
Tot 1815 hebben De Werken en Sleeuwijk met alle andere plaatsen in de landen van Heusden en Altena deel uitgemaakt van het graafschap en latere provincie Holland.
De nieuwe door de Fransen ingevoerde geografische grenzen resulteerden voor deze streek in toevoeging aan de provincie Noord-Brabant. Het gebied heeft een tragische geschiedenis. De streek maakte deel uit van het door Floris V van Holland georganiseerde waterschap De Groote of Zuid-Hollandse Waard. 4)
In de loop van de eeuwen zijn De Werken en Sleeuwijk talloze malen overstroomd. De St. Elizabethsvloed in 1421 zorgde voor ingrijpende veranderingen in het landschap. De Biesbosch ontstond. Stelselmatig werd het verloren gegane gebied op het water herwonnen. In 1480 werd de zeewater kerende dijk tussen Sleeuwijk en Dussen voltooid. Zorg was er ook nog steeds voor de rivieren. Ook deze veroorzaakten regelmatig overstromingen. De dijken werden bijna elke winter door het kruiend ijs beschadigd. De suatie van het water was gebrekkig. In de loop van de 18e eeuw zorgde het stelsel van de overlaten voor enige verlichting. Na de watersnood van 1880, waardoor het gehele Land van Heusden en Altena en een stuk van de Langstraat inundeerde, werden pas effectieve maatregelen getroffen. De Bergsche Maas werd gegraven (1904), waardoor het Land van Heusden en Altena nog meer geïsoleerd raakte, ingesloten tussen Maas, Bergsche Maas, Merwede en Biesbosch. Door veren werden de verbindingen onderhouden. In Sleeuwijk bij het Sleeuwijkse veer, tegenwoordig Hoekeinde, werd men per veerboot overgezet naar Gorinchem. Het veerrecht kwam toe aan Gorinchem. 5)
Op het eind van de 16e eeuw en begin 17e eeuw ging de gemeenschap over naar de reformatie. In eerste instantie werd samen met Schelluinen een predikant voor Sleeuwijk beroepen. In 1631 kwam de eerste eigen predikant. De bevolking van De Werken kerkte in Werkendam.
Groot zijn beide dorpen nimmer geweest. De bebouwing vond hoofdzakelijk plaats langs de dijk. Een verpondingslijst van 1632 vermeldde slechts huizen in Sleeuwijk en 25 in De Werken. 6)
Enige groei in bevolkingsaantal heeft pas tijdens en na de Tweede Wereldoorlog doorgezet. In 1930 bedroeg het inwoneraantal 3406. In 1941 was dit 3715 om in 1950 - bij de gemeentelijke herindeling - te komen op 4175 inwoners. In twintig jaar een gemiddelde groei van 38 inwoners. 7)
De belangrijkste periode is wel de bezettingstijd geweest. In 1943 werd op last van de Höhere ss und Polizeiführer een bewakingsdienst tegen sabotage opgericht voor de bewaking van voor de bezetter belangrijke objecten zoals bevolkingsregister en distributiekantoren. Op 29 januari 1944 werd de N.S.B.-burgemeester Van Dulst geïnstalleerd. De installatie vond plaats in het gemeentehuis van Sleeuwijk. De ambtenaren werden verplicht de installatie bij te wonen. De beide zittende wethouders weigerden deel te nemen aan de plechtigheid en de burgemeester bij te staan in het besturen van de gemeente. Na enkele correspondentie werden beiden ontslagen en vervangen door N.S.B.-gezinden. 8)
De na de oorlog uitgevoerde zuivering van het sekretariepersoneel resulteerde in het ontslag van de gemeentesekretaris. 9)
Werd het zuiden van de provincie Noord-Brabant in de laatste maanden van 1944 bevrijd, het Land van Heusden en Altena moest nog tot 5 mei 1945 wachten. De strategische ligging van het gebied veroorzaakte dat de bezetter stand kon houden. Zelfs is geprobeerd van hieruit het Ardennenoffensief te starten. In de voor de bezetter ontoegankelijke Biesbosch was steeds een kleine verzetsgroep actief, welke zelfs krijgsgevangenen maakte. De gemeente De Werken c.a. werd in 1950 om administratieve redenen met de gemeente Werkendam samengevoegd.
Noten:
1) Archief waterschap Oudland van Altena voorlopig inventarisnummer 039.
2) H.G.A. Obreen, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot het einde van het Hollandsche huis deel II nummer 134.
3) V. Barbier, Historie de l'abbaye de Floreffe de l'ordre de Prémontré, II nummer 54.
4) S.J. Fochema Andreae, studiën over waterschapsgeschiedenis.
5) A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek.
6) I. Trition, Tegenwoordige Staat.
7) Registratuur Archief De Werken en Sleeuwijk, inventarisnummers 237-247.
8) Registratuur Archief De Werken en Sleeuwijk, inventarisnummer 206.
9) Registratuur Archief De Werken en Sleeuwijk, inventarisnummer 214.
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
2. Inhoud en structuur van het archief
2.1. Verantwoording van de bewerking
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Beperkingen aan het gebruik
3.3. Citeerinstructie
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
4. Bijlagen
4.1. Index op persoonsnamen
4.2. Concordans
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
(1883)1930-1950(1968)
Titel:
Gemeentebestuur, De Werken en Sleeuwijk
Beschrijving:
Inventaris van het archief van het gemeentebestuur van De Werken en Sleeuwijk
Archieftitel:
Gemeentebestuur, De Werken en Sleeuwijk
Huidige gemeente:
Altena
Auteur inventaris:
Herma Muller - de Bruyn, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Jaar van inventarisatie:
1981
Inhoud/samenvatting:
Archiefstukken betreffende het bestuur van de huishouding van de gemeente op basis van diverse bestuursreglementen en de Gemeentewet, waarbij administratief-bestuurlijke bevoegdheden werden toegekend om genoemde taak uit te oefenen (uitvaardiging van verordeningen en uitvoering van besluiten van hogere organen).
Auteur:
Herma Muller - de Bruyn, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
2,88 m
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Raadplegen:
De financiële stukken uit dit archief staan in een extern depot
Categorie:
laatste wijziging 17-08-2019
370 beschreven archiefstukken
