Uw zoekacties: Een film rondom het 875-jarig bestaan van Diepenheim, met be... Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen

005 Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen ( Gemeente Veenendaal )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Naar boven om te zoeken
005   Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen
Inventaris
1. Organisatie
1.1. Ordonnanties en rechten
1.2. Notulen
16-41 Veenregisters, 1546-1854
16 1546 apr. 27-1560 aug. 11
005 Veenraadschap der Geldersche en Stichtsche Veenen
Inventaris
1. Organisatie
1.2. Notulen

16-41 Veenregisters, 1546-1854
16
1546 apr. 27-1560 aug. 11
NB:
Deze band bevat de oorspronkelijke delen I t/m VI.
Folio 280-315v is gelijk aan 317-353v.
Transcriptie van de delen 1 (1546-1549), 2 (1550-1553) en 3 (1553-1554) door C. van Silfhout-van Ravenswaaij, z.j.
Oude Orde:
14 I t/m VI
Organisatie: Gemeente Veenendaal
laatste wijziging 28-08-2023
12-3-1545: folio 361
Copie
Kaerle bij der gratie Goodts, Roomsche keyser, altijt vemeerder 's rijcx, etc. Alle den ghenen die dese jegenwoirdige sullen sien saluyt. Alsoe wij onnen te weeten die wairde ende gestalte van sekere
veenen ons als erffheere 's lands van Utrecht toebehorende ende competerende in den kerspele van Reenen in twee percelen gelegen neffens den veenen in Ameronge ende andere ons furstendoms Gelre, dairvan in lange
jaeren luttell off geen profijten gecommen is, ende off men deselve nyet tot meerder weerden soude moegen
brengen, gecommitteert hebben gehadt enige commissarysen om deselve venen te besichtigen ende neerstege inspectie ende inquisitie te doen off men sekere vaert ende Grifte voortijts in den jaere XIIIIC LXXIIII / LXXV / LXXVI / LXXVII / LXXVIII / LXXIX / LXXX / ende LXXXI / bij wijlen Biscop Davidt mit hulpe der veengenoten in den Renensche veenen begost, nyet en zoude moegen repareren ende voorts volmaken ende trecken tot an onsen veenen voirseid omme den turff van denselven mit scouwen ofte andere scepen te moegen brengen in den Rijn ende alsoe 't meeste profijt dairmede te doen sonder yemant anders te bescadigen hoe vele 'tselve costen zoude, ende oft andere veengenoten dair beneffens, totten selven costen nyet en souden willen contribueren, ende dat bij denselven commissaryssen ons scriftelick weder overgebracht is dat men de voirseide oude bisscop Davidts Grifte ende vaert well sall moegen repareeren ende voerts volmaken ende trecken nyet alleen tot in onsen Renensche
12-3-1545: folio 361v
venen voirseid mer oeck doer den Gelressche Maenre Witte ende beyde Hoever Veenen tot an den Zwerten Eeder Veenen excluz, ende bovendien doer andere geadverteert worden dat 't meestedeell van den geerffden ende veengenoten soe well in den voirseide Renenschen als Gelreschen veenen getroost ende gewogen zijn den cost dairtoe nootlick bij hemselven elcks nae advenant op te bringen ende schieten, sonder ons ofte onsen voirseide veene in den gerechte van Reenen enichsins dairmede te belasten oft beswaeren ende dair beneffens ons sekere recognitie te doen van elcker scouwe ofte schuyte turffs die men doer deselve Grifte (als die volmaict sall zijn) uten veenen voirseid in den Rijn voeren sall. Soe ist dat wij aanmerckende 't groote proffijt dat van den selven veenen comen sall, ende dat veel van onsen ondersaten in den omleggende landen mit denselven veenen lange jaere van brande onderhouden sullen moegen worden, ende all voere hierop gehadt 't advuys van onsen cancellier ende raden in den lande van Gelre, van den eersten ende anderen van onsen rade provincie tot Utrecht, ende daernae oeck van onsen zeer lieve ende beminde zuster die coninginne douaigiere van Hongarien van Bohemen etc., voer ons regente ende gouvernante in onsen lande van herwaerts over ende vandien van onsen rade ende financien in desen onsen Nederlanden neffens haer wesende, denselffden geerffden in den Renenschen ende Gelresschen veenen geoctroyeert, geaccordeert ende belieft hebben octroeyeren, accorderen ende believen bij desen
12-3-1545: folio 362
dat zij terstont oft als 't hem yerst gelegen zall zijn bij hemselven tot costen van haeren veenen alleen, sonder onsen voirseide veenen enichsins dairmede te belasten oft beswaeren de oude Grifte bij bisscop Davidt begonst sullen moegen repareren, reynigen ende voerts mit nyeuwe delvinge volmaken en trecken tot in den uuterste percele van onsen voirseide veenen gelegen in den bedrive van Reenen an die eene ende Utrechtsche sijde, ende tot an den zwerten Eeder veenen an de andere Gelresche zijde exclusive, ende die bestadinge vandien te doen in presentibus van eennen van den commissarissen hiernae genoeten in sulcker vougen dat die oude Grifte ten lancksten bynnen den toecomende jaer XLVII [1547] gerepareert ende geruymt zij, ende die nyewe Grifte als voeren volmaict ende opgelevert bynnen den tijt van seven jaeren naer date van desen ten langsten behoudelick ende mit expresse conditie dat zij gehouden zullen zijn die reparatie ende volmakinge der Griften soe well an de Renensche sijde tot in onsen veenen als an die Gelressche sijde, gelijck te bestaden, volmaken ende te voltrecken dat zij oeck boven 't guent voirseid is, die Grifte ende vaert volmaict zijnde, gehouden zullen zijn ons, onsen erven ende nacomelinge bij maniere van recognitie te betalen van elcken scouwe ofte schepe turffs 't sij oort ofte lanck houdende een hont turffs die uuyt den voirseide veenen door die Gribbe in den Rijn
12-3-1545: folio 362v
gebrocht sal worden, een oort stuivers makende twaelff mijten vlaems zondermeer. Ende soe wij bericht worden, dat enige van onsen ondersaten, geerffden in den broecken oft weylanden in den gerichten van Reenen ende Wageninge beducht zijn doer de volmakinge van den voirseid Griften ende vaert, tot in onsen utersten Renenschen veenen ende an den zwerte Eeder Gelressche veenen mit meer waters overvallen te worden, dan zij tot noch toe geweest zijn, ende omme dairinne te voirsien, hebben wij geordonneert ende ordonneren bij desen dat die voirseide gemeyne veengenoten die van desen onsen octroeye ende beliefte sullen willen genieten gehouden zullen zijn in de voirseid Grifte soevele goede stercke scuttingen oft verlaten te stellen dat 't watere van den hogen veenen den voirseid van Reenen ende Wageningen, nyet meer en overvalle oft bescadige dan 't tot noch toe gedaen heeft. Dat die veengenoten die dieselve Grifte ende vaert sullen willen becostigen ende gebruycken, gehouden zullen zijn den veendijck an de Renensche ende westzijde der Griften gelegen die nu eensdeels vervallen ende verlaten is tot behoirlicke hoochden ende breyde te repareren ende onderhouden, soelange zij dien te voete ende met peerden om den turffscepe op ende aff te trecken, sullen willen gebruycken ende dat sonder coste van den lantgenoten 't welck zij sullen moegen doen, ende die aerde
12-3-1545: folio 363
dairtoe nootlick nemen ther minsten scade ende naester gelegentheyt, mits betalende die airde tot schieringe vanden gerechte aldair. Ende oft denselven dijck bij enigen aengevoert ende geocupeert waere, dat zij dien sullen mogen anvaerden affgraven, ruymen ende weder toemaken also van outs geweest is, nyet jegenstaende enige contradictie oft wederseggen ter contrarien, insgelijcx want oeck schijnt, dat een seker polderken lants genoemt die Nedernoede, gelegen onder Reenen nyet genoechsaem bekaed is, om te moegen scutten 't water dat van buiten veenen mitten turffscouwen affgebracht sall mogen worden, ende om oock dairinne te voersien dat die veengenoten oick gehouden zullen zijn dieselve kade voer eens repareren ende op te maken, in genouchsamer hoochten ende state sonder coste van den geërffden in 'tselve polderken, die alsdan deselve kade eens soe opgemaict sijnde sonder coste van den veengenoten voerts ten ewygen dagen onderhouden zullen. Ende oft boven 't gundt voirseid is, die lantgenoten van Wageninge ende Renen bij den watere dat naer die volmakinge der Griften meer offcomen zoude moegen dan voortijts gedaen heeft sonder haer selffs versuym, negligende ofte scult tot enigentijt merckelick bescadicht worden, dat indien gevalle die veengenoten de voirseide Grifte
12-3-1545: folio 363v
becosticht hebbende oeck gehouden zullen zijn den lantgenoeten van Reenen ende Wageningen bij den watere als voeren bescadicht wesende, alle scade ende hynder bij haer selffs versuym nyet toecomende, op te rechten ende betalen. Ende dat die lantgenoten ingevall als vooren den personen en scepen den turff nederbrengende mit den turff ende veenen dairvoiren sullen moegen arresteeren, anspreecken ende vervolgen voer enich van onsen raden 't sij in Gelrelant oft tot Utrecht oft mitten lantrechte daer 't den clagers believen ende dat behoeren zall. Item ten eynde die voirseide Grifte eenen voortganck hebbe ende byden onwilligen nyt belet oft verachtert werde. Dat oeck die gewillige tot der contributien van desen octroeye ende der Griften in't gebruyck der Griften nyet belet ende verachtert werden. Soe hebben wij oeck geordonneert ende gestatueert, ordonneren ende statueren bij desen dat omme deselve Grifte te voltrecken men sall mogen graven doer de veenen soewell van den gheenen die dese Grifte gebruycken sullen als van den onwilligen oft deese nyt en sullen willen gebruycken ende op den selven veenen neffens der Griften leggen sulke dijcken ende weegen als van node sullen zijn om die veenen ende oer Griften ten meesten oirbaer te gebruycken ende dat mits bij den gemeenen veengenoten betalende den eygenaren wyens veenen tot der Griften van wegen ende dijcken doergraven ende geëmploeyert
12-3-1545: folio 364
sullen worden nae advenant dat een mergen veens mitten gronde voir den lesten april toecomende ende dairvoiren gegolden sall hebben sonder meer. Ende van gelijcken ofte enighen van den gewilligen veengenoten van node waere om mit 't sijnen torff in der Grifte te commen, doorganck te hebben doer eens anders veen ofte land, dat hij 'tselve sall moegen doergraeven, mits betalende 't veen ende den gront sulxc als 'tselve in der tijt van der doergravinge, waerdich zall zijn, oft dat soude moegen gelden. Voerts omme te voorsien dat de Grifte volmaict sijnde mit allen haren aenhanck behoufte ende gevolge, mitsgaders dit tegenwoirdige octroey soe tot orbair van den veengenoten als tot versekertheyt van den lantgenoten van Renen ende Wageningen, then ewygen dagen onderhouden mach werden, hebben wij geordonneert ende gecommitteert, ordonneren ende committeren bij desen, meesters Adriaen Nicolay, rait in den lande van Gelre ende Willem van Diemen, rait in den lande van Utrecht, tot gelegenen tijden bij edicte oft anders te convoceren allen den lantgenoten ende veengenoten van beyden zijden, dien dese saick enichsins aengaen mach ende mit denselven gesamderhant te ramen ende concipieren sulke ordonnantie van schouwe ende andere als zij bevynden zullen ten effecte van 't gundt voirseid is nootlick te zijn ende te dienen, ende 'tselve
12-3-1545: folio 364v
concept ons over te scheynden omme te approberen ende auctoriseren nae gelegentheyt ende eyssche der saecke. Ende then eynde alle veengenoten ende andere dient noot zij, van desen onsen octroeye ende believen geadverteert moegen zijn die costen gedaen om quarte ende descriptie van den plaetsen te maicken tot instructie van den saicken, ende oick omme die voirseide reparatie ende volmakinge der griften mit desen octroeye ende anderssins als voeren t'doen ende vervolgen bij den gheenen die die Grifte sullen begeren te gebruycken gelijck ende egalicken gedrage moegen werden. Ende oick nyemant van den veengenoten 't gebruyck der Griften sonder sijnen wete benomen zij. Soe hebben wij geordonneert ende ordonneren bij desen dat dit ons octroey ende believen voer halff meye toecomende in onsen steden van Aernhem, Waegeningen, Herderwijck, in den kercken der dorpen tot Ede, Bennekom, Bernevelt ende Renckom in Gelrelant, ende Utrecht, Ammersfoert, Reenen, Wijck ende Amerongen in den lande van Utrecht op behoirlicken tijden ende plaetsen openbairlicken verkundicht ende gepubliceert sal worden. Ende onder andere well expresselick dat alle dieghene die van denselven onsen octroeye ende der Griften voerseide sullen willen genieten gehouden zullen zijn voer Sinte Jansmisse XXIIIIen juny eerstcomende te commen vercleeren, dat zij 't voirseide
12-3-1545: folio 365
octroey ende der Griften begeerde te genyeten ende gewillich zijn totten costen vandien te contribueren mit hoevele morgen ende wair die gelegen zijn, ten weeten die veengenoten in den lande van Gelre woenachtich voer den voirseide meester Adriaen Nicolai, ende die veengenoten woenende in den lande van Utrecht voir meester Willem van Diemen voirnoemd, die wij dairtoe gecommitteert hebben ende committeren bij desen, up peyne dat denselven tijt overstreecken sijnde, deghene die in gebreke zullen zijn, deselve verclaringe te doen ende hair anparte van den costen t' betalen van desen onsen octroey noch de voirseide Grifte ende vaert nyet en zullen moegen genieten noch gebruycken, dan mits betalende 't dobbell van soe vele als die goetwillige ende geobtempereert hebbende dair voeren uutgeleyt ende verschoten sullen hebben elck nae advenant van sijnen veenen. Ende dit voer Sint Jansmisse XXIIIIe juny XVCXLVII dairan volgende, excluiz welcken dach overstreecken zijnde, dat nyemant van dengheenen die alsdan noch sulcke verclaringe als boven nyet gedaen hadde, bynnen den tijt van XXV jaere dairnae volgende toegelaten zall moegen
12-3-1545: folio 365v
worden om de voirseide Grifte te gebruycken, noch oick naer de voirseide XXV jaeren dan bij expres consent ende octroeye van ons, onsen erven ende nacomelingen, ende mits betalende als voeren den gewilligen veengenoeten 't dubbell van den costen die zij om desen octroeye ende der Griften voirseid gedaen zullen hebben nae advenant van den quantiteyt ende qualiteyt van haeren veenen. Ontbieden dairomme ende bevelen onsen lieven ende getruwen die hooft presidenten ende luyden van onsen secreeten ende groten raden, stadthouder ende canceler ende luyden van onsen rade in Gelrelant, stadhouder die eerste ende andere van onsen rade t'Utrecht ende allen anderen onsen rechteren, justiciëren officieren ende ondersaten dien dit aengaen zall, dat zij den voirseide geërffden in den Renenschen ende Gelderschen venen, doen laten ende gedogen van dese onsen jegenwoirdige gratie, accordt ende octroeye in der vuegen ende opte conditien boven verhaelt, rustelick vredelick ende volcomelick genieten ende gebruycken sonder hem te doene noch te laten geschien enich hynder, letsell oft moeyenisse ter contrarien, want ons alsoe gelieft, nyet tegenstaende enyge ordonnantie restriuctien, geboden oft verboden ter contrarien. Des t' oerkonden soe hebben wij onsen zegell hieraen
12-3-1545: folio 366
doen hangen. Gegeven in onse stadt van Bruessele den XIIe dach van meerte in 't jair ons heeren duysent vijffhondert ende vijff ende veertich van onsen keyserrijcke 't XXVIIe ende van onsen rijcken van Castillien ende anderen 't XXXe . Op te ploeye stont gescrijven aldus bij den keyser, de coning, regenten etc., den grave Van Lalaing hooft, meesters Nycasis Claessoene, ende Peter Boysot, gecommitteerde van de finantiën ende anderen jegenwoirdich. Onderteyckent Verreyken /(marge:) Ende was besegelt mit een groot root uuthangende zegel in dubbelden stette/ Op te rugge van de placate stondt gescreven: Die hooffden Tresorier-Generael ende gecommitteerde van den demainen ende finantiën ons heeren des keysers consenteren soe veere in hen is, dat d' inhouden in 't witte van desen werde gefurniert ende volbracht, in alder
vuegen ende manieren als sijne majesteit dat wilt ende beveelt bij denselven sijnen brieven gedaen te worden gescrijven onder die hantteyckenen van deselve hoofden, Tresorier-Generael ende gecommitteerde den XXIXen dach van meerte vijfthienhondert vijvenveertich [1545] voer paschen. Onderteykent: De Lalaing, N. Claissoine, P. Boisot

folio 366v-367v Leeg
27-4-1546: folio 368
Copie
Up huden den XXVIIen aprilis anno XVCzessendeveertich, zijn vergadert in der abdijen van Sinte Pouwels t' Utrecht sekere veengenoten, soe geërffden in den Gelresschen als in den Renenschen veenen, ende sijn veraccordeert als hiernae volcht. In den eersten zijn zij eendrachtelick overcomen om die Grifte te doen maken ende voltrecken nae vermoegen des octroeys der Keyserlijke Majesteyt, in datum den XIIen marty anno XLV allwair 't oeck bij alsoe datter geen meer veengenoten hem goitwillich en verclairden totter Grifte ende aencleven van dien dan zij alleen die hieronder gescreven staen. Ende om 'tselve terstont te begynnen, hebben zij veengenoten voirseide gecommitteert ende committeren bij desen den edelen, gestrengen, erentfesten ende vromen, den eerbaere voirsienige ende wijse heeren Johan van Culenborch, ritter, heer tot Rijnswoude etc., Ffrans van Nijenrode ende Johan van Kuyck Anthonisz ende 't meerderdeell van hem cum potestate substituendi, omme uut hoirre alre naem ende van hoirre wegen, dieselffde Grifte mit alle zijn toebehoeren te doen bestaden ofte doen maken achtervolgende seeckere bestecken die dairoff gemaict moegen weesen, ofte tot hoerre gecommitteerden voirseid goitduncken ende believen dair noch vorder off gemaict sullen werden. Belovende all 't gundt bij den voirnoemde gecommitteerden ende hoeren substituten in der qualite in der saicke voirseid gehandelt ofte gedaen sall werden, 't selffde voer hoer, hoeren erffgenamen ende nacomelingen vast, stade ende onverbreckelick te houden,
27-4-1546: VERVOLG.

nae te gaen ende te voldoen. Mede alle alsulke penningen als tottie contributie van dien, 't sij bij provisie ofte anders bij den voirnoemde gecommitteerden in der qualite als voer uutgeseth sullen worden, beloven dieselve veengenoten hieronder gescreven te betalen op alsulke dagen ende termijnen als dairtoe in besondert van den gecommitteerden geprefigeert sullen werden, elck nae quantiteyt sijnre roeden ofte mergentale, sonder enige contradictie ofte wederseggen. Bij alsoe dat den ontfanger, die bij den gecommitteerden voirseid dairtoe genomineert sall worden, gehouden zall zijn goede rekeninge ende reliqua te doen. Oeck geloven die veengenoten voirseid t'samentlick ende elck bysonder, soe wye van hemluyden bij den gecommitteerden voerseide tot enige saicken der Griften
27-4-1546: folio 368v
voirseid aengaende voerts gedeputeert ofte gecommitteert worden sullen, dat hem dair nyemants onwillich in sall laeten
vynden, mer dat selve eernstelick ende getruwelick te vorderen als 't behoeren sall. Ende hoewen enige van onsen ondergescrijven personen dair nijet present geweest en zijn, dair dit tegenwoirdige accort bij den presenten
gesloten is, houden nochtans 'tselve accort in alsulken weerden, off wij dair tegenwoirdich geweest waeren, ratificerende ende approberende mitsdesen 'tselve nae zijn forme ende inhouden. Ende tot approbatie ende ratificatie van all 'tgheen voirseid is, soe hebben wij, veengenoten onderscreven, verbonden ende verbynden mitsdesen onse personen ende goederen soe waer die gelegen zijn ende bevonden sellen moegen werden tot heerlicke ende reale executie van allen hoven ende gerechten, renunchiërende van allen gratiën, privilegiën, exceptiën, defensiën,
rechten ende costumen ter contrarie. Ende was onderteyckent bij desen nae bescreven personen. Alsse Johan van Culenborch, Ffrans van Nijenroede, Johan van Cuijck Antonisz, Ffloris Foeyt,
Beernt Proeijs, Jan Roeck, Peter Paeu Hubertsz, Cornelis van Leeuwen, Cornelis Thijn, Bruninck van Cuijck, Jacob Lam, Jan Boll, Hermen de Jong, Robbert Reijersz, Lodewijck van Kouwenhoven, Jan Bogert, Jan van Leeuwen Aertsz, vervangende hierin mede Jacob die Eedel, Dirck van Breevelt, Jan IJsbrantsz. Focx, Jacob van Boesichem, Frans Bogert, Mechtelt meester Gijsberts weduwe, Cornelis Sas, Adriaen Cornelisz vervangende zijn broeder ende zusters, Jacob Gramaye, Gerrijt Pott, Gijsbert van der Voort.
17-5-1546: folio 369-369v Leeg

folio 370
Opten XVIIen in meye anno XVCXLVI
soe hebben die gecommitteerden van den
Gelressche ende Renensche veengenoten
bynnen Utrecht woenende welke veraccordeert zijn omme bisscop Davidts Grifte te volmaken namentlicke heer Johan van Culenborch, ritter heere tot Rijnswoude etc., Ffrans van Nijenrode ende Johan van Kuijck Anthonisz, bevolen Gijsbert van der Voort, een mede veengenoet omme tegens morgen die samentlicke veengenoten voergenoemd te doen komen ten huse van Ffrans van Nyenrode voirseid, omme mit malkanderen te verspreken, 't gene datter dienlicken waere vandoen omme te komen tot perfectie der voirseide Grifte.
18-5-1546: Op huden den XVIIIen in meye anno XVCXLVI soe zijn ten huse van Ffrans van Nijenrode vergadert geweest, die Gelressche ende Renensche veengenoten bynnen Utrecht woenende ende veraccordeert zijn omme bisscop Davidts Grifte te volmaken naedat zijn doer ontheet van hoerluyden commissariën 'sdaichs dair te voeren, dair toe gevoceert ende geladen waeren, bij den welcken dat veraccordeert ende overcomen is 't ghene hier nae bescreven staet

folio 370v
in den yersten, alse dat omme te bevrijen den gecommitteerden ende camerair van alsulcke borchtochte als zijluyden in't bestaden van die Grifte ende aencleven van dien den aennemers van't verdiepen ende houtwerck etc., doen zellen dat zij tot ontlastinge van den gecommitteerden
borchtochte als voirseide te vreden zijn op te brengen, drie gulden op elcke mergen paert, paerts gelijck in handen van den camerair bij den gecommitteerden dairtoe genomineert voer en saterdach den XXIIen may naestkommende mits mede leverende in gescrifte die quote van zijn veen bij specificatie wair die gelegen zijn. Ende dit all achtervolgende vergaende macht ende submissie, den gecommitteerden gedaen onder hoere hantscriften in datum den XXVIIen aprilis lestleden.

Well verstaende dat die geerffden in den Renensche veenen opbrengen ende betalen sellen nae advenant van die breete der roeden te midveen gerekent
voer een mergen ofte twee mouwer slaechs voer een roede, gerekent vermoegens hoere brieven bij provisie ter tijt toe breders dairoff gedaen sall worden,
18-5-1546: VERVOLG.

folio 371
bevonden worden dan hij nu aengebrocht ende betaelt hadde, sal men hem van 'tselfde als dat gevalt, zijn verscoten gelt bij den camerair wederom geven.

Voerts soe is overcomen dat van nu voortaen alsmen enige vergaderinge te doen heeft, ende een yegelick der veengenoten tot sijnen huse die wete gedaen is, om bij te komen mit intimatie van 't gene dair men op vergaderen zall. Dat in sulken gevalle, dieghenne die nyet en quamen, zijn stemme verliesen zall, ende dat men all even well voert gaen ende concludeeren zell in alle schijn off hij dair tegenwoirdich waere.
22-5-1546: folio 371v
Den XXIIen meye anno XVCXLVI zijn bij den commissarien voergenoemd gedeputeert ende gescict, omme den XXIIIen in mey des morgens nae VII uren
mede te weesen bij den voirseide commissarien, ten huse van meester Willem van Diemen rait in den hove van Utrecht bij de bestadinge van de raeygruppelen der nyeuwer Griften in de Gelressche ende Renensche veenen gelegen bij Reenen. Ende voerts omme nae den eeten omtrent één uren mede te reysende mit mijnen heeren meester Willem van Diemen ende den commissarien nae Reenen bij de bestadinge van de reparatie van bisschop Davidts Grifte, dijckagien ende ruggingen
vermoegens die bestecken dairvan uutgescrijven ende uuthangen. Te wetende Jacob Lam, Floris Foeyt, Cornelis Thijn, Jan van Leeuwen, Jan Roeck,
ende Bruyn van Kuijck.
23-5-1546: Op huden den XXIIIen in meye anno XVCXLVI nae VIII uren in presentie van mijne heer meester Willem van Diemen, Keyserlijke Majesteit rait in den hove van Utrecht mitsgaders den commisssarien ende gedeputeerden voergeroerd, vergadert wesende in 't huys Then Hert
then woenstede van meester Willem voirseid, soe is die makinge van die raeygruppelen der nyeuwer Griften in die Gelressche ende Renensche veenen

folio 372
openbairlicken opgeslegen nae vermoegen sekere ordonnantie die dair van opelicken voergelesen worde inhoudende als hier naebescrijven is ende luydende aldus.

Men will bestaden die makinge van die raey-
gruppelen der nyeuwer Griften in die Gelressche
ende Renensche veenen, gelegen bij Reenen
beghynnende die eene uut die oude bisscop Davidts
Grifte, tot in die Keyselijke Majesteits groete veenen aen die
Renensche zijde, lanck omtrent IIICXXX roeyen
soedat nu offgeteykent ende gebaect staet.

Ende die andere beghynnende als voirseide streckende
tot aen die Zwerte Edervenen toe aen die
Gelressche zijde lanck omtrent VICXV roeden.

Ende men sel slaen die dwersgruppelen op
twee roeden ende quartier, ende tusschen
beyden noch een gruppell ten eynden uut
alle die dwersgruppelen lanck wesende V roeden
ten beyden zijden.
Ende alle dese gruppelen sellen weesen een elle
wijt, ende een elle diep.
Well verstaende dat men die dwersgruppelen aende
Gelresschen zijde nyet veerder maken en zell
dan men hem wijsen zell, in't van noede is
mitten eersten.
23-5-1546: VERVOLG.

folio 372v
Ende dieghene die dit aennemen zell, zell goede borch stellen om dit voirseide te maken eer hij gelt ontfangen zell. Ende zij sellen dit voirseide werck van stonden aen eerstdaechs begynnen ende hebben in elcke Grifte ses mannen, nyet myn dan well meer, ofte indien zij gheen borge te stellen hebben, sellen die eerste ende die ander de weeck mer halff gelt boeren ende ontfangen. Ende 't werck opgemaict zijnde sellen dan hoere volle gelt boeren ende ontfangen, ende beginnen in't lest van dese weeck.

Op welcker ordonnantie voirseide soe is't hoe dat eenen Meeus Jacobsz woenende in Thienhoven den slach gegeven is te wetende alse dat hij hebben zell van elcke roede een oert stuivers ende twee doeijchgens. Actum anno die they logijse ofte woenste ende in presentie als voirseide staet.

Tenselven dage, tijde ende plaetse heeft meester Dirck Zass (naedat hem van etzlicke veengenoten geseyt mocht wesen van de materie hier voeren gedaen ende verhaelt) dair mede hem bijgevoucht, ende mitte andere veengenoten dier tijt dair present weesende geassisteert.
24-5-1546: folio 373-373v Leeg
folio 374
Des manendages den XXIIIIen may anno XLVI meester Wilem van Diemen, Keyserlijke Majesteyt raid inden hove van Utrecht mitsgaders die commissarien ende gedeputeerden voergeroert, wesende in de Grebbe bij Reenen op te bestadinge van de reparatie van bisscop Davidts Grifte, dijckagien mitsgaders die bruggingen aen de scuttingen allet vermoegens die bestecken die daervan gemaict ende uutgehangen waeren geweest. En heeft die bestadinge van de reparatie der Griften ende dijckagien voirgaande geenen voertganck gehadt. Dan die bestadinge van de bruggingen ende scuttingen vermoegens 't besteck dat dairvan gemaict is geweest heeft eenen voertganck gehadt soe dat 'tselfde aengenomen heeft eenen Meerten Petersz, borge 't Uytrecht, die daervan acte voer den Hove van Utrecht gepasseert heeft mit sijnen borge in welcke acte 't besteck voirgaande geinsereert is, ende is luydende als naebescrijven.
24-5-1546: Up huyden compareerden Hove van Utrecht Meerten Petersz, borger t'Uytrecht als principael ende Johan Louffsz oick aldair als borge ende mede principaell ende hebben aldair gesamentlicken ende elcx een voerall tot behoeff van den gemeenen geerffden van den Reenensche ende Geldersche veenen bekent ende verclaert aengenomen t' hebben sekere besteck van houtwerk dienende in huerluyder

folio 374v
veengrifte ende dat op voirwairden ende manieren als hiernae bescreven ende verclaert staet. Van die bruggge over die Renensche weteringe, in den eersten sal men een brug maken die men leggen zall omtrent boven /(marge:) nota bene/ die Grebbe inwarts dair die weteringe uuytloept ende sall zijn lanck twaelff voeten ende breet twaelff voeten, item aen elcke zijde van dese brug sullen weesen vier palen, elcke pael salll weesen thien duym viercants, ende die lengte nae den eysch. Item op elcke zijde van dese brug sall leggen een hooft elcx twaelff voeten lanck ende dick wesende thien ende elff duymen. Item op dese brug sullen leggen vijff ribben, elcke ribbe twaelff voeten lanck ende seven duym viercants. Item die plancken op te brug sullen wesen dick twee duym. Item op te brug sullen weesen twee strijcklijsten zeven duym viercants duergehoert. Item twee sloothouter, twaelff voeten lanck ende twaelff duym viercant doergehoert.
Van die scuttingen. Item men sall maecken een scuttinge die men leggen zall voir in 't rietboert, recht boven 't sluysken van de cleyne Leijgraft. in manieren als hiernae volcht. In den eersten twee scutstijlen elck lanck zeventhien voeten breet zesthien duym ende dick veerthien duym. Item aen ditselfde scut twee werffbalcken elck lanck zeventhien voet ende twaelff duym. in't viercant. Item noch twee werffbalcken die in den gront leggen sullen elck lanck zeventhien voeten, breet acht duym, dick vijf duym.
24-5-1546: VERVOLG.

folio 375
Item aen 'tselve scut een wyntaes, ende dat een voet viercant, ende dair een balck onder breet zijnde VIII duymen ende dick vijff dumen. Item in dit scut een solder in den gront lanck zesthien voeten mittet gheine daertoe behoert. Item in de wangen van dit selfde scut acht stijlen, dick acht ende negen duym. Item die wangen sal men van afteren opschoyen ende oeck van bynnen. Item den dorpell in den gront sall breet weesen zesthien duym ende dick een voet. Item onder den dorpell een waterplanck breet twee voeten. Item in dat wyntaes drie sceyen elck dick vier duym in't viercant. Ende dair noch een besteck onder dairmen 't mede sluyten zall. Item dit scut sall tusschen stijlen wijt weesen vier VIII voeten. Item aen dit scut sullen weesen vier vloegels elcke vloegell lanck twyntich voeten, ende aen elcke vloegel vier scheypalen, elcke paell voerseid acht ende negen duymen dick ende die lengte nae den eysch. Item op elcke vloegell een werffbalck lanck twyntich voeten, dick negen ende thien duym ende dat bynnen ende buten op te schoeyen. Item aen elcke vloegell een ancker, den ancker dick wesende sess duym in't viercant ende lanck veerthien voeten ende bij elcken ancker een anckerpaell ende seven duym in't viercant, lanck twaelff voeten. Item noch eenen scutdoer breet weesende vijff voeten ende dick twee duym. Item allen anderen plancken die aen 'tselve werck weesen sullen, geen uytgesondert, sullen weesen seven uutten voet. Insgeljcx sal men dat anderde
24-5-1546: VERVOLG.

folio 375v
schut maken omtrent die Pickarsgrave, omtrent dair den ouden bodem leyt in alle manieren als voirseid. Ende oeck dat derde schut boven aen die Santfoort dair den ouden bodem leyt in allen manieren als voirseid uutgesondert dat men aen dit derde schut die vloegelen streckende nae die brugge ter Grebbe waert nyet langer maken zall dan thyen voeten. Van die brugge die men aen de Santfoert maken sall die brugge aende Santfoert sall weesen lanck twaelff voeten ende wijt thien voeten. Item aen elcke zijde van dese brug sullen weesen vier palen elcke paell dick thien duym viercants ende die lengte nae den eysch. Item op elcke zijde van dese brugge sall leggen een hoeft elck hooft lanck twaelff voeten ende dick thien off elff duymen. Item op dese brugge sullen leggen vijff ribben elcke ribbe lanck thien voeten ende seven duym vierants ende die plancken op dese brug sullen weesen twee duym dick. Item op die brug twee strijcklijsten zeven duym viercant ende dat doergehoert. Item twee sloothouter elck twaelff voeten lanck ende twaelff duym viercant ende dat doergehoert. Item aen dese brug sullen zijn twee vloegelen streckende nederwerts ter Grebben toe, elcke vloegell lanck twyntich voeten. Item aen elcke vloegel drie palen elke pale acht duym viercants, ende die lengte na den eysch. Item dese brug sall gescoeyt weesen met die vloegelen bynnen ende buyten mit goede plancken die seven utten voet. Item op elcke vloegell een werffbalck lanck twyntich voeten ende acht duym
24-5-1546: VERVOLG.

folio 376
viercant. Item aen dese brugge sullen weesen sess anckers in als elck vijff duym viercant ende lanck veertien voeten ende dair sess anckerpalen bij elcx seven duym viercants ende twaelff voeten lanck. All dit voirseide werck sal men leveren sonder roodtolm, ratelscellich off vuerich ende sonder onredelicke spyndt ende onredelicke noesten wellverstaende dat die scutstijlen ende die werffbalcken aen't viercant van den scutten zullen zij boven voorseid sonder enich spyndt. Item den aennemer sall dammen tot sijnen cost ende peryckell 't gundt die voirseide wercken aengaen zall ende die dammen weder uutwynnen soe die als die ander grifte weesen zall, ende oeck die aerde aen die vloegelen ende brugge in behoirlicker hoochte aenvullen. Item den aennemer sall bynnen acht weken 't houtwerck ter plaetsen voirseid gebrocht hebben ende 'tselve op't lant in malkanderen slopen soe dat in den gront staen sall ende dat bij den gecommitteerden der veengenoten laten besichtigen oft nae 't besteck voirseid gemaict sall zijn ende daernae bynnen veerthien dagen 't selve houtwerck setten ende dicht ende goet opleveren, ende 'tselve alsoe dicht waeren tot mertini toe naestkomende op sijnen cost ende ingevall den aennemer 'tselve werck ten dage voirseid nyet op en leverden sal men hem van elcken dage elcken termijn overgestreken sijnde corten 's daechs drie carolus gulden, ende sall oick gehouden zijn goede sufficente borge ende cautie te stellen bij dat aennemen van desen die alle metten aennemer sullen acte van condempnatie passeren voer die cancelrie van Gelre
24-5-1546: VERVOLG.

folio 376v
ofte den Hove van Utrecht dair sulcx behoiren zall, om te voldoen all 't gundt voirseid bynnen acht dagen nae dat aennemen. Ende indien zij des nyet en deden sal men 'tselve terstondt tot des aennemers coste ende scade doen opslaen ende bestaden. Item men sall den aennemer van desen betalen dat een derdendeell gereet bynnen acht dagen als zij die borgen als voeren gestelt hebben. Ende dat ander derdedeell Sint Jacob naestkomende ende dat derde, derdendeell bynnen acht dagen nae die opleveringe. Den XXIIIIen may anno XLVI hebben die gedeputeerden van den veengenoten in presentie van den beyden commissarys in de Grebbe vergadert zijnde 't houtwerck hier vooren gementioneert bestaet eenen Meerten Peetersz, burger t' Utrecht voer die somme van vierhondert vijffende twyntich Karolus gulden. Ende dat onder die conditien ende voerwaerden hier boiven begrepen. Ende omme die voirseide punten ende voirwairden als voirseide is nae te gaen ende te voldoen. Soe hebben die voirseide comparanten in den qualiteyt als voeren verobligeert ende verbonden heurluyden personen ende roerende goederen tot heerlicke ende reele executie van den hove. Ende terselvertijt onder gelijcke verbant soe beloofde Meerten Petersz voerseid den voornoemde Jan Louffsz sijn borge van allet gheen voirseid is te vrijen costeloes ende scadeloos te houden. Versouckende ten beyden zijden dairinne gecondempneert te werden gehoert welcke versoeck heeftet voirseide hoff den voornoemde comparanten in't gheen voirseid is gecondemneert ende condempneert mits desen. Actum t' Utrecht.

folio 377
den XXVIIIen may anno zessendeveertich
ende was onderteyckent Ja. de Broeckhoven.
26-5-1546: folio 377v
Op ten XXVIen in meye anno XVCXLVI , is mij, Gijsbert van der Voort vanwegen den voergenoemde gecommiteerden bevolen omme den veengenoten tegens den XXVIIen may t' 's morgens te acht uren te vergaeringen ende doen komen ten huyse van mijne heer Ffrans van Nyenrode, ter saicken omme mit malkanderen te helpen ordonneren eenen beveelhebber ende opsicht hebbende op die werckluyden ende gravers in die Grifte soe tegen en sonnendach bij dien aengenomen sullen worden die werckluyden omme en manieren 't graven te begynnen. Soe 'tselfde bij den hoep nyet aengenomen is geworden vermoegens 't besteck dat dairvan gemaict was. Oeck mede om 't rapport te hoeren van't gheen dat en manendag in die Grebbe gehandelt is ende wat daer voerts te doen zal weesen.
27-5-1546: Op ten XXVIIen dach may anno XLVI, die
veengenoten voergenoemd vergadert wesende ten huyse van mijn heeren Ffrans van Nijenrode voirseid soe ist hoe dat Jacob Lam geordonneert ende gescict is bij den gecommitteerden van den voergenoemde veengenoten omme te wesende een ordineerder des wercks van der reparatie ende continuatie van bisscop Davidts Grifte saliger memorien voergenoemd ende dat hij off ende aen reysen zall. Ende Jacob die Eedell is

folio 378
geordoneert ende gescict omme aldair gestadelicken te bliven ende 'tselve werck te dierigeeren ende die administratie te hebben van den weeckelicxe oncosten etc., sulcx als hoerluyden commissie dat breder innehout ende begrepen heeft gelijcx hiernae bescreven staet.
28-5-1546: Commissie voer Jacob Lam ende Jacob die Edel
Aftervolgende zekere commissie ons bij den veengenoten gegeven anno XVCXLVI op ten XXVIIen aprilis hebben wij gecommitteerden hieronder gescrijven voerts gesubstitueert ende substitueeren bij desen Jacob Lam ende Jacob die Eedell, omme te doen maken ende repareeren voor dese jaere die oude bisscop Davidts Grifte, zoeverre des moegelick is 't sij bij dachhueren ofte bij den roede in't groff ofte cleyn, soe hem dat totter gemeen prouffijt best duncken zall. Te weeten dat Jacob Lam als een ordonneerder deses wercks zijn zall ende reysen off ende aen. Ende Jacob die Eedell sall aldair gestadelick blijven ende dirigeren 'tselve werck ende administratie hebben van den weeckelicxe oncosten, den arbeytsluyden an te nemen ende oirloff te geven oft 'tselve bij anderen te doen doen, ende voerts sulcx te doen als dat werck eyschen zall, des sonnendaechs bynnen Reenen den arbeytsluyden bij den conterrollen in presentie ende onder die signatuer van Goesen van Lyenden secretaris tot Reenen te betalen. Ende al sulken
28-5-1546: folio 378v
arbeyders als middelertijt, bynnen die weeck aengenomen ofte oerloff gegeven sullen worden, sall Jacob die Eedel voirseid moegen aennemen ofte oerloff gevende betalen, mits dat 'tselve bij twee van den arbeyders aldair op ten naestcomende sonnendach geaffirmeert sal werden in presentie van den contrerolluerder Johan die Keijser
ende den secretaris voirseid. Oeck sall Jacob die Eedel weekelicx den aennemer van't gruppelen in der nyer Griften enige penningen op rekening moegen geven. Ende om te verhueden dat denselve nyet te veell en ontfange, sall Jacob die Eedell op te gruppelen voirseid eenen andere seynden moegen om die gruppelen (die bynnen elcke weke gemaict sullen zijn) te besichtigen, ende hem Jacob die Eedell voirseid dairvan rapport te laten doen. Ende voerts Jacob Lam ende Jacob die Eedell voirseid t'samen oft elcx bijsonder te moegen doen. Dat wij gecommitteerden als boven selff present zijnde soude moegen doen. Ende dit all bij provisie ter tijt toe den veengenoten anders believen zall. Des t'oorconde, soe hebbn wij voergeroerde gecommitteerde elcx onse gewoentlicke hantscsrift hier
onderscreven op ten XXVIIIen dach in meye anno XVCzessenveertich.
2-6-1546: folio 379
Commissie voer Jan die Keijser, contrerolleurder ende Goesen van Lienden, secretaris van Reenen omme bij de betalinge wekelicx te wesende ende die te verifieren.

Aen Johan die Keijser ende Goesen van Lyenden secretaris van Reenen Eerbaere discrete bijsondere goede vrunde, alsoe als die reparatie van bisscop Davidts Grifte (saliger memorien) welke dat bij zekere Gelressche ende Renensche veengenoten bynnen Utrecht woenende bij consent ende octroeye van de Keyserlijke Majesteit begonnen is worden onderhanden is. Soedat zijluyden veel werckluyden aldair in't werck hebbende zijn, welcke dat wekelicx geloont ende betaelt sellen moeten worden nae behoeren. Ende alsoe dan onsen camerair die de betalinge wekelicx doen zell, van node zell zijn enige te hebben in wyens presentie dieselve betalinge gesciet, die dairoff mede houde die contrerolle. Ende dairtoe noch eenen die deselve rollen verifieren ende onder hantteyckene, omme alsoe bequamelick dairvan bij den camerair op sijn rekening zijn betalinge gebleken mach worden. Soe ist dat wij gecommitteerde der voergeroerde veengenoten begeerende zijn vruntlicken mits desen, dat uwe edele believen willen des sonnendages 's morgens te beledigen dat dieselve betalinge in uwer presentie gescieden mach, soe dat dairvan die contrerolle bij u Jan de Keijser gehouden ende die verificatie ende onderteyckeninge bij u Goesen van Lienden als secretaris gescrijven ende gedaen mach worden. Alsoe dat wij opdat dit volcomelicken bij uwen edele geschiede sall

folio 379v
mogen denselven uwen edele dairtoe auctoriseeren ende sonderlinge speciaell macht ende beveelgeven mits desen ende willen 'tselve wederomme alsoe tegens uwen edele versien, ende dairvan contenteeren ende tevreden stellen dat uwe edele, onser des een benoegen hebben zellen Gode bevolen, gescrijven 't Utrecht op ten III dach in junio anno XVCXLVI. Ende was onderteyckent aldus Johan van Culenborch, Ffrans van Nijenrode, J. Kuyck Anthonisz.
19-6-1546: Op XIXen juny anno XLVI, is mij, Gijsbert van der Voert bevolen te auctoriseeren die goetwillige veengenoten doer ontheet van den gecommitteerden dat se voerseyt januari naestkomende achtervolgende den octroey van de Keyserlijke Majesteyt compareeren voer den commissarien meester Willem van Diemen, rait in den Hove van Utrecht, ende verclaere aldair hoere goetwillicheyt. Ende hem mitgoeder specificatie aenbrengen hoeren veenen van hoevele mergens, roeden ofte mouwer slaefs dat se hebben achtervolgende hoeren brieven, ende waerse gelegen zijn mits betalende hoeren quote van drie gulden op ten mergen ofte roede als andere goetwillige indienste nyet betaelt en hebben op dubbelt gelt achtervolgende den octroy voergenoemd.
5-7-1546: folio 380
Den Ven july anno XLVI, soe hebben die
gecommitteerden van den Renensche ende Gelressche veengenoten bynnen Utrecht gedeputeert, Jan Boll, ende Jan van Leeuwen Aertsz, mede veengenoten omme te reysen op te nyewe Grifte in de Renensche veenen ende aldair te besichtigen bij kennisse van zekere onpertidige werckluyden, alle
alsulke wercken ende houtwerck, als eenen Meerten Petersz van denselven gecommitteerden ende veengenoten vermoegens zeker besteck aengenomen hadde, oft dieselve Meerten
voirseid 'tselfde werck oeck alsoe gemaict hadde dat men 't soude moegen ende behoeren op te nemen als gemaict nae behoeren ende vermoegens 't besteck voirgenoemd dan nyet.
6-7-1546: Den VIen july daeran volgende soe zijn die voirgenoemde gedeputeerde Jan Boll ende Jan van Leeuwen Aertsz gereyst nae Reenen mit hem nemende Cornelis Heynricsz houtcoper ende Heynrick Tonisz van Wijck, tymmerman ter saicken voirgenoemt. Welke op te voirseid Grifte ende ter plaetsen komende dair se 't voirgenoemde werck souden besichtigen oft Meerten Petersz voirseid dieselve wercken alsoe gemaict hadde dat men 't soude moegen opnemen nae behoeren nae vermoegen 't besteck voirgenoemd

folio 380v
Ende alsoe zijluyden diertijt 'tselfde houtwerck nyet en bevonden in sulken toen ende schijn nae behoeren vermoegen 'tselfde besteck dat men dieselve wercken ter selver tijt mochte alsoe besichtigen dat men't soude hebben moegen opnemen. Soe ist dat se dairomme wederom gecomen zijn geweest, ende hebben van't gene hoer aldair wedervaerende was mijne heeren den gecommitteerden voirgenoemd hoer raport gedaen ende als hier voirseid staet.
9-7-1546: Waerdoere soe is't dat den IXen july daeran volgende uut beveell van den gecommitteerden voirgenoemde gescreven is een missyff aen Meerten Petersz voirseid dat hij mit 'tselfde houtwerck nyet voert en ginck voer der tijt hij 'tselfde houtwerck eerst liet besichtigen ende op't lant leverde allet nae uutwijsinge van't besteck dairvan gemaeict weesende etc.

Waernae soe is't dat die selve gecommitteerde verwitticht is worden dat die voirseide Meerten Petersz hem gereet gemaict hadde omme 'tselfde houtwerck op te leveren vermoegens 't besteck, ende dat zij dairomme aldair enige wilde deputeren omme 'tselfde werck te komen besichtigen oft oock waere gemaict ende gelevert vermoegens 't besteck op sijn behoeren dan nyet.
15-7-1546: folio 381
Anno XVCXLVI op ten XVen dach in julio zoe zijn nae Rijenen gereyst als dairtoe gescict wesende namentlicke Jacob Lam, Ffrans Boegert, Jan van Leeuwen Aertsz ende Gijsbert van der Voort ende dairtoe Cornelis Heijnricsz die houtcoper, ende Heijnrick Tonisz van Wijck, tymmerman ende voerts gegaen op te Grifte bij de nye wercken ende 't houtwerck, omme 'tselfde te besichtigen oft oick gemaict was ende gelevert vermoegens 't besteck op zijn behoeren dan nyet.

Welcke gescicte ende gedeputeerde voirseide comende mitte selve twee werckluyden voirseid in den yersten op te nye brugge, wesende gemaict over die Renensche weteringe omtrent boven die Grebbe inwaerts dair die weteringe uut loept, ende denselven werckluyden 't besteck van denselver bruggen gemaict wesende voergehouden ende gelesen omme bij hemluyden die mate dairop geleyt ende besichticht te worden offe oick gemaict ende gelevert was nae vermoegen 'tselver besteck.

Soe hebben dieselve werckluyden voerseid verclaert dat zij dieselve brugge bevonden dat se hoere lengte ende breete van XII voeten hadde. Item die palen van elcker zijde van desen brugge mochten passeeren.
15-7-1546: VERVOLG.

folio 381v
Item die hoefden op te bruggen waeren nae 't besteck. Item aengaende die ribben op te brugge waeren die hoer mate hadden ruym, ende oeck diese nyet en hadden doch mochten passeeren. Item die plancken op te brugge mochten passeeren. Item die strijcklijsten mochten oeck passeeren. Item die sloethouters mochten mede passeeren.

Item voertgaende dair die eerste scuttinge gemaickt ende gestelt worde voer in’t ryetboert recht boven 't sluysken van de cleyne leygraft. Ende 't besteck van 'tselfde den werckluyden voirseid voergehouden ende gelesen wesende, die de maet dairop geleyt hebben gehadt ende besien oft 't werck oick op hoer maet ende besteck aldair oick was dan nyet.

Soe hebben dieselve werckluyden voirseid verclaert als hiernae volcht. In den yersten dat die scutstijlen waeren op hoer behoeren. Item die werffbalcken hielden hoer maet twee duym over.

folio 382
Item die twee werffbalcken die in de gront. leggen zellen waeren op hoer behoeren. Item die balck onder 't wijndtaes hielt zijn maet. Item die stijlen in de wangen VIII stuck hielden hoer maet. Item die dorpell in de gront hout hoer maet. Item die vier scoeypalen in de vloegelen hielden hoer maet. Item die werffbalcken van de vloegeneln hadden hoer maet. Item die ancker palen en zagen zij nyet. Item die scutdoer en stont dair oeck nyet Item alle die plancken nyet, uutgesondert die men sach, eensdeels waeren van VII uutte voet ende eensdeels van VIII.

Item voerts comende bij 't houtwerck van de andere scuttinge, ende dieselve mede besichticht ende die maet dairop geleyt als voirseid, hebben oick dairvan verclaert ende geseyt als hiernae volcht. In den yersten dat die twee scutstijlen waeren een duym te zwaer.
15-7-1546: VERVOLG.

folio 382v
Item die twee werffbalcken hielden hoer maet ruym. Item twee wyndaesen hielden hoer maet. Item een balck onder 't wyndaes hielt hoer maet. Item XVI stijlen van de wangen hielden hoer maet ende over. Item die dorpell in den gront hielt zijn maet. Item vier vloegels werffbalcken hielden hoer maet ruym.

Item voert comende bij 't houtwerck van de brug van de Santvoert, ende datselfde mede doen besichtigen ende die maet dairop bij den werckluyden voirseid leggende als voeren hebben oick dair van verclaert ende geseyt als hiernae volcht.

In den yersten dat die IIII palen hielden hoer maet ruym. Item die vijff ribben XII voet lanck VII duym viervants hielden hoer maet. Item die stoethouters hebben hoer maet. Item die hoefden op te brug hebben hoer maet ruym een duym over.

folio 383
Item die strijcklijsten doergehoict hebben
hoer maet. Item die werffbalcken zijn op hoer maet. Item soe verclaerden dieselfde werckluyden voirseid dat zij bevonden 'tselfde houtwerck sonder onredelick spyndt nyet ratelscellich noch vuerich off roodtolmich

Voerts verclaerde Meerten Petersz mit zijn medewerckers dat zij die houteren die diertijt nyet recht well te besichtigen ende noch nyet gewrocht en waeren souden 't selver altijts op zijn maet leveren nae 't besteck als't behoerde.

In kennisse der wairheyt dat wij Cornelis
Heynricsz, houtcoper ende Heijnrick Tonisz, tymmerman voerseid dit voirgenoemde houtwerck besichticht, die maet dairop geleyt ende 'tselver bevonden hebben gelijcks hiervoeren dairvan verclairt staet. Soe hebben wij des teenen oirkonde dit elcx mit onsen hantscrift onderteykent.
Bij mij (getekend:) Cornelis Heinricksz, bij mij Heinrick Tonisz.
21-8-1546: folio 383v-384vleeg
folio 385
Op huden den XXIen in augusto anno XLVI hebben mijnheeren Johan van Culenborch, ritter heere tot Rijnswoude ende Ffrans van Nijenrode nae dat hemluyden te kennen gegeven is geweest datter noch twee scuttingen van noede waren in de Grift voirgenoemd, eer men zoude moegen vaeren, bevolen Jan van Leeuwen camerair, Jacob Lam te verboetscappen, dat hij den oirbaer dairmede doen zoude, ende die te laten maken.

Des gelijcx heeft Jan van Kuijck oick bevolen Jan van Leeuwen, omme 'tselve Jacob lam voerseid te verboetscappen.
23-8-1546: Den XXIIIen augusty anno XLVI hebben die gecommitteerde voirgenoemd alse mijnheere Ffrans van Nyenrode ende Jan van Kuyck gedeputeert ende gescict CornelisThijn ende Jacob Deell omme op mergen te wesende tot Reenen beroerende van de materie toucherende Meerten Trullen van de Bottercamp, ende voerts van der Griften te handelen van de gemeen veengenoten wegen bij de commissaryssen die ter selver saicken aldair dan mede weesen zouden
13-9-1546: folio 385v
Op ten XIIIen dach in septembri anno XLVI is overcomen bij den gecommitteerden ende etzlicke veengenoten dat men den nyen gegreven torff soude doen vercopen gelijck als 't uutgescreven is ende op te voerwaerden die men dairvan zoude maken.

folio 386
Men will vercopen omtrent IIIIC ende LX hont torffs, alsoe doe op te nyewe clove
boven bisscop Davidts Grifte in de
Renensche veenen ende dairomtrent,
vanwegen die gemeen veengenoten
contribuanten totter Griften gegraven
staet, ende denselfden torff
wil men mitte voet stoten, soe die
dair staet, sonder ander mate oft
waringe van leveringe dairoff te
doen, ende dat in manieren ende
voerwaerden hiernae beschreven.

In den eersten, soe wye desen torff coept die sall gehouden weesen denselven torff van stonden aen off te runnen, ofte doen runnen van die clove der nyewer Griften die breete van vijff roeden ten mynsten aen elcke zijde ende die selffden torff van stonden aen wechvueren ofte aen hopen ofte cloeten setten langes de veenen ende nyet over dwers, sulcx dat zij in't gruppelen ofte storten des nyewen torffs geen scade noch hynder en doen.

Item soe wye desen torff voirseid coept, sall die moegen uutvoeren ofte doen vueren doer die Grifte, tot in den Rijn soe verre hem dat alsoe belieft.

Item sall den coper gehouden weesen te betalen, die penningen die hij voer desen torff loven zall, aen twee termijnen. Alse die eerste termijne op Sinte Petersdach ad Cathedram anno XLVII nu naestkomende ende die
13-9-1546: VERVOLG.

folio 386v
ander de termijn op Sint Jansdach te midsomer daer naestvolgende ofte bynnen XIIII dagen nae elcken termijn onbegrepen.

Item soe wie den turff voirseid coept sall gehouden weesen goede souffisante borchtochte te setten, geerft bynnen 't lant van Utrecht, welcke copere ende borch gehouden zullen weesen te passeeren op heerlicke ende reale executie, acte van condempnatie voer den Hove van Utrecht, die penningen van den coep op ten termijnen voerseid te betalen, elcx een voer all. Ende dairtoe geloven desen torff bynnen III dagen nae die copinge te begynnen van't velt te rumen als voirseid is, ofte bij faulte van dies, dat men't tot hoerluden coste sell moegen doen doen, opdat men mittet gruppelen voertgaen sell moegen, onbehyndert van dien torf.

Item indien yemant desen torff coste ende geen borge en wyste te setten soe salmen terstont dien torff wederom doen opslaen ende vercopen, ende dat tot coste ende scade der geenre die den torff gecoft ende geen borge hadde weeten te setten. Ende hier stont onderscreven ende geteyckent als naebescrijven.

Item den slach van desen voirnoemde torff heeft Jacob Lam om hondert ende tweënveertich Karolusgulden op alle vorwerden voir verhaelt, borgen Cornelis van Leeuwen ende Jacob Deedel, actum tot Renen op ten XXIIen september anno XLVI, onderteyckent bij mij, Goessen van Lijenden, secretarys tot Renen.

folio 387
Dese vercoepinge is gesciet mit voergaende clockluydinge nae der gewoenten van Reenen.
11-10-1546: folio 387vleeg
folio 388
Des manendach den XIen octobris anno XLVI geweest doer ontheet ende bij weeten van mijn heere Frans van Nyenrode tot Jan ende Bruyn van Kuyck, ende denselven geladen om op morgen nae den eeten omtrent halff drien te komende te huyse van mijn heere voirseid ter saicken van de scuttingen die naderhant in de Grift van de Renensche veenen doen maken ende stellen wairen ende meer andere veengenoten. Ende ditselfde mede geinsinueert mijn heere Johan van Culenborch.
12-10-1546: Den XIIen octobris anno XLVI soe hebben die gecommitteerden voirseid gescict totter saicken van de nye scuttingen die noch naderhant in de Grift van de Renensche veenen gestelt waeren omme der werckluyden dairvan te contenteeren, Cornelis van Leeuwen ende Cornelis Thijn.

folio 388v leeg
26-10-1546: folio 389
Up huden den XXVIen octobris anno XVCXLVI die gecommitteerden mitsgaders die gemeen goetwillige veengenoten contribuanten totter Griften bij ende in die Renensche veenen aengeheven ende begonnen, ten huse van mijne heere Ffrans van Nyenrode, Keyserlijke Majesteit rait in den Hove van Utrecht geladen ende vergadert wesende. Noepende die materie van der continuatie derselver voergeroerde Griften ende anders aldaer doer tijt geopent ende te kennen gegeven, omme met malkanderen dairvan te communiceren etc. Hebben dieselve gecommitteerde ende veengenoten tot requisitie ende ernstelicke versoecke ende begeerte van Jan van Kuyck Anthonisz, overmits zijn andere noettelicke occupatie ende affairen hem dairtoe moverende ende hij oeck te kennen gaff, hem van zijnre commissie macht ende bevell, den XXXVIIen apriles lestleden van den gemeene veengenoten voergenoemd hem gegeven ontslogen ende dairvan geexonereert ende exonereren hem dairvan mits desen. Ende hebben voerts van stonden aen wederom in des selven Jan van Kuycks stede voirseid geeligeert ende gestelt eligeeren ende stellen mits desen Cornelis Thijn omme in zijn stede ende plaetse te wesende een van den drien gecommitteerden bij mijne heeren Johan van Culenborch, ritter heere tot Rijnswoude etc., ende Ffrans van Nyenrode voerseid hem constituerende ende macht gevende dieselve ende gelijcke macht als de voirseide gecommitteerden gegeven zijn geweest op ten XXVIIen dach in aprili lestleden allet nae innehout van denselver acte van commissie dairvan wesende dat innehout ende begrepen heeft

folio 389v
Hier expiereren die XXIIII blaeyen off
scroeyen bescreven scrift in mijn voergaende supplicatie eertijts overgelevert.
20-11-1546: folio 390
Des saterdaechs den XXen novembris anno XLVI doen ontheet ende beveel van den gecommitteerden geladen, die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften in de Renensche veenen etc., gelegen bynnen Utrecht woenende ende hemluyden geinthineert omme te komen den XXIIen novembris des manendach dairaen volgende ten huise van mijne heere meester Willem van Diemen, raet in den Hove van Utrecht, bij de bestadinge van der continuatie derselver Griften voergeroerd achtervolgende die uutgescreven bestecken, dairvan tot verscheyden plaetsen uutgehangen.
20-11-1546: Anno XVCXLVI den XXen novembris soe heeft mijn heere die scout, yerste gecommitteerde gestelt in zijn plaets ende stede Beernt Proeijs omme hem te voegende (soe hij uutreysen moste) en manendage den XXIIen novembris naestkomende bij de vergaderinge der gemeen veengenoten beraemt ten huyse van meester Willem van Diemen, rait in den Hove van Utrecht bij de bestadinge van die continuatie der nyer Griften, ende bij die rekening der geenre

folio 390v
die d' administratie derselver ende aencleven van dies gehadt hadden, hem macht gevende uut zijne name ende van zijnre wegen mede te helpen sluyten ende accorderen 'tgene die andere gecommitteerde in't perticulier ofte mitte gemeen veengenoten in't generaell deden ende overquamen etc.

folio 391-391v leeg
22-11-1546: folio 392
Des manendaechs den XXIIen novembris op Sunte Ceciliendach anno XVCXLVI, ten huyse van mijne heere den commissaris meester Willem van Diemen die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften weesende bij de bestadinge der continuatie derselver Griften, soe is in presentie van denselven commissarius 't besteck opelicken gelesen 'tgene dat dair van uutgescreven ende uutgehangen is geweest ende is 'tselfde bestaet, ende heeft den slach van dien genomen Jan Roeck in alre manieren hiernae bescreven ende op te ordonnantie ende 't besteck dairvan hier nae verclaert luydende van woirde te woirde aldus.

Men will opebairlicken opslaen ende bestaden die continuatie ende volmakinge der Griften omtrent Renen gelegen mit dijcken ende wegen tot in die Keyserlijke Majesteits groote veenen gelegen bij Prattenborch aen die Renensche zijde, ende door die Gelressche Maenre Witte ende beyde Hoever veenen tot aen den Zwerten Eder veenen excluys aen die Gelressche zijde in manieren als hiernae volcht.
22-11-1546: VERVOLG.

folio 392v
In den yersten soe sall den aennemer begynnen in die Grifte aen die Bovenste wijck van Mulerts veen gelegen aen Prattenborch.

Ende sall van dair opwerts tot dat eynde van beyde die Grfiten soe die nu opgerayt ende gegruppelt leggen die Griften duergaende uutgraven ende verdiepen tot op't sant toe, ofte daer't sant te diep leyt, ten mynsten soe diep als den solder leyt onder in't scut staende aen die Santfoert.

Well verstaende dat oft bevonden worde dat daer enich sant hoger lage dan't waterpas van die solder voerseid dat sall den aennemer ongehouden weesen uut te graven ofte te doen uutscieten met 'tselve sall buten off gedaen ende gediept worden bij enigen daertoe gecommitteert van die veengenoten dairmen dat bevynden zall van noede te weesen.

Wairinne dat men den aennemer geryven zall opdat hij altijts telkens voerden toecomende meert 'tselver sant uutgegraven zall vynden in behoirlicker diepte als hem in't water te losen van zijn gruppelen ende uutvaeren van zijn torve van noede sall weesen.

Ende den torve die dair uut komen zall
22-11-1546: VERVOLG.

folio 393
zal den aennemer hebben ende oirbaren tot sijnen prouffijte.

Item soe sal men die Grifte voerseid boven gelijcx den nyen dijck aenleggen ende uutgraven in wijtte ofte breete van anderhalve roede, ende die all slepende verdiepen tot in den gront, all wair dieselve grifte uyt ofte breet bliven zall één roede.

Ende die dijcken ofte wegen die men voert continueren zall langes die Grifte voerseid, te weeten die een aen die Renensche zijde aen de westzijde der selver gruppelen tot in die Keyserlijke Majesteits groete vene toe, ende die andere aen de Gelressche zijde aen die oestzijde der gruppelen tot doer die Zwerte Eeder Hoever veenen toe inclusyff als voirseid is sal men maken duergaende elcx in breete van twee roeden.

Welke dijcken voerseid men sall maken uutten gront ofte bodem der Griften, hoech after te vene waert sess voeten ende zoe offslepende ter Griften waert te bliven hoech uutten gront voerseid vijff voeten.

Item soe salmen oeck begynnen van die wijck voirseid die voirseid dijcken in haer lengte te rysen van hondert roeden tot hondert roeden een halve voet.

Item afteraen die dijcken voerseid sal men een gesceyt
22-11-1546: VERVOLG.

folio 393v
gruppell slaen een elle wijt ende een elle diep ende noch dairenboven van't bovenste van't veen daer afteraen gelegen offgreven eenen sloot van thien torven wijt, ende XII torven diep.

Item aen die zijden den der Griften voerseid dair die dijcken leggen sullen, zall den aennemer gehouden weesen die dwersgruppelen te verlengen inwerts streckende noch een roede soe veer daer vene is. Ende is 't dat dair sant is, sall dien aennemer tot dat sant toe gruppelen ende van't sant ongehouden weesen.

Voerts soe sel men den aennemer bestellen ende leveren in denselven vaert ende Griften boven die scuttingen die dair tegenwoirdich gestelt zijn, een scuttinge omtrent 's Sterckenborchsche lot, noch één aen de Renensche zijde nae de Keyserlijke Majesteits venen toe, ende noch twee scuttingen aen die Gelressche zijde, daer 't van node ende oirbaer bevonden zall worden te wesende, ende dese scuttingen te leveren alse hem van noede sullen wesen te hebben.

Behelticken dat d' aennemer gehouden zall weesen den veengenoten voirseid den tijt van drie maenden te voeren te adverteren ten eynde dat men hem die voirseid scuttingen doen maken ende leveren sell moegen
22-11-1546: VERVOLG.

folio 394
Insgelijcken om te verhoeden dattet veen aen die zijde der beyder Grifte dair geen dijck komen zall nyet over en storte soe sall den aennemer 't veen voerseid
offlichten ende gruppelen in manieren
als hiernae volcht.

In den yersten sal men die heyde moegen offplaggen ende off doen een halve voet diep ende dieper nyet ende 't selve sal men over 't velt moegen brengen, ende dat dairmede slechten daer 't van noede is.

Item noch sal men 't wit off doen in die breete van een roede, te weeten drie sloeten breet, elke sloot VIII torven wijt ende thien torven diep.

Ende dairnae sal men offgraven een sloot naest die Grift wijt ofte breet VIII torven ende soe leech ofte diep als die veendijck aen die anderzijde der Grfite weesen zall.

Ende daernae sal men offgraven die middelste sloet VIII torven wijt ofte breet ende VIII torven diep.

Item in 't aenleggen ende vervolge van 't graven in die nyeuwe Grifte ten beyden zijden sal men volgen die raeygruppelll die nu geslagen is sulcx dat die altijt dat middell van die Grifte blive.
22-11-1546: VERVOLG.

folio 394v
Item den aennemer voerseid sall gehouden zijn alle die dwersgruppelen te verdiepen tot dat veen toe dat men tot behoeff der dijcken beneven die Grifte ongegraven laten zall soe verre daer gheen sant en is, ofte daer 't veen te diep is ten mynsten VIII speet diep.

Ende sall oeck gehouden weesen omme tusschen elcken dwersgruppell die nu geslagen zijn telken noch een dwersgruppell te slaen in forme als voeren.

Alle dese gruppelen sal men openlaten ende nyet toevullen.

Ende sall dairomme gehouden zijn aen te nemen acht ploegen gravers, well meer dan nyet myn ende dieselve ploegen gestadich onderhouden in 't werck voerseid te graven ende te diepen, soe lanck dat behoeren ende moegelick weesen ende den tijt van 't graven eysschen zall.

Ende sellen die ploegen voirseid jairlicx in 't wercke gaen ende dat begynnen omtrent den XVen in meerte, ofte vroeger soe veer den tijt dat wijst ende dair nyet uutsceyden voer omtrent den XVen july ofte later soe veer den tijt dat wijst ende nut is.
22-11-1546: VERVOLG.

folio 395
Sulcx dat den aennemer alle dit voirseide werck zall gehouden zijn 't samentlick op te leveren voor Mertini anno XVCLI.

Item den aennemer en sall geen boncken laten staen noch oeck dat wit aen speten gegraven doer 't velt doen cruden, mer all 't veen t'samen vergraven tot torve.

Wairtoe men den aennemer behoirlick ruym veltlaten zall ten beyden zijden van die Grifte voerseid dair hij zijn uutgegraven torve storten, opmaken ende aenvueren ofte cloeten sall moegen setten.

Bynnen welke velt nyemant van die eygenaers ver venen en zell moegen graven ofte doen graven duerende den tijt dat den aennemer 'tselve velt van noede sall hebben ter cause van die Grifte voirseid ten waere bij expres consente ende believen des aennemers voerseid.

Wel verstaende dat den aennemer voerseid gehouden sall weesen zijn torven van 't velt te ruymen telcken bynnen jairs dair die Grifte volmaict sall weesen ende zijn lesten torff van de leste jaeren bynnen jaers nae die volmakinge van die gehele Grifte voerseid zoe veer 't selve moegelick is.
22-11-1546: VERVOLG.

folio 395v
Sall oeck den aennemer gehouden weesen 't werk voirseid te samen volmaict ende opgelevert wesende 'tselve te onderhouden ende te waeren nae die opleveringe voirseid, den tijt van één jaere.

Item ofte den aennemer middelre tijt uut dat werck voirseid sceyde ende dat verliete, ofte nae voerwaerden voirseid nyet en voldede, ende dese voirseid conditien brake sall verbueren den uutgegraven torve die men alsdan op't velt bij hem ofte van zijnre wegen gegraven zall vynden, ende dairtoe noch die somme van duysent Karolusgulden.

Wairomme hij zall gehouden weesen goede souffisante borch te setten geërft in't lant van Utrecht.

Welcke aennemer ende borge voirgenoemd oeck gehouden zullen wesen te passeeren acte van condempnatie in behoirlicker formen elcx een voer all, als principaell voer den Hove van Utrecht.

Ende hier sel men toesitten bynnen Utrecht ten huyse van meyster Willem van Diemen, raet Keyserlijke Majesteit in den Hove van Utrecht op Sunte Ceciliendach des manendaechs.
22-11-1546: folio 396
Den XXIIen novembris naestkomende des morgens ten negen hueren.

Onder welcke besteck stont gescreven aldus. Den XXIIen novembris anno XVCXLVI, hebben die gemeen veengenoten in presentie van één van den commissaryssen te wetende meester Willem van Diemen aenbestaeyt opte vorwairden hier boven verhaelt t' volmaken van bisscop Davids Grift, Jan Roeck voer de somme van tweehondert Karolusgulden die men hem betalen zall Geertruijdis naestkomende ende dan zall hij in 't werck treden. Ende hebben tenselven tijde borch gestelt voer Jan Roeck voerseid Cornelis van Leeuwen ende Hermen die Jonge, samentlicken ende elcx een voer all als principaell. Ende dit in presentie van Ffrans van Nijenrode ende meester Willem van Diemen, Keyserlijke Majesteits, raeden in den Hove van Utrecht. Wairvan dat men acte maken zall, seet
versocht worde.

folio 396vleeg
22-11-1546: folio 397
Up huden den XXIIen novembris anno XLVI, die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften omtrent bij Reenen gelegen, verscreven, geladen ende vergadert wesende ten huyse van meester Willem van Diemen Keyserlijke Majesteit rait in den Hove van Utrecht, bij de bestadinge van der continuatie der nyewer Griften, ende aldair geopent die acte van commissie, gepasseert op Cornelis Tijn den XXVIen octobris lestleden omme te weesen een van den drien gecommitteerden, ende dat in de stede van Jan van Kuyck Anthoenisz, die des begeerde ontslegen te zijn, hebben dieselve veengenoten, mitsgaders die gescicten, soe van mijn vrouwe Van Culenborch, vanwegen des jongen heere Van Pallant, als van mijn heere Van Montfoert, ende van meester Vincent, te weetende hoerluyden rentmeesters, die selve commissie voerts geratificeert, geapprobeert, ende dairbij gepersisteert, ende persisteren noch mitsdesen, dat die voirgenoemde Cornelis Thijn, in de stede ende plaetse van den voirseide Jan van Kuyck Anthoenisz wesen zell, één van den drien gecommitteerden, bij mijn heere Johan van Culenborch, ritter heere tot Rijnswoude etc. ende Ffrans van Nyenrode ende te hebben gelijcke macht als die voirseid gecommitteerden gegeven zijn geweest opten XXVIIen dach in aprili lestleden. Allet nae innehout van denselver acte van commissie dairvan wesende dat innehout ende begrepen heeft.

folio 397vleeg
23-11-1546: folio 398
Up huden den XXIIIen novembris anno XVCXLVI, questie verresen wesende tusschen Jan van Leeuwen Aertsz als camerair van die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften in de Renensche veenen etc., gelegen ter eenre ende Cornelis van Voird ter andere zijden, beroerende dat de voirseide camerair hem eyscht mede te contribueren van zijn aengebrochte veenen gelijcx als andere goetwillige gedaen hebben wairtegens dat Cornelis van Voird voirseid sustineerde dat soo als hem meer veens offgegreven soude worden dan andere veengenoten't welck doch hem gerecompenseert ende verstoert behoerde ende oeck soude worden, dat men dairomme 'tselfde 't een tegens 't ander soude laten aenstaen ter tijt toe verclaert waere 'tgene dairoff te doen soude weesen, wairop bij den voirgenoemde camerair geseyt is geweest dat hij behoirde altijts te namptiseeren gelijcx andere gedaen hadden als voirseid ende dat bij provisie ende als aengaende van't verstoer soude men hem dairvan doen gelijck men alle andere doen zoude nae uutwisinge van den octroeye van de Keyserlijke Majesteit denselven veengenoten dairvan verleent, wair tegens Cornelis voerseid altijts sustineerde gelijcx voirseid dairbij persisterende. Welke questie ten dage voerseid op te rekeninge bij den gecommitteerden ende gemeen veengenoten ten beyde zijden verhoert, verbleven is bij consent van beyde partijen aen mijne heer meester Willem van Diemen Keyserlijke Majesteit, rait in den Hove van Utrecht, ende dat dese sake huir in de sell bliven aenstaen totdat bij hem hiervan uutsprake gedaen sall weesen.
23-11-1546: VERVOLG.

folio 398v
Op 't different hierboven geruert heb ick G. van Diemen bij avys van den rait van Utrecht verclaert ende verclaer mitsdesen, dat Cornelis van Voird sall contribueren bij provisie als ander veengenoten nae raete van sijnen veenen, dair hij die Grifte mede genieten zall des sall hij zijn anderen veenen, die hij door oersake van dese Grifte verliesen moet, metten eerste moegen doen tacxeren bij luyden hem dies verstaende ende nyemant van partije suspect wesende, ende dit all volgende d' octroy op 't' feyt van de Grifte geimpetreert ende 't gene de voirseide goeden luyden bij hair tacxatie verclaeren zullen, zullen die voirseide veengenoten gehouden weesen hem op te leggen, te weten die tacxatie van 'tgene dat die voirseide Cornelis meer verliesen zall dan d' ander veengenoten. Actum 't Utrecht desen XIIIIen february XVCXLVII, ende was onderteyckent, G. van Diemen.
23-11-1546: folio 399
Ten voirseide dagen alse den XXIIIen novembris anno XLVI omtrent tegens den avont heeft mijn heere Ffrans van Nijenrode één van den gecommitteerden soe hij des andere daechs hieraen buten weesen moste in zijn stede gestelt ende gesubstitueert Jan Boll, omme all te doen ende laten gelijcx off hij dair selfs present ende voer oegen waeren etc.
24-11-1546: Up huden den XXIIIIen novembris anno XLVI, in presentie van den gecommitteerden ende die gescicten van mijn heere Van Montfoert ende van meester Vincent Tresaurier etc, mitsgaders die gemeen goetwillige veengenoten contribuanten totter Griften omtrent bij Reenen gelegen, heeft die rentmeester van die jonge heere Van Pallant vanwegen ende uut beveell van mijn vrouwe Van Culenborch te kennen gegeven dat soe als die jonge heere Van Pallant die meeste geërffde was contribuerende totter selver Grifte

folio 399v
dat zij versochte bij de drie gecommitteerden die deselve gemeen veengenoten geëligeert gecoren ende gestelt hadden oeck eenen dairbij te stellende die van haire ende des jongen heeren Van Pallants wegen soude moegen bij de andere drie gecommitteerden voorgenoemde gevoceert, geladen ende verdaecht worden in alle die convocatien die deselve gecommitteerden ter saken van de voirseide Grifte ende aencleven vandien souden moegen te doen hebben ende crijgen, omme mede bij hem alle saken getracteert, gehandelt ende gesloten te moegen werden die dair te doen souden moegen vallen, benoemende Brunijnck van Kuijck, dat se deselve dairtoe volcomen ende speciale macht ende beveell gedaen ende gegeven hadde ende dat men dieselve als een vierde gecommitteerde accepteren ende toelaten woude, welck versoeck die voirseide gecommitteerden ende gescicten mitsgaders die gemeen goetwillige veengenoten verhoerende
24-11-1546: VERVOLG.

ende overwegende dat se billicken was ende nyet refutabel, hebben dairomme ter contemplatie van die voirseid vrouwe Van Culenborch in 'tselfde versoeck belieft ende geconsenteert, believen ende consenteren daerinne mitsdesen dat die voirgenoemde Bruninck van Kuyck voortaen weesen zall een van de vier gecommitteerden die bij de andere drie gecommitteerden voirgenoemd ofte 't meestendeell vandien bij alle convocatien ter saken van den Grifte voirseid, ende

folio 400
aencleven vandien geladen ende verdaecht sall worden omme mede bij hem alle saicken getracteert, gehandelt ende geslooten te moegen werden die dair te doen sellen moegen vallen.
24-11-1546: Ten voir bevonden dage alse den XXIIIIen novembris anno XLVI heeft meester Dirck Zas als rentmeester des jongen heeren Van Montfoerts, soe hij myet langer vertoeven mochte geconsenteert in allet gene die andere gecommitteerde, gescicte, mitsgaders die gemeen goetwillige veengenoten contribuanten totter Griften bij Reenen, consenteerden ende beliefden

folio 400v leeg
folio 401
Op welke zwaricheyden geappoictementeert is bij den gecommitteerden ende zekere gesicten op teselve rekening vanwege hoeveel meysters tenselven dage mede gecomen namentlicke die rentmeester van mijn heeren Van Pallant, Jan Tsyen die rentmeester van mijne heer Van Montfoert, meester Dirck Zass die rentmeester van meester Vincent etc, Joachim Cornelisz, mitsgaders bij den anderen gemeenen veengenoten contribuanten totter continuatie derselver Griften ende geordonneert ende gesloeten om doen sulcx als hiernae volcht.
24-11-1546: VERVOLG.

Perticulier zwaricheyden omme te verspreken op te vergaderinge van de rekening der geenre die administratie hebben gehadt van de continuatie van bisscop Davidts Grifte in de Renensche veenen etc., hoe men dairinne best handelen ende doen zell ende geexhibeert op ten XXIIen dach in novembri anno XVCXLVI.

Die rentmeester van de nyeuwe Grifte mijne heer den commissaris moegen geven op rekening van zijne vacatien XXV Karolusgulden tot dat anders mit hem gesproken ende geordineert zall weesen ende mits brengende desen ende quytantie van den voirseide meester Willem sall hem gepasseert werden in rekening als behoert.

In den yertsen om te disponeren van den dachgelden ende vacatien van meester Willem van Diemen rait der Keyserlijke Majesteit.

folio 401v(IMG_4637.JPG)
Item van meester Adryaen Nycolay, raidt der Keyserlijke Majesteits dachgelden ende vacatien.
Die rentmeester voirseid sal mijnen heere meester Adriaen de commissaris moegen op rekening geven mit de croonen die hij ontfangen heeft t'samen XXV Karolusgulden als boven.

Item van rapportgelt voer meester Nycasius Claesz raedt der Keyserlijke Majesteit
De rentmeester sall een silveren beker doen maken van seven pont grooten Vlaems offdairomtrent, ende mijnen heere meester Nycasius doen presenteren voer zijn moeyte.

Item Jacob Lam voer zijn arbeyt ende vacatie.
Hier mede te vertoeven tot Sunt Jan.

Item Jacob Deedell voer zijn arbeyt ende vacatie.
De camerair ende rentmeester sal desen Jacob Deel betalen voer zijn vacatien ende arbeytsloon hondert Karolusgulden, actum ut supra.
24-11-1546: VERVOLG.

Meerten Petersz, Cornelis IJsbrantsz, cum socys hebben boven haer aengenomen werck ende bruggen gewrocht doer beveell van Jacob Lam seker naewerck in't besteck nyet begrepen dairvoer zij eyschen betalinge begrotende die tot XXX Karolusgulden.
Jacob Lam mit Bruyn ende Jan van Kuyck zullen op dit overwerck. letten ende dat tauxeren omdat gedaen bij den camerair betaelt te worden als’t behoort. Insgelijcx zullen zij mede tauxeren houtwerck ende arbeyt van die leste drie scuttingen.

Den poirtier tot Reenen voert te loenen van sijnen arbeyt.
Is verhoecht in de rekening eenen gulden bij ordonnantie der voirgenoemde op ten 23 novembris.

Bruninck van Cuyck heeft veel ende diversche arbeyt ende moeyenisse gehadt om de Grift te brengen tot zijn effect ende veell scriftueren ende anders gemaict ende gescrijven dair hij hem off refereert totten inne geërfden.
De rentmeester zall desen Bruijn van Cuyck bij provisye betalen up zijn vacatien ende arbeytsloon vijff ende twyntich Karolusgulden, actum ut supra.

Daer behoeft gelet te weesen dat den aennemers van den Griften geen belet gedaen isworde van den onwilligen veengenoten om t' verstoere dat zij zouden moegen eyschen
Die camerair sall voersien datter gelt zij ende dat moegen namptiseren tot proffyte van den onwilligen die verstoer begeerde ende crijgen van beyden hoven provisie dat mits het naemptiseren 't werk altijt voertgaen mach, ende protesteren altijt dat dieghene die penningen daer aff lichten willen borge stellen zullen dat de inne geërffden mit ene betalinge vrij zijn moegen.Actum den XXIIIIen in novembri XVC zessendeveertich.

Item noch isser geordineert ende ommegeslaegen te betalen tusschen dit ende Lichtmisse toecomende twaelff stuivers up te mergen voer den goetwilligen veengenoten in handen van Jan van Leeuwen Aertsz om te vorderen die saicken dienende totter volmaken van der voirseide Grift. Actum ut supra.
5-1-1547: folio 403
Up huden den Ven in januario anno XVCXLVII is bij den gecommitteerden overcomen dat men Jacob Grammaije Ontfanger-Generaelll van's Keysers bede in Hollant een van den mede goetwillige contribuanten totter Griften scriftelicken adverteeren zoude, hoedat den XXIIIIen in novembri lestleden bij den gecommitteerden mitsgaders den gemeen veengenoten contribuanten totter Griften omtrent bij Reenen gelegen omme voerts te continueren ende te vervorderen die saken dienende tottet volmaken van den voirseide Grifte, geordineert ende ommegeslagen was te betalen voer Lichtmisse toecomende op elcke mergen veens, twaelff stuivers in handen van Jan van Leeuwen Aertsz, allet nae breder ludens ende innehout derselver missiven die hem dairvan geschrijven ende gesonden is geweest op terselver datum opdat hij mede soude moegen weeten van denselver overcomst ende om hem dair nae te moegen weeten regeleeren
11-1-1547: folio 403v
Up huden den XIen january anno XLVII, Gijsbert van der Voort Valentijnsz, uut beveel van den gecommitteerden gesonden wesende tot mijne heer den scout hoer mede gecommitteerde mitten ontwerp van den brieff gescrijven aen Jacob Grammaije, Ontfanger-Generaell van ’s Keyers bede in Hollant woenende in Den Hage omme zijn advys te verhoeren off men van gelijcken mede scriven soude aen andere uutheemsche goetwillige mede veengenoten contribuanten totter Grifte opdat zijluyden mede mochten weeten van der myer uutsettinge van XII stuivers op elcke mergen veens om die te betalen voer Lichtmisse toecomende in handen van Jan van Leeuwen Aertsz heeft gerapportteert hij hem voer antwoorde gegeven hadde, dat 't gene mijn heer Ffrans van Nijenrode dairvan goet dochte gedaen ende riede om doen dair was hij mede tevreden. Soe is't dat die gecommitteerden bevolen hebben Gijsbert voerseid dat hij van gelijcken als Grammaije voirgenoemd verscreven was, scriven soude aen meester Gerrijt van Rennoeij etc., Joachim van Hoemen Zeger van Aernhem, Claes Jeroensz, Egge Gerbrantsz, Frans Andriesz tot Amsterdamme, Jan de Keijser tot Reenen, ende Jan Gerrijtsz tot Manen, 't Welk dat alsoe gedaen is.
14-1-1547: folio 404
Up huden den XIIIIen januarij, anno XLVII, Gijsbert van der Voort Valentijnsz, uut beveell van den gecommitteerden gesonden weesende tot mijne heer den scout, hoer mede gecommitteerde omme hem te kennen te gevende, oft hem beliefde dat men den gemeen goetwillige veengenoten denunchieerde ende te kennen gave, dat bij den leste convocatie bij den anderen geweest hadden, uutgeslegen waere op elcke mergen veens op te brengen ende betalen in handen van Jan van Leeuwen Aertsz voer Lichtmisse naestkomende noch XII stuvers etc, heeft gerapporteert hem voer antwoorde gegeven te hebben dat wat mijnheer Ffrans van Nijenrode mitte andere gecommitteerde goet dochte gedaen dair beliefde hij mede in. Soe ist dat die gecommitteerden bevolen hebben Gijsbert voirseid omme te gaen totten gemeen goetwillige veengenoten ende hem te kennen te geven 't gene voirseid is opdat se dair van mede geadverteert mochten zijn. 't Welck dat Gijsbert voirseid oick aengenomen heeft om doen, als oeck gesciet is.
15-1-1547: folio 404v
Up huden den XVen januarij, anno XLVII, die gecommitteerden vergadert wesende ten huyse van mijne heer Frans van Nijenrode, naedat se gehoert hebben ’t rappoert van Jacob die Eedell welcke dat stracks van Reenen gecomen was, hemluyden te kennen gevende datter aen twee scuttingen (overmits d' overvloedicheyt van den water) gebreck gevallen waeren 't welck nootlicken diende intijts dair toegesien te worden omme wijder ende breder scade te verhoeden, ende dat hij 'tselfde gebreck mijne heer den scout als een mede van den gecommitteerden oick te kennen gegeven hadde, hem mede vragende waer ’t hem beliefte dat men den gecommitteerden dede vergaderen, ende wanneer, ende dat hij dairop geseyt ende geantwoort hadde, dat hij tevreden was dat men dede vergaderen ten huyse van Nyenrode voirseid. Ende 't gene mijn heer Frans van Nyenrode voerseid mitte andere gecommitteerden dairinne rieden ende dede (soe hij te doen hadde, dat hij dair nyet bij comen mochte) dat hij daer well mede tevreden was, hebben dieselve gecommitteerden bevolen Jacob Lam ende Jacob die Eedell, dat zij continuerende hoer oude commissie tot die wercken sagen ende 't beste deden 'tgene dairtoe van noede soude moegen weesen om doen, omme die gebreken ten besten oirbair ende profijt van den gemeente te remedieren dairtoe mede nemende, tymmerluyden ende andere mitte materialen van plancken ende anders, dat

folio 405
dairvan noede soude moegen weesen, ende die gebreecken soude moegen eyschen etc. Welcke Jacob Lam ende Jacob die Eedell 'tselve aengenomen hebben omme den oirbaer dair inne te doen.

folio 405v leeg
7-4-1547: folio 406
Up huden den VIIen aprilis anno XLVII, soe zijn die gecommitteerden van den gemeen veengenoten mit enige van den veengenoten contribuanten totter Griften in den Grebbe, overdragen dat men nu ter tijt intijts soude een opsicht nemen, totte gebreken die dair mochten bevonden worden ende weesen te doen remedieren ende dat se doe commissie hiervan gaven die de werckluyden hiertot aenname ende een opsicht op hadde, Jan die Keijser tot Reenen, ende als hij totte werckluden te sien selfs nyet vaceren en mochte, bij Dirck Lijster sijne neve, een opsicht op teselve werckluden dede nemen, ordonnerende Jan van Leeuwen als camerair, 'tgene dit costen zell, van den gemeene veengenoten wegen dat op te leggen ende te betalen. Ende 't soude hem wederomme in sijn rekening gepasseert worden nae behoeren.

folio 406v
Up huden den VIIen aprilis wesende den Witten Donderdach anno XLVII, is bij den gecommitteerden overcomen dat men aen Jan die Keyser tot Reenen scriven zoude, hoe dat hij gecommittert waere, een opsicht te hebben ende nemen, ende als hij niet vaceeren mochte doer Dirck Lijster, sijnen neve een opsicht te doen nemen totte werckluyden totte reformatie ende suveringe van de Grifte in de Grebbe etc. ende dat hij na werkluyden soude willen omzien omme eerstdaechs nae paschen in't werck te laten gaen mitte moddernetten ende ander reetschap daertoe van noede wesende etc. als dieselve brieve ofte missyff dat innehout ende begrepen heeft.
29-4-1547: folio 407
Up huden den XXIXen aprilis anno XLVII, soe is bij den gecommitteerden bevolen Gijsbert van der Voort Valentijnsz te intimeeren den gemeen veengenoten van den Gelressche ende Renensche veenen bynnen Utrecht woenende soe well den onwilligen als den goitwilligen contribuanten totter Griften. Dat die commissariën van de Keyserlijke Majesteyt namentlicke meester Arijaen Nijcolay, ende meester Gerrijt van Rennoij ande Gelressche zijde, ende mijn heeren Frans van Nyenrode ende meester Willem van Diemen an die Renensche zijde, tot die sceydinge der voirseide veenen geordineert ende gescict weesende weesen zouden tot Reenen den XIen may naest komende omme partijen ten beyden zijde te verhoeren, ende hoer besceyt dairvan te ontfangen. Ende alsoe te moegen procederen tot die sceydinge derselver, datse dairomme die ’t beliefde ende soude moegen aengaen aldaer dan mede mochten komen mit hoer besceyt, omme hoere veenen ende bepalinge te bescermen ende 'tselfde besceyt dat zij overleveren zouden willen alsdan souden moegen overleveren.

Achtervolgende welcke voergenoemde commissie soe heeft

folio 407v
die voirseid Gijsbert den XXXen aprilis op meyavont ende d'andere dairnae volgende dagen geweest totten gemeene veengenoten in de Gelressche ende Renensche veenen gegoeyt ende geërft bynnen Utrecht woenende, soo well totten goetwilligen contribuanten als die anderen namentlicke den abt van Sinte Pauwels, mijn heere die lantcommenduer, deken van Sinte Peters, Rumelaer, Sint Jans ende Evert Zoudenbalch. Ende heeft hem allen 'tgene voirseid staet ende nyet en wisten geinstimeert hemluyden dairnae te hebben moegen weeten richten.
2-5-1547: folio 408
Op ten IIen dach in meye anno XVCXLVII, soe is bevolen Gijsbert van den Voort te scriven tot VII brieven aan zekere uutheemsche veengenoten inde Maenre veenen ter cause omme den IXen may te wesende ofte haer gescicten op hoer veenen voirseid bij den geswoeren lantmeter van Nijmmegen, om aldair elcx zijn veen toe te laten meten mit vruntscappen, allet nae breder innehout ende ludens der missive hemluyden dairvan gesonden, namentlicke aen Joachim van Hoemen, Udo van Bockholt heer tot Herselo etc., den regierders van Sinte Katrijnen gasthuys bynnen Aernhem, den regierders van ’t gasthuys bynnen Wageningen, Jan Gerrijtsz tot Manen, aen d' erffgenamen van Gerrijt Dircsz tot Manen ende aen Ffrans Andriesz tot Aemstelredamme mit die andere mede geërffde in deselve Maenre veenen tot Amstelredamme woenende etc.
21-5-1547: folio 408v
Den XXIen in mey anno XLVII soe hebben mijnheer Frans van Nijenrode, rait in den Hove van Utrecht ende Cornelis Thijn commissary van den veengenoten contribuanten totter Griften bevolen Gijsbert van der Voort Valentijnsz te gaen totten gemeen veengenoten voirgenoemd bynnen Utrecht woenende te kennen te gevende op mergen te VII hueren te komen ten huyse van Nyenrode voirseid omme aldair miteen te verhoeren 'tgene daerinne nootlicke te verspreken hadde, mitsgaders van den eysch van Meerten Jansz Tulman tot Reenen beruerende van zijn actie van den Bottercamp 'tgene hem aldair offgegreven zoude weesen ende anders meer, etc.
22-5-1547: Den XXIIen in mey anno XLVII, die voirgenoemde veengenoten gecomen wesende ten huyse van mijnheer Frans van Nijenrode, ende verhoerende den eysch overgelevert bij Meerten Jansz Tulleman berurende van den Bottercamp hebben die voirgenoemde gecommitteerden mitten veengenoten tot dier saken gescict omme een antwoorde dairop te concipieren die gescicten die vanouts dairtoe gescict zijn geweest namentlicke Cornelis Thijn ende Jacob Deell ende dat zij bij hem roepen ende doen komen zouden moegen die 't hem believen zouden

folio 409
Tenselven dage worde mede gelesen ende geexhibeert een request van den Cathusers buten Utrecht berurende hoer veenen die se aengebrocht hadden, dat men se soude willen toelaeten doer die Grift mede te moegen vaeren etc. Soe is overdragen dat men den commissaris meester Willem van Diemen voer antwoort zoude geven, dat zijluyden die desen tijt boven XI in't getall nyet en waeren geen pertinente antwoorde geven en konden, ten waere die gemeen veengenoten soewell Gelressche als Renensche die dairbij geinteresseert souden moegen weesen off werden eerst ende voerall dairop verscreven waeren.

Oeck soe worde tenselven dage vermaent van een scuttinge dat d' aennemers behoeven zouden hemluyden geset te werden, ende alsoe ’t hemluyden in't aennemen van den Griften beloeft ende bevoerwaert is tot vermanende sulcx te doen. Soe worde daertoe gecommitteert ende gescict Jacob Lam, Jacob Deell mit den camerair Jan van Leeuwen Aertsz dat zij eerstdaechs den oirbaer
22-5-1547: VERVOLG.

folio 409v
dairinne doen zellen omme 'tselfde yemant aen te bestaden vermoegen zeker besteck diese dairop concipieren zouden nae gelegentheyt der saicken ende bij advys van den aennemers van derselver Griften.

Noch soe worde tenselven dage geproponeert van Cornelis van Voird dat hij versochte verstoringe van den veengenoten /(marge:) dat die Grift door zijn veen gegraven worden etc. wairop dat hem voer antwoirde gegeven ende geseyt is, dat hij II uutten veengenoten nemen ende zijn meninge ende gerechticheyt dairvoer openen zoude die 'tselve den veengenoten bij off aenbrengen zouden omme die materie te prepareeren ende dat gesien te moegen laten gescien ende doen alse bevynden zouden te behoeren.
15-5-1547: folio 410
Dit naebescrijven is copie van den eysch van Meerten Jansz Tulleman van de Bottercamp hiervoor geroert.
Anspraeck
Eysch ende antwoert voer Meerten Jansz Tulman overgelevert die commissarissen meester Adriaen Nicolai canceler tot Arnhem, meester Willem van Diemen ende Ffrans van Nyenroeij, rait 't 's hoefs provinciael van Utrecht.

IIn den eersten om te komen tot verstant van desen eysch soe is waerachtich hoedat desen selven eyscher sekere lant gelegen in den Nuede in erffpacht besit van die heere van Sint Peters 't Utrecht, wairvan hij mit zijn olders in gebruyck geweest is, over die tachtich jaeren ende langer ende genoemt is die Bottercamp gelegen allanges die Eeme, nu die nywe Grift.

IINu is 't dat Keyser Majesteyt gelieft heeft die Grifte te /(marge:) acceptatie/ renoveren ende op te maken met die dijcken ende anderen in hoichten ende breeten als men sien mach soe is't dat die veengenoten die dieselve Griften ende dijcken aengenomen hebben te renoveren ende te repareren hem hebben willen onderwijnden doer d' eyschers campken voirgenoemd,

folio 410v
mede enen dijck mit een grave te slaen, sonder te bewijsen, dat zij dairdoer soude gerechticht weesen te graven ofte sulcx van mijn eyscher ende voer oldere gecoft ofte belieft souden hebben ofte enige vestigien van graven ofte dijcken te voerens gescei te hebben op't kampken voirgenoemd.

IIIAll welke presumptien ende voernemen d' eyscher nyet en heeft willen toelaten ende gedogen, sij soude voerall eerst bewijsen dair doer te graven gerechticht te zijn opposierende mit recht dat nyet te willen gedogen, soe verre men hem nyet verongelijcken ende verfortsen woude.
15-5-1547: VERVOLG.

IIIISoe is 't waerachtich dat bij toespreecken van u mijnheere commissaris beloeft is hem dairvan te contenteren ende verstoringe dairvan te doen alleer men sulcx doergraven zoude. Des nyet tegenstaend hebben all evenwaell die veengenoten sulcx begost ende volbrocht ende mitten scolt ende gerechte d' eyscher verboden sulcx nyet te resisteren ende te verbinden tot grote prejuditie ende scade van hem

folio 411
gemerct hoewell die Rijnstroem althans cleyn is dat bij oplopende water ende toegaende sluysen dieselven opgescoten dijck ende grave overlopende datter allthans noch ongequest leyt van kampgen voirgenoemd dair dorich bescadicht ende mit sant belopen mach ende ganselick dairdoor verdorven werden.

VNu is 't dat d' eyscher hem sulcx beclagende yerst aen mijn heere Van Praat als doen stadthouder ende voertaen mijnheeren commissarissen sulcx hem nyet toegeseyt te zijne, mer men solder hem contenteren ende dairvan te vreden stellen, ende nochtans nae menichfoldige versuecke sulcx noch nyet gesciet en is.

VIVersuect dairomme d' eyscher alsnoch aen u mijn heeren zeer oetmoedelicke indachtich te willen weesen der woirden ende toesegginge hem van u mijnheeren gesciet, ende helpen tot verstoringe sijnder scaden voirgenoemd die hij om der somme van tweehondert gulden nyet en had willen lijden blivende nochtans bij goede moderatie

folio 411v
van u mijnheeren, dieselfde doch altijt d' eyscher voirgenoemd toegeseyt hebben ten zoude op enen cleynen nyet staen, ende swaere lasten lichter gedraegen werden van vele dan van weynige.
15-5-1547: VERVOLG.

VIIEnde all is 't dat d' eyscher kampken nyet groot ende breet en is, nochtans hebben die veengenoten voirgenoemt hem waell offgegreven hondert roeden lanckten ende twee roeden breeten die hij sall affmoeten beheynden ende jairlicx tuynen als hij te voerens nyet en behoefden te doen ende nochtans te besorgen is nyet veell helpen en zall om der grooter tochten van peerden ende andere der gelijcken die dair dagelicx gescieden ende dairom overbodich is geweest alleer die veengenoten door d' eyschers lant voirgenoemd begonsten te graven, te geven tot volleste der Grifte te graven hondert gulden mit protestatien men solde zijn lant ende kampgen voigenoemd ongequest ende ongeruert laeten leggen als doentertijt lach mit tusschen twyntich ende dertich willige die doetertijd oeck dairop stonden ende die veengenoten voirgenoemd tot oiren profijt ende scoensten mede affgehouden hebben behalven andere heyndinge van doern ende diergelijcken
/(marge) gecontrolleerd/ Versoect dairomme d' eyschers

folio 412
als boven verhaelt is te moegen komen tot restitutie ende verbeteringe van u mijn heere commissarissen voirgenoemd dit doende etc.

Ende in mergine stont geappoincteert aldus zij gestelt in handen van den gemeen veengenoten omme hierup te seggen bynnen XIIII dagen peremptoirlick. Actum tot Rhenen bij den vier commissarissen den 15 may 1546.
1-6-1547: folio 412v
Dit naebescrijven is copie van 't besteck van eennige scuttinge hiervooren verhaelt. Men will bestaden een schuttinge die men leggen zall in die nyeuwe Veengrifte omtrent in den abt van Sunte Pauwels veen in manieren als hiernae volcht.

In den yersten twee schutstijlen elck lanck XV voeten, breet XIII duym ende dick XII duym. Item aen 'tselve scut twee werffbalcken elck lanck XV voeten ende elff duym in 't viercant. Item noch twee werffbalcken die in den gront leggen sullen, elck lanck XV voeten, breet VII duym, ende dick vijff duym. Item aen 'tselve scut een wyndaes ende dat een voet in 't viercant ende lanck XVI voeten. Item dair een balck onder breet zijnde VII duymen ende dick vijff duym. Item in dit scut een solder in den gront lanck XXV voeten te weeten VIII voet boven ende XVII voeten beneden mit die ribben dairtoe behoerende IIII duym viercants soelang die

folio 413
solder weesen zall ende een paell 't eynden die solder in die gront geheyt dair die solder op gevesticht wordt. Item in die wangen van 'tselfde scut acht stijlen, dick VII ende VI duym. Item die wangen zal men van afteren ende van bynnen opschoeyen. Item den dorpell in den gront sall breet weesen XIII duym ende dick acht duymen. Item onder den dorpell ende stijlen, een middelscot geheyt in den gront ende buyten stijlen soe hoech als die werffbalcken aengevult zullen zijn van die stylen vijff voeten ver, oock plancken besijden den anderen in geheyt tot in den gront. In dat wyndaes aen elcke zijde twee scheyen mit een besteck, sterck na den eysch. Item dat schut sall tusschen stijlen wijt weesen VIII voeten.

Aen dit voirseide schut sullen weesen vier vloegels elcke vloegell XX voeten lanck. Item elcke vloegell zall hebben vier schoeypalen elcke pael voerseid VII ende VI duymen dick ende lanck nae den eysch.
1-6-1547: VERVOLG.

folio 413v
Item op elcke vloegell een werffbalck lanck XX voeten ende op 't dickste eyndt een voet viercants ende dat bynnen ende buten op te schoeyen. Item aen elcke vloegell een ancker, den ancker dick wesende sess duym in 't viercant ende lanck XIIII voeten.
Bij elcken ancker een anckerpaell van VI duym in 't viercant lang nae den eysch. Item een schutduer breet wesende IIII voeten ende dick anderhalff duym Item alle plancken die aen 'tselve werck wesen zullen geen uutgesondert sullen weesen acht uut die voet. All dit voiseid werck sal men leveren sonder roodtolm, ratelscellich off vuerich, ende sounder onredelick spyndt ende noesten. Well verstaende dat die schutstijlen ende werffbalcken aen 't viercant van 't schut sullen boven 't voorseid weesen sonder enich spyndt. Den aennemer sall tot tot sijnen cost ende perikell dat men 't gundt 't voirseid werck aengaen sall ende die dammen wederuut wynnen soe diep als die ander Grifte wesen zall, ende die aerde aen die vloegelen ende wanghen in behoirlicker hoechte aenvullen.

folio 414
Den aennemer zall bynnen XIIII daech nae Beloken Pynxteren 't voirseide houtwerck ter plaetsen leveren ende 'tselve op 't lant in malkanderen sloepen soe dat in den gront staen zall ende dat bij enich van den veengenoten die dair gecommitteert zullen werden dat laeten besichtigen oft nae 't besteck voorseid gemaict zall zijn, ende daernae terstondt hetselve schut setten sonder dairaff te sceyden ende dicht te maken ende goet opleveren ende 'tselfde alsoe dicht waeren ses weecken nae der volmakinge.
Item men sall den aennemer van desen betalen die een helfte bynnen VIII dagen ende die reste als dat werck volmaict ende opgelevert is. Item wes ijserwerck hiertoe gaen zall dat sal men den aennemer bestellen. Ende hiervoor sal men betalen eens die somme van LIX Karolusgulden te betalen als voeren.
1-6-1547: VERVOLG.

Op welke somme van LIX Karolusgulden voirseid heeft Cornelis IJsbrantsz dit voirseid werck aengenomen, actum op ten 1en juny anno XVCXLVII, des 't oerconde heeft Cornelis voerseid dit onderteykent mit zijn gewoentlicke teyken, te wetende aldus (met handmerk)

(Marge:) Is gecontrolleerd
Ter relatie van Jan van Leeuwen Aertsz ende Cornelis IJsbrantsz zelfs.
folio 414v-415v Leeg
30-5-1547: folio 416
Den XXXen in mey XLVII uut beveell van mijn heere Ffrans van Nyenrode, raet in den Hove van Utrecht ende Cornelis Thijn als commissary geweest totten gemeen geerffden contribuanten totter Griften bij Reenen bynnen Utrecht wesende ende hemluyden gedenunchieert op mergen te VIII uren precyse te weesen ten huyse van mijn heere Nyenrode voirseid, omme aldair te verhoren die antwoorde welke op ten eysch van Meerten Tulleman geconcipieert was bij den gescicten die tot terselver saicken gescict zijn geweest etc.
31-5-1547: Den XXXIen of lesten dach in mey anno XLVII die geerffden voirgenoemd die tenselven dage te huyse van Nijenrode voirseid gecomen waeren hebben die geconcipieerde antwoorde op ten eysch van Meerten Jansz Tulleman beruerende die materie van de Bottercamp verhoert, ende soe dieselve hemluyden genoechden ende well behaechden hebben se bevolen Gijsbert van der Voort deselve antwoerde

folio 416v
in 't claer te scrivende ende mijne heere meester Willem van Diemen te doen teyckenen in mergine dat se hem overgelevert waere mitten datum omme Meerten Jansz Tulleman voerseid voert over te scicken.

folio 417
Dit naebescrijven is copie van de antwoort vanwegen der gemeen veengenoten contribuanten totter Grifte gemaict op ten eysch van Meerten Jansz Tulleman, beruerende van den Bottercamp etc.

Antwoort meesters Adriaen Nicolai canceller ende Willem van Diemen commissarissen etc, overgegeven van wegen ende uuten naem der gemeen veengenoten contribuanten tottie Grifte verweerders contra Meerten Jansz Tulleman eysscher etc.

Omme te antwoorden op 't gehele inhouden van den frivolen eysch bij den eyscher overgeleyt zoe is waerachtich dat in de jaeren van XIIIIC LXXIIII bij hoechweerdiger memorien David van Bourgoengien, wijlen bisscop ’t Utrecht ten versouke van den gemeen erffgenoten ende veengenoten in den kerspell van Reenen zekere nyewe graften geslagen ende nyewe dijcken gemaict zijn geweest tot bescermenisse ende vorderinge der landen ende veenen daironder gelegen begynnende an den bandijck in die Grebbe doer Dirck Hollen campgen, den Bottercamp duer die anderen landen ende broucken continuerende tot in den veenen.
31-5-1547: VERVOLG.

folio 417v
Ende tot onderhoudenisse vandien is bij den voornoemde bisscop David voer hem ende sijnen nacomelingen ten versoucke voirseid zekere ordonnantie gemaict die welken oick bij die van Reenen gelaudeert ende geapprobeert is geweest, ende beloeft dieselve in allen sijnen punten ende articulen te onderhouden dairtoe verbindende allen hairen goeden erven ende landen erfflick, ewelick ende vunnermeer.

Achtervolgende welcke ordonnantie die voornoemde watergangen ende dijcken bij den geërffden ende veengenoten ten tijde van bisschop David voirseid dagelicx gebruyct ende oeck gescout zijn geweest ende noch dagelicx eensdeels gescout worden bij die van Reenen.

Sulcx dat die voirseide landen ende broicken nyet alleen tot vorderinge der gemeente hoer landen offgegreven zijn geweest mer hebben dieselve oeck tot haer selfs lasten ende coten moeten onderhouden

Dan dies nochtans nyet tegenstaende ’t heeft desen Marten Tulleman ofte zijn voersaten wijt

folio 418
hoiren eygen temeriteyt ende buten consent van den heere van den landen ende der anderen gemeen geërffden ende veengenoten belieft gehadt den voirnoemde dijck tot sijnen lant van den Bottercamp te trecken ende in proprios usus te converteren tot groeten achterdeell incommoditeyt ende scade van den gemeenen lande.

't Welck den voornoemde Marten Tulleman ofte sijnen predecessuer nyet geoerloeft mer naer rechten verboden is geweest nyet te moegen doen ende gehouden denselven dijck voer zijn lant tot zijn zelffs costen weder te repareren ende in pristinum statum te reduceren sulcx als dieselffde van outs geweest is.
31-5-1547: VERVOLG.

Ende hier en tegens en militeert nyet noch en kan off mach den heere van den lande met den gemeen erff ende veengenoten nyet prejudiceren off die voorseide Meerten Tulleman ende zijn voersaten occuperende ende interveiterende den voirseide gemeene dijck naer die breete van hoirluyden lant den

folio 418v
Bottercamp genaemt, denselffden dijck daeraen continuerende gebruyct mocht hebben gehadt den tijt van X/XX/XXX/XL/L/LX/LXX/LXXX jaeren sonder nochtans 'tselffde te bekennen.

Aengemerct dat die gemeen dijcken ende wegen bij den heere van den lande tot gemeen wellfaeren mit ende oirbair van sijnen onderdaten gemaict ende geslagen bij nyemanden ende bijsonder bij gheen privee ende singuliere persoenen sulcx als die eyscher is geprescribeert werden en moegen prescriptione temporis quantumuis longissima ut de hec sunt textcon expressi d L prescriptio c de operibus pub l usuca paciom. et L fiff de u surpacio, et preterea bar, d L fi C de sacro eccle ubi ondertekent quod ea que snt. in usupublico nullo vnqz. temporeprescribunt.

Wairmede nu genoech gesolveert is ’t inhouden van den eerste artikell van den eysch van den voirseide Meerten Tulman.

folio 419
Ontkennende voerts bij expres als dat die Bottercampe contigue ende allanges de Eeme ofte nyeuwe Grifte gelegen is, zoe contrary blijct bij den ordonnantie van bisscop David, dat den gemeenen dijck van den Bottercamp offgegreven ende allanges die Eeme ende nyeuwe Grifte van outs gelegen is.

Accepterende 't yerste deell van den tIIen artikell aldair bij den voirseid Meerten selver geseyt wordt dattet die Keyser Majesteyt belieft heeft die Grifte te renoveren ende op te maken mit die dijcken ende anders in hoichten ende breeten als men sien mach etc.
31-5-1547: VERVOLG.

Want dairuut blijct ende bij den voirseide Meerten selver bekent wordt datter oude ende gheen nyeuwe dijcken ofte Griften en zijn die bij de Keyserlijke Majesteyt ende bij den geërfden ende veengenoten alhier opgemaict ende weder gerenoveert zijn geweest.

Welke renovatie ende weder opmakinge van den

folio 419v
voirseid oude dijck ende Grifte den heere van den lande mit den geërffden ymmers nair allen rechten wel geoirlofft is te mogen doen zonder yemants becroon ofte wederseggen nam qui viam publicam aperit et reficit ad veterem altitudiuem latitudiuem qz, restituit, nichil noni ac nemini injuriam facit ut patet d. L. 1A ff de via publica.

Ontkennende mede als datter geen vestigia van oulden dijck voirseid wesen offte exteren en soude zoe contrary bij oculair inspectie blijct.

Ende en geloven die verweerders nyet dat mij heere Van Praet als stadhouder ofte die commissarijssen d' eyscher souden toegeseyt hebben te contenteren van't offgreven des dijcx in voegen als bij d' eyscher geposeert wordt in 't IIII, V ende VI artikelen van zijn eysch.

Dan is moegelick dat hem toegeseyt mach wesen nyet alleen bij mijn heere den stadtholder
31-5-1547: VERVOLG.

folio 420
voorseid ofte bij den commissarijssen mer oock bij den geërffden als dat men hem consenteren soude indien bevonden worde d' eyscher tot sulcx gerechticht te zijn.

Ende alsoe dan nyet gebleken en is noch oeck nymmermeer blijcken en zal dat den eyscher enige verstoringe toecoempt off toecomenen en kan ter cause van den restauratie ende renovatie van den voirseide oulden dijck die vanouts door zijn lant als mede duer die andere geërffde landen geslaegen ende nu weder opgemaict ende gerenoveert is geweest.

Soe concluderen die verwerers dat die voirseide eyscher in sijnen eysch ende versouck verclaert sall worden nyet gefundeert noch ontfanckelick te zijn ende bij oirdene tot absolutie vandien, off anders tot sulcken fijnen ende conclusie als ghij mijn

folio 420v
heeren bevynden zullen ter materie dienende op als uwer mijn edele vermogende offitie implorerende.

Ende voer op terselver antwoort stont in margine gescreven aldus: Zij gesonden aen Martijn Jansz Tulman tot Rhenen omme hierop te repliceren. Actum 't Utrecht den 1en juny 1547, ende was onderteykent G. van Diemen
4-6-1547: folio 421
Den IIIIen in junio anno XLVII, soe alsser tijdinge gecomen was dat in de Renensche veenen brant was doer 't aensteecken van der heyden ende overmits datter een groete droechte was dairomme te besorgen stont datter groot quat off hadde moegen komen wairomme dat men die gemeen veengenoten scielick heeft doen convoceren die bynnen Utrecht waeren omme te consuleren ende miteen te raden wat ende hoe dat men alre best hier inne soude moegen doen ende handelen omme tot dien brant te moegen laten sien dat se mochte worden geblust ende gesteyt. Soe is 't dat die veengenoten naebescrijven ten huyse van mijne heere den commissaris Ffrans van Nijenrode vergadert wesende voer 't eerst geconcipeert hebben drie off IIII puncten van provisie ende dairmede gegaen tot mijn heere meester Rutger van der Kerck, aldair die andere heeren van den rade doen vergadert waeren mitten mairscalck van 't Overquartier, Anthonis van Nyevelt,

folio 421v
Ffrans van Nyenrode, Cornelis Thijn, Jan van Kuyck Jacob van Boesichem, Lodewijck van Couwenhoven, Jan Bogert, Frans Bogert, Jan Focx, Robbert Reijersz, Gijsbert van der Voert, Marichgen van Zijls zwager Honthorstzoon, Gerrijt van Renckom.

Ter relatie van Cornelis Thijn, ende Jacob van Boesichem soe heeft mijn heere die scout die andere zijn mede gecommitteerde volle commissie gegeven in 't ghene voerseid is den oirbair te doen dairinne te vreden wesende ende consenterende dat d' andere deden etc.
3-6-1547: folio 422
Up huden den IIIen in junio anno XLVII, soe hebben die gemeen veengenoten ten huyse van mijne heere Ffrans van Nyenrode vergadert wesende, omme te consuleren ende helpen raden totte provisie van den brant in den venen weesende dat die soude moegen ten besten oirbaer ende minsten scade gesteyt werden gecommitteert ende geordonneert Jacob Lam, Jan van Leeuwen Aertsz hoeren camerar Jan van Cuyck ende Gerrijt Bosch omme aldair te reysen ende den oirbaer in allen saken ende dingen te doen sulcx ende in alre manieren off die hoeffden ende gecommitteerden van den gemeen veengenoten selfs dair present wesende souden moegen doen. Belovende denselven in't ghene zij uutleggende ende verscietende werden totter gemeenten profijt ende oirbaer hemluyden 'tselfde te doen verstoeren ende in hoere rekeninge te doen passeeren allet nae behoeren.
5-6-1547: folio 422v
Op ten Ven dach in junio anno XVCXLVII, des avonts laet doer ontheet van mijn heeren die scout, ende Ffrans van Nijenrode gecommitteerde geintimeert Cornelis Thin, Jacob van Boesichem ende Hermen die Jonge dat zijluyden hem dairtoe scicken zouden om reysen dat zij tegens morgenavont den VIen juny, tot Reenen off in den veenen aldair waeren omme Jacob Lam, Jan van Leeuwen Aertsz, Jan van Cuyck ende Gerrijt Bosch die aldair den IIIIen juny lestleden gescict ende gereyst waeren te subleveeren, ende in hoere stede den oirbaer te doen welcke dat dien reyse aengenomen hebben ende derwerts gereyst zijn.
11-6-1547: folio 423
Den XIen juny anno XLVII, uut beveell van mijn heere Frans van Nijenrode rait in den hove van Utrecht geweest totten gemeen geërffden contribuanten totter Griften bij Reenen bynnen Utrecht wesende hemluyden te kennen gevende op mergen tusschen seven ende acht uren te komen tot mijn heere Nyenrode voirseid omme aldair te verhoeren, verspreecken die sake van de Katusers dat se mede begeerden doer die Grifte te komen ende weesen. Ende die sake van Cornelis van Voird, van dat die Grifte door zijn veen gegraven zoude weesen meer dan doer d' andere veengenoten, dair hij van verstoeringe versochte etc.

't Welck voirseid is geintimeert wesende mijn heere van Rijnswoude, Johan van Culenborch, ridder, schout heeft hij mij, Gijsbert van der Voort, voer antwoorde gegeven dat indien hij nyet en quame, gave hij die andere gecommitteerde zijn vole macht consenterende in allet ghene dat zij hierinne deden, etc.
12-6-1547: folio 423v
Den XIIen juny anno XVCXLVII ten huyse van mijne heere Ffrans van Nijenrode soe heeft meester Willem van Diemen Keyserlijke Majesteyt rait in den Hove van Utrecht die requeste van den Cathusers ende die brieve van den coninginne aen hem gescrijven geopent. Dengheenen die aldair gecompareert waeren wairop dat vanwegen die comparanten denselven meester Willem van Diemen montlicke antwoerde gegeven is sulcx als hij den Kathuijsers voirseid voert soude seggen.

Aengaende die sake van Cornelis van Voird, soe is overcomen, dat men een commissie maken zell houdende op Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen, Hermen die Jong, ende Jan Roeck, dat bij hem die dairtoe best sell moegen vaceren ende ledich weesen Cornelis voerseid sell moegen doen meten alsulck veen als hem offgegreven zell worden totter Griften behoeff.

Tenselven dage heeft Jacob Deell vanwegen Jan van Leeuwen Aertsz camerair gepresenteert die rekening van alsulke oncosten als hij verscoten

folio 424
ende gegeven hadde omme te vervallen dan brant in de Renensche veenen in de Pijnxter heylige dage aen gesteecken, wairop hem te antwoorde gegeven is 'tselve te laten aenstaen totter dach van de rekening, ende dat men 't hem alsdan soude doen passeeren ofte wijsen wair hij dieselve penningen weder soude halen.

Ten huyse van mijn heere Ffrans van Nyenrode voirseid waeren vergadert meester Willem van Diemen, Ffrans van Nyenrode, Cornelis Thijn, Bruijn van Kuyck, gecommitteerde Jan van Kuyck, Jan Boll Jacob van Boesinchem, Jacob Deell, Cornelis van Voird, Beernt Proeys, Lodewijck van Kouwenhoven Gijsbert van der Voort, Hermen de Jong, Gerrijt van Renkom.
26-6-1547: folio 424v
Den XXVIen dach in junio anno XVCXLVII sij ick, Gijsbert van der Voort, uut beveel van mijn heere Ffrans van Nijenrode als een mede commissarius vanwegen Keyserlijke Majesteyt totte divisie van de limiten beyde der lantscappen van de Gelressche ende Renensche veenen gescict ende verordonneert, gegaen ende geweest soe well totten goetwilligen bynnen Utrecht woenende, ende hebbe eenen yegelicken geinsinueert ende te kennen gegeven dat den lesten dach van junio naestkomende zouden die geërffde in die Renensche ende Gelresche veenen des morgens vroech weesen in die Grebbe omme te deputeren then beyden zijden enige van den hueren, die verstaen sullen tottet maken van een carthe beruerende die generaell divisie van de limiten beyde der lantscappen dair men enen ygelicken van den geërffden well off heeft willen adverteren omme alsdan dair persoonlicken te compareeren ofte gemachtichde te seynden indient hem goetduncken zall, opdat zij in toecomenden tijden hair nyet en hebben te beclagen van ignorantie.
29-6-1547: folio 425
Op huyden den XXIXen juny anno XVCXLVII heeft Cornelis Thijn, een van den gecommitteerden van den gemeen veengenoten contribuanten totter Griften voer hemselven ende hem mede sterck makende voer mijn heere Ffrans van Nijenrode, een mede gecommitteerde, voert gecommitteert ende gescict Jacob die Eedell, omme 't houtwerck van de nye scuttinge op te nemen, allet nae uutwijsen 't besteck waernae dattet bestaet ende aengenomen is geweest, ende tot hem te nemen enige van den medegeërffden off veengenoten die hij aldaer bij hem crijgen sell komen, bij den welken dat hij sulcx doen zell moegen.
17-12-1547: folio 425v
Den XVIIen decembris anno XVCXLVII uut beveel van den gecommitteerden die gemeen veengenoten van den Gelreschen en Renenschen veenen die weet gedaen om te komen ten huse van mijn heere Ffrans van Nijenrode gecommitteerdeop mergen den XVIIIen decembris voer VIII uren ter saken omme miteen te sluten waerop dat Cornelis IJbrantsz die onderhoudinge van bruggen ende scuttingen gemaict over ende in der Griften soude aennemen ende een woeninge stellen etc.
18-12-1547: Den XVIIIen decembris anno XVCXLVII soe heeft Cornelis IJbrantsz die onderhoudinge van bruggen ende scuttingen gemaict over ende in der Griften omtrent bij Reenen gelegen sorterende doer die Grebbe, mitsgaders van een woeninge die hij aldair soude moegen stellen, etc. vermoegens zeker besteck ende concept wesende hierin gebonden ende bij Cornelis voirseid onderteyckent dat breders vermelt ende uutwijst.

folio 426-426v Leeg
18-12-1547: folio 427
Een concept wairop dat die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften souden aenbestaeden Cornelis IJsbrantsz die onderhoudinge van bruggen ende scuttingen wesende gemaict over ende in der Griften omtrent bij Reenen gelegen, sorterende doer die Grebbe mitsgaders van een woeninge die aldair zoude moegen stellen etc.

In den yersten soe zell den aennemer sculdich weesen tot sijnen coste ende arbeyt alle bruggen ende scuttingen ende aencleven vandien die in der Griften nu tegenwoirdich zijn, te weetende een brug tusschen der gemalen lant ende den Bottercamp, ende die anderde over die Grift an die Santvoert, voerts een groot scut buten der Grebbe. Item bynnen die Grebbe totte Keyserlijke Majesteyts cleyn stuk veens sess scuttingen somma in als neghen percelen te onderhoudende dicht anckervast gescoeyt gebruyckbaer sulcx ende in alre manieren als die opgelevert zullen werden.

Item indien die veengenoten beliefden enige scuttingen te doen sincken ofte in't geheell op te nemen ende te versetten op een ander plaets sullen die veengenoten voerseid gehouden weesen 'tselve te doen ende dicht op te leveren tot

folio 427v
haeren coste des sellden aennemer gehouden zijn 'tselve als voeren voert te onderhoudende.

Item wairt bij alsoe datter enige bruggen ofte scuttinge van nyeus geleyt ofte geset worde sell die aennemer (naedat dieselve opgelevert zullen weesen) gehouden wesen in manieren voirseid te onderhouden mits ontfangende jairlicx van elcke brugginge ofte scuttinge 't stuck, drie gulden thien stuiver.

Item d' aennemer sell mede gehouden weesen 't scut aen den Rhijn butendijcks dat wyndaes ende doeren middelbalck ende ’t middelstijlken te bewaeren uut te nemen ende in te setten (tot versoecke van den veengenoten) ofte als des node ende oirbaer weesen zell.

Insgelijcx wert hij gehouden te bewaeren die doeren van allen anderen scuttingen die selve uut ende in te setten in manieren als voirseid is.
18-12-1547: VERVOLG.

Item die veengenoten behouden tot hoere lasten alle ijserwerck dienende tot onderhoudenisse dese voerseid wercken, uutgesondert negelwerck alleen dat welck die aennemer tot sijnen laste behouden zell.

Item waert sake datter enige scuttinge onder de bodem doer braecke buten sijnen

folio 428
sculden dat sel men den aennemer buten off lonen nae gelegentheyt van den saicken. Insgelijcx oft men enige wercken off dammen most, sal 'tselve staen tot last van den veengenoten voerseid. Ende waer 't sake datter enige scuttinge ofte bruggen slym gingen staen dair men enige wyndaesen, wyndselen ofte vijsels aen besigen soude moeten, dat sel men hem buten off lonen nae behoeren.
Item ofter yet brake aen enich gronthout, stijlen, werffbalcken ofte wyndaesen sell die aennemer 'tselve gehouden weesen van den gemeenten hout te maken.
Item oft d' aennemer enige eerde behoefde omme die scoeynge, vloegelen ofte wangen an te vullen ofte onder dicht te maken sel men hem wijsen waer hij se halen zell, well verstaende waert dat die eerde veerder te halen waere dan XX roeyen van den plaetse dair hij se behoeven zoude, sel men hem van't halen buten off betalen.
Item soe sellen die gemeen veengenoten den voirseid aennemer wijsen een plaets buten der Grebben dair hij tymmeren zell moegen ende dien plaats sellen die veengenoten tot haeren laste
18-12-1547: VERVOLG.

folio 428v
hem bestellen, tot XX roeyen toe lengte, langes die watere ende waert dat die plaets groter waere zell weesen tot profijt ende behoeff van den gemeenen veengeoten. Ende all dese wercken sell d' aennemer aldus onderhouden in allen manieren als voirseid staet, thien jaeren lanck duerende, ingaende corsmisse naestcomende. Ende hiervoer sellen die gemeen geërffden den voirseid aennemer geven die somme van eens jairlicx twee ende dertich Karolusgulden, te betalen alle jaer Petri ad Cathedram. Ende wairt saeck dat d' aennemer voirseid middelertijt offlivich worde, soe sel men hem lonen ende betalen nae advenant van de tijt, ende die husinge off gelden gelijcker wijs off die huyr weer van den thien jaeren gepasseert waeren als naebescreven. Item den aennemer sell moegen tymmeren op ter plaetse voirseid een huysinge weerdich sijnde twee hondert gulden ofte daironder. Ende sullen die veengenoten sculdich zijn die selver huysinge t' eynden die expieratie van dese voerwaerden den aennemer voerseid off te gelden tot tacxatie van geswoeren, welverstaende dat die tacxatie nyet excederen en sall moegen boven die somme van IIC gulden voirseid.

folio 429
Item die camerair sall den aennemer betalen gereet twee ende dertich gulden ende sall hem 'tselve corten aen die pensie die verschijnen zall Petri ad Cathedram, anno XLIX nu naestkomende.
Item oft enich van den veengenoten geliefden enigen torff te stellen buten der Grebben sell den aennemer goeden opsicht hebben op ten selven torff als eenen goeden getruwen dienre toesteet.
18-12-1547: VERVOLG.

In kennisse verwairheyt van desen, dat ick Cornelis IJsbrantsz voerseid bekenne dese huyrwere voirgeroerd aengegaen ende geaccepteert te hebben in alre manieren als hier voirseid staet, soe hebbe ick des 't oerkonde dit mit mijn gewoenlicke hantscrift ofte teycken onderteyckent, ende daertoe gebeden Gijsbert van der Voort, secretarys, mede over mij te behantteykenen, dat ick Gijsbert voerseid ter bede geerne gedaen hebbe op ten achtienden dach in decembri, anno XVC zeven ende veertich.
(Handmerk Cornelis) Gt. van der Voort

Datum den XVIIIen decembris anno XLVII.

folio 429v leeg
18-12-1547: folio 430
Welcke voirgeroerde concept van besteck is gepasseert ten huyse ende bijweesen van mijnen heeren Frans van Nijenrode, Cornelis Thijn, Bruyn van Kuyck, Jan van Kuyck Anthoenisz, Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen, Jan van Leeuwen Aertsz, Beernt Proeijs, Jacob die Edell, Lodewijck van Couwenhoven, Peter Hubertsz, Jan Roeck, Cornelis van Voird, Hermen die Jonge, Robbert Reijersz, Gijsbert van der Voort ende die reste van den veengenoten zijn mede geroepen geweest.

Ende mijn heere Jan van Culenborch oeck geladen wesende heeft zijn mede veengenoten zijn macht gegeven etc. Actum op ten XVIIIen dach decembri anno XLVII.

Tenselven dage alse den XVIIIen decembris anno XLVII, soe hebbn die gecommitteerde omme den opslach after Heymenberch tot Reenen om torff aldair te moegen storten ende een huysinge te setten tot huyren etc. Floris Foeyt ende Jacob die Edell.

folio 430v-431v leeg
12-2-1548: folio 432
Den XIIen february anno XLVIII soe alsser zekere clachten gecomen waeren van zekere mede geerffden als dat 't schut aen Helmichsmaet den bodem onder doergebroken ende nyet vaerbaer en was, zijn then huyse van mijn heere Ffrans van Nijenrode, bij hem enige van den veengenoten geconvoceert geweest omme te raden hoe men dair best inne doen zoude tot vordeell der gemeen geërffden contribuanten totter Griften.

Soe ist dat terselver tijt overcomen ende gesloten is dat men 'tselve scut zoude doen opbreecken ende vier roeden doen afterwerts setten, soe 't in hoech sant stont ende doen sincken een knye dieper dan se gelegen hadde, ende dat men die Grifte boven ende beneden 'tselfde scut soude doen verdiepen ten mynsten twee voeten ende dat vlotbaer nae den eysch van den bodem van 'tselfde scut.

Terselvertijt hebben se bij Jan van Leeuwen,

folio 432v
camerair gecommitteert Jacob Lam ende Floris Foeyt omme dit voirseid scut ten besten oirbaer van den gemeen contribuanten totter voirseid Griften yemant aen te bestaden gemaict ende opgelevert te worden nae voerwaerden die men dairvan mit hem maken zoude.

Ende Cornelis Thijn mit Jacob Lam zijn gecommitteert omme die verdiepinge van den Griften boven ende beneden 't voirseide schut van Helmichsmaet yemant aen te bestaden.

Welke voirseid gecommitteerden Jan van Leeuwen Aertsz, als camerair mit Jacob Lam ende Floris Foeijt hebben 't voirseid schut van Helmichsmaet aenbestaeyt Cornelis IJsbrantsz omme 'tselfde scut op te nemen achterwerts te doen stellen ende doen sincken een knye dieper danse gelegen heeft mitsgaders alle materialen dairtoe te leveren datter van node ende behoeff weesen zell ende oeck te dammen ende die weder uut te wynnen ende dit voirseid

folio 433
werck goet ende dicht op te leveren naebehoeren sulcx als hij 't voer 't onderhouden zell mitte andere wercken die hem opgelevert zijn off zouden werden ende dat voer de somme van vijff ende twyntich gulden ende vijfthien stuivers
13-2-1548: Op ten XIIIen dach in februario anno XLVIII hebben Cornelis Thijn ende Jacob Lam als daertoe gecommitteert aenbestaeyt Gerrijt Crack in XVIII hoenen, boven ende beneden 't scut van Helmichsmaet die Grift te verdiepen tenminsten twee voeten ende dat vlotbaer nae den eysch van den bodem van 'tselfde schut bynnen XIIII dagen die roede voer drie stuivers waertoe Gerrijt Crack voirseid opgelevert heeft hondert ende veertich roeden

Nae welcke opleveringe heeft Jan van Leeuwen als camerair aenbestaeyt Joest Kersseboem ende Wilem Aertsz dese voirseid CXL roeden eerde ende sant die opten dijck gestort ende geworpen was datse nyet weder in de Grift

folio 433v
rijsen noch vallen en zoude, twee voeten van den wall te werpen ende dien dijck dair mede te effenen ende slechten elcke van den voirseid roeden voer een oort stuivers.
23-4-1548: folio 434
Anno XVCXLVIII, den XXIIIen aprilis Ffrans van Nijenrode, Cornelis Thijn ende Bruyn van Kuyck, als gecommitteerde van den gemeen veengenoten contribuanten totter Griften gelegen in de Renensche veenen, hebben voerts gecommitteert Jan van Leeuwen hoere camerair, omme die gebreken in derselver Griften sijnde te doen reynigen ende in sulken state te doen maken dat men se sell moegen gebruycken

Insgelijcx hebben se denselven mit Jan de Keyser gecommitteert omme mit Cornelis IJsbrandsz te veraccorderen van 't ghene hij soude willen hebben voer de opleveringe der scuttingen dairinne die geërffden volgende zijn besteck gehouden zijn.

Die gecommitteerde voiseid heeft mij gerelateert dat se mit Cornelis voerseid veraccordeert zijn hem te gheven voer de opleveringe voergeroerd die somme van twyntich Karolusgulden.

folio 434v
Insgelijcx worden noch Jan van Leeuwen camerair mit Jan de Keyser voirseid gecommitteert omme ’t scutke tusschen den Pesell ende Helmichsmaet op te doen nemen soe 't nu daer ter plaetsen van ghenen doene en is (omme 'tselve te doen stellen op een ander bequame ure plaetse, daer 't van node weesen zell.
Hebben dese voirseid mijnre gerelateert 'tselve bestaeyt te hebben Cornelis IJsbrantsz op te nemen ende weder te doen setten tusschen ’t scut van Helmichsmaet ende die Santfoert op eenen harden bodem ende gront dair men hem wijsen zall des bequaem zijnde, te dammen te osen ende die weder uut te wynnen tot sijnen coste soe als hij 't voert tot sijnen laste als opgelevert onderhouden zell zijn jaeren geduerende van zijnre huyrwere, etc, voer de somme van sesthien Karolusgulden
Item noch sell die camerair voiseid doen maken bij advyse van Jacob Lam ende Jacob die Edell een scuttinge in de nye Griften aen de Renensche zijde alsoe sulcx versocht is bij den aennemers der Griften.
23-4-1548: folio 435
Anno XVCXLVIII, den XXIIIen aprilis.Item Jacob Lam mitsgaders d' aennemers der Griften zijn gecommitteert omme tot coste van den geërffden sulck sant te doen schieten ende gebrocht te worden ter naester gelegentheyt ende mynsten coste tot hoorluden goetduncken als hemluden van node weesen zall, ende sall 'tselve bij den camerair betaelt worden.

folio 435v-436v leeg
22-4-1549: folio 437
Des manendach nae paschen anno XLIX, uut beveell van den gecommitteerden geladen enige van den veengenoten tot X off XII toe in 't getale omme te comen 's daichs dairnae ten huyse van mijn heere die schout ende te verspreecken van de gebreken der Griften omme te remedieren ende provisie dairvan te doen etc.
23-4-1549: Des dynsdach nae paschen op ten XXIIIen dach in aprili anno XVCXLIX, die vier principale gecommitteerden mit meer andere van den veengenoten hierop geladen vergadert wesende ten huyse van mijn heere den scout etc., heeft Jan van Leeuwen als camerair van den veengriften den selven voergehouden zekere gebreken die dair weesen zouden wairop dat groetelicken van node zoude weesen tot conservatie van den Griften provisie dairop gedaen omme 'tselve te remedieren ende dat bij artikelen soe hiernae volcht.

folio 437v
Memoriael van perticulier zwarichheyt overgelevert bij den camerair Jan van Leeuwen Aertsz omme bij den gecommitteerden met andere van den veengenoten dieselve te convoiceren ten eynde dair behoirlicken inne soude moegen werden versien.

Op wellre zwaricheyden die gecommitteerde mitten presenten naebescrijven geappoincteert hebben (zulcx als op elcken artikel gescrijven staet ) te doen.

In den yersten van die bruggingen te doen maken over die Zwalevenstert.
Worden dairtoe gecommitteert omme 't besteck te visiteren dairop geconcipieert in loco omme dairnae te bestaden soe zij naest zellen komen Jan van Leeuwen, camerair, Jacob Lam, Jacob die Edell, beheltlicken dat die bruggen nyet breder noch smalder weesen zellen dan vijff voeten.
23-4-1549: VERVOLG.

Ten IIen van die perticulier bruggingen over den dijcken te maken die doer gegreven zijn, voer elcx zijn veen in gelijcker breete als die bruggen van de Swalevenstert.
Wordt geordonneert dat elcx een houte brugge over zijn wijck die hij doergesteken heeft oft bynnen sess weken doer steken zall nae date van desen maken zell van vijff voeten breete, breder noch smalre bynnen den tijt van de sess weken voirseid ten lancksten ende en werdt nyemant geoirloft den dijck van zijn veen doer te greven t' eynden die VI weken alleer zijn brugginge in manieren voirseid gemaict gereet weesen zall ende zijn gruppelen, dammen ofte mit duckers off anders 't water bedects hooft ter Griften leyden, well verstaende dat zoe wie den dijck middelre tijt doergraeft gehouden zall weesen een brugge van horden terstont daerover te leggen ter tijt toe die bruggen gemaict zijn op peyne den camerair te doen maken op ten IIIen penning meer.

Ten derde van een scuttinge te doen maken in de Grifte nae der Eder veenen.
Worden dairtoe gecommitteert dieselve drie op 't 1e artikel genomineert.

Ten IIIIen van noch een scuttinge te setten omtrent den Horncolck.
Worden dairtoe gecommitteert dieselve drie voirseid.

folio 438v
Ten Ven om 't sant te doen setten in de Renensche Griftaen de Keyserlijke Majesteyts veenen in wat breete ende wijte
Worde geordonneert dat men 't soude setten mit soden omtrent II voeten wijder dan de scut doer ofte anders, tot discretie van den gecommitteerde.

Ten VIen van die slencken te doen maken in den dijck wie se maken zall.
Worde den camerair geordonneert te maken die gebrotken bij provisie ter tijt toe hem anders bevolen werdt ende hem te informeren van den ghenen die den dijck doergegraven hebben ende sulcx te rapporteeren den gecommitteerden mitten yersten.
23-4-1549: VERVOLG.

Ten VIIen omme te verspreken om plaets te vynden daerinne 't sant uutten santhoevell comende sell moegen laten.
Worde geordonneert dat men 't veen ten naesten gelegentheyt soude uut doen greven omme 't sant aldair bij den camerair weder in te doen storten.

folio 439
Ten VIIIen mede te verspreken om provisie van gelt totdese voiseid werken te doen maken etc.
Is hiervan overcomen dat men tegens en sonnendage naestkomende die gemeen geërffden hier op te doen laden ten huyse van mijn heere Frans van Nyenrode.

't Gene voirseid is, is overcomen ende gesloten in presentie van mijne heere den schout Johan van Culenborch etc., Cornelis Thijn, Bruyn van Kuyck, Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen Floris Foeyt, Jan van Leeuwen Aertsz, camerair, Jacob die Edell, Ghijsbrecht van der Voort, op ten XXIIIen dach in aprili voirseid anno XLIX.
28-4-1549: folio 439v
Des vrijdaichs ende saterdaichs voor Beloken Paschen anno XLIX, uut beveel van den gecommitteerden geladen die gemeen veengenoten contribuanten totter Griften omme te komen ten huyse van mijn heere Ffrans van Nijenroede op Beloken Paeschdach te VII huren om mit een te versproken tot provisie van gelt, die gebreken van den Griften mede te vervallen.

Des sonnendaichs op ten Beloken Paeschdach anno XLIX, die gecommitteerden mitten presenten van die andere mede veengenoten contribuanten totter Griften ten huyse van mijn heere Ffrans van Nijenrode geladen, vergadert wesende omme miteen te verspreken tot provisie van gelt te vercrijgende die gebreken van den Griften (die hemluyden mede te kennen gegeven worde) te vervallen zijn dieselve nae dat se miteen hier van gecommuniceert hebben overcomen.

folio 440
ende hebben geordonneert ende geconsenteert dat die geërffden bynnen Utrecht residerende terstont bij provisie opbrengen zullen in handen van Jan van Leeuwen camerair, van elcken mergen seven stuvers.
Welke voirseid overcomst is gesciet ten huyse ende in bijweesen van mijn heeren Ffrans van Nyenrode, Cornelis Thijn, Bruyn van Kuyck, Jan van Cuyck, Jacob van Buesinchem, Floris Foeyt, doctor Baltazar van Blijenborch, Jan Roeck, Hermen de Jong, Cornelis van Leeuwen, Jan van Leeuwen, Cornelis van Voird, Robbert Reijersz, Dirck van Brevelt Jan ende Ffrans Bogert, Ghijsbert van der Voort, Lodewijck van Couwenhoven, ende die reste van den veengenoten zijn mede geroepen geweest, datum ut supra alsse den XXVIIIen in aprili anno XLIX

folio 440v leeg
24-4-1549: folio 441
Achtervolgende zekere commissie gepasseert den XXIIIen aprilis lestleden op Jan van Leeuwen, camerair, Jacob Lam ende Jacob die Edell, hebben zekere besteck gemaict wairnae dat se sekere scuttinge ende die bruggen aen de Zwalevenstert om te makende sonder willen aenbestaeden, soe hiernae volght.
Men will bestaeden een scuttinge die men leggen zall in die nye Geldersche veengrifte voor 't sant omtrent Absgrave dair men den aennemer wijsen zall in manieren als hiernae volcht.
Item twee schutstijlen, lanck wesende XIIII voeten, XI duym breet ende X duym dick. Item twee werffbalcken, lanck XV voeten, X duym breet ende IX duym dick. Item tweer werffbalcken in den gront, XV voeten lanck, breet VI duym ende dick IIII duym. Item een wyndaes lanck na den eysch mit een hooft, het hooft tenmynsten II½ voet lanck ende IX duym viercants.

folio 441v
Item een balck daironder, breet VI duym ende dick IIII duym. Item in ditselve schut een solder in de gront, XXV voet lanck, te weeten VIII voeten boven ende XVII voeten beneden mit die ribben dairtoe dienende IIII duym viercants soe lanck die solder weesen zall in den anderen gewrocht als men die sluysbodems doet. Item in die wangen acht stijlkens, breet VI duym ende dick V duym. Item die wangen van buten ende van bynnen op te schoeyen. Item een dorpel in de gront zal breet zijn XI duym ende dick VII duym. Item onder den dorpel ende stijlen een middelschot, geheyt in den gront ende buten stijlen soe hoech als die werffbalcken aengevult zullen zijn, vijff voeten veer van de stijlen besijden den anderen ingeheyt ende aen den anderen gevesticht Item in 't wijndtaes twee scheyen mit een besteck na den eysch. Item dit schut sal tusschen stijlen uuyt weesen VIII voet. Item een schutduer breet wesende IIII voet die plancken ander halff duym dick.
24-4-1549: VERVOLG.

folio 442
Item aen ditselve schut sullen weesen vier vluegels, elke vluegel lanck XII voeten. Item elcke vluegel drie schoeypalen van V ende VI duym lanck, na den eysch. Item dieselve vluegels van bynnen ende buten geschoyt mit eycken plancken ofte sceepplanck van dicte als volcht. Item elke vloegell een ancker, lanck VIII voeten vijff duym viercants. Item bij elcke ancker een anckerpaell, V duym viercants lanck na den eysch.
Noch een scuttinge die men leggen off setten zall in die oude Grifte, omtrent die Hornscolck ter plaetsen dair men wijsen zall.
Item twee schutstijlen, elck lanck XVI voeten, breet XIII duym ende dick XII duym. Item aen 'tselve scut twee werffbalcken lanck XV voeten elff duym viercamts Item twee werffbalcken in den gront elck lanck XV voeten breet VII duym ende dick V duym.

folio 442v
Item aen 'tselve scut een wyntdaes van een voet viercants mit een hooft, lanck nae den eysch. Item een middelbalck daironder van VII duym breet ende vijff duym dick. Item in 'tselve scut een solder in den gront van XXV voeten, lanck in allen manieren mit zijn ribben ende paell als die solder van 't voergaende schut. Item in de wangen van 'tselve scut acht stijlen, dick VII duym ende VI duym op te lengte nae den eysch. Item die wangen van afteren ende van bynnen op te schoeyen mit eycken plancken als naebescreven. Item den dorpell in den gront sall breet weesen XIII duym ende dick VIII duym Item onder den dorpell ende stijlen ende besijden die stijlen een middelschot in manieren als 't voirseid schut zeer well besorcht. Item in 't wyndaes aen die een zijde na den dijck twee scheyen mit een besteck na den eysch. Item een schutdoer breet vijff voeten die plancken anderhalff duym dick.
24-4-1549: VERVOLG.

folio 443
Item dit schut sall tusschen stijlen wijt weesen als 't voirseide schut.
Aen dit voirseide scut sullen weesen vier vluegels, elcke vloegell XX voeten lanck.
Item elcke vloegel sall hebben vier schoeypalen, elke paell VII ende VI duym dick, lanck nae den eysch. Item op die twee vloegelen die aen den dijck comen zellen, elcx een werffbalck van XX voeten lanck ende op ’t dickste eyndt een voet viercants. Item alle vier de vloegels van bynnen ende buten op te schoeyen mit plancken als naebescrijven. Item aen elke vluegell een ancker van sess duym viercants ende lanck XIIII voeten. Item aen elcke ancker een anckerpaell van VI duym viervants, lanck na den eysch.

folio 443v
Noch twee bruggingen over die Zwaelevenstert in manieren als hiernae.

Elcke brugge sall lanck weesen van voeten ende breet vijff voeten. Elke brug drie ribben, lanck X voeten van V ende VI duym viercants. Item die plancken op beyde die bruggen VI uutte voet blivens hout. Item elke brug ses palen van IX ende X duym, lanck na den eysch in ’t sandt geheyt. Item op te palen voirseid vier hoefden, lanck VII voeten van IX en X duym. Item aen de Renensche dijck sullen zijn ten beyden zijden zuydtwert ende noortwert II vloegels XI voeten lanck. Item hierop werffbalcken van XI voet lang, van VII ende VIII duym dick. Item in gelijcker manieren zall zijn die vloegell aen de Geldersche zijde noordtwerts mit werffbalcken ende palen als voirseid.

folio 444
Laatste blad deel 1
Hier zijn eenige bladen uit.
Vergelijk de copie van het eerste Veenregister die op perkament is geschreven, waarin de tekst doorloopt tot op 4 augustus 1550.
28-8-1550: folio 181
II (1550)

folio 181vleeg
folio 182
IIe Veenregister.
Memorie om geprop[...] anno vijftich voor den veen[...] veenen die hem goetwil [...]kinge ende onderhoudinge [...]
I
In den eersten dat men ten voorseide XXVen augusti rekeninge doen sal van den penningen bij den gemeen veengenoten voornoemd totter selver Grift betaelt ende waer die bestayt zijn.
Dees [...] gesloten [...] vijftich [...]
II
Item om die voorseide Grift te volmaken ende te claren daer des van noode sal zijn, sal men een nieuwe uuytsettinge van penningen moeten doen om die costen daermede te vervallen.
De [...]
III
Item ten eynde men die costen van deese ende der gelijcke bescrivingen ende moyenisse sparen mach en waer niet quaet geraden dat men eenen seeckeren dach prefigeerde op ten welcken men jaerlix rekeninge ende nieuwe uuytsettinge dede ende dat alsdan een yegelijk diet beliefde sonder voorder costen van te bescriven mede compareerde ten geprefigeerden dage omme metten geenen alsdan comparerende de rekeninge te horen ende op als te sluyten.
Bij den g[...] veenen is [...] jaerlix ve [...] op ten [...] van ut [...] als d [...] ende is [...] 's daechs da [...] herbergen [...] te procederen [...] ende sluyten ende ordineren [...] uuytsettinge ende swari [...] jaerlix vallen ende van node zullen weesen, gedaen tot maeckinge ende houdinge ende voorderingen van de Grift ende ander dies aengaende ende wat alsdan jaerlijks geordineert ende gesloten sal zijn bij den presenten, sal voer goet ende van weerden gehouden werden in alder manieren of die voorseid inne-geërfden daer alle present geweest waren.
28-8-1550: VERVOLG.

folio 182v
IIII
Bij den voirseide veengenoten is gesloten eenen cameraar te nomineren die bij avuyse, van dengeenen die daertoe gecommitteert sullen wordden, auctoriteyt hebben sal die Grift in goeden state te houden, daertoe employerende de penningen van zijnen ontfange, mits doende ten voorseide geprefigeerden dage zijn rekening volgende zijne commissie die men hem geven sal. Ende is Jan van Leeuwen Aertsz genommineert ende gecommitteert tot cameraar.
[...] te [...] ctoriteyt [...] Grifte te[...] toe employ- [...] doende [...] dage.
V
Bij den voorseide innegeërfden veengenoten zijn geordineert hoofden, mijnheere Frans van Nieuwerode, raedt etc., Joachim van Heumen ende Bruninck van Cuyck, cum potestate substituendi, naevolgende 't accoordt van XXVIIen aprilis XVCXLVI [1546] op gelijcke saecken geaccordeert. Ende sullen die gesubstitueerde oft andere veengenoten die gecommitteert zijn om te reysen om saecken der Grift aengaende in 't lant van Utrecht ende Gelre, hebben ’s daechs sestien stuiver op haer selfs cost.
[...] te ordineren [...] cendenten [...] geëligeerd [...] aer vlucht [...] nieuwe wercken [...] nae limitatie
VI
Is gesloten dat men den cameraar ende ander officiers toevuegen sal alsulcke wedde ende salaris als men op 't slot van der cameraars rekening bevinden sal te behore elcken nae zijnen arbeyt ende verdienste. Ende die officiers sullen tenminste in 't voorseide veen geërft weesen tot een halve hoeve toe.
[...] men den [...] sal ende [...] officiers mit [...] oeten zijn.
28-8-1550: VERVOLG.

VII
Die wercken die voor date van dese besteedt zijn, sullen opgenomen wordden bij den ouden ende nieuwen hoofden ofte superintendenten die tot haerder assistentie bij hen nemen sullen eenige van den innengeërfden diet hen believen sal.
Item waer oick goet geordineert ofte gedeputeert dengeenen die van der gemeente weegen alle wercken der Grifte mit zijne appoitementie tot zijnen tijde opnemen sullen volgende 't besteck tusschen den aannemers derselver wercken ende den geërfden gemaect.

folio 183
VIII
De voorscreven veengenoten [...] deert die Grift te verdiepen [...] breeden omme met sammoreusen te mogen daer invaren in [...] voegen oick dat die laege [...] haeren turf mogen bequame [...] dieselve nae den nature [...] ende waterpas, ende die [...] niet vercort ende mede wel [...] zijn ende blijven.

Item sal den tijt die deesen gemeen geërfden bij den Keyser geoctroyeert is om die Grift mit sijn ancleve commodieuselickste te moge maecken noch loopt, waer goet overleyt ofte niet oorbaer ende 't gemeen prouffijt en waer dat men dieselve Grift binnen den voorseide lopende tijt in den bodem verdiepte ende verbreedde nae zijnen eysch indien geraden wordt dat men die met sammoreusen ofte andere grote scepen gebruicken soude willen.
28-8-1550: VERVOLG.

IX
Bij den voorseid veengenoten is [...] geaccordeert te maecken een [...] sluyse ende die leggen in den [...] boven gesloten om met sammoroisen ende andere scepen d[...] te mogen varen ende sullen hen die voorseide hoofd [...] ofte doen informeren in Hollant ende elders om [...] prouffyttelixte weesen sal ten gemeynen oirbaer [...] sluyse maecken sal van dropsteen ofte van [...] zeeckere bestecken, informerende hen op ter prijs [...] soude, binnen hoe corten tijt dat men elck w[...] volmaecken ende opleveren, oft beter waer [...] scotdeuren oft met alle beyde, ende dat g[...] convoiceren metten innegelanden van den broucklanden [...] wat dat zij daertoe souden willen geven, e[...] bequamen dach eerst doenlick weesende rapport [...] alsdan van als dies aengaende gesloten te wordden [...] sal ten gemeenen oirbaer.

X
De voorseide hoofden sullen oick visiteren die scutten, sluysen in de Langestraat ende elders, ende hoe he[...] ende van haer goetduncken rapport doen als voeren.

XI
Item waer oick wel van noode te vinden een maniere hoe ende in wat manieren men jaerlix die uuytgesette penningen executeren sal van den onwilligen ofte negligenten betaelders, teneynde dat deur faulte van quade betalinge 't begonste werck niet en vervalle ofte defect ende alle deese costen ende moyten met verloren en blijven.

Dit voorseide articule te insereren in de ordonnantie van de scouwe die volgende ons octroye noch te concipieren is.

folio 183v
XII
Den voorseide gecommitteerden werdt oick gelast certificatiën te recouvreren soveel men mach van dengeenen die weeten te seggen dat men hier voortijts in biscop Davids Grift gevaren heeft met grote scepen, datter een groot sluise gelegen heeft, ende die saecke van haer wetenscap verhalende.
28-8-1550: VERVOLG.

XIII
Item noch is veraccordeert dat alle die veengenoten ende een yegelijck van hen sculdich sullen weesen haere quote te betalen ten behoorlijcken dage daertoe geordineert van den ommeslagen die uuytgeset sullen werdden sonder enige defalquatie te doen oft enige penningen te mogen innehouden, in de platz van den penningen die sij souden willen sustineren hen te commen van den innegeërfden, maer sullen die sculden hen laten begroten ende toeleggen ende ordonnantie van betalinge daeraf vercregen op ten dach van den reeckening om die daernae betaelt te wordden als 't behoren sal.

XIV
Den gemeen innegeërfden hebben geconsenteert, den prior ende procurator van den cathusers buyten Utrecht dat zij haere genaemptiseerde penningen, van die twintich mergen veens bij hen genaemptiseert om in die Grift te mogen comen, sullen wederom mogen lichten uuyt handen van den cameraer, sonder prejuditie van haer recht dat zij uuyt saecke van ’t namptissere souden hebben ende mogen pretenderen.

XV
Is noch geaccordeert dat die cameraar sal doen maecken twee kisten, elcx met drie slotelen ende verscheyden sloten ende leveren elck van den hoofden eenen sloetel omme daer inne te bewaren, te weeten in die eene kiste het principael octroy, registeren, rekeningen, acquiten, verificatiën, ordonatiën, acten ende anderen principale munimenten, ende laten Bruninck van Cuyck die stellen onder behoorlick inventarissen om die al t'samen bewaert te wordden tot 's gemeen oirbaer, settende die kist St. Pauwel mit die originael stucken ende in de andere kist sal men leggen copiën auctentyck van den

folio 184
voorseid octroye, registeren ende munimenten die men [...] noode te weesen te bewaren, stellende die kist [...] van Cuijck.
28-8-1550: VERVOLG.

XVI
Ende noch sal men doen copiëren 't gundt dat van noode weesen sal dickwijl te hebben, ende visiteren, ende leggen dat onder behoorlijcken inventaris, onder den oudtsten van den hoofden wonende binnen Utrecht, die oick eenen yegelijcken van den veengenoten diet begeren sullen copie sal mogen geven t' haeren coste om altijt daertoe recours te hebben.

XVII
Achtervolgende 't appoinctement gestelt op die requeste der Keyserlijke Majesteit overgegeven bij die van Wageningen ende den veengenoten bij meester Peter de Clerck, geordineert commissaris overgelevert. Verclaren die voorseide veengenoten dat hen niet mogelick en is op 't inhouden derselver requeste te adviseren op deese tijt, gemerckt haerluyder Veengrift niet gedelft ende gemaeck en is in zijnen behoorlijcken staet, maer dieselve in state ende volmaeckt zijnde, sullen daernae gaerne adviseren als nae redene behore sal.

XVIII
Bij den gemeyn innegeërfden is noch geaccordeert ende eenen ommeslach gemaeckt van dertich stuivers op elcke mergen veens ende elcke roede breette in't midden van den Renenschen veenen, te betalen in handen van den cameraar Jan van Leeuwen Airtsz voor Sinte Martijn in de wynter anno vijftich toekomende, sonder langer vertreck.

XIX
Item is noch geaccordeert dat die rekening van den cameraer Jan van Leeuwen den veengenoten nu gedaen, teyckenen sullen de oude ende nieuwe hoofden voor al den veengenoten, ende de cameraer voorseid voor hemselven.

Aldus veraccordeert, gesloten ende geordineert bij den
28-8-1550: VERVOLG.

folio 184v
gemeen veengenoten ende 't meerderdeel van dien op ten XXVIII augusti XVC ende vijftich [1550], ende bij ons in die plaetse van hen allen onderteyckent ten dage ende jaer voorseid als daertoe gerequireert zijnde van den anderen. Aldus onterteyckent:
Gerrit van der Nykerck Abt Sinct Pauwel ’t Utrecht, Pynsen van der A, Joachim van Hoemen, Adriaen van Reness domdeken ’t Utrecht, Bruninck van Cuyck, Die Edel, Jan Bogert, Ernst van Nyenrode, Leeuwen, Jan Roeck, Floris Foeyt, Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen

Bij mij Goort van Cleef, Jo. van der Heyde, Jacob van Beusichem, Jan Broers

Deese nabescreven veengenoten dewelcke op te rekendag niet present geweest en zijn, hebben evenwel dit mit haerluyder hant geratificeert ende geapprobeert in alder manieren of zij present geweest hadden.
Joachin van Cuyck Anthonissen, Jan Bol, J. d' Keyser, G. van der Voort, Robbert Reyersz, Anthonis van der Voort, Cornelis van Voord, Dirck van Breevelt, Evert van Scayck Jansz van wegen den boedel van Peter Pau Hubertsz
27-4-1546: folio 185
Op huyden den XXVIIen aprilis anno XVC sessende veertig vergadert in der abdijen van Sincte Pouwels 't Utrecht [...] veengenoten so geërfden in den Gelderschen als in den Renensche veenen ende zijn veraccordeert als hiernae volcht.
In den eersten zijn sij eendrachtelijck overcomen om die Grifte te doen maecken ende voltrecken nae vermogen des octroys der Keyser Majesteit, in date den XIIe marty anno XLV alwaert oick bij also datter geen meer veengenoten hem goetwillich en verclaerden totter Griften ende aencleven van dien dan zij alleen die hieronder gescreven staen, ende om 'tselve terstont te beginnen hebben zij veengenoten voorseid gecommitteert ende committeren bij deesen den eedelen gestengen erentfesten ende vromen, den eerbaere voorsinnige ende wijse heeren Johan van Culenborch ritter, heer tot Rijnswoude etc., Frans van Nyenrode ende Johan van Cuyck Anthonisz ende 't meerderdeel van hem cum potestatie substituendi, omme uuyt hoere alre naem ende van hoerre wegen dieselfde Grifte mit alle zijn toebehoren te doen bestaden ofte doen maecken achtervolgende zeeckere bestecken die daer afgemaeckt mogen weesen ofte tot hoerre gecommitteerden voorseid goetduncken ende believen daer noch vorder offgemaeckt sullen wordden. Belovende al 't gundt bij den voornoemde gecommitteerden ende heuren substituyten in der qualite in der saecke voorseid gehandelt ofte gedaen sal werdden 'tselfde voor hoer, hoeren erfgenamen ende naecomelingen vast stade ende overbrekelijk te houden, nae te gaen ende te voldoen mede alle alsulcke penningen als tot die contributie van dien 't zij bij provisie ofte anders bij den voornoemde gecommitteerden in der qualite als voren uuytgeset sullen werdden. Belovende dieselve veengenoten hier ondergesreven te betalen op alsulcke dagen ende termijnen als daertoe in besondert van den gecommitteerden geprefigeert sullen
27-4-1546: werdden elck nae quantiteyt zijnre roeden ofte mergentalen sonder enige contradictie ofte wederseggen. Bij also dat den ontfanger die bij den gecommitteerden voorseid daertoe genomineert sal wordden

folio 185v
gehouden sal zijn goede rekening ende reliqua te doen, oick geloven die veengenoten voorseid 't samentlick ende elck bijsonder, so wie van hemluyden bij den gecommitteerden voorseid tot enige saecken der Griften voorseid aengaende voorts gedeputeert ofte gecommitteert wordden sullen, dat hem daer niemants onwillich in sal laten vynden, maer dat selve erstelick ende getruwelick te vorderen als 't behoren sal. Ende hoewel eenige van onsen ondergescreven personen daer niet present geweest en zijn daer dit tegenwoordige accoordt bij den presenten gesloten is, houden nochtans 'tselve accoordt in alsulcke weerden of wij daer tegenwoordich geweest waeren, ratificerende ende approberende mitsdeesen 'tselve nae zijn vorme ende inhouden.
Ende tot approbatie ende ratificatie van al 't geen voorseid is so hebben wij veengenoten onderscreven, verbonden ende verbynden mitsdeesen onse personen ende goederen so waer die gelegen zijn ende bevonden sellen mogen werdden tot heerlijcke ende reale executie van alle Hoven ende gerechten renunchiërende van allen gratiën, privilegiën, exceptiën defensiën rechten ende costumen ter contrarie. Ende was onderteyckent bij deesen naebescreven personen alse:
Johan van Culenborch, Frans van Nijenrode, Johan van Cuyck Anthonisz, Floris Foeijt, Beernt Proijs, Jan Roeck, Peter Pau Hubertsz, Cornelis van Leeuwen, Cornelis Thijn, Bruninck van Cuijck, Jacob Lam, Jan Boll, Hermen de Jong, Robbert Reyersz, Lodewijck van Couwenhoven, Jan Bogert, Jan van Leeuwen Aertsz vervangende hierin mede Jacob die Edel, Dirck van Breevelt, Jan IJsbrantsz Fox, Jacob van Beusichem, Frans Bogert, Mechtelt, meester Gijsberts weduwe, Cornelis Sas, Adriaen Cornelisz vervangende zijn broeder ende zusters, Jacob Grammaije, Gerrit Pott, Gijsbert van der Voort
29-8-1551: folio 186
Den XXIXen augusti anno XVC eenenvijchtich [1551] is Joachim van Heumen, als hooft, deur consent van den veengenoten gesubstitueert, Cornelis Tin om in zijn absentie alle veensaecke mitten anderen hoofden te helpen dirigeren in sulcker vougen of Joachim als principael hooft selfs present waer.
1-9-1550: Den eersten ende IIen septembris zijn Joachim van Heumen Bruning van Cuyck, hoofden, tot haerder assistentie nemende Jan van Leeuwen, cameraer ende meester Dick Pynsz van der A, veengenoot, geweest in de Grebbe ende hebben aldaer inspectie genomen van die gebreecken van den sluyse aldaer gelegen ende dezelve aengeteyckent in sulcker manieren als hiernae volcht. In den eersten bevonden zekere stijlen gespleten ende geborsten, eenige corbeelen geheel loss ende sommige in 't hout gebroecken, den eenen hoeckstijl binnensdijcx aen de berchzijde zeer geborsten, lam ende van binnen quaet van houte, ende den eersten bovenbalck zeer verwatert ende sommige corbeelen rootolmich, niet gesloten ende op geen tanden rustende veel stijlen zeer spyndich, die deuren in de pinnegaten an stucken lam ende nootlijck om geholpen te zijn. In somma is nootlick vermaeckt ende van noode eerst 's daechs mitten gelanden te convoiceren. Hebben oick tenselven dagen tot Renen weesende gesproken mit Jan van Zomeren ende anderen om van hemluyden te recovreren de certificatiën, hoe dat men hier voortijts in de Grift gevaeren heeft mit grote scepen ende datter een groote sluyse gelegen heeft ende diens volgende Jan de Keyser belast deselve getuygen te produceren ende de certificatiën

folio 186v
over te seynden, 't welck hij also gedaen heeft. Hebben oick die Veendijck van den Gribben tot in die veenen besichticht ende die gebreecken die nootlijck waeren te repareren, den cameraar bevel gedaen te doen maecken ende sant daer op te voeren allet volgende die voorseide ordonnantie.
4-9-1550: Den IIIIen ende Ven septembris anno ut supra zijn deur bevel van den hoofden achtervolgende d' ordonnantie voorseid zeeckere bestecken van een nieu sluyse in de Grebbe te leggen, doen maecken een bij Willem van Oost, architect der stadt Utrecht van een steenen sluyse mit die estimatie van dien, ende een bij Evert Wyersz ende Cornelis den Bour, tymmermeysters omme die sluyse voorseid van hout te maecken mit die estimatie van dien, ende zijn van gelijcken tot Delft in Hollant oick doen maecken, ten eynde men uuyt alle de voorseide bestecken een goet ende 't beste beteck mocht maken, gelijckerwijs gedaen is om die sluyse daernae bestayt te wordden.
6-10-1550: Den VIen ende VIIen octobris heeft Jan van Leeuwen deur bevel van den hoofden tot Renen ende Wageningen geweest aen dijckgraven ende heemraden aldaer, hemluyden seggende dat die veengenoten wat aen te geven hadden, begerende van hemluyden overdach angeteyckent te worden om in den Greb te comen ende sulcx te horen, waerop dijckgraven ende heemraden voorseid hem beteyckent hebben den XIen octobris naest comende.
11-10-1550: Den XIen octobris zijn deur bevel van Frans van Nijenrode ende B. van Cuyck hoofden bij Joachim van Heumen oick hooft, gedeputeert Jan Boll, Jan van Leeuwen ende Jan de Keyser omme in de Grebbe te handelen mit dijckgrave ende heemraden van Wageningen ende Renen nopende 't vernieuwen van der sluyse, ende is den XIIen octobris bij Jan Boll gerapporteert dat die heemraden voorseid begeert hadden ons angeven henluiden scriftelijck overgesonden te werdden omme mit haer mede geërfden te communiceren ende daernae behoolick andt

folio 187
woordt te geven. Welck aengeven bij geschrift gestelt [...] hemluyden op ten [niet ingevuld] octobris voorseid overgesonden ende hier nae van woorde te woorde geinsereert is.
Aengevinge ofte aenrichtinge mijnen heeren, die ingeërfden van den landen gelegen onder Wageningen, Berninchem, Eede, ende daer omtrent uuytwaterende deur die sluyse gelegen in de Grebbe, gedaen bij den goetwilligen veengenoten so van den Gelderschen als Renenschen veenen, contribuerende tot ende gebruyckende die vrijheyt van den Grifte. Also die sluyse jegenwoordich leggende in der Grebbe nu tertijt so zeer verargert ende vergaen is, dat van noode sal sijn dieselve cortelijck te vernieuwen tot coste van den innegeërfden der landen voorseid, dewelcke deselve sluyse tot haren gerieve doen maecken ende tot deesen tegenwoordigen dage toe t' haerder costen ende lasten alleen hebben moeten onderhouden. Van welcke sluyse den boodem so hooch geleyt is dat het water comende uuyten landen voorseid niet so gerieffelick ofte bequamelijck aflossen en mach, alsof die in behoorlijcke diepte geleyt waer, ofte in vuegen als die eertijts bij tijden van biscop David geleyt is geweest, ten welcken tijde deselve niet aleen in sulcker diepte maer oick in sulcker wijdte geweest is dat men niet alleen ’t water
11-10-1550: VERVOLG.

gerieffelijck heeft mogen oflossen, mer oick mits deur varende mit sammoreusen ende andere scepen heeft mogen gebruycken, om dan te mogen geraecken tot sulcken of diergelijcke bequame sluyse tot vorderinge sowel van den innegeërfden als oick van den veengenoten voorseid.

folio 187v
Hebben die voorseid veengenoten mijnheeren den innegeërfden voorseid in der bester maniere 'tselve willen aengeven ende oick dat die veengenoten voorseid tevreden souden willen zijn tot vorderinge van derselver sluyse te helpen gelden alsulcken paert ende deel als men bevynden sal naedere billicheyt ende reden te behoren. Van 't welck den veengenoten voorseid bewegen zijnde omme met den innegeërfden voornoemd te convoiceren ende consuleren hoe men 'tselve gerieflixte tot drachtige costen ende betalinge sal mogen vynden, hebben die voorseid veengenoten dit aengeven aen de ingeërfden voorseid gesonden omme 'tselve gesien bie der montlicken convoicatie daerop te mogen houden op zeeckere dagen die bij den ingeërfden voorseid angeteyckent sullen werden gemerct die saecken voorseid nae den veengenoten beduncken, sonder alsulcke convoicatie qualycken volbracht sullen mogen werdden, sullen daerom die veengenoten voorseid ten dage als voren bestempt zijnde eenige van den heuren daerbij mogen seynden. Begerende niettemin dat mijnheeren die innegeërfden voorseid voorseid dit voorgemelte aengeven in der bester maten verstaen willen, altijt op verbeteringe van dengeenen die daer toe geordineert ende gescickt sullen wordden.
11-10-1550: VERVOLG.

Achtervolgende de voorgaende commissie zijn Bruyn van Cuyck, hooft, ende meester Dirck Pynsen van der A, scout tot Delft, als veengenoot den XIXen septembris t'samen gereyst
in Brabant ende tot Andtwerpen omme vandaen mit hem

folio 188
affimerende Jan Broers ende Jan Leysz te besien zeeckere sluysen, ende voorts te reysen in de Rosendaelsche, Ettensche ende 's-Gravenmoeren omme die watergangen ende faetsoenen van scuttingen te besichtigen tot vorderinge van den sluyse ende Grifte voorseid waer van Bruninck van Cuijck zijn rapport gedaen heeft, in presentie der veengenoten daerop vergadert zijnde ten huyse van Frans van Nyenrode op ten VIIen novembris anno ut supra.
21-10-1550: Op ten XXIen octobris hebben die hoofden gebeden Jan Vlug, pander, so hij die tijt te veen reyde om saecken hij daer te doen hadde, dat hij hem wat breder boven instructie die zijluyden daervan hadden informeren soude van den usurpateurs der Griften, 't welck hij gedaen ende den hoofden attestatie daervan gelevert heeft.
28-10-1550: Insgelijcx heeft Jan Broers oick mede gedaen den XXVIIIen octobris, ende den hoofden zijn instructie gebracht deur Hieronimus Calve, den IIIIen novembris. Al ’t welck in 't proces tegen deselve usurpateurs als namentlick Tonis Petersz ende Adriaen Remmen gevoucht is ende naemaels ten uuyteynde van den processe naerder van blijcken ende geregistreert wordden sal.
5-11-1550: Op ten Ven novembris anno ut supra, is Jan Tzyen, rentmeestergenerael des heeren Van Pallant versocht om mede te comen tot Berinchem volgende zeeckere missive hierna geinsereert.
Ernstfesten vromen und manhaftigen gunstigen goeden vrundt

folio 188v
u lieden believen te weten also ons bij den lantgeërfden van Wageningen, Eede, Berinchem ende daeromtrent uuytwaterende in der Grebbe, maendach den Xen novembris naestcomende 's mergens voor negen uren aengeteyckent is voor eenen zeeckeren dach ende tijt omme te seynden onse commissarissen mit zeecker bevel tot Berinchem voorseid ende van hemluyden te verhoren andtwoorde op zekere aengeven hemluyden scriftelick bij ons deur onsen gecommitteerden gedaen, beroerende van een nieuwe sluyse in de Grebbe te leggen met sammoreusen daerdeur te mogen varen etc. Allet nae wijdere inhouden desselven angevens ende so aen deselve bijcompst mijn edele heer Van Pallant, niet weynich gelegen is maer grotelijck bij geprouffiteert ofte geinteresseert mach werdden. So is ons fruntlick begeren dat u lieden believe hem te willen vouge ten voorseide dage ende ure ter voornoemde plaetsen bij den voorgenoemde lantgeërfden ende ons oft onsen commissarissen om in als volgende ons voorgenoemde aengevers 't beste te helpen raden, so die saecken alsdan eygen sullen te geschieden. 't Welck doende sult ons mitsgaders den veengenoten grote vruntscap doen, dat kenne der almechtige die u lieden lanck ingesonde behoede, ylende uuyt Utrecht den Ven novembris XVC ende vijftich [1550].
7-11-1550: Den VII novembris naedat Bruyn van Cuijck bij den veengenoten, die doen ten huyse van Frans van Nijenrode vergadert waeren, zijn rapport als voorseid van de Brabantsche reyse gedaen hadde, zijn bij den hoofden den veengenoten voorgehouden, dat uuyt die voorgaende commissie haerlieden auctoriteyt is verde met strecken en mocht om te doen 'tgeen dat terselver tijt bij den veengenoten begeert werdt, te weten van mitten innegeërfden van Wageningen ende Renen eyntelick te handelen ende sluyten etc. Waerom den veengenoten terselver tijt op die

folio 189
voorseid commissie onder haerluyder handen den voornoemden hoofden verleent hebben ampliatie om al te mogen doen 'tgeen die veengenoten present zijnde selfs souden mogen doen als dat breder blijckt uuyt dieselve ampliatie hier nae van woorde te woorde geinsereert.
Op ten VIIen novembris XVC vijftich [1550] zijn gecompareert ten huyse van mijnen heere Frans van Nyenrode, raedt etc. die hoofden ende veengenoten onderschreven op zeeckere difficulteyten ende duysternissen bij den hoofden onderscreven bevonden in’t VIIIe artikele van haerluyden commissie ende acte daeruuyt volgende geconcludeert op ten XXVIIIen augusti XVC vijftich [1550] lestleden te weten dat naemen geconvoiceert sal hebben mitten ingelanden van den broecklanden omme te horen wat zijluyden tot die nieuwe sluys die men in der Grebbe leggen sal souden willen geven ende van als op eenen bequamen dach eerst doenlijk weesende rapport doen, om alsdan van als dies aengaende gesloten te wordden als behoren sal ten gemeenen oorbaer. So is't dat die veengenoten onderscreven bemerckende dat indien men in dier saecken den tijt van rapport soude moeten verwachten gescapen soude weesen die saecke zeer geretardeert ende mogelick geheel ofte een tijt lanck gepostponeert soude werdden. Hebben
7-11-1550: VERVOLG.

daerom die veengenoten onderscreven om duer ende dergelijcke redenen ende meer anderen hen daertoe moverende 'tselve achste artikele gelimiteert ende geamplieert in den manieren naevolgende te weten dat om deese saecke der sluyse in de Grebbe mit haer dependentiën te accelereren, geconcludeert hebben ende concluderen mits deesen, dat die hoofden ende heuren gesubstitueerden ende dien zij in deesen sullen committeren volcomen macht ende auctoriteyt hebben sullen omme mit die geërfden in den broecklanden voorseid eyntlijck te mogen handelen ende concluderen sonder enich beraet daeraen te dorven houden tenware hemluyden docht dat die saecke

folio 189v
beraet exigeerde 't welck al staet tot den hoofden ofte heuren gesubstitueerden discretie. Belovende dieselve hoofden heuren gesubstiueerden oft gecommitteerden in deesen te vrijen costeloos ende scadeloos te houden van al 'tgeen zij in de handelingen van deeser sluyse mit zijn dependentien doen ende handelen sullen, ende oick alle alsulcke penningen als bij hemluyden so in oncosten, teringen ende oick gratuiteyten indient noot zij die bij hemluyden gedaen gedebonisseert ofte gelooft sullen werden te refunderen, ratificerende ende approberende voor nu als dan ende voor dan alsnu al 't gundt bij den hoofden onderscreven in de saecke voorseid gedaen is ende noch gedaen sal wordden
7-11-1550: VERVOLG.

des t'oirkonde hebben wij veengenoten onderscreven dit mit onse gewoenlijcke handen onderteyckent ten dage ende jaer voorseid. Aldus onderteykent,
Gerrit van der Nykerck, abt Sinct Pauwel ’t Utrecht, Adriaen van Renesse, domdeken t' Utrecht, Frans van Nyenrode, Eernst van Nyenrode, Bruninck van Cuijck, Joachim van Heumen, Jacob Lam, Jan van Cuyck Anthonisz, Pynsz van der A, Jan Boll, Balthazar van Blyenborch, Floris Foeyt, Gijsbertus van der Voort, Die Eedel, Jacob van Beusichem, Leeuwen, Jan IJsbrantsz Focx, Jan Bogert, Cornelis van Leeuwen, Jan Roeck, Dirck van Breevelt, Jo. van der Heyde, Evert van Scayck Jansz, Anthonis van der Voort, vanwegen den boedel van Peter Pau Hubrechtsz, Aelbert Beijnop, J. de Keyser, Robbert Reyersz, Cornelis van Voord, Jan Broers
Bij mij Goort van Cleef
8-11-1550: folio 190
Den VIIIen novembris anno ut supra zijn bij den hoofden gecommitteert Florens Foeyt, Jacob die Eedel ende Jan van der Heyde om hem te vinden den Xen novembris tot Berinchem bij Heumen ende B. van Cuijck, mede hoofden, ende aldaer te handelen 't gundt de voorseide commissie naerder uuytdruckt, dewelcke hier nae van woorde te woorde geïnsereert is. Op huyden zijn bij ons Frans van Nijenrode, Joachim van Heumen ende Bruno van Cuijck als gecommitteerde hoofden van den goetwilligen veengenoten contribuanten totter Grifte in den Gelderschen ende Renenschen veenen gecommitteert Florens Foeyt, Jacob die Eedel, Jan van der Heyde ofte ander vorder personen die zijluyden tot haerder assistentie sullen in deese saecke behoeven te nemen, om mitten voorseid Joachim van Heumen ende Bruno van Cuijck, hoofden, voorgenoemd hemluyden te vynden op maendach naestcomende den Xen novembris 's mergents voor negen uren tot Berinchem bij den innegeërfden ofte innegelanden van Wageningen, Eede, Berinchem ende daeromtrent voorts opte XIen novembris bij den innegeërfden van den landen van Reenen uuytweterende deur die Grebbe ende aldaer andtwoorde te verhoren van denselven ingeërfden op die scriftelijcke aengevinge hemluyden eertijts bij ons doen doen, mitsgaders oick in den saecke van dier aengevinge als van een sluys in den Grebbe te leggen om mit sammoreusen daer deur te varen etc. mitten selfden innegeërfden te mogen handelen ende eyntelick sluyten indien 't henluyden geraden dunckt, ofte anders die saken mitten voorseid innegeërfden te beweegen ende verhallen so ende in alder maten als dieselve eygen sullen te gebeuren nae gelegentheyt des tijts. Des 't eenen oirkonde hebben wij hoofden voorseid onse gewoenlijk namen hieronder gesath.
Actum den VIIIen novembris XVC vijftich [1550].
8-11-1550: Tenselven dage is bij den hoofden op heeren Eernst van

folio 190v
Nyenrode, ritter, begeert ende hebben hem niettemin gecommitteert dat hij mitten commissarissen voorseid in de voorseide commissie hem soude willen laten vynden bij den geërfden van den Gelderschen landen om in de voorseid saecke 't beste te helpen scicken.
10-11-1550: Den Xen novembris zijn heeren Eernst van Nyenrode mit die gedeputeerden voorseid geweest tot Wageningen ende Bennichum, in die vergaderinge van die Geldersche geërfden in den landen gelegen onder Wageningen, Eede, Velthuysen, Doesborch ende Bennickum ende nae lange convoicatie beroerende die saken der sluysen voorseid zijn bij den voorseid geërfden geordoneert ses gescickten omme wyder mitten voorseid gedeputeerden te handelen, te weten vanwegen die van Wageningen, Dirck van der Lauwick ende Dirck van Brienen, van die van Eede Manen, Velthuysen ende Doesborch meester Wolter Elsrach, raedt des gravinnen Van Hoochstraten etc. ende 't Zeelman van Oemeren scout tot Eede, ende van die van Bennickum, heer Caerl de Ruijter ende Ude te Boeckop b.
11-11-1550: Den XIen novembris [1550] zijn heeren Eernst van Nijenrode ritter, mit Jacob die Eedel, Florens Foeyt, ende Jan van der Heyde tot Reenen geweest bij dijckgraef, heemraden ende enige van die geërfden in den landen bij Reenen, ende nae zekere convoicatie ter cause van die sluyse voorseid is overcomen een tweede bijcompst te houden mit die geërfden voorseid binnen Reenen op ten XXIIIen novemberis naestcomende.
11-11-1550: Tenselven dage hebben Joachim van Heumen ende Bruno van Cuijck voorseid te Wageningen blijvende, soveel gevordert dat die geërfden onder Wageningen sorterende horende zeker

folio 191
raport van Heumen gescikt en voorseid hebben dieselve macht gegeven omme mit ons te handelen op behagen van den geërfden onder Reenen, Eede ende Bennichem, van welcken handel zeeckere concept gemaeckt is 't welck hiernae volcht. Op huyden den XIen novembris anno XVC ende vijftich [1550], dijckgrave, heemraad ende gemeen geërfden van Wageningen uuytwaterende mit haeren landen deur die sluyse in de Grebbe gelegen, vergadert zijnde opten stadthuys tot Wageningen omme sich te prouffitelix ende meesten oorbaer te beraden op't scriftelicke ende oick mondelijcke voorgeven henluyden gedaen bij den gescickten van den geërfden in den veenen goetwillige contribuanten totter Griften, uuytwaterende deur die voorseide sluyse van den Grebbe beruerende die vernieuwinge ende vermaeckinge van dieselve sluyse, ende om daertoe op't gevouchelixte te geratie hebben 't samelick gedeputeert twee van henluyden mede geërfden mit namen, Dirck van der Lawick ende Dirck van Brienen, denselven macht gevende mitten voorseid veengenoten wyder te handelen omme sulcx ten minsten costen ende lasten van den geërfden voorseid in't werck te brengen, ende dit op't nauste gedaen zijnde mit haeren mede-geërfden zulcx te convoiceren ende voort daerop te sluyten nae behoren ende goetduncken van denzelven, so is't dat deesen achtervolgende die voorgenoemde gedeputeerden hebben mitten volmechtichden van den gemeen veengenoten voorseid te weten Joachim van Heumen ende Bruninck van Cuyck besproken ende mitten selven is wyt gehandelt dat die volmachtigen van den veengenoten voorseid aengenomen hebben voor deese reyse een nieuwe vaste sluyse van goeden oprechten, geven eycken houte mit voort zijnen toebehoren van goeden vasten ijserwerck te maken op haeren veengenoten eygen
11-11-1550: VERVOLG.

costen, mit dammen, gravingen, aenvullen ende den dijck wederomme in behoorlijcke hoochte ende breette te brengen. Sullen

folio 191v
noch die veengenoten die verdiepinge uuyten Rijn bis an die Pijselscut maecken ende onderhouden so lange zij die mit uuytvueren van den torf gebruycken sullen, voort ’t gundt uuyt die verdiepinge van die geheele Grift tot in die veenen toe uuytgegraven sal werdden, sal men te beyden zijden opwerpen daer tegens sullen die volmechtigen van den veengenoten voorseid tot haeren veengenoten vordeel hebben. Voort eerst die oude sluyse mit allen haeren toebehoren so die nu gelegen is ende daertoe die somme van vierhondert veertich carolus keysers gulden van twintich stuiver Brabants den gulden, wel verstaende dat zij volmechtigen voorgenoemd van de voorseid oude sluyse tot behoef der nieuwer sluyse niet en sullen mogen oorbaren, ende voorts 't gelt sullen zij ontfangen op twee termijnen te weten den eersten een jaer naedat die nieuwe sluyse voorseid in manieren als boven volmaeckt sal weesen, ende die anderde termijne sal verschijnen des jaers daernae. Welcke betalinge die lantgeërfden verseeckeren sullen optie termijnen voorseid te betalen stellende daertoe borgen daer die veengenoten mede te vreden sullen zijn. Ende voortaen is bevoorwaert dat die sluyse in manieren als boven opgelevert zijnde, sullen die veengenoten ende lantgeërfden ’t samentlick van dien dach af sculdich ende gehouden weesen gelijckelijk die sluyse voorseid te onderhouden mergentael mergentaels gelijck.
11-11-1550: VERVOLG.

Behouden ende gereserveert den lantgeërfden alle haer recht ende gerechticheyt, zo zij die vanouts gehadt ende te gebruycken plegen. Des sullen die veengenoten een heemraedt bij den dijckgraven ende heemraden van den lantgeërfden vuegen moegen, omme mede mit auctoriteit ende macht gelijck den anderen heemraden een insien op die sluyse te hebben, ende oft bij den voorgenoemde heemraden bevonden wordde dat mit deurvaren van den scepen

folio 192
die sluyse tot enige scade quame, groot ofte cleyn [...] waere sullen sulcke scade die veengenoten op haeren eygen costen sonder toedoen van den lantgenoten gehouden weesen wederomme te repareren ende te betalen, ende dit al op behagen van die van Eede ende Bennickum aen de Gelresche zijde ende die van Renen aen die Utrechtsche zijde.
12-11-1550: Den XIIen novembris anno ut supra [1550] de voorseide Heumen ende Cuyck tot Renen comende bij den anderen gedeputeerden voornoemd hebben zijluiden 't voorseide contract bij hemluiden mit die van Wageningen gemaect of geconcipieërt, die van Reenen gethoont ende hemluyden copiën daervan gelevert om daerop te delibereren.

Is ter selvertijt Jan de Keyser geordonneert te accorderen mit Mertijn Jansz Tuleman beruerende interest van tuynen etc. aen den Bottercamp, waervoor hem toegevoucht is twaelf gulden, so Jan de Keyser aen Joachim van Hoemen ende Bruyninck van Cuijck, hoofden, ter selvertijt gerapporteert heeft.
11-1550: Den [...] novembris deur bevel van den hoofden is request overgegeven tegen die usurpateurs der Griften omme hemluyden te doen citeren in persoon ende 't recht te vervolgen zijn geordonneert, meester Jan Thin, advocaet ende Jan Focx, procureur.
17-11-1550: Den XVII novembris anno ut supra [1550] is Jan van Leeuwen Aertsz, cameraar, van den veengenoten bij den hoofden voorseid zekere ordonnantie verleent waer nae hij hem in zijnen staet reguleren sal, als't breder blijckt uuyt dieselve hiernae van woorde te woorde geïnsereert. Ordonnantie bij den hoofden van den goetwillige veengenoten contribuanten totter Grifte in den Gelderschen ende Renenschen veenen, onderscreven voor Jan Leeuwen Aertsz, cameraar van denselven veenen gemaeckt den seventienden novembris XVC ende vijftich [1550].

In den eersten sal den voorseide cameraar doen maecken een register

folio 192v
van den veenen nae die situatie van dien beginnende in de Swarte Hoever ende Witte veenen in't achterste der Grifte ende voort die Maenre veenen ende Renensche veenen mit de nominatie van den aenbrengers die dezelve voor commissaris verclaert hebben, ende des geens die op deese tijt den ommeslach ende uuytgesette penningen betalen.
Item alle commissie gelden sullen bij den voorseide cameraar betaelt wordden als gebleecken is wat onder die handen van twee van den hoofden gepasseert is mits nemende quitantie.
Item alle materialen, stoffen ende instrumenten bedragende boven die somme van tien carolusgulden sal die cameraar copen bij commissarissen die hem bij den hoofden bijgevoucht sullen worden daer hij verificatie af ende quitantie van den vercopers op zijn reeckeninge brengen sal.
Item bedragende tien carolusgulden ende daeronder sal hij cameraar sulcke coopen bij hemselven mogen doen mits daer van brengende quitantie van den vercopers alleenlijk.
Item alle wercken excederende die somme van vijfventwintich gulden die bij bestecken bestayt ende opgenomen sullen werdden, sal die cameraar betalen bij attestatie van den opnemers mits nemende quitantie ende die bestecken daer bij geleyt.
17-11-1550: VERVOLG.

Item alle andere wercken niet excederende die voorscreven somme van vijfventwintich gulden sal die cameraer bij hem selven doen maecken 'tselve alleenlijck bestadende

folio 193
in presentie tenminsten van eenen van den veengenoten die hij eerst daertoe requireren sal ende in dieselve maniere al sulcke wercken opnemen.
Item alsulcken palen, hey, rijs ende andere diergelijcke materiën als den cameraar sal moeten copen of doen copen die men dagelix in den Veendijck behoeven sal tot onderhoudinge van denselven, sullen ontfangen wordden bij eenen die daertoe bij den hoofden tot verlichtinge van den cameraar gecommitteert sal wordden, bij wiens opteyckenen ende attestatie die cameraar betalen sal.
Item van arbeytsloon so van sant voeren ende ander materiën die men op ten voorseide dijck sal moeten voeren ende niet bij dachuere gedaen, sal insgelijcx geobserveert wordden.
Item alle arbeyt bij dachueren gedaen, sal bij den cameraar betaelt wordden bij controleur in presentie van den bedrijf die volgende zijnen lap hem daervan gelevert, regardt op ten arbeyders genomen ende daeraf geattesteert sal hebben.
Item als den cameraar mijn gelden sal moeten scieten tot bestadinge van enige wercken, sal te voren den hoofden ofte heuren commissarissen eenen buydel tonen gefurneert zijnde mit treckgelt ende die te samen te tellen wat daerin is, ende dat also getelt zijnde sal den cameraar 't mijngelt daeruuyt trecken tot der bestadinge, ende 't werck bestayt zijnde sal hij mit die voorseide hoofden ofte heuren gecommitteerden 't overscot van 't mijngelt weder tellen om te weten wat daeraf gedaen is, ende 'tselve bij gescrift doen stellen bij attestatie van den hoofden ofte heuren commissarissen voorseid ende also zijn rekeningen daermede doen.
17-11-1550: VERVOLG.

folio 193v
Item loon van den commissarissen, griffiers, advocaten, procureurs, bodeloon, wagenhuyr, gerechtelijke oncosten ende alle anderen extra ordinaris copen ende loon hier voor niet gementioneert, bedragende ter somme van drie carolusgulden ende daeronder sal die cameraar mogen betalen ende daervan reeckeningen doen bij affirmatie alleenlick, ende bedragende boven die voorseide somme sal gehouden zijn quitantie of attestatie tenminsten daeraf te leveren van eenen veengenoot ende oick bij affirmatie ut supra.
Onderteyckent, Frans van Nyenrode, Joachim van Heumen, Bruninck van Cuijck.
23-11-1550: Den XXIIIen novembris [1550] zijn heer Eernst van Nyenrode, ridder ende Joachim van Heumen gebeden hem te willen laten vynden ten selven dage bij den geërfden in den landen onder Reenen so zijluyden daer merckelijk gegoyt zijn. Sijn noch bij Bruninck van Cuyck, hooft ende die voorseide personen gedeputeert, Jacob die Edel ende Florens Foeyt, omme vanwegen der veengenoten mit die geërfden van Reenen te handelen volgende voorgaende commissie, ende is so verde gevordert dat die geërfden voorseid op behagen van Keyser Majesteit als mede geërft in den lande van Reenen of zijn lantrentmeester tevreden zijn dat wij een nieuwe sluyse maecken sullen mogen in de Grebbe, mits tot ons nemende de oude sluyse, kennende oick dat zijluyden behoorden daertoe te contribueren, maer so zijluyden hen beswaert vonden met enige inbreck bij den Gelderschen eertijts gemaeckt (so zij seyden) omme in die oncosten der sluysen gelijck te contribueren, so souden zijluyden 'tselve nu geern verhueden Allegerende dat die Gelderschen zijde sterck is meer dan IIM [2000] mergen ende die Renensche zijde met meer dan IXC [900] mergen. Welck argument ons niet en concerneerde, so ons geen berecht van henluyden questie en stont te doene, 't welck wij hebben voor andtwoorde gegeven, begerende altijt dat zijluyden mit die Gelreschen in die somme van IIICXL [340] gulden ons te geven mitter onder sluyse mede concluderen wilden, op behagen van die Keyser Majesteit, presenterende die veengenoten henluyden vier jaeren lanck die één helft van henluyden contributie souden laten inhouden omme daeraen te defalceren 't gundt zijluyden van alsulcke onbehoorlijcke contributie als zij allegeerden bij Keyser Majesteit oft zijnen raedt, geordonneert soude mogen werdden tot heurluyden verlichtinge. Hebben daernae uuytstellinge genomen tot die wedercomste van Keyser Majesteits lantrentmeester die uuytlandich was consenterende altijt dat die veengenoten mit ’t maecken van een nieuwe sluyse wel soude mogen voortgaen.
26-12-1550: Den XXVIen decembris [1550] so is des lantsrentmeester bij Frans van Nyenrode ende Bruno van Cuyck uuyt bevel der veengenoten toegeseyt dat men die Keyser Majesteit vrij houden sal in de betalinge mitten lantgenoten van Renen tot die sluyse in de Grebbe.
28-12-1550: Also bij den veengenoten op ten lesten reeckendach den XXVIIIen augusti zijn heer Frans van Nyenrode van voorgaende moyenisse ende costen toegevoucht is, een vergulden cop, weerdich wesende IC [100] gulden of daerontrent, ende Bruninck van Cuyck, hooft ende Jan van Leeuwen, cameraar, daertoe gescickt wordden omme die te doen maecken ende is deselve bestayt aen Gielis Jansz, borger 't Utrecht, ende is in presentie van Jan Bogert ende Bruno voorseid doen weegen den XXVIIIen decembris [1550] doe den cop gemaeckt was, ende is bevonden zijn gewicht aen silver XLV uncen.
7-1-1551: Anno XVCLI [1551]
Den VIIen january heeft Jan van Leeuwen Aertsz in presentie van Bruno van Cuyck, hooft ende Gijsbert van der Voort, veengenoot gerekent mit Giels Jansz, goutsmit, voorseid van allen oncosten van den voornoemde cop ende is gerekent 't silver elcke once XXXII stuivers, ende zijn aen gout gebleven tot 't vergulden VIII Ungarsche ducaten van XLII stuivers 't stuck, ende II angeloten van LXIII stuivers 't stuck. Ende mit hem geaccordeert van 't faetsoen des cops ende 't vergulden mit die custodie die daertoe gemaeckt was t'samen op XXV gulden. Ende is zijn knechts tot drinckgelt gegeven XII stuivers, compt samen ter somme van hondert twintich gulden, veertien stuiver.
9-1-1551: folio 194v
Den IX january anno LI [1551] heeft Bruno van Cuijck een bode tot Reenen gesonden aen meester Peter de Clerck lantrentmeester van Utrecht mit een memorie besloten in een missive, beruerende die saecke der sluze voorseid, teneynde hij mit die heemraden van Reenen convoicerende eenen dach van conclusie soude mogen helpen ordonneren.
15-1-1551: Den XVen january heeft die lantrentmeester voorseid verclaert dat hij die geschickte van Reenen verwachtende was tegen den XVIen january ende nae dat hij mit hemluyden geconvoiceert soude hebben sal hij 'tselve den veengenoten laten weten om een bijcompst te maecken.
17-1-1551: Den XVIIen january anno ut supra [1551] zijn ten huyse van mijnheer Frans van Nyenrode, raedt der Keyser Majesteit vergadert geweest, meester Peter de Clerck, rentmeester der landen van Utrecht mit jonge Willem Lijster ende Mertijn Jansz Tulman, borgermeester van Reenen, omme te convoiceren van die vernieuwinge der sluys voorseid. Ende nae lange convoicatie (zo zijluyden begeerden yet mede te hebben om haer medegeërfden aen te geven) is hemluyden geseyt dat die veengenoten begeerden een nieuwe sluyse te maecken in die Grebbe tot haeren coste, mits toe hebbende die oude sluyse ende die somme van vierhondert veertich carolusgulden te betalen op dagen als 't anderen tijden versproken is, ende in die onderhoudenisse van dien presenteren die veengenoten een derdendeel ofte zoveel bij commissarissen van wegen Keyser Majesteit geordonneert sal wordden, insgelijcx van goeden ordonnantie te maecken zijn die veengenoten tevrede te doen bij commissarissen alle dat billick weesen sal, ofte anders mosten die veengenoten henselven behelpen, ende hebben mit den rentmeester geordonneert donredach den XXIIen january om te spreken mitten geërfden om finael andtwoord te hebben.

folio 195
Tenselve dage is eenen bode gesonden aen Joachim van Heumen tot Wageningen omme die Gelreschen tenselven dage tot Wageningen te vergaderen oft haeren gescickten tenminsten omme mit hemluyden oick te concluderen soveel mogelick weesen sal.

Ten voorseide dagen is noch eenen bode tot Culenborch gesonden aen meester Wolter Elzrach ende Jan Tzijen omme tegen den toecomende donredach ter cause voorseid tot Wageningen te comen.
19-1-1551: Den XIXen january is Rochus die bode wederomme tot Wageningen gesonden aen Joachim van Heumen mit eenen brieve, omme die gescickten der Geldersche geërfden in alle beste gevuege tot Wageningen te vergaderen etc.
21-1-1551: Den XXIen january [1551] zijn Bruno van Cuijck, hooft, Florens Foeyt, Jacob die Eedel, mit hem nemende Jan van Leeuwen Aertsz, gereyst tot Renen alwaer zijluyden gevonden hebben meester Gerrit van Rennoij ende meester Peter de Clerck rentmeester-generael 't Utrecht, ende hebben mit hemluyden soveel De Keyser als geërfde in den weylanden, hoylanden ende veenen aengaet geconvoiceert tot betere inductie der gemeen geërfden onder Reenen.
22-1-1551: Den XXIIen january [1551] zijn die dijckgraef, heemraden ende andere gedeputeerden van den geërfden bij Reenen vergadert geweest ten huyse van Jan de Keyser, ende zijn deur tusschensprecken van meester Gerrit van Rennoij ende meester Peter de Clerck voorseid mitten veengenoten fijnalick geaccordeert

folio 195v
dat die veengenoten een nieuwe sluyse in de Grebbe maken sullen tot haeren coste voor deese reyse mits hebbende die oude sluyse tot haeren prouffijte ende daertoe drie stuivers op elcken mergen eens tot IXC [900] mergen of daeromtrent makende die somme van omtrent ICXXXV [135] gulden, te betalen op zeeckere termijnen als breder in't contract daer afgemaeckt ende bij den geërfden onderteyckent, 't welck hier nae geïnsereert is.
Op huyden den XXIIen january anno XVC eenenvijftig [1551]. Dijckgreve, heemraden ende gecommitteerden van den gemeen geërfden van den landen in den gerechte van Rienen, uuytwaterende mit haeren wateren doir die sluyse gelegen in den Grebbe ter eenre ende die gecommitteerden van den gemeen geërfden in den veenen daerbij gelegen, contribuanten tot die Grifte uuytwaterende deur die sluyse voorseid, ter andere zijden, sijn bij middelen ende tusschenspreken van meester Gerrit van Rennoij, reeckenmeester des Keyser Majesteits in de camere van Hollant ende meester Peter de Clerck, lantrentmeester-generael des lants van Utrecht eendrachtelijcken overcomen ende veraccordeert dat die geërfden in den veenen voorseid, tot haren costen alleen maeken sullen een grote nieuwe sluyse in den Bandijck, gelegen in de Grebbe ter plaetse of daeromtrent daer die sluyse nu tegenwoordich leyt, des sullen die geërfden in den landen van Reenen voorseid te voordeel geven den veengenoten voorseid die oude sluyse so die nu tegenwoordich leyt ende daertoe
22-1-1551: VERVOLG.

noch die somme van drie stuiver op elcken mergen van hoeren landen tot negenhondert mergen toe of daeromtrent achtervolgende haer registeren die zij daervan hebben, gelijck dat bij die voorgaende nieuwe sluyse betaelt is in tween termijnen, te weten dat eerste termijn een jaer nae dat men van't jaer dat die sluyse voorseid volmaeckt sal weesen ende dat anderde termijn 't sjaers daernae volgende, ende dat in waerscap der nyer sluyse der jaeren voorseid gedurende ende vorder niet. Ende tot eewige onderhoudenisse van de nieuwe sluyse voorseid daer die geërfden van Reenen eysche de twee deelen tot laste van den veengenoten, so die hoochte, diepte ende wijtte alleen proufijtelijk is den veenen daer

folio 195v
die veengenoten tegens presenteren 't derdendeel van dien [...] als die geërfden in den landen van Rienen ende den veen[...] aengaet, insgelijcx van den Veendijk te verhogen ende ee[...] scauwe daerop te leggen, des sullen die veengenoten een heemraedt setten die op ten dijck ende die sluyse mede opsicht hebben sal ende anders niet. Ende die wateren comende uuyt Maenrebroeck niet doer die Santvoort te leyden ende van die scutten toe te houden als die sluyse in de Grebbe gesloten is, ende wanneer men dan die scutten dan wederom openen sal, ende andere diergelijcke swaricheyden sullen partijen voorseid elcx twee committeren omme die gebreecken te visiteren ende dieselfde bij den geërfden in den veenen doen remediëren naer gelegentheyt der saecken, achtervolgende Keyserlijke
22-1-1551: VERVOLG.

Majesteits octroye den geërfden in den veenen voorseid verleent in date den XIIen marty anno XVCXLV. Voorts van alle goede behoorlijcke ordonnantie concipiëren ende accorderen. Ende of die voorseid gecommitteerden in eenige puncten niet accorderen en consten so keeren zij 't samentlijck alle hoer differenten ende gescheelen tot verclaringe van één ofte meer commissarissen uuyten rade des Hoofs provinciaels 't Utrecht die bij enich van partijen daertoe versocht sullen werdden. Belovende sulcke verclaringe nae te gaen ende t' achtervolgen sonder enich wederseggen, ende breder van deesen accordt die een den anderen tot vermanninge van enige parthijen voorseid te doen passeren acte juditiael van vestenisse voor den Hove van Utrecht of elders daer sulcx behoren sal, sonder alle argelist. Des t'oirkonde so hebben partijen voorseid dit elcx onderteykent. Actum ut supra [1551], ende was onderteykent, Martyn Tulman Jansz als dijckgreef, heer Jan Vasterick, Willem Lyster, ende Claes Lyster Heynriksz, Gerrit Bock Hermensz, organist heemraden. Noch onderteyckent, Martyn Tulman Jansz als committeerde, heer Wolter Pot, Aernt Lyster Evertsz ende Jan van Harn Gerritsz.

Is buyten 't contract die van Reenen toegeseyt dat men

folio 196v
die betalinge van die verdiepinge der Grifte voorseid die den toecomende somer gevallen sal binnen Reenen doen sal, ende dat men die leste termijn van die uuytsettinge van die drie stuivers voorseid uuytstellen sal drie jaeren.

Ten selven dage zijn die voorseid gedeputeerden tot Wageningen gecomen omme aldaer mit die Geldersche geërfden onder Wageningen, Bennikum, Manen, Eede ende Doesborch te accorderen ende hebben tegen des anderen daeghs der gecommitteerden bijcomste verwacht.
23-1-1551: Den XXIIIen january [1551] zijn bynnen Wageningen vergadert ten huyse van Rutger van Aernhem in die Croon, die gecommitteerden der geërfden voorseid, ende die gedeputeerden der veengenoten, ende nae lange argumentatie is bij tusschen spreken van Jan Tzijen, rentmeester der kynderen van Pallant, een accordt begrepen op behagen van den geërfden dat men die nieuwe sluyse in de Grebbe maken sal mits hebbende die oude sluyse ende daertoe die somme van ICLXXX gulden mit seeckere conditien als breder in 't contract dairaf gemaeckt mit partijen handen ten beyden zijden onderteyckent ende hiernae van woorde te woorde geinsereert. Op 't versoeck ende voorgeven van den gemeenen veengenoten in den nieuwer Grifte van den veenen gerechticht den XIen novembris in ’t voorleden jaer van XVC vijftich [1550] gedaen ende geproponeert den gemeenen geërfden ende gelanden van Wageningen, Bennickum, Eede, Manen, Velthuysen ende Doesburch als van den sluyse in der Grebbe te vernieuwen te vermeerderen, te veranderen ende te verdiepen uuyt oorsaecken ende redenen bij den voorseid veengenoten aldaer in ’t lange geproponeert. Versouckende van den voorseid geërfden ende gelanden daertoe hulp ende bijstant so zij hem lieten beduncken 'tselve nae gelegentheyt te behoren, dairop dan bij den voorseid geërfden eenige communictiën
23-1-1551: VERVOLG.

folio 197
geholden ende zijn die gescickten ende gemechtichden van beyde partijen daerop in de stadt van Wageningen weder vergadert op ten XXIIIen january anno XVC een ende vijftich [1551] ende nae enige convoicatie daerop geholden te samen in naevolgende manieren geaccordeert ende gesloten.
In den eersten sullen die voorseide veengenoten tot heuren last ende peryckel aennemen die voorseid nieuwe sluyse te maecken volgende zeeckere besteck daervan gemaeckt, van welcken besteck zij geholden werdden den voorseid geërfden so haest als zij ymmers sullen kunne, geloofweerdige copie te leveren ende sullen daerenboven sculdich ende geholden zijn goede versekerheyt te nemen van dengeenen die 't werck aen sullen nemen te maecken datselve werck volgende den voorseid besteck getrouwelick wael ende te meesters prijse gemaeckt werdde.
Die voorseide veengenoten sullen daerenboven sculdich ende geholden zijn als 't voorseide werck als voorseide gemaect sal zijn ende als 'tselve opgenomen sal werden die voorseid geërfden goetstijts daerbij te besceyden om 'tselve te sien opnemen, ende sullen die voorseid veengenoten sculden zijn in 't voorseid besteck onder andere in te bedingen die voorseid nieuwe sluyse binnen sowael als buyten nae den eysch te laten beplancken ende sullen daertoe alle dammen, gravingen aenvullen ende den dijck weder in behoorlijcke hoochte ende breette brengen.
Die voorseide veengenoten sullen ingelijcken sculdich ende geholden zijn, so zij mits der voorscreven der nieuwer
23-1-1551: VERVOLG.

folio 197v
sluysen heurluyder Grift verdiepen sullen, die eerde daeruuyt comende op beyden zijden te werpen.
Ende so tusschen die voorseide partyen questie viel van 't onderholt van den voorseid nieuwer sluyse als die nu gemaeckt sal zijn daerop die voorseid veengenoten hen gepresenteert ende hem ingelaten hebben den derden penninck van den voorseide lasten oft onderholdinge erfflick te willen dragen, ende sullen noch daerenboven geholden zijn die verdiepinge uuyt den Rijn bis aen die Pijselscut te maecken ende te onderholden solange zij die mit uuytvaren van den torven gebruycken sullen.
Wijder hebben die voorseid geërfden ende gelanden besweert mits der verdiepinge van den voorseid Grift van den wijcken ende graven die dagelicx bij den veengenoten daerinne gemaeckt werdden dat die uuytweteringe van Doesborch, van Velthuysen, van Manen etc. heuren gewoenlijcken cours verlaten ende die voorseid wijcken als die grootste leechte sueckende den van Wageningen in sunderheyt scadelijcke ende lastelick weesen soude, daerop die voorseid veengenoten gepresenteert hebben ende presenteren mits deesen so veer desnoot zij achter heure veenen een kae daertegens te laten uuytwerpen, so nae gelegentheyt bevonden sal wordden, ende sullen oick heure wijcken so nae achter heure veenen niet laten deurtrecken aen 't eynde daer deur 't voorseid water zijnen cours soud mogen veranderen, zullen daerenbovens die scuttingen aen die Santvoort ende allen anderen
23-1-1551: VERVOLG.

folio 198
scuttingen laten stercken ende der maten versorgen daerdeur zij genouch vertrouwen dat ’t voorscrijven besweernisse cesseren sal, daer mit dat zij voorscrijven partijen oick behoren gesedicht te zijn.
Voort sullen beyde partijen yegelijck bij zijn recht ende gerechticheyt blijven so hem competeert ende toebehoort sonder argelist.
Tot welcker voorseid nieuwer sluyse sullen die voorseid geërfden ende gelanden den voorseid veengenoten te hulpen geven eerst die olde sluyse holtwerck ende zijn toebehoren voor soveele zij daeraen gerecht zijn doch bij also dat die veengenoten dier niet en sullen mogen gebruycken totter nieuwer sluysen.
Sullen hen daerenboven noch te hulpen geven eens die somme van hondert ende tachtentich carolusgulden elcken gulden tot XX stuvers Brabants gerekent ende die in tweën termijnen, daervan den eersten verschenen sal weesen op 't leste van den jaere, naedat die voorseid nieuwe sluyse wie voorseid volmaeckt sal zijn, ende d' ander helft over een jaer daernae, daervoor dat die voorseid geërfden sculdich sullen zijn voorseid veengenoten sufficiente cautie te stellen binnen den lande van Utrecht.
Ende dit allet op aenbrengen ende believen van den voorseid geërfden. Aldus gsloten in oirkonden den hanteyckenen hieronder gestelt te Wageningen.
23-1-1551: folio 198v
Den XXIIIen january anno XVC eenendevijftich [1551] ende was onderteyckent vanwegen der veengenoten, Joachim van Heumen, Bruninck van Cuijck, Floris Foeyt, ende Jacob die Eedel, vanwegen die geërfden onderteyckent Dirck van der Lauwick, Dirck van Brienen, Caerl de Ruijter P. [niet ingevuld] vanwegen mijns joncker van Pallant, Tzijn, Ceelman van Oemeren.
Die geërfden voorseid hebben den veengenoten belooft haer conclusie te seggen den derden february naestcomende, dese sullen die veengenoten hemluyden 't contract van die van Reenen ende 't besteck der sluysen tijtlick overseynden
24-1-1551: Den XXIIIIen january comende tot Reenen hebben die voorseid gedeputeerden mitten dijckgreef ende eenige geërfden van Renen 't contract bij den secretarys van Reenen gescreven t' samen gevisiteert ende gebeden den secretarys voorseid 'tselve te willen onderteyckenen vanwegen der partijen ende bewaeren totdat die principalen gescreven ende mit partijen handen onderteyckent sullen zijn.
25-1-1551: Den XXVen january heeft Bruninck van Cuijck in bijweesen van Jacob die Eedel mit Heynrick van Wijck ende Beernt [niet ingevuld] tymmermeesters die bestecken van die sluyse gevisiteert ende noch eens gecorrigeert, 't welck is die VIIen correctie.
26-1-1551: Den XXVIen january is bij Bruninck van Cuijck, Jacob Lam, Florens Foeyt ende anderen 't besteck gevisiteert.
27-1-1551: folio 199
Den XXVIIen january zijn ten huyse van Bruninck van Cuyck vermits d' absentie van Frans van Nyenrode, vergadert Cornelis Thin, Jan van Cuijck Anthonisz, Jacob Lam, Jacob die Eedel, Florens Foeijt, Jacob van Beusichem ende meer anderen die geroepen waeren ende eensdeele niet en quame omme te convoiceren op een missive bij Jan Tzijn uuyt Aernhem aen Bruninck voorseid gesonden den XXVen january, beroerende enige swaricheyden van die saecke der sluyse bij sommige Gelresche geërfden wonende tot Aernhem gemoveert daer hij den veengenoten van adverteerden, ende hebben tot dien eynde gebeden ende gedeputeert Jacob die Eedel omme te reysen bij Joachim van Heumen om mit hem present te zijn op die convoicatie van den Gelreschen geërfden den IIIen february cum presentie concludendi.

Oick is terzelver tijt den voorseid De Eedel belast tot Renen te vorderen die onderteyckeninge van den geërfden aldaer.
30-1-1551: Den XXXen january is Jacob die Eedel gereyst nae Reenen om die voorseid onderteyckeninge te vorderen aen dijckgrave, heemraden ende gecommitteerden der geërfden aldaer, nopende 't contract mit hemlieden gemaeckt den XXIIen january voorseid om 'tselve tot Wageningen te verthonen. Ende nae veel uuytwegen bij die van Renen genomen is ten lesten 't contract op ten XXXIen january onderteyckent geworden dies mosten Jacob die Edel voorseid ende Jan de Keijser eerst gerechtelijcke acte passeren vanwegen der veengenoten van die uuytstellinge van den lesten termijn ende van die betalinge van den arbeyders in den Grifte etc. tot Renen te doen als dieselve acte dat breder uuytdruckt ende hiernae van woorde te woorde geïnsereert is. Also tusschen dijckgraef, heemraden ende gecommitteerden der lantgenoten binnen Reenen ter eenre ende die

folio 199v
gecommitteerde der goetwilliger veengenoten ter andere zijden, onder andere een accordt ofte uuytcoop gemaeckt ende overdragen zijn hoeveel die lantgenoten voorseid geven ofte ten volsten te hulpe comen sellen den voorseid veengenoten tot die vernieuwinge van eender nieuwer sluyse die deese toecomende somer den veengenoten van voorseid sullen leggen in den bandijck in de Grebbe. Welcke somme bedragende is tot drie stuvers op elcken mergen lants te betalen, die een helft een jaer nae datum van de opleveringe van deselve sluyse. Ende also in de voorseid contract die twee betalingen ende laetste weesen soude een jaer nae datum van die eerste, so ist dat wij veengenoten hier onderschreven belooft hebben ende beloven mits deesen den lantgenoten voorseid gegost te hebben ende gunnen mitsdeesen dat zij die tweede ende laetste betalinge betalen sullen drie jaer nae datum van die eerste betalinge, niet jegenstaende dat in den contract anders gescreven staet, sullen
30-1-1551: VERVOLG.

oick die veengenoten voorseid zo zij 't zins zijn haer Veengrifte deesen somer te verdiepen die principael betalinge der arbeyders die deselve graven sullen binnen Renen te doen.
Deese voorseid beloftenisse hebben Jacob Deel ende Jan de Keyser voor hemselven ende als vervangende die contribuanten voorseid verwilcoort, elcx een voor al 't achtervolgen nae te gaen ende te voldoen als voorseid staet. Gepasseert voor Martijn Tulleman, scholz ende scepenburgermeester in deur ghebreck noch binnen Reenen geen scoltz bij den hove van Keyserlijke Majesteits wegen geset en is Dirck Everwijn ende Jan van Harn Gerritsz, scepenen binnen Reenen op ten een ende dertichsten january anno XVC een ende vijftich [1551], onderteyckent present me, Lyenden, secretarys.
1-2-1551: Den Ien february is Jacob die Eedel voorseid tot Wageninge geweest, menende besceyt van die Geldersche geërfden

folio 200
te hebben welcken dach opgeset wordde totten IIIen february van 't welck hij, Bruninck van Cuyck geadverteert heeft deur zijn missive.
3-2-1551: Den IIIen february zijn bij Joachim van Heumen ende Jacob de Eedel voorseid vanwegen der veengenoten ende den gecommitteerden van den Gelreschen geërfden onder Wageningen, Bennichum Eede, Manen, Velthuysen ende Doesborch die voorgaende contracten gealtereert ende een nieu geconcipeert beruerende die sluyse in de Greb, ende heeft die voorseide Deedel die minute mede 't Utrecht gebracht omme te doen grosseren ende onderteyckenen.
4-2-1551: Den IIIIen february heeft Jacob die Eedel in presentie van Bruno van Cuyck, hooft, Floris Foeyt, Jan van Leeuwen, Jan Roeck, veengenoten zijn rapport gedaen, ende zijn uuyt die voerseide minute bij Jan Jansz, notarius, twe contracten doen grosseren in franchijn, hierna volgende.

Contract mitte ingelanden te Wageningen etc.
Up 't versuecke ende voirgheven van den gemeenen veengenoten in der nyeuwer Grifte van den veenen gerecticht den XIe novembris in 't voirleden jaer van XVC vijftich gedaen, ende geproponeert den gemeenen geërfden ende gelanden van Wageninghen, Bennichum, Ede, Manen, Velthuysen ende Doesborch als van der sluysen in den Grebben te vernyeuwen, te vermeerderen, te veranderen ende te verdiepen, uuyt oirzaken ende redenen bij den voirseid veengenoten aldair in 't langgen geproponeert, versoecken van den voirseid geërfden ende gelanden daertoe hulp ende bijstand, zoe zij hem lieten beduncken 'tzelve nae gelegentheyt te behoren, daerop dan bij den voirseid geërfden enyge communicatien geholden ende zijn die gescickten ende gemechtichden van beyde partijen daerop in der stadt van Wageningen.
4-2-1551: VERVOLG.

folio 200v
weder vergadert op ten XXIIIen january enden den IIIen february anno XVC eenendevijftich [1551] ende enyge communicatiën daerop geholden te samen in naevolgende manieren geaccordeert ende gesloten.
In den yersten zullen die voirseid veengenoten tot hoeren last ende perikel aennemen die voirseid nyeuwe sluyse te maecken volgende zeker besteck daervan gemaect, van welcken beste zij geholden werden den voirseid geërfden soe haest als sij immers zullen kunnen geweerdighe copie te leveren ende zullen daerenboven schuldich ende beholden zijn goede versekerheyt te nemen van dengenen die 't werck aen zullen nemen, te maecken datselve werck volgende den voirseid besteck getrouwenlick wael ende te meesters prijse gemaeck worden.
Die voirseide veengenoten zullen daerenboven schuldich ende geholden zijn, als 't voirseide werck gemaeckt zall zijn ende als 'tselve werck opgenomen sall worden die voirseid geërfden goettijts daerbij te bescheiden om 'tzelve te sien opnemen ende zullen die voirseide veengenoten schuldich zijn in 't voirseide besteck onderander in te bedingen die voirseid nyeuwe sluyse, binnen soewael als buten nae den eysch te laeten beplancken ende zullen daertoe allen dammen, gravinghen aenvullen ende den dijck weder in behoirlijke huechten ende breten brengen.
Die voirseid veengenoten zullen in gelijcken schuldich ende beholden zijn, soe zij mits des verseid nyeuwer sluysen hoerluden Grift verdiepen zullen, die eerde daer wecomende op beyde zijden te werpen.
Ende soe tusschen die voirseid partijen questie viel van ’t onderholt van den voirseid nyeuwer sluysen als die nu gemaeckt zal zijn, daerop die verseid veengenoten hem gepresenteert ende hem ingelaten hebben den derden penning van den voirseid lasten ofte onderholdinghe van dese ende alle ander sluesen die in toecomende tijden gelacht mogen werden
4-2-1551: VERVOLG.

folio 201
erfflick te willen dragen ende ingeval die voirseide geërfden van Ryenen ydtwes foerder toe erkent wordt dan dat derde deel van't voirseide onderholt, zullen die geërfden van Waegeningen Bennecum, Ede, Manen, Velthuysen ende Doesborch mede genieten ende zullen noch daerenboven geholden zijn die verdiepinge uuytte Rijn bes aen die Pijsselschut te maecken ende te onderholden zoe lange zij dit mit uutvaren van den torve gebruycken zullen daerwoir die van Wageningen, Bennecum, Ede, Manen, Velthuysen, Doesborch geven sullen vijfendeveertich karolusgulden te betalen op dagen als die penningen van der sluyse.
Wijder hebben hen die voirseide geërffden ende gelanden van Wageningen ende Bennecum als oick die van Rhenen besweert mits die verdiepinge van den voirseide Grift van den wijcken en graven die daegelicx bij den veengenoten daerinne gemaeckt werden des die wuyt weteringe van Doesborch, van Velthuysen, van Manen ende hoeren gewoentlicken koers verlaten ende die voirseide wijcken als die groetste leechte zueckende die van Wageningen ende Bennecum ende Rhenen in sonderheyt schadelick ende lastelick wesen souden, daerop die voirseide veengenoten gepresenteert hebben ende presenteren mits desen soeveer desnoot zij achter huere veenen een kae daer tegens te laten wuytwerpen soe nae gelegentheyt van node bevonden sal worden ende zullen oick huere wijcken zoe nae achter huere veenen niet laten duertrecken aen 't eynde daer duer 't voirseide water sijnen cours houden mogen veranderen, zullen daeren bovens die schuttinge aen die Sandtvoert ende alle anderen schuttingen laeten stercken ende der maten versoirgen daerduer zij genoch vertrauwen dat die voirseide besweernisse cesseren zal daer mit dan dat zij voirseid partijen oick behoren gesedicht te zijn.
4-2-1551: VERVOLG.

Voorts zullen die veengenoten den erfgenamen van Wageningen Bennickhem, Manen, Ede, Velthuysen ende Doesborch bij hoir recht ende gerechticheyt laten blijven, ingelijcken sullen die verseid erffgenamen weder den veengenoten bij huer recht ende gerechticheyt

folio 201v
laten blijven zoe hem competeert ende toebehoert zonder argelist.
Tot welcken voirseide sluysen die voirseid geërffden ende gelanden den voirseid veengenoten te hulpe gheven eerst die olde sluyse holtwerck ende zijn toebehoren voer soevele zij daeraen gerecht zijn, doch bij alzo den die veengenoten dyer niet en sullen moegen gebruicken totter nyeuwer sluyse.
Sullen hem noch daerenbovens te hulpe gheven eens die somme van hondert vijfendedertich carolusgulden elcken gulden tot twintich stuivers Brabants gereeckent, ende die in tween termijnen, daervan die eerste verschenen zall weesen op't leste van den jaer nae dattie voirseide nyeuwe sluyse wye voirseid volmaeckt zall zijn, ende d' ander helft over een jaer daernae ende dat in waerschap den nyeuwer sluysen den jaren voirseid geduerende ende vorder uyt voir welcke betalinge die voirseide geërfden zchuldich zullen zijn den voirseid veengenoten sufficiënte cautie te stellen binnen den landen van Utrecht.
Des sullen die veengenoten eenen heemraedt bij den dijckgreeff en heemraeden van den landtgenoten bijfuegen mogen, om mede mit auctoriteyt in den macht gelijc den anderen heemraeden, een insien optie sluyse 't hebben in de of bij den vurige heemraden beffonder wordt des mit duervueren van den scepen die sluyse tot enyge schade quamen, groot ende cleyn dese bewijsselick weer zullen zulcken schade die veengenoten op horen eygen costen zonder toedoen van de landtgenoten geholden wesen wederom te repareren ind ’t betalen
4-2-1551: VERVOLG.

't enen oirconde, soe hebben die gecommitteerde der lantgenoten van Wageningen, Bennichom, Ede, Manen, Velthuysen ende Doesborch teer eenre, ende die gecommiteerden der goetwilliger veengenoten contribuanten totter Veengrifte ter andere zijde, dit elck onderteyckent mit haerluyder zelffs handt, den IXen february anno XVC eenendevijftich [1551], stilo communy.

folio 202
Ende was onderteyckent van der geërfden onder Waegeningen Derck van der Lauwyck, Derck van Brienen
Vanwegen der geërffden onder Bennichum Caerll de Rueter p, Uudo van Boeckop bas.
Vanwegen der geërffden onder Ede, Manen, Velthuysen ende Doesborch. Ten bevele mijnre genade vrouwen der gravinne Van Hoochstrate, als eerste mombersche van mijn joncker Van Pallant, ter oirsaecke van zijnre edele goeder onder Manen, C. Tzyen
Dit onderteyckent bij mij, Ceelman van Oeemeren, soee voeell alz mijn persoeen amtreffende is.
Vanwegen der veengenoten voirseid, Joichim van Hoemen, Bruninck van Cuyck, Ja. die Eedell, Ffloris Ffoeyt
7-2-1551: folio 202v
Den VIIen february Rochus [...] gesonden aen Joachim van Heumen mit die twee contract cedulen, onderteyckent als voren omme deselve mede te onderteyckenen ende voor den gecommitteerden van Wageningen, Bennickem etc. mede te doen onderteyckenen, ende die een cedule weder over te senden. Waerop Hoeme voorseid ter andtwoorde gesonden heeft aen Cuyck voornoemd dat alle die geërfden wel te vreden waeren.
12-2-1551: Den XIIen february is vergaderinge geweest van den veengenoten ten huyse van mijnheer Frans van Nijenrode, raedt etc. om rapport te horen van den gedeputeerden van 't gundt mit die geërfden in den landen van Wageningen, Reenen ende daeromtrent geaccordeert is berurende die vernieuwinge, vergrotinge ende verdiepinge der sluysen gelegen in die Grebbe bij Reenen. Ende dat nae 't rapport gedaen overcomen is bij den veengenoten dat men die bestecken van die sluyse voorseid terstont uuytgeven soude om tegen des maendaechs den IIen marty anno LI [1551] dat houtwerck van die voorseide sluyse openbaerlick ten huyse van meester Willem van Diemen, raedt etc. als daertoe gecommitteert in zijn presentie te bestaden.
Item omme die wercken te vorderen is overcomen ten dage voorseid dat men alsulcke XXX stuivers als op die leste rekeninge uuygeset waeren te betalen Mertini lestleden, nu terstond op brengen sal binnen acht dagen ende is daer behalven op nieus overcomen een uuytsettinge van twee gulden op elcke mergen te betalen aen handen van Jan van Leeuwen Aertsz als cameraar, voor die octave van Paschen nu naestcomende. Ende zijn bij den abt van Sint Pauwels, bij mijheer de domproist deur zijnen cappellaen, mijnheer die domdeken, heer Ernst van Nyenrode, ritter, Jan van Cuyck Anthonisz

folio 203
Jacob Lam, Florens Foeyt, ende meest alle die veengenoten binnen Utrecht residerende voort overcomen dat men een acte concipieren soude, omme die bij den veengenoten onderteyckent te wordden ende nae 't inhouden van dien den onwillige ofte negligenten betaelders te constringeren ende executeren. Ende soude den dach der onderteyckeninge ende oick van breder convoicatie dienen den XVIen february des naemiddaechs te twee uren ten huyse voorseid.
16-2-1551: Den XVIen february anno LI [1551] die veengenoten als voorseid ende die acte geconcipieert weesende hebben in deselve geaccordeert ende diens volgende die geonderteyckent, welcke acte van woorde te woorde hiernae geïnsereert staat. Also wij veengenoten hier onderscreven, alle geërfde in Geldersche ende Utrechtschen veenen gelegen bij Reenen zeeckere Grifte metten dijcken, scuttingen, bruggen ende anderen aencleven van dien volgende die Keyserlijke Majesteits octroye in date den XIIen marty anno vijfvende veertich uuyt den Rijn tot in den veenen voorseid eensdeels gerepareert ende op nieus gegraven hebben ende noch dagelicx gravende zijn om welcke Grifte ende aencleven van dien ten meesten oorbaer te voltrecken dagelicx van node is grote costen te doen bijsonder omme die Grifte zijn behoorlijke prefectie te geven ten eynde men die mit scepen ende andere scuyten gebruycken sal mogen, waeromme van noode is alle die veenscuttingen op te nemen ende andere te maecken ende principalijcken die sluyse gelegen in den Bandijk in der Grebbe ende een andere nieuwe sluyse ter plaetse voorseid te leggen in sulcker hoochten, wijtten ende diepte dat men daer mit scepen ende scuyten bequamelicken sal mogen doervaren tot in den veenen, gelijcke als 't ooick van outs bij tijden biscop David van Bourgondien, loofweerdiger memorien biscop ’t Utrecht ende langentijt daernae geweest is. Ende oick tot dien eynde die watergang op nieus te reynigen ende diepen.
16-2-1551: VERVOLG.

folio 203v
Ende hoewel wij veengenoten onderschreven mits dat aenbrengen van onsen goederen ende veenen voor commissarissen etc. achtervolgende den octroye voorseid ons ende onsen goederen voorseid tot reale executie van den oncosten ter cause voorseid gedaen ende noch te doen ghesubmitteert hebben, ende oick daerenboven in die acte van commissie onsen ende superintendenten in data den XXVIIe aprilis anno XVC sesendeveertich gemaeckt ende bij ons onderteyckent ende generalick wederom bij ons op die generael rekendag gesloten den XXVIIIen augusti anno XVC ende vijftich lestleden vernieut, geratificeert ende geapprobeert. So ist dat wij veengenoten onderscreven tot meerder sterckenisse ende bevestinge van ’t gunt voorseid is, ende omme van nu voortaen all penningen die bij den hoofden ende superintendenten uuytgeset zijn ende uuytgeseth sullenwerdden tot den dage van reeckeningen anno XVC tweeëndevijftich sonder dilay ofte enich vertreck op alsulcke dagen als bij hemluyden geordonneert werdden, opgebracht te werden, accorderen ende beloven dat wij acte van condempnatie passeren sullen voor den Hove van Utrecht ofte voor anderen Hoven, richteren ende gerechten daer onsen personen ofte goederen onder subject zijn, eens voor altijt gecondempneert te zijn, in sulcke uuytgesette penningen sulcx dat bij eenen pander mits eens hebbende brieven van executie oft acte van condempnatie voorseid, sulcke onwilligen als hem simpelick bij den hoofden ende superintendenten voorseid overgelevert sullen werdden sonder eenige verdachvoorderinge bij den Hoven ofte gerechten te doen realiter ende bij feyten procederende totter executie van onsen veenen onder die Griften gelegen, ende van anderen onsen gereetsten goederen
16-2-1551: VERVOLG.

die hij sal weeten te vynden tot vercopinge ende hantvullinge van penningen mit tie oncosten daeromme gedaen, sonder dat men daerop eenige oppositie sal mogen doen 't welcke wij elcx bijsonder renunchiëren, mitsgaders allen gratien ende binefitiën hiertegens, ter contrarie enichsins dienende ende behulpelick weesende tot oirconde van deesen onser alre hant hier onder gescreven den sestiensten february anno XVC eenendevijftich [1551].

folio 204
Item mijnheer die abt van Sinte Pauwel, heer Gerrit van der Nijkerck heeft deese acte onderteyckent voor soveel ’t ruert zijns conventsgoederen voorseid ende niet voor sijns persoons. Gerrit van der Nykerck abt Sinte Pauwel t' Utrecht, Pynsz van der A, Jan van Cuyck Anth., Bruninck van Cuyck, Die Eedel, Jacob Lam, Jacob van Beusichem, Cornelis van Leeuwen, Jan Roeck, Floris Foeyt, J. Leeuwen, Jan Bogaert, Jan Broers, Frans Bogaert, Jo. van der Heyde, Evert van Scayck Jansz, vanwegen Peter Pau Hubertsz zijnen boedel saliger gedachten.
bij mij Goort van Cleeff
16-2-1551: folio 204v
Tenselven dage is gecompareert meester Peter de Clercq, rentmeester der Keyser Majesteit in den lande van Utrecht, bij den veengenoten ten huyse voorseid proponerende hoe dat hij in dingweer stont om te copen ofte pachten zekere onvrije veenen, gelegen binnen die limiten van den veenen in den octroye begrepen tot omtrent vijftich mergen, begerende van den veengenoten omme te genieten die gratie bij den Keyser Majesteit den veengenoten verleent, mits presenterende den veengenoten te betalen 't dubbel der contributiën van den voorgaende oncosten, te weten VII gulden IIII stuyvers op elcken mergen ende dit al op behagen der Keyser Majesteit so veer hij van den Majesteit van den Keyser consent ende believen (voor so veel zijn Majesteit aengaet) vercregen mochte.
Waerop den voorseide rentmeester bij den veengenoten voor andtwoorde gevoucht is dat soveel hemluyden aengaet elck zijn persoon van die daer present waeren hem wel gunstich waeren op't behagen der Keyser Majesteit ende onvermindert haer gerechtigheyt van den octroye hem genouch consenteerden voor haer stemmen ende personen op't behagen van den absenten, dat hij mede soude mogen innebrengen tot omtrent L mergen ofte min naedat hij in coope of pachte sal weten te vercrigen, mits betalende van voorgaende costen die dubbel contributie te weten op elcke mergen VII gulden IIII stuivers ende voort te contribueren als anderen pro rata. Ende dat hij gehouden sal weesen die verclaringe ende specificatie te doen van zijn veenen voor Johannes te midsomer nu naestcomende. Welverstaende ende mit conditiën dat 'tselve veen dat hij vermeet in cope of pacht te crigen geen veenen sijn die in
16-2-1551: VERVOLG.

prejuditie van eenige van den veengenoten gecoft oft gepacht souden wordden aio tribulandi, ofte dat daer enige litispendentie oft vermoeden van litispendentie op mocht weesen of comen tot achterdeel van enich der veengenoten. Oick mede soveer hij 'tselve versouck met en doet tot instantie ofte tot vordeel van anderen. Maer alleen so is die intentie van 't consent omme zijn persoon ofte zijn erfgenamen daermede te gratificeeren, ende dat hij daeromme van goederen die hij in pacht nemen sal geen corte jaeren, maer den tijt van XX jaeren pachten sal ende

folio 205
zijn grontheer voor also goet hebben, dat hij mit ons allen in't verbant des octroys ende allen acten ende dependentiën van dien mede intreedt mit ons, gelijck allen lasten te dragen als’t behoort Presentibus den abt van Sint Pauwel, Jan van Cuyck Anth., Jacob die Eedel, Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen, Jan van Leeuwen, Florens Foeijt, Jacob van Beusichem, Jan Roeck, Jan Bogert, Frans Bogert, Evert van Scaijck wegen Peter Pau Hubertsz boedel, Goyert van Cleef ende Bruninck van Cuijck.
Terselver tijt compareerde in die voorseide convoicatie Jacob Lam cum socys, aennemers der Griften etc. ende hebben aengegeven zekere querelen ende swaricheyden die zij hadden ende tenderen mochten tot haerlieden achterdeel bij 't vermaken der sluysen ende Grifte tenware bij tijts daerinne versien en wordde bij discretie. Ende hemluyden is ter andtwoorde gegeven dat zij sowel doen souden ende stellen haer swaricheyden bij gescrift ende leveren die den hoofden omme daer inne te doen nae behoren.
4-3-1551: Den IIIIen marty is Jacob die Eedel deur commissie van den hoofden gereyst tot 's-Gravenmour mit Beernt [...] ende Cornelis IJsbrantsz, tymmerluyden omme aldaer siende die forme van hemlieden scuttingen zekere bestecken te concipiëren nae dewelcke onse veenscuttingen gereformeert mogen werdden. Welke besteck hij den hoofden gebrocht heeft ende zekere convoicatie mit hemluyden daerop gehadt hebbende, is een pertiment besteck gemaeckt ende bij meysters hen dies verstaende gevisiteert.
Is den voorseide De Eedel bij den hoofden geordonneert te betalen Beernt ende Cornelis voorseid boven haer verteerde costen, so voor ’t maecken van 't besteck als voor haere vacatien van III dagen elcx II libra X stuiver facit 't samen vijf gulden.
9-3-1551: folio 205v
Den IXen marty anno LI [1551] is dat houtwerck mitten arbeyt van die nieuwe sluyse (naedat die bestecken lanck voor vesceyden steden, stadtpoorten, kercken ende stadthuyse 't Utrecht uuytgehangen hadden) openbaerlick opgeslagen ten huyse van mijnen heer Frans van Nyenrode, raedt etc. in presentie van meester Willem van Diemen, raedt, ende commissaris vanwegen Keyser Majesteit in deesen gecommitteert in't bijweesen van die veengenoten solemnelick daerop geladen weesende, ende is ingeset op XVIIC [1700] gulde, verleecht op XVC [1500] gulden ende is gemynt op XIIIIC XL [1440] gulden, hebbende tot mijngelt XXV gulden. De aennemer is genaempt Cornelis Reijersz tot Vreelant, suvelcoper, zijn werckman Gerrit Hugen, zijn borgen Willem de Wit ende Jan Damen. Allet naerder blijckende uuyt zeeckere acte van condempnatie, begripende voorseid besteck bij den aennemer met zijn borgen daer van gepasseert ende hiernae van woorde te woorde geïnsereert. Up huyden compareerden voor den Hove van Utrecht Cornelis Reyersz, wonende tot Vreelant, principael, Jan Damen ende Willem de Wit, burgers 't Utrecht zijn borgen, ende bekenden gesamenderhant ende elcx een vooral als principael aengenomen te hebben van den hoofden ende gemeen goetwillige veengenoten contribuerende totter Grifte gelegen in den Geldersche ende Renenschen veenen bij Reenen een sluyse van houte te maecken ende die in der Grebbe boven Reenen te leggen in den Bandijck volgende zekere besteck den voorseide Cornelis, principael aennemer openbaerlijcken ten huyse van mijnen heer Frans van Nijenrode, raedt etc. in presentie van mijnen heer meester Willem van Diemen, oick raedt ende commissaris in dese ende meer andere veengenoten daerom staende voorgelesen. Achtervolgende zijne obligatie hiernae volgende. Ick Cornelis Reyersz van Vreelant, belye ende
9-3-1551: VERVOLG.

bekenne mitsdese aengenomen te hebben van den hoofden ende gemeen goetwillige veengenoten in den Gelreschen ende Renensche veenen de sluyse te leggen in der Grebbe, die zij mij op huyden aenbestayt hebben volgende 't besteck d'welck zij mij voorgelesen hebben ende berustende is onder mijnen heer meester Willem van Diemen, raedt, belove oick volgende 'tselve besteck borge te stellen ende wilcoer te doen ende heb tot werckgesellen genomineert

folio 206
Gerrit Jacobsz ende Heynrick N., allet voor die somme van veertienhondert ende veertich carolusgulden eens te betalen als uit besteck des t'oirkonde mijn gewoenlijcke naem hier ondergestelt. Actum den negende marty XVC eenendevijftich [1551] onderteyckent, ick Cornelis Reyersz van Vreelant. Welcke besteck mitten aencleven van dien hiernae van woorde te woorde geïnsereert staet. Besteck van die sluyse die men in die Grebbe bij Reenen leggen sal in den Bandijck omtrent ofte besijden die oude sluyse die daer nu leggende is. In den eersten sal die sluyse lanck weesen buyten stijlen achtenveertich voeten, ende dat deurgebynt van deese sluyse sal wijdt weesen drivens waters achtien voeten. Welcke deurgebynt sal hooch weesen van den dorpel tot 't opperste van den bovensten balck vijfuentwintich voeten. Noch sal deese sluyse hebben (behalven 't deurgebynt) drieëntwintich gebynten, ses voor dat deurgebynt ende seventien achter 't deurgebynt, ende dat deurgebynt sal dat vierendetwintichste gebynt weesen. Item onder deese sluyse sullen leggen in behoorlijcke waterpasse sestien slijckhouteren, elck slijckhout lanck weesende achtendetwintich voeten, ende eenen voet viercant in't middel gemeten sulcx dat 't cleyn eynde blijven
9-3-1551: VERVOLG.

sal tenminsten acht duym viercant. So sullen op deese slijckhouteren voorseid weesen twee clousterhouteren elck lanck weesende vijftich voeten, weesende elck twaelf duym breet ende tien duym dick, die twee clousterhouteren sullen in die slijckhouteren gewrocht worden mit wouwensteerten. Op die slijckhouteren tusschen die cloesterhouteren sal weesen een bodem van goeden geven eycken plancken, die ses plancken uuyt een voet gesaechts houts wel dicht aen één gestreecken ende wel effen in't waterpas leggende, deesen bodem sal lanck weesen achtendeveertich voeten.
Item deese sluyse sal twee baerden hebben, den baerdt buytensdijcx sal lanck weesen vooruuyt streeckende tien voeten,

folio 206v
voor breet vierendedertich voeten, ende achterwerts tot aen die sluyse comende in die vlogelen gesloten. Onder deesen baerdt sullen weesen drie slijckhouteren, dat buytenste slijckhout lanck weesende achtendedertich voeten. Onder dit voerste slijckhout sullen weesen drie palen in de gront in't vaste welsant mit een scothey geheydt, weesende eenen voet viercant lanck nae den eysch van 't werck mit pinne ende gaten in't slijckhout voorseid gewrocht. Ende die ander twee slijckhouteren sullen lanck weesen nae den eysch. Ende alle die slijckhouteren sullen twee voeten lanck aen elcke zijde onder die vlogels deursteecken. Item die baerdt binnensdijcx sal lanck weesen ses voeten vooruuyt steeckende, breet ende wijdt nae advenant van die proportie van den buytensten baerdt voorseid. Onder deese baerdt sullen weesen twee slijckhouteren lanck nae den eysch, ende deursteeckende onder die vloegels, twee voeten aen elcke zijde als voren, ende onder 't voorste slijckhout sullen twee palen in den grondt in't vaste welsant mit een scothey geheydt wordden mit gaten ende pinnen in’t slijckhout gewrocht als voren, deese baerden sullen afslepende gewrocht wordden omtrent twee voeten
9-3-1551: VERVOLG.

uuyt het waterpas. Alle deese slijckhouteren sullen weesen breet ende dick als die slijckhouteren onder die sluyse voorseid. Deese baerden sullen gesoldert weesen mit goeden eycken plancken, die ses plancken uuyt een voet gesaechts houts wel dicht aeneengevoucht. Noch sullen die baerden voorseid gepaelplanckt weesen nae die diepte van den gront so dat eyschen sal ende also breet als die baerden zijn mit plancken, ses uuyt een voet gesaechts houts ende op die nayen gedoubbleert nae den eysch. Item noch sal deese sluyse hebben vier vloegels lanck elcx eenentwintich voeten, so hooch als 't bovenste van die sluyse ende afslepende, 't buyteneynde vijf voeten leger. Die voorseide vloegelen sullen hebben elcx vijf palen in den gront in't vaste welsant

folio 207
mit een schothey geheydt, ende elcke pael sal weesen omtrent negen duym viercant in't middel gemeeten. Op elck één van die vloegels sal weesen een balck, lanck tweeëntwintich voeten, zijnde eenen voet viercant deurgaende, ende die voerseide vloegels sullen hebben elcx twee anckers van negen duym viercants, lange achtien voeten één in 't middel ende één op 't eynde. Noch sal elcken ancker hebben een cruys mit twee palen lanck nae den eysch, breet ende dick als voren wel vast in den gront geheyt mit een scothey, ende die vlogels sullen geplanckt zijn mit plancken van ses uuyt ie voet gesaechts houts wel getardt ende gemost aen malcanderen gestreecken ende getingelt op die nayen, ses duym breet gereyts houts mit plancken die acht uuyt een voet. Item den slachbalck van 't deurgebynt sal lanck weesen negenendetwintich voeten,
9-3-1551: VERVOLG.

achtien duimen breet ende sestien duimen dick. Den ondersten balck van ’t deurgebynt voorseid sal oick lanck weesen negenendetwintich voeten, sestien duymen breet ende vijftien duymen dick, deese twee slachbalcken voorseid sullen gepindt weesen vier of vijf duym, die twee binnenstijlen van 't deurgebynt voorseid sullen weesen elck achtien duym breet ende sestien duym dick ende lanck vierendetwintich voeten, noch sal dit voorseide deurgebyndt hebben twee buytenstijlen te lantwert, inne elcx lanck vierentwintich voeten, elcx breet dertien duym viercant. Tusschen deese buytenstijlen ende die binnen stijlen van 't deurraempt voorseid sal een scoor overhoucx inne gewrocht wordden mit gaten ende pinnen, breet, dick ende lanck na den eysch. Noch sal 't geheel velt tusschen die buytenstijlen ende binnenstijlen bescoten werden mit goeden eycken plancken elcke planck twee duymen dick gesaechts houts. Onder 't deurgebynt sal een vlot leggen wyt binnenswercx twee voeten, lang na den eysch. 't Hout van dit vlot sal breet of diep zijn elf duym ende dick als die slijckhouteren mit ses calveren ende

folio 207v
mit wouwensteerten in een gewrocht ende wel effen in 't waterpas geleyt. Dit vlot sal vol palen geheydt weesen pael aen pael van elsen oft eycken palen mit een scothey wel vast in den grondt in't welsant geheyt. Noch sal 't voor dit vlot gepaelplanckt weesen tot in den grondt als voor die baerden voorseid. Aen dit voorseide deurgebynt sullen weesen twee deuren, die achterharlen van die deuren sullen weesen veertien duym breet ende acht duym dick, noch die twee voorharlen elcx veertien duym breet ende acht ende
9-3-1551: VERVOLG.

eenen halven duym dick van goet tay hout sonder enige noesten. Elcke deur sal hebben twee dorpelen elck weesende twaelf duym breet ende acht duym dick. Noch sullen in elcke deur weesen vier sceyen elck weesende acht duym breet, ende sestalven duym dick, mit een scoor overhoucx, daerinne vergadert wesende acht duym breet ende sestalven duym dick. Ende die plancken die op die deuren voorseid sullen gewrocht werdden sulcken weesen elcx derdalven duym dick gesaechts houts ende so hooch als 't werck eyscht ende die plancken sullen weesen overmalcanderen gespondt. Noch sullen aen deese deuren weesen vier keusen daer die deuren inne gaen sullen. Item in de twee bovenste keusen daer sullen twee half ijseren beugelen inleggen, twee duym breet ende drie duym dick, ende elcke boegel sal lanck weesen anderhalve voet den eenen start. Item die bovenste dorpel van die deuren sal comen een ijseren plaet lanck drie voeten ende die sal weesen twee duym breet ende een duym dick, ende sal wesen boven mit een winckelhaeck omme geset weesende vier off vijf duym lanck ofte also lanck als't werck eyscht. Ende die voorcant die in den beugel comen sal van die ceuse sal ront gemaeckt weesen, ende deur die stardt sullen die gateren deurgeslagen wordden omme drie ijseren boute daer deur te gaen omme den dorpel te sluyten mit een
9-3-1551: VERVOLG.

folio 208
scheer ende tusschen elcke gat daer die ijseren bouten deur gaen sellen, daer sal men noch maecken twee gateren omme ijseren nagelen daerin te mogen slaen, noch sal men beneden in die keusen oick twee beugels maecken, twee duym breet ende drie duym dick ende twee of drie scinckelkens in die pin gelegen voor dat sluyten van 't hout, ende an die boegels sal men maecken twee veertkens gelijck een wuwenstartgen, ende die staende stijlen ofte achterharlen van den deuren sullen staen op een stalen pinne staende in een stalen panne gewrocht, in die onderste keusen. Item sullen noch aen die voorseide sluyse weesen drieëntwintich kespen. Van deese kespen sullen die eenentwintich weesen twaelf duym breet ende negen duym dick, lanck tweeentwintich voeten, die ander twee kespen die aen ’t voorgebynt ende achtergebynt weesen sullen, die sullen breet wesen twaelf duym ende tien duym dick, lanck elcx tweëntwintich voeten. Alle deese kespen sullen in de clousterhouteren gewrocht wordden over die anderde, die één mit wuwensterten ende die ander mit voorloeven nae den eysch van den wercke. Item onder ’t voorgebynt van die sluyse voorseid sal men een vlot leggen ende dat mit vijf kalveren ende mit goede eycken oft elsen palen volgeheydt na den eysch van den wercke ende als onder ’t deurgebynt voorseid is. Ende voor 't vlot voorseid sal 't gepaelplanct weesen als onder 't deurgebynt ende die baerden voorseid. Aen 't voorgebynt voorseid sullen twee stijlen weesen elcx achtien duymen breet ende twaelf duym dick, elcx lanck vierentwintich voeten ende op die stijlen een balck wesende twaelf duym viercant op 't cleyn eynde, lanck tweëntwintich voeten ende daerinne twee corbeelen lanck, breet ende dick na den eysch. Item dat achtergebynt sal hebben twee stijlen, elck weesende twaelf duym viercants op 't cleyn eynde, lanck vierendetwintich voeten ende daerop een balck wesende twaelf duym viercants als voren, lanck tweëndetwintich voeten mit die corbelen
9-3-1551: VERVOLG.

folio 208v
daerinne gewrocht van twaelf duym breet, ende dick ende lanck na den eysch. Item tusschen 't voergebynt ende 't deurgebynt sullen noch vijf gebynten weesen, die stijlen van deesen sullen weesen twaelf duym breet ende negen duym dick, lanck vierentwintich voeten ende noch vijf balcken daerop, elck weesende twaelf duym viercant als voren lanck tweëntwintich voeten. Aen deese vijf gebynten voorseid sullen egeen corbelen wesen omme den opganck van den deuren. Item tusschen 't deurgebynt ende dat achterste gebynt sullen noch sestien gebynten weesen, van dewelcke die stijlen sullen wesen twaelf duymen breet ende elf duymen dick, lanck vierendetwintich voeten ende die balck daerop elcx twaelf duymen viercant als voren, lanck tweëntwintich voeten, deese voorseide gebynten sullen corbeelen hebben, lanck na den eysch ende twaelf duymen viercant elcke corbeel. Alle die corbeele sullen gewrocht wordden mit tanden boven ende beneden ende gesloten worden mit houten nagelen. Item deese sluyse sal bescoten werdden mit eycken plancken aen beyden sijden elcke planck weesende twee duymen dick gesaechts houts aen malcanderen gestreecken, noch salse op die nayen voorseid getingelt weesen mit goede eycken plancken ses duym breet, ende die acht plancken uuyt die voet gesaechts houts mit mos ende mit tarre aengedreven. Item noch sal die sluyse van binnen geplanckt zijn van 't deurgebynt opwaerts beginnende eenen voet onder 't leechste water, hooch tot die corbeelen ende sullen plancken van seven uuyt die voet. Item die sluyse voorseid sal gedeckt weesen mit goeden eycken plancken elck weesende drie duym dick gesaechts houts, mit plancken twee duym dick op die nayen getinghelt ende mit mos en tarre aengedreven als voren, noch sullen alle deese gebynten ende stijlen gepinnet ende gegaet weesen twee duym dick ende die pinnen van die stijlen sullen van achteren gemusseert weesen ander-
9-3-1551: VERVOLG.

folio 209
halven duym voor dat inwateren, noch sal dat deurgebynt gepinnet weesen mit dubbelde pinnen in de gaten. Noch sullen alle die gebynten gesloten weesen, elcke pinne mit drie houten nagelen een duym dick als voren. Noch sal dat decksel gebroecken weesen om die deuren uuyt ende in te mogen brengen ende weesen gevult oftet geheel werck waer. Alle dit voorseide hout ende plancken sullen all weesen goet viercant, geef ende gans Cleefs ofte Deventers eyckenhout sonder enich rootolm, sonder ratelschelle, sonder runwassen, sonder hynderachtige noesten, ende sonder hynderachtige spyndt ofte fouwe. Item indien enich hout in 't gaten ofte pinnen gebreck crege dat sal men mogen wraken. Alle dit werck sal gemaeckt wordden nae Utrechtsche mate van tien Utrechtsche duimen in den voet gerekent. Item den aennemer van deese sluyse sal alle 't hout ende plancken als't gewrocht is alleer hij dat uuyt zijn winckel brengen sal laten visiteren ende opnemen scoon ende droog voor ende bij dengeenen die men daertoe ordonneren sal. Insgelijcx als men 't in de Greb op 't lant gelevert heeft sal men 't noch eens mogen visiteren ende opnemen of wraken aleer men 't werck setten sal. Ende als die sluyse voorseid geseth ende volmaeckt sal weesen sal men die noch eens opnemen mit meysters ten beyden zijden daertoe geroepen. Den aennemer voorseid sal gehouden weesen die sluyse voorseid te setten ende volmaeckt op te leveren voor den eersten dach augusti anno XVC eenendevijftich [1551] nu naestcomende so veer dat bij hoge water niet behindert en wordt tot kennisse van den gecommitteerden der veengenoten daertoe geordoneert. Den aennemer voorseid sal oick den geërfden in den veenen of dien daertoe geordonneert wordt bij hemluyden tijtlijcken adverteren op wat dage hij zijn werck sal
9-3-1551: VERVOLG.

folio 209v
beginnen te setten omme daer tegens die dammen gemaect ende die panne daer men die voorseide sluyse setten sal gegraven ende uuytgeoost te hebben soveer dat bij hoochwater niet behindert en wordt als voren, des sal d' aennemer ten dage bij hem geordonneert als voren gehouden weesen in 't werck te treden ende daerinne te blijven mit ses of acht knechts tot dat 't werck voorseid volmaeckt weesen sal. Item alle ijserwerck, d' anneminge, gravinge, aenvullen ende uuytoosen houden die veengenoten voorseid aen hemselven. Den aennemer sal gehouden wesen goede geloofweerdige borge te stellen ende mit dieselve elcx één voor all wilcoor verlyen voor den Hove van Utrecht, om 't gene voorseid is volgende dit besteck te voldoen binnen behoorlijcken tijt ofte voor die scade ende interesten van dien te betalen de voornoemde veengenoten de somme van seshondert carolusgulden. Wel verstaende dat niemant van den veengenoten wie hij oick zij in deese aenneminge sal mogen paert of deel hebben, noch oick voor yemants borge wordden. Item van gelijcken sullen die veengenoten den aennemer beloven voor scade die hij bij 't dammen, graven van den panne ende oosen van dien hebben ende lijde sal (den veengenoten intijts altijt geadverteert zijnde) van die selve scade te vrede te stellen tot kennisse van luyden hem dies verstaende, die men ten beyden zijden daertoe kiesen sal. Item men sal den aennemer voorscreven so geringe hij zijn borge gestelt heeft nae behoren, terstont geven op rekeninge aen gereeden penningen die somme van vijfhondert carolusgulden van twintich stuivers Brabants 't stuck. Ende die reste van die penningen sal men hem betalen in twee termijnen, die eene so wanneer hij dat grondtwerck mitten bodem van die sluyse voorseid geleydt sal hebben, ende die ander termijne twee maenden
9-3-1551: VERVOLG.

folio 210
nae dat werck voorseid volmaeckt ende bij meysters opgenomen sal weesen. Voor welcke resterende penningen den cameraer van den veengenoten loven sal als zijn eygen scult te betalen ende daer af acte passeren voor den Hove provinciael t'Utrecht tot vermaninge des aennemers. Alle welcke puncten ende artikelen mitten aencleven van dien die voorseide comparanten elcx in der qualiteyt als vooren bekenden gesamenderhant ende elcx een voor all als principael sculdich te weesen, te houden, te voldoen ende nae te gaen sonder enigerhande indracht, ende ingevalle van eenige difficulteyt oft swaricheyt die opstaen soude mogen als men verhoopt neen, dat dezelve comparanten 'tselve sullen mogen the kennen geven. Ende bekenden bij provisie alleer die difficulteyt ofte swaricheyt die so opstaen mocht gedecideert sal zijn zijluyden in der qualiteyt als voren altijt sullen moeten procederen tot voltreckinge van den voorseide sluyse sonder 'tselve werck om enige difficulteyts wille te mogen retardeeren ofte verachteren daeronder verbyndende heur personen ende alle haer goederen gesamenderhant ende elcx één vooral als principael tot heerlijcke ende reale executie 's Hoofs van Utrecht ende versochten daerinne in der qualiteyt als voren gecondempneert te zijn. Ende op gelijcke verbant bekende die voorseide Cornelis Reijersz sculdich te weesen de voorseide zijne borgen te vrijen ende te ontheffen van allen commer ende lasten daerin die voorseide borgen ter saecken van deesen verlopen mochten ende versocht insgelijcx daerinne gecondempneert te zijn. Gehoort welck versouck heeft 't voorseide hoff gecondemneert ende condempneert bij deesen de voorseide comparanten respective elcx in der qualiteyt als voren in ’t gundt voorseid is. Tenzelventijde is oick gecompareert voor den
9-3-1551: VERVOLG.

folio 210v
voorseide Hove, Jan van Leeuwen Aertsz, cameraar van den voorseide veengenoten ende in dier qualiteyt heeft bekent den voorseide Cornelis Reijersz van Vreelant uuyt saecke in de voorgaende acte geruert sculdich te zijn de somme van veertienhondert veertich gulden van veertich groten Vlaams 't stuck. Belovende die te betalen op dagen ende termijnen in't voorseide besteck gestelt begerende daerinne insgelijcx in de qualiteyt als boven gecondempneert te zijn. Gehoort welck versouck ende beken heeft 't voorseide Hoff den voornoemde comparant in der qualiteyt als boven gecondempneert ende condempneert mits deesen in 't gunt voorseid is. Actum 't Utrecht den tienden marty anno XVC eenendevijftich [1551]. Onderteyckent Scrivers.

Ten voorseide IXen marty is Heynrick van Wijck, Beernt ende Cornelis IJsbrandtsz, tymmerluyden bij den veengenoten consent belooft eenen penning van die carolusgulden om naevolgende zekere besteck hemluyden terselver tijt getoont inne te setten, die nieuwe scuttingen op die Branbantsche manier te maecken, tot sulcken prijse dattet boven tien gulden niet verleecht en wordt, ende indien 't boven tien gulden verleecht wordde en souden zijluyden daer niet van hebben. Eende hebben zijluyden een scut mit hout ende arbeyt volgende 't voorseide besteck ingeset voor ’t negentich carolusgulden ende die andere nae advenant. Presentibus Renesse, domdeken, heer Egbert van Groenenberch vanwegen des domproists heer Eernst van Nyenrode, ridder, Jacob Lam, Cornelis van Leeuwen, Jan van Leeuwen, Jacob die Eedel, Florens Foeyt, Jacob van Beusichem, Jan Bogaert, Jan Roeck, Gijsbert van der Voort, Bruninck van Cuyck, Jan van der Heyde.
10-3-1551: Den Xen marty is 't besteck van die scuttingen voorseid bij eenen

folio 211
tymerman verleecht tot LXXVIII gulden ende heeft voor die insettinge gehadt eenen philipsgulden van XXVII stuiver.
11-3-1551: Den XIen marty anno LI [1551] zijn bij Bruno van Cuyck, Cornelis Thin, hoofden, Cornelis van Leeuwen, Jan van Leeuwen, Jacob die Eedel ende Jan van der Heyde, veengenoten anbestayt Cornelis IJsbrantsz, scoumaker, wonende in de Greb, ses scuttingen elcx om LXXII gulden ende noch 't maeken van also veel scuttingen als ons den veengenoten belieft van des veengenoten ouden ofte nieuwen houte, elck één om XVIII gulden des sall hij den penningen van drie gulden te vordel houden, allet naeder blijckende bij zekere besteck hiernae geïnstereert. Besteck om die nieuwe scuttingen nae te maecken die men sal leggen in de Veengrift bij Reenen.
In den eersten sullen aen elcke scut weesen twee stijlen daer die deur tegens opslaen sal ten aldermindsten lanck tien of elf voeten ter plaetse daer mense op 't sant setten sal, ende daer mense op 't sant niet setten en sal so veel langer als die gronden eyschen sullen, elf duym breet ende tien duym dick, 't eynden gescerpt om in't sant te waggelen so diep als 't eyscht, ende daer mense in't sant niet en set diezelve inne te heyen mit een heye in den vasten gront.
Item tusschen deese stijlen eenen dorpel lanck achtien voeten elf duym breet ende tien duym dick mit dubbelde pinnen ende tanden in de voorseide stijlen gewrocht, welcken dorpel beneden waters gespondt sal weesen nae den eysch van den solderplancken om dieselve daer op te nagelen ende boven waters een rib tegen genagelt van vier duymen cants om die solder boven 't schut daer op te nagelen.
11-3-1551: VERVOLG.

folio 211v
Item hieronder noch een middelbalcxken lanck na den eysch ses duym breet ende vier duym dick mit pinnen in deselve stijlen gewrocht, omtrent twee voeten onder denselven dorpel.
Item aen elck scut sullen weesen vijf slijckhouteren, die vier beneden 't scut achtentwintich voeten lanck, ende het vijfte boven 't scut tweëntwintich voeten lanck, acht duymen viercants.
Item onder het bovenste ende benedenste slijckhout sullen elck twee palen weesen wel uit welsant geheyt lanck na den eysch acht duym viercants mit pinnen onder in die slijckhouteren gewrocht.
Item twee cloesterhouteren elcx twintich voeten lanck, negen duym breet ende acht duym dick op die vier benedenste slijckhouteren gewrocht mit wuwensteerten ende die boveneynden mit pinnen getandt gewrocht in de slachstijlen voorseid.
Item op elcke cloesterhout vier stijltgens, ses voeten lanck, negen duym breet ende acht duym dick, mit pinnen in de cloesterhouteren gewrocht, ende boven gepindt om die werfbalcken op te leggen.
Item achter elcke stijltgen een corbeel mit pinnen ende tanden in 't selve stijltgen ende slijckhout gewrocht, lanck, dick ende breet nae den eysch.

folio 212
Item twee werfbalcken op die voorseide stijltgens ende op die deurstijlen gelyt, elck twintich voeten lang ende eenen voet viercants.
Item twee steeckscoren van die cloesterhouteren tegens die deurstijlen boven aengewrocht, lanck, breet ende dick nae den eysch.
Item noch twee palen boven 'tselven scut, eenen voet viercants lanck nae den eysch, wel uit welsant geheyt mit een
11-3-1551: VERVOLG.

goede heye ses voeten boven den dorpel elcx anderhalve voet te landtwert inne dat ze niet en behinderen het opgaen van de deuren aen welcke palen het corstste slijckhout gevesticht sal weesen.
Item in 'tselve scut een solder beneden die dorpel, twintich voeten lanck, ende boven ses voeten lanck, van goede eycken plancken die acht uuyt die voet gesaechts houts gespondt ende tusschen die cloesterhouteren inne gewrocht van deurgaende plancken sonder lassen off scerven ende boven 't scut verbredende dat die scoyplancken daerop sluyten.
Item die wangen van 'tselve scut van onderen tot boven van de palen, of die boven 's scut staen sullen tot soveer als die werfbalcken gaen van buyten aen gescoyt wordden

folio 212v
mit goede eycken plancken die acht uuyt die voet gesaechts houts wel dicht op den anderen gestreecken ende mit hennipwerck gedreven ende die nayen getarret.
Item onder den dorpel ende onder 't bovenste slijckhout gepaelplanct mit goede eycken plancken dick als voren, wel in't sant geheyt ende gedobbleert ende aen den dorpel ende slijckhout voorseid genagelt.
Insgelijcx besijden die slachstijlen vier voet breet te lantwert inne aen elcke zijde van 't scut gepaelplanckt ende gedobbleert ende genagelt aen een ribbe ter zijden uuytsteeckende van den slachstijl, vier voet lanck in den dijck gepaelt na den eysch van 't werck.
Item een deur sal hooch weesen vijf voeten ende boven lanck negentien ende eenen halven voet ende beneden achtien voeten.
Item dees deur sal hebben twee harlen, die bovenste harle lanck negentien ende eenen halven voet tien duym breet ende seven duym dick, gespannen twee duym tegen 't water ende gespondt om die deurplancken daerop te nagelen.
Iten die onderste harle lanck achtien ende eenen
11-3-1551: VERVOLG.

folio 213
halven voet, breet acht duym ende ses duym dick, gespondt als vooren ende 't eynden ronde pinnen om in die keusen te gaen ende langs tegen den dorpel gerondt om 't nedervallen van de deur.
Item noch aen de deur twee stijlen om die deur mede neder te dringen, seven voet hooch boven die deur, breet seven duym, ende dick vijf duym gespondt als voren.
Item in de harle vier sceyen mit pinnen inne gewrocht, ses duym breet ende vier duym dick.
Item dees deur sal gedeckt zijn mit goede eycken plancken, ses uuyt die voet gesaechts houts op den anderen gespondt
Item noch twee keusen daer die deur in gaen sal nae den eysch van 't werk.
Item deeser scuttinge sullen der ses weesen bij provisie.
Item alle dit houtwerck sal men leveren sonder rootolm, ratelscelle of vuer runwassen, oick sonder onredelick spyndt ende noesten ende die werfbalcken mit die deur sonder enich spyndt.

folio 213v
Item men sal den aennemer leveren alle ijserwerck hiertoe dienende.
Item dammen oosen, aenvullen ende die dammen weder uuyt winnen sal den aennemer doen tot zijnen cost.
Item sal den aennemer gehouden weesen alle deese voorgaende scuttingen reede gemaeckt te hebben voor Sint Jansdach den XXIIIIen juny naestcomende om 'tselve bij eenige van den veengenoten die men daertoe committeren sal opgenomen te mogen werdden, ende wert gehouden 'tselve houtwerck t' zijne laste te bewaren ter tijt toe dat geset ende ander werf opgenomen sal weesen, welcke settinge geschieden sal als 't den veengenoten goet dunckt ende zij den aennemer des vermanen sullen.
Item den aennemer sal alle deese scuttingen goet ende dicht waeren drie maenden nae datum dat se geset sullen zijn ende als dan dicht opleveren.
11-3-1551: VERVOLG.

Den aennemer sal gehouden weesen goede geloofweerdige borgen te stellen ende mit dieselve tot vermaninge elcx één voor al wilcoor te verlyden voor den hove van Utrecht om 'tgeen voorseid is volgende dit besteck te voldoen binnen behoorlijcke tijt of die scade ende interest van dien te betalen.
Item men sal den aennemer gereet geven het derdedeel

folio 214
bij die borchtocht, het tweede derdendeel bij die eerste opleveringe van 't hout daer 't getymmert werdt, ende die reste bij 't leste opleveringe te weeten drie maenden nae dat se geset zijn.
Voor welcke resterende penningen die cameraar van den veengenoten looven sal als zijn eygen scult te betalen ende daeraff acte passeren voor den Hove provinciael van Utrecht tot vermaninge des aennemers.
Op alle welcke puncten ende artikelen van besteck Cornelis IJsbrandtsz die voorseide ses scutten aengenomen heeft te maecken voor die somme van tweëntseventich carolusgulden een scut 't welck t'samen voor alle die ses scutten beloopt ter somme van vierhondert tweëndertich carolusgulden ens tot twintich stuivers 't stuck.
Ende op gelijcke besteck hebben die hoofden van den veengenoten voorseid hem aenbestayt alle haer scutten die zijluyden meer van doen sullen hebben, ende van haer out ofte ander hout sullen willen doen maecken te weten den arbeyt alleenlijk voor die somme van achtien carolusgulden van elck scut, mits dat die veengenoten alle haer hout van die oude scutten ofte sluyse te naeste lande uuyten water sullen leveren ontsloopt nde vorder niet, des sal hij die scutten maecken ende tymmeren ter bequamer tijt nae hem dat tijtlick ende behoorlijck bij den veengenoten vermaent sal zijn.
11-3-1551: VERVOLG.

folio 214v
Voor alle welcke puncten ende artikelen van besteck borge gebleven is Gerrit Bosch Willemsz, ende Cornelis IJsbrandsz, principael ende Gerrit voorseid zijnen borge hebben mits deesen gelooft elcx één voor al als principael 't gundt voorseid is te voldoen ende nae te gaen nae haer vorme ende inhouden. Beloofde oick die voorseide Cornelis mits deesen den voornoemde Gerrit Bosch Willemsz zijnen borge van alle scaden (indien hij in enige quame) te ontheffen ende scadeloos te houden, ende Jan van Leeuwen Aertsz, cameraar van den veengenoten beloofde voor de bedongen penningen van den wercke voorseid daer onder verbyndende elcx in zijn qualiteyt haerluyden personen ende alle haer goederen tot heerlijcke ende reale executie van den Hove van Utrecht Des t'oirkonde haerluyden hanteykenen hieronder gestelt. Actum den XIen marty XVC eenenvijtich [1551]. Ondertekeyckent ute ante Gerrit Bosch.

Item naderhant zijn eenige artikelen van 't voorseide besteck verandert bij den hoofden van den veengenoten ende dat in manieren hiernae volgende. Veranderinge van den scutten die bij den gecommitteerden hoofden van den veengenoten aenbestayt zijn Cornelis IJsbrantsz, tymmerman om die bequaemheyt van 't werk ende den besten oorbaer van den veengenoten voorseid.
In den eersten daer geseyt is dat Cornelis sal wercken op die cloesterhouter acht corte stijlen ende daer achter aen acht corbeelen lanck ende dick na den eysch etc. die corbeelen ende die twee achterste stijlkens sullen af weesen ende in de plaets van die sal Cornelis maken
11-3-1551: VERVOLG.

folio 215
een gebynt in alle maten als 't deurgebynt weesen sal om die cloesterhouter ende die werfbalck beneden ende boven mit pinnen ende tanden daerin gewrocht te wordden als in't deurgebynt, des sullen die stijlen lanck zijn als die stijlen van 't deurgebynt eenen voet cants. ende 't leste slijckhout in stede van den dorpel gewrocht, ende daer een middelbalcxken onder als in 't deurgebynt.
Item den slachdorpel in de gront houdende zijn volcomen diepte, sal een duym in de dickte vercleynt wordden, de selve dorpel mit een pinne van twee duym dick in de stijlen gewrocht om die pinnen van de cloesterhouteren niet te letten.
Item is geseyt dat die scutten achtien voeten wijdt souden zijn, dat is te verstaen seventien voeten in den grondt tusschen stijlen ende boven drivens waters achtien voeten, ende die deur lanck na den eysch van den werck ende ’t hout op zijnen steeck nae 't besteck. Onderteyckent Ffrans van Nyenroij, Bruninck van Cuyck.
16-3-1551: Den XVIen marty anno XVC LI [1551] hebben die aennemers der Griften in gescrifte volgende voorgaende appoinctement op den XVIen february lestleden gegeven, overgelevert in handen van den gecommitteerde hoofden der veengenoten voorseid omme daerinne gedaen te wordden nae behoren, blijckende bij zeeckere apostille bij mijnen heeren voorseid daerop doen stellen.
21-3-1551: folio 215v
Den XXIen marty anno ut supra [1551] zijn dezelve grieven of copie van dien overgesonden aen Jan Tzijen, rentmeester des edele joncheren Van Pallant om dezelve te convoiceren denzelven jonckeren zijne mombaerheeren ende anderen beveelhebberen, ende is mede hem terselver tijt bij dezelve missive ende anderen veengenoten deur den bode angeteyckent eenen dach van vergaderinge ten huyse van Frans van Nijenrode, raedt etc. tegen den XXIIIen marty naestcomende om op die voorseide doleantiën te convoiceren ende den aennemers daervan te berichten ende noch om anderen saecken te concluderen etc.
23-3-1551: Den XXIIIen marty den veengenoten vergadert zijnde ten huyse van Nyenroij voorseid zijn dezelve doleantiën den gemeen veengenoten voorgehouden in sulcker manieren als hier nae volcht. Memorie der swaringen d' aennemers der Griften hebben ende lijden sullen deur 't verwijen ende verdiepen der Grifte voorseid omme mit scepen te gebruycken.
In den eersten bevynden hem d' aennemers grotelijk beswaert dat zijluyden die voorseide Grifte drie ofte vier maenden lang sullen moeten derven ende geenen turf uuytvueren tot haerluyden grote scade wantter weynich aut turfs op’t velt is, ende oick pays mitten Scotten is, daer deur zij verhopen dat den torf in't voorjaer wel gelden sal.
Ende in't naejaer is te bedunchten dat den turf weynich gelden sal overmits dat die Grifte volmaeck zijnde alle die scepen overhoop comen sullen ende groten affslach brengen.
Item sullen d' aennemers voorseid nieuwe penningen moeten

folio 216
furneren om te graven dat zij anders niet en behoefden te doen.
Sal oick den dijck voorseid deur 't graven der Grifte geheelick geoccupeert werdden zoe dat d' aennemrs voorseid geenen turf daerop sullen mogen storten, dan sullen denselfden turf t'samen ten hogen moeten spreyen, daertoe zij cruyers ende haeckers ende oick ofdragers in't scepen sullen te meer moeten hebben.
Alle welcke d' aennemers der Grife voorseid bij den contribuanten totter selver Grifte (daervan zijluyden een lidtmaet zijn, wel behoort gerecompenseert te zijn, stellende 'tselve tot discretie van die geërfden voornoemd.)
23-3-1551: Waerop terselver tijt bij den hoofden ende gemeen vengenoten aen d' een ende d' aennemers der Grifte aen d'ander zijden gesloten is so hiernae volcht. De veengenoten ende aennemers van den Grifte ontslaen den anderen bij provisie huir in de van als zij mit malkanderen uuytstaende hebben nopende der Grifte mit zijn dependentiën, mits dat d' aennemers noch sullen mogen doen graven den turf van den Veendijck boven die Swaluwesteert volgende 't besteck, ende dien turf van den dijck haecken ende in velt cruyden so dat se die veengenoten niet in de wech en zij in 't vermaecken van der selver Grifte. Allet op't behagen van mijnen heer den commissaris Diemen, die daervan verclaringe doen sal naedat hij gehoort sal hebben van J. Verheij zijn rapport die alvoren in loco mit Heumen 't besteck gevisiteert sullen hebben tegen 't werck der Grifte voorseid.
23-3-1551: folio 216v
Ten voorseide XXIIIen marty is bij den hoofden ende gemeen veengenoten op dieselve congregatie tot een directeur der wercken van den Grifte, die men den aenstaende somer aenveerden sal genomineert Jacob die Eedel.
Tenselven dage is noch gepropneert, also in de leste ordonnantie geordonneert ende gesloten is, dat alle ghecommitteerden behoorden geërft te zijn in de veenen ten minsten tot een halve hoeve. Indien yemant van den veengenoten geërft zijnde als voren ende commissie of last aengenomen hebbende ende hangende dieselfde commissie zijn veen vercoopt, of mitsdien die commissie cesseert of niet.
Is bij den gemeen veengenoten veraccordeert dat alle die officiers commissie ende last aengenomen hebbende ende hangen dieselve haer veen vercopen, dies niet tegenstaende haeren tijt uuytdienen sullen, mit sulcker auctoriteyt als of zij noch naer veen hadden.
't Gundt voorseid is concernerende Cornelis Tin, substiteyt van Joachim van Hoemen, een van den hoofden, versocht ratificatie ende approbatie. Gehoort welcke versouck hebben die gemeen veengenoten denselven tin gecontinueert ende alle zijn acten geratificeert ende geapprobeert.
23-3-1551: Ten voorseid dage is Jan van der Heyde uuyt cracht van de voorseide commissie gereyst bij Joachim van Hoemen, mede hooft, om dezelve zijne commissie te volbrengen ende hebben den hoofden daeraf rapport gedaen onder die hant van Jan van der Heyde, voorseid so hiernae volcht.

folio 217
Volgende zekere commissie in date XVCLI [1551] den XXIIIe marty heb ick Jan van der Heyde, mij tenzelven dage getransporteert op die veenen bij Reenen gelegen, omme mit Jochim van Heumen die ick aldaer gevonden heb te visiteren die nieu geslagen Grifte, om te weten hoe nae die aennemers dieselve Grift volmaeckt hadden volgende 't besteck daervan weesende. Ende om sulcx te volbrengen hebben wij (deur d' aenwijsinge onsluyden gedaen bij Jacob Lam en Cornelis van Leeuwen, als consorten van Jan Roeck, principael annemer der Grifte voorseid) begonst aen Mulerts wijck opwaerts tot aen die Swaluwestert toe. Ende hebben tot daer toe die voorseide Grifte bevonden in haer volcomen diepte ende wijdde, te weten meer dan anderhalve roede wijdt ende so diep als den solderbodem van 't scut (staende op die Santvoort) is.
Item voortgaende van die Swaluwestert, opwert aen de Renensche zijde tot in Keyserlijke Majesteits veen toe hebben wij die selve Grifte bevonden gegraven te zijn ten zande toe in haer behoorlijcke breedde, uuytgesondert ses of acht roeden ongeveerlick nederwaerts gaende benenden 't scut omtrent Breevelts veen, alwair wij dieselve Grift bevonden hebben redelick diep te sijn maer in haer wijdde was wat gebrecx als d' aennemers selfs bekenden, 't welck nochtans niet seer veelen was.
23-3-1551: VERVOLG.

Item aen de andere ende Geldersche zijde beginnende van de voorseide Swaluwestert opwaerts gaende tot aen de Swarte Eeder veenen hebben wij dieselve Grift tot het scut staende voor Jacob Lams huys omtrent den Abtsgrave insgelijcx bevonden te zijn in wijdde ende diepte genoch eguael mitter besteck ende peyl voorseid te weten in de diepte daer geen sandt en was, ende daer sant was tot op 'tselve sant toe.

folio 217v
Item voorts opwaerts van 'tselve scut tot het eynde van denselver Grift hebben wij die bevonden ’t somsteden wijdt ende 't somsteden qualijck wijdt genouch, nochtans met veel verscillende als omtrent een of twee voeten ende 't somsteden min ende die diepte als voren, maer in die leste 't seventich roeden ongeveerlick leggende achter die grote santvlage, en was den bodem (die wel omtrent twee speten diep, vol vuyllicheyts lach) niet scoen gemaeckt, noch gereynicht volgende 't besteck.
Item all die Veendijcken daer de torven afgegraven waeren hadden haer behoorlijcke breette, maer tusschen Jan ende Frans Bogerts wijck ter eenre ende Jan de Keysers, cum suis, ter andere was deselve Veendijck te zeer afgegraven, sodat die haer volcomen hoochte daer niet en hadde, ende den dijck daer 't veen noch op leyt en is niet mogelijk dat men daerop letten mochte, onderteyckent, Jo. van der Heyde.
31-3-1551: Den lesten marty is Jan van der Heijde gecommitteert om den veengenoten in 't beste te adverteren dat zijluyden geen velt en bestorten, noch gruppelen en slaen binnen XII roeden van den Grift ende indien yemants deur ignorantie sulcx gedaen hadde, 'tselve te repareren, ten eynde de aennemers der Grift daerbij niet verlet en worden in 't storte van haeren turf.
1-4-1551: Den eersten aprilis nae die hoofden 't voorseid rapport gesien hebben gehadt, zijn mit Jan Rouck, principael aennemer gegaen Bruninck van Cuyck ende Cornelis Tin, hoofden bij mijne heer meester Willem van Diemen, raedt als commissaris, hem verthonende bij gescrift de voorseid voorwaarden op ten XXIIIen marty lestleden gemaeckt, oick mede de visitatie van den Grifte ende ’t rapport als voorseid daervan gedaen bij Jan van der Heyde, verclarende 'tselve also gesciet te zijn, welcke overcompste mitsgaeders die acte daer achteraen gestelt, hiernae van woorde te woorde geïnsereert staen: De veengenoten ende aennemers van den Grift ontslaen den anderen bij provisie huir inde van als zij mit malkanderen uuytstaende hebben, nopende der Grifte mit zijn dependentien mitsdat d' aennemers noch sulle

folio 218
mogen doen graven den turf van den Veendijck, boven die Swaluwesteert volgende 't besteck ende dien torf van den dijck haecken ende in 't velt cruyden so dat se den veengenoten niet in de wech en zij in 't vermaecken van denselver Grift. Allet op behagen van mijnen heer den commissaris Diemen die daervan verclaringe doen sal, naedat hij gehoort sal hebben van Verheij zijn rapport, die alvoren in loco mit Heumen 't besteck gevisiteert sal hebben, tegen 't werck der Grifte voorseid. Actum bij ons onderscreven den XXIIIen marty XVCLI [1551], onderteyckent, Cornelis Thin, Bruninck van Cuyck. Onder beneden aen stont noch gescreven, den eersten aprilis 1551 hebben Bruninck van Cuijck ende Cornelis Tin vanwegen der gemeen veengenoten ende Jan Roeck als principael aennemer der Grifte, voor mij commissaris onderschreven verclaert, Dunhout van deese voorgaende overcompst tusschen den veengenoten ende aennemers also gesciet te zijn als dieselve overcomptst dat breder inhout, begerende daervan acte, die ick hem gegonst hebbe. Actum ut supra [1551], onderteyckent, G. van Diemen.
7-4-1551: Op ten VII aprilis anno ut supra [1551], zijn meester Dirck Pynsz van der A, scout tot Delft, Jacob Lam, Jacob die Eedel, Floris Foeijt, Jan van Leeuwen, Jan de Keyser, Frans Bogert, ende Frans Verway gecommitteert omme in den Grebbe bij Joachim van Heumen ende Bruninck van Cuyck, hoofden, te sluyten waer men die nieuwe sluyse aldaer ter bester ende commodieuster plaetse leggen sal. Item noch te visiteren die plaetsen daer men die Grift verbreden ende affschieren sal moeten, deur die gronden van die van Renen ende anderen. Item noch in de Greb te overleggen om een lijnpadt te vercrigen van den sluyse tot op ten oever van den Rijn. Item noch te letten op 't affschieren van 't veen op ten santvlagen om weder sant uuyter Grift comende in de stede te leggen, sonder enich veen daermede te bestorten.
8-4-1551: Den VIIIen aprilis is bij Heumen ende Cuijck, hoofden, Pynsz, De Eedel, J. Leeuwen, Rouck ende Keijser, commissarissen ende Gerrit Hugensz, als werckmeester der slusen, die plaetse der sluyse gedesigneert, ende die scuttingen bij Ringel gemaeckt, gevisiteert ende bevonden enige puncten in 't besteck die men in de andere naevolgende scutten veranderen soude, als oick gedaen ende hiervoor bij 't besteck geregistreert is, folio [niet ingevuld].
9-4-1551: folio 218v
Op ten IXen aprilis zijn van den voorseid commissarisen bij Heumen ende Cuyck, als hoofden in der Grebbe geweest Pynsz van der A, De Eedel, Keyser, J. van Leeuwen, mit hem nemende Jan Roeck, ende hebben in de voorseid afscieringe geprocedeert so hiernae volcht. Rouck is ontfangen vermits d' absentie van Lam, Feyt, Bogaert, Verwaij.
Ofscieringe gedaen den IXen aprilis anno LI [1551] bij Heumen, Cuyck, Pynsz, Deel, Keyser, J. v. Leeuwen, Rouck.
In den eersten aen't gemalen lant moet men die verwijnge nemen aen de dijckzijde ende men sal alle die Grift aenleggen omme te weesen XX voeten wijdt in den grondt.
Item tegen den Bottercamp over sal men ter wijnge nemen uuyt den Dijstelcamp, toebehorende die heere van Sint Peters, breet omtrent V of VI voeten. (Marge:) Huerman Mertijn Jansz.
Item 't eynden den Bottercamp op die crompte ten beyden zijden der Griften of te nemen soveel van den dijck als oick van Gerrit van Harns cade, ofscierende ses jonge wiligen van die cromme oude willich achterwaerts.
Item op die tweede crompte sal men graven deur ’t voorhoofd van joffrouw Mulerts lant latende haer voorlant breet op 't smalste X voeten.
Daernaest deur Beernt van Wijcx voorlant, latende hem tot voorlant die breette van X voeten.
Is overcomen Beernt ende joffrouw Mulerts cum suis, voorseid te betalen voor elcke roede viercante X stuivers
Terselver tijt is gemeten die Geer van Beernts lant
9-4-1551: VERVOLG.

folio 219
lanck XIII roeden, breet V roeden, blijft II½ roede deurgaende facit, XXXII½ roeden viercants.
Item die crompte opwaerts tegen Sinte Cuneren gildenlant in den Nuede aen de dijckzijde wat af te scieren.
Item aen 't eyndt van de Crom Eem op ten hoeck van den Pijsel 't voorlant aen de Crom Eem zijde zal men wat opgraven in breette nae behoren.
Item aen 't Pyselscut 't lant an de oostzijde dat Jacob Wmsz bruyct. Daernaest Rutger Valkenaer ende Jeger, bruyckt Ariaen Roelofsz De kerck tot Reenen ba. of bruyckt Tonis in de Greb. Gerrit van Harn, bruyckt Heynrick Beijer Afterberch. Dirck van Armel, Levendael (marge:) Deurgaende vijf voeten of dairomtrent.
N., bruyckt Jacob Willemsz
Helmichsmaet
Capel ter Horst
Kerck van Reenen Willem van Harn Is niet veel te beduden
't Clooster tot Renen Dirck de Bruijn, Jegers
Hermen van Tuyl, een cleyn cromte
Jan de Keyser De kerck tot Renen Een lutsken
Joachim van Heumen ende Claes Lijster, een grote crompte. Men sal den dijck vergraven tot die Grift ende den dijck mit die Leygrave ende oick eensdeele die Grifte deur haerlieden lant maecken aen die westzijde der Griften ende opteyckenen een yegelicx quote die men tot die Grifte ende dijck employeren sal, omme te betalen.

folio 219v
Ten voorseide dage is bij den hoofden ende commissarissen voorseid overcomen dat die cameraar op de santvlage nae Keyserlijke Majesteits veen so veel dat sant geset is, ten beyden zijden sal laten offgraven ’t veen te sandt toe uuyt in breette van een roede, bij provisie om 't sant te leggen ende opwaerts daer 't sant gescoten is aen d' oostzijde twee slooten oflichten, ende noch 't veen of trappen.
11-4-1551: Op ten XIen novembris aprilis XVCLI [1551] is bij mijnen heeren den hoofden volgende voorgaende notificatie bij den gemeen veengenoten op ten XXIIIen marty lestleden gedaen, geexpediërt zeeckere commissie op Jacob die Eedel, als directeur der Griften mit alsulcke limitatie als hiernae volcht: Achtervolgende zeeckere commissie ons gecommitteerden onderscreven bij den gemeen veengenoten onderscreven gegeven. Anno XVC vijftich den XXVIIIen augusti lestleden hebben wij voorts gesubstitueert ende substitueren bij deesen Jacob die Eedel, omme te doen verbreden ende verdiepen voor dit toecomende jaer van LI [1551] die Veengrifte bij Reenen so verre des mogelijck is, 't zij bij dachhueren oft bij die roede in 't geheel ofte deels so hem dat totter gemeen prouffijt, mittelixte ende orbaerlixte duncken sal, insgelijcx dammen te leggen ende wederom uuyt te winnen, aen te vullen, oosen ende droch te houden mitten aencleven van dien. Oick die oude sluyse ende oude scutten doen uuyt winnen ende die nieu te doen setten, materialen, handtwerck ende alle gereetscap te mogen copen, die hij tot die voorseide wercken sal behoeven in eniger wijs. Sal oick die voorseid Jacob die Eedel op die voorseid wercken gestadelick blijven omme 't werk te dirigeren, reeckening te houden van den werckluyden ende d' administratie van den oncosten van dien te hebben, so ordinancie als exordinancie den arbeytsluyden aen te nemen ende oorlof te geven ende voorseid sulcx te doen als 't werck eyschen sal, des sonnendaechs binnen Renen den arbeytsluyden bij den controleur, in presentie ende
11-4-1551: VERVOLG.

folio 220
onder die signatuer van Goessen van Lienden, secretaris tot Renen te betalen. Ende alsulcken arbeyders als in der weeck sullen moeten aengenomen oft oorlof gegeven wordden, sal Jacob die Eedel voorseid, ofte zijnen bedriven mogen aennemen ofte oorlof geven ende betalen mits dat 'tselve bij twee van den arbeyders aldaer op ten naestcomende sonnendach geaffirniert sal wordden in presentie van den contrerolleur, Jan de Keyser ende den secretaris voorseid. Gevende oick denselven Jacob die Eedel volcomen last ende commissie om bij advys van ons te mogen aennemen ende oorlof geven zekere twee, drie, vier, ofte meer bedriven na den eysch ende grootheyt des wercke die onder hem gestadich bij den arbeyders staen sullen, daer opsicht op nemen voorts te driven ende hemluyden te wijsen volgende d' ordonnantie van den voorseid directeur die deselve bedriven gehoor geven sullen, ende voorts qualick ende specialick al te mogen doen dat wij gecommitteerden onderscreven, present zijnde selfs souden mogen doen. Welverstaende dat deese directeur gehouden werdt van alle die materialen, stoffen ende instrumenten die hij copen sal als voorseid, bedragende boven die somme van tien carolusgulden voor ons ofte voor andere veengenoten, daertoe bij ons verwillicht zijnde reeckeningen te doen, bij verificatie van dengeenen die bij ons dairtoe geordonneert sullen werdden ende quitantie van den vercopers. Ende bedragende tien carolusgulden ende daer onder sal hij van sulcke copen rekeningen mogen doen mits daervan brengende quitantie van den vercopers ofte attestatie van eenen veengenoot alleenlijk, sal oick deese substituttie verstaen wordden bij provisie ende ter tijd wij gecommitteerden onderscreven, hem sulcx wederseggen. Des t'oirkonde onse gewoenlijcke hanteyckenen hieronder gestelt.
16-4-1551: folio 220v
Den XVIen aprilis anno LI [1551] is Jan de Keyser tot Reenen gecommitteert contrerolleur van Jacob die Eedel ende zijne uuytgeven ’t welck aen hem tenzelve dage bij zekere missive van den hoofden gesindt is.

Tenselven dage is Goossen van Lienden, secretaris tot Reenen gecommitteert attestateur van den voorseid betalingen van Jacob die Eedel ende die mede te behanteyckenen gelijck dat insgelijcx deur zekere missive aen hem gesindt is.
20-4-1551: Den XXen aprilis anno ut supra [1551], is Cornelis IJsbrants tymmerman aengenomen om een zekere penningen van elcke scut, jaerlix alle die scutten acht jaren lanck te onderhouden ende van de voorwaerden zijn gemaeckt twee uuytgesneden cedulen waervan den teneur hiernae van woorde te woorde volcht:
In manieren ende voorwaerden naebescreven heeft Cornelis IJsbrantsz, scoumaker, aengenomen van den hoofden van den goetwillige veengenoten in den Gelderschen ende Renenschen veenen, naebescreven jaerlix dicht ende gebruickbaer te onderhouden voor een zeecker somme van penningen als hiernae bescreven sal zijn, alle die scutten die den veengenoten voorseid sullen believen te doen stellen in den Grifte bij Reenen, ende dat in manieren naevolgende in den eersten sal die voorseid Cornelis, aennemer gehouden weesen tot zijne coste te leveren alle materialen daertoe dienende, 't grondwerck tot zijnen coste af te dammen, die dammen weder uuyt winnen, ende indien enige scutten slun togen, sodat men die met instrumenten soude moeten helpen, sal hij weder in't viercant ende op haer maet brengen ende daertoe doen alle hout, groff ende cleyn so als 't werck eyschen sal sonder cost ende last der veengenoten

folio 221
voorseid, tenwaer datter enige scutten dieper gesoncken ofte verset wordden 't welck men doen sal tot coste van den veengenoten voorseid, insgelijcx sullen die veengenoten leveren alle ijserwerck tot 't werck nootlijck, wesende uuytgesondert alle nagelwerck 't welck d' aennemer sal sculdich zijn te leveren t' zijnen cost. Item of d' aennemer eenige eerde behoefde, sal deselve halen ter plaetse daer die veengenoten hem die wijzen sullen, ende indien hij dieselve moste halen buyten XX roeden, sal in dien gevalle daervan buyten afgeloont wordden tot discretie. Item sal d' aennemer van een scut (ende alle d'
20-4-1551: VERVOLG.

andere nae advenant) hebben die somme van vier carolusgulden jaerlix, ende sal den tijt van elcke scut ingaen nae dattet geset ende opgewaert sal zijn. Ende sal deesen onderhoudinge dueren acht jaeren naedat 't eerste scut opgelevert, geset ende gewaert sal zijn ende sal den tijt van alle d' ander scutten die naderhant geset ende gewaert sullen wordden t' eynde de voorseid acht jaeren mede uuytgaen ende expireren. Item in denselver manieren ende ten prijse voorseid sal hij onderhouden die brugge, gelegen tusschen der gemalen lant ende den Bottercamp. Item indien d' aennemer binnen den lopende tijt oflivich wordde, sal dit contract doot ende te niet zijn, ende zijn erfgenaemen geloont wordden nae advenant van den tijt. Item also d' aennemer een husinge gestelt heeft tot zijnen coste buyten der Grebbe op die meent, onder den berch, sullen die veengenoten hem 't eynden d' expiratie van 't contract die voorgenoemde huysinge afcoopen ende verstoren tot arbitrage van goede mannen, welverstaende dat die taxatie niet en sal excederen die somme van tweehondert gulden. Sal oick d' aennemer gebruycken d' erve van alsulcke twintich roeden lengte langs den watere ende beneffens zijn huys gelegen, ’t welck hij op deese tijt gebruyckende is, sonder enige huer daervan te geven, maer is sculdich die geërfden een lijndpadt te
20-4-1551: VERVOLG.

folio 221v
laten tot haeren gerieve ende goetduncken ende hiermede sullen doot ende te niet weesen alle alsulcke voorwaerden als tusschen den veengenoten ende den aennemer van den ouden scuttingen ende bruggen te onderhouden, gemaeckt zijn op ten XVIIIen decembris anno XVCXLVII [1547] lestleden sonder d' een den anderen ter cause van dien in 't geheel ofte deel enichsins te mogen molesteren, in sulcker vuegen alsof die noyt gemaeckt en waren geweest, des t'oirkonde zijn hiervan gemaeckt twee cedulen, alleens sprekende uuyt den anderen gesneden, deur die kenmerk A,B,C,D, ende bij partijen voorseid onderteyckent, daer die veengenoten die bovenste ende den aennemer die benedenste af hebben. Aldus gedaen 't Utrecht in presentie van Cornelis van Leeuwen, Jacob die Eedel ende Jan van der Heyde, veengenoten op ten XXen aprilis XVC eenenvijftich [1551]. Onderteyckent Frans van Nyenrode, Bruninck van Cuyck, Cornelis Thin, ut ante Den XXVen aprilis zijn Heumen, Cuyck, hoofden mit J. Leeuwen, Pynsz van der A, ende Keyser in den Grebbe geweest, om die nieuwe scutten te visiteren in 't tymmeren.
26-4-1551: Op ten XXVI aprilis anno ut supra [1551], is bij Cornelis Reyersz van Vreelant, den gecommitteerden hoofden ende den cameraar zekere duysternissen te kennen geven bij hem (als aennemer der sluysen in de Greb te maecken) in 't besteck derselver bevonden. Op welcke duysternisse die voorseid personen een veranderinge mit malcanderen gemaeckt hebben de welcke hiernae van woorde te woorde geïnsereert staet: Also Cornelis Reyersz, aennemer der niewer sluysen in den Grebbe, den gecommitteerde hoofden ende cameraar der veengenoten der Griften bij Reenen te kennen gegeven heeft zeeckere duysternissen die hij in den besteck derselfder sluyse seyde te weesen, so is 't dat den XXVIen aprilis anno XVCLI [1551], den gecommitteerden ende cameraar in bijweesen van Jacob Lam, Jacob Deel, Floris Foeyt, daertoe geroepen zijnde, dieselfde gevisiteert

folio 222
ende deursien zijnde, nae onderlinge convoicatie mit Cornelis voorseid, veraccordeert zijn dat hij die balcken ende die kespen (die welcke in den besteck op XXII voet lengte geteyckent staen) elcx vier duym corter sal mogen maken, insgelijcx so 't deurgebynt der sluyse voorseid in ’t besteck geteyckent staet in hoochte van XXV voeten. Item in 't specificeren van 'tselve deurgebynt, die stijlen geteyckent staen optie lengte van XXIII voeten, den onderdorpel ofte kespe XV duym dick, ende den bovenbalck achtien duym dick, welcke tesamen uuytbrengen souden (ofslaende een voet voor die twee pinnen) sess ende twintich voeten drie duym, welcke deurgebynt daerdeur omtrent tiendalven duym hoger commen soude dan d'ander werck. Is hem daerom geordonneert dieselfde stijlen te corten IX duym ende een halve duym.
26-4-1551: VERVOLG.

Oick mede so in 't deurgebynt van een scoor gementioneert werdt, omme tusschen die buytenstijlen ende die binnenstijle overhoucx inne te werken, is hem 'tselfde geconsenteert uuyt te laten.
Insgelijcx dat die twee vloten ('t welken hij elcx tusschen een raempt op hemselven soude moeten wercken volgend 't besteck) tusschen die slijckhouteren mit die ses cahieren dairinne gewrocht, sal mogen besluyten mits dieselfde, vol eycken ende elsen palen te heyden als in 't besteck, wel verstaende dat die vier slijckhouteren daer die twee vloten inne besloten sullen weesen, elcx tien duym dick weesen sal op 't cleyn eynde. Ende so hij Cornelis voorseid aengegeven heeft, dattet goed waer dat men een naelt in 't middel van die lengte des bodems van ’t achterste gebynt tot achteraen 't deurgebynt in alle die kespen daertusschen gelegen wercken soude, insgelijcx aen elcke sijde omtrent 't middel van de hoochte der sluyse een naelt

folio 222v
te wercken in alle die balcken, tusschen 't deurgebynt ende achterste gebynt voorseid omme 't deurgebynt te stijfven, so is 't overcomen dat hij die naelden voorseid ter plaetsen voorseid sal doen innewercken ende inlaten in die balcken ende kespen twee duym diep, ende dat die naelden voorseid weesen sullen acht duym viercant. Welcke voornoemde wercken 'tzij tot verlichtinge ofte bewaernisse des aennemer ende des wercks tenderende sullen bij meesters, diens verstaende ten beyden zijden daertoe geroepen zijnde veraccordeert ende betaelt wordden. Beheltelijcken 't principael besteck in allen zijnen anderen puncten te blijven, ende 'tselve nae zijnen inhouden nae te gaen ende te voltrecken sonder enige novatie mits deesen te pretendeeren. Onderteyckent ick, Cornelis Reijersz van Vreelant.
16-5-1551: Op pinxteravont den XVIen may anno LI [1551], heeft Cornelis Reijersz van Vreelant, aennemer van den sluyse volgende zijn besteck, Bruninck van Cuyck, een van den gecommitteerden hoofden in presentie van Jan van Leeuwen, cameraar, ende Jan van der Heyde, veengenoot, geadverteert dat zijn werck is gereet, was dat hij van dien dach in een maent daernae ongeveerlick de sluyse meynde te beginnen te setten, ende dat die veengenoten hen mit die panne daertegen gereet maecken souden.
18-5-1551: Op ten XVIIIen may anno ut supra [1551], is Frans Bogaert gecommitteert om mit Jacob die Eedel te copen alle materialen ende stoffen, dienende tot die dammen ende verdiepinge der Grifte ende daeraf te attesteren onder zijn hant, om also bij Jacob die Eedel gerekent te wordden, 't welck hem bij Jan van der Heyde deur ordonnantie van den hoofden geinsinueert is, waerop hij 'tselve over goet aengenomen heeft te willen doen. Acte de insinuatie den XXIen may anno ut supra [1551].
19-5-1551: folio 223
Den XIXen may anno ut supra [1551] is Wilem van Haesten gecommitteert bedrijf onder Jan van Leeuwen Aertsz, cameraar van den veengenoten teneynde geen bedroch en valt in 't repareren van den Veendijck etc.

Terselver tijt is Frans Verwaij gecommitteert om ’t ijserwerck totter sluyse ende scutte dienende te ontfangen, regierders daervan te houden ende rekening daervan te doen.
21-5-1551: Den XXIen may anno ut supra [1551] is Jan van Leeuwen, cameraer voorseid belast omme te gaen aen den veengenoten, overmits faulte van betalinge ende hemluiden te adverteren dat zijluiden betaelden volgende zekere advertissement hem daervan bij den hoofden gelevert, 't welck hij gedaen heeft, ende is 'tselve hiernae van woorde te woorde geinsereert: Die gecommitteerden der veengenoten doen een yegelijk veengenoot adverteren dat zijluyden so wel doen ende brengen die betalinge van een yegelijk zijn resterende summe van die dertich stuiver op elcke mergen veenen, uuytgeseth den XXVIIIen augusti anno vijftich lestleden, mitsgaders mede die uuytgesette somme van noch twee gulden op elcke mergen uuytgeseth den XIIen february anno LI van welcke voorseid termijnen, paschen lestleden die leste geweest is, aen handen van Jan van Leeuwen Aertsz, cameraar, binnen acht dagen naestcomende, so men die terstont employeren moet tot die maeckinge der sluysen, scuttinge ende verdiepinge der Griften. Ten eynde zij geen oorsaeck en geven, die begonnen wercken deur heurluyden wanbetalinge gepostponeert ende verachtert soude moeten weesen 't welck tenderen soude tot grote merckelijcke achterdeel van den willige contribuanten, die welcke in sulcken geval alle scade ende interest, die zij deur oorsaecke van wanbetalinge souden moeten lijden, genootdruct souden weesen te moeten verhalen op ten voorseid onwilligen bij forme van jusitie ofte anders per plaetse

folio 223v
daer sulcx behoort. 't Welck wij ongeern doen ende liever verhuedt sagen. Onderteyckent Frans van Nijenroij, Bruninck van Cuijck, Cornelis Thin.
5-6-1551: Den Ven juny anno ut supra [1551] zijn ter instantie van Cornelis Reijersz, aennemer der sluyse gecommitteert Jan van Cuyck Anthonisz, Jacob die Eedel, Floris Foeyt ende Jan van Leeuwen, om te reysen tot Vreelant ende 't houtwerck der sluysen volgende 't besteck voor d' eerste reyse in den winckel op te nemen. Achtervolgende welcken die voorseid gedeputeerden tot Vreelant gereyst zijn om sulcx te doen. Alwaer comende hebben bevonden dat 't houtwerck der sluyse niet al bereet en was om op te nemen volgende 't besteck en hebben daerom buyten haer commissie niet wilen doen noch die sluyse bij stucken opnemen, dan zijn sonder yet op te nemen weder thuys gecomen ende 'tgunt voorseid is den hoofden gerapporteert.

Ten voorseid dage hebbe Evert Wijersz ende Cornelis Claesz also den boechalder behoerlijk eedt voor meester Willem van Diemen gedaen om alle wercken der sluysen ende scuttingen bij den veengenoten bestayt tusschen den veengenoten ende den aennemers van dien als tymmerluyden gerechtelijk te indirect nae inhout der bestecken daervan sijnde.
Also die voorseid commissarissen ofte gedeputeerden tenminsten gereyst waren om den bodem van den sluyse op te nemen die Cornelis Reyersz seyde gereet te zijn, ende nochtans niet al gereet en was. So hebben die gecommitteerde hoofden op ten VIIIen juny anno LI overdragen om denselven aennemer te believe voor deese reyse, hem te scriven dat ingeval hij onder zijn hant blijcken geeft, dat de acte van condemnatie bij hem ende den cameraar gepasseert, in heur effect ende de voorseid prestatie van weerden blijven sullen, hij so geringe den bodem mit alle die kespen ende die kespen van 't deurgebynt op denselven bodem gelegert ende mit zijn toebehoren gereet sullen zijn, den hoofden 'tselve adverteert, sij sullen van den heuren scicken om 'tselve op te nemen volgende 't bestecke, ten eynde hij 't hout tot zijnen orbair scepen mach 't welcke bij missive tenselven dage de voorseid aennemer verwitticht is.
5-6-1551: VERVOLG.

folio 224
Waerop den voorseide Cornelis Reijersz 'tselve naderhant den hoofden verwitticht heeft, ende tot dien eynde zijn bij denzelven hoofden op ten XIIen juny anno LI [1551] gecommitteert Jan van Leeuwen Aerts, als cameraer der veengenoten, Jan en Franss Bogaert mit Jacob die Eedel om die voorseid percelen van houte op te nemen achtervolgende 't besteck.
Tenzelven dage zijn voorseid gedeputeerden gereyst tot Vreelant, om die voorseide percelen van houte op te nemen maar alleer zij procederen wilden totter opneminge voorseid so hebben zijluyden mit Cornelis Reyersz gelijckelijk geprotesteert dat die openinge niet en zoude weesen in prenidictie of tot verachtinge van de acte van condempnatie bij Cornelis Reyersz gepasseert maer alleenlijk om hem te gerieven, 't welck Cornelis Reyersz geaccordeert ende die acte van protestatie geteyckent heeft, welcke acte hiernae geïnsereert staet: Op huyden den XIIen juny anno eenenvijftich is Jan van Leeuwen Aertsz als cameraar der gemeen veengenoten contribuanten totter Veengrifte bij Reenen, verselscapt mit Jan ende Frans Bogaert ende Jacob die Eedel gecompareert te Vreelant uuyt bevel van den hoofden derselver veengenoten, omme mit gesworen tymmerluyden op te nemen eensdeels van den bodem ende gebynten der sluyse die Cornelis Reyersz tot Vreelant van den veengenoten voorseid aengenomen heeft. Achtervolgende die acte van condempnatie tusschen partijen daeraf wesende in date den Xen marty eenenvijftich, heeft nochtans vooral die voorseid cameraar mitten veengenoten voorgenoemd geprotesteert ende protesteren mitsdeesen dat niet jegenstaende dat zijluyden maer eensdeels van de voorseid sluyse opnemen en sellen voor die eerste reyse, dat nochtans die acte voorseid in allen haer puncten van woorden bliven sal. 't Eenen oirkonde hebben partijen dit onderteyckent op datum als boven onderteyckent, Leeuwen, Jan Bogaert, Frans Bogaert, Ja. die Edel, ick Cornelis Reijersz.
5-6-1551: VERVOLG.

folio 224v
De voorseid protestatie in manieren voorseid gesciet ende die acte geteyckent zijnde, zijn die voorseid gedeputeerden geprocedeert tot visitatie ende openinge van ’t houtwerck der sluysen so hiernae volcht.

Visitatie gedaen op 't houtwerck van de sluyse, die Cornelis Reyersz van den veengenoten aengenomen heeft, bij Jan van Leeuwen, Jan ende Frans Bogert ende Jacob die Eedel den XIIen juny anno LI [1551].
Item die kespe van 't voorste ende achterste gebynten zijn bevonden XII duym, ende X duym te midshouts ende lang op haer mate.
Noch XXI kespen op zijn maet bevonden van XII ende IX duym te midsen.
Item de solder heeft zijn lengte, ende de breette omtrent 1½ duym over, ende die dickte van die plancken over haer maet.
Item die cloeterhouteren elcx van een deurgaende lengte van vijftich voeten ende omtrent drie duym langer, dickte ende breete nae behoren.
Item XIII slijckhouteren sijn gevonden passeerlick op haer maet.
Maer het veertienste leggende onder het deurgebynt wort bevonden maer acht duym cants op het dunste eyndt ende zijn volle lengte, 'twelck behoorde te weesen X duym vierants.
Noch twee slijckhouteren, het een mit middel een duym te

folio 225
smal ende het ander een weynich wancants om die plancken vast op te nagelen.
Item tusschen die twee eerste slijckhouteren onder het voorgebynt ses calveren nae behoren, daer 't besteck maer van vijf en spreeckt.
Item tusschen die twee slijckhouteren onder het deurgebynt ses calveren nae 't behoren
Item noch XXI stijlen van degeen die after het deurgebynt staen sellen, wel passeerlick ende over.
Maar die tweëntwintichste stijle is te midden gemeten maer XI duym ende XI½ duym, 't welck behoort te weesen XIen XII duym.
Item noch II stijlen die achter die deuren staen sullen bevonden op haer maet van XII ende IX duym cants te midden.
5-6-1551: VERVOLG.

Item noch acht balcken bevonden XII duym viercants te midden nae het besteck.
Item noch een balck bevonden XII duym ende XI½ duym cants goet van houte, maer den halven duym te cleyn nae 't besteck.
Noch drie balcken die maer bevonden en wordden XI ende XII duym cants gaef van houte, 't welck een duym te cleyn is nae 't besteck.
Item de XIIIe balck had zijn maet maar is quat gescouwen vermits vuericheyt. /(marge:) Geroyeert/
Item een deel corbeelen mer luttel op die XII duym cants vermogens het besteck.

folio 225v
Alle deese voorseid percelen van houte, uuytgesondert den XIIIen balck hierboven geroyeert, zijn bij den hoofden nae zeeckere rapport bij Jacob die Eedel, Jan ende Frans Bogaert, Jan van Leeuwen, cameraar, Evert Wijersz, ende Cornelis Claesz, genaempt den Boer, gesworden tymmerluyden op ten XIIIen juny anno XVCLI [1551] ons gedaen, voor deese reyse opgenomen ende voor gewgoet gescout, onder sulcke conditiën dat Cornelis Reyersz, aennemer der sluyse in recompensatie ende voldoeninge van de voorseid wanmate, daer nochtans ’t werck niet bij geswackt weesen en sal so die voorseid tymmerluyden bij haeren eeden verclaerden het deurgebynt maecken sal eenen duym swaerder ende dicker dan 't besteck inhoutofte uuytwijst, 't welck Cornelis voorseid belooft heeft ende belooft mits deesen. Altijt onder protestatie dat 't besteck ende die acte van condempnatie daervan gepasseert in allen anderen heuren puncten in heur effect ende vigeur blijven sal. Des t'oirkonde heb ick Cornelis voorseid mijn gewoenlijke hantteycken hieronder gestelt. Actum ten dage ende jaer als boven. Onderteykent Cornelis Reyersz, noch stont onder gescreven, deur ordonnantie van mijne heeren den hoofden ende veengenoten voorseid, mij jegenwoordich, onderteyckent Jo. van der Heyde.
19-6-1551: Den XIXen juny XVCLI [1551] zijn bij den hoofden van de goetwillige veengenoten bevolen Jan van der Heijde te adverteren den veengenoten voorseid van zekere gebreken hiernae volgende: Die hoofden van den goetwillige contribuerende veengenoten in der Grifte bij Reenen, adverteren bij deesen, dat alle die veengenoten gegoyt ende geërft in de veenen leggende op ter Grifte boven 's scut, staende tegen den abt van Sint Pouwels veen so wel in de Geldersche als Renensche veenen hem daernae scicken, dat tusschen dit ende Sint Lebuïnusdach nu naestcomende alle haer wijcken ende gruppelen uuyt

folio 226
weterende op ter voorseide Grifte, wel gedammet ende gestopt zijn sodat daerdeur geen water in derselver Grifte comen, noch den directeur met zijnen arbeyders over den hals lopen en mach, want hij ten voorseide dage ende ter voornoemde plaetse sal beginnen die Grifte te graven of bij faulte van dien ende deur overvloedigen regen waer denselven directeur gescapen 't voorseide greven te moeten laten tot grote interest van den gemeen veengenoten.
Noch adverteren bij deesen die voorseid hoofden den gemeen veengenoten, die enige scouwe scepen ofte nadere verdersselijcke waer in der Grifte voorseid leggende hebben, dat zij die bijtijts bergen ofte in goede bewaernisse stellen tot haerder verseeckeringe teneynde zijluyden deur ignorantie van deesen tegen den gemeen veengenoten ofte heuren bevel hebberen geen actie en hebben van interest want men te voorseide dage in de Grifte sal beginnen te graven.
19-6-1551: VERVOLG.

Item noch laten die voorseide hoofden weten alle die veengenoten die enige torven staende hebben op die Veendijcken aldaer men die voorseide Grift in 't verdiepen grave sal, deselve torven binnen den voorseide tijt van denselven dijcken op haer veen ofte elders doen brengen, want men op dieselve dijcken die eerde ende modder uuyt die voorseide Grift comende leggen sal moeten, of bij faulte van dien, dat men dieselve eerde bovenop die torven werpen sal, sonder anscau te nemen op die scade van dengeenen die van sulcx te doen in gebreck weesen sal. Actum t' Utrecht, den XIXen juny XVC eenenvijftich [1551]. Onder stont gescreven: Bij beveel van mijne heeren den hoofden voorseid, dit onderteyckent bij mij ende was onderteykent Jo. van der Heyde. Welcke advertissementen bij Jan van der Heyde gedaen zijn.
20-6-1551: folio 226v
Op ten XXen juny anno LI [1551] zijn bij den hoofden gecommitteert meester Dirck Pijnsz van der A, scout tot Delft, Joos de Vogelaer, Jan Broers, Jan de Keijser ende Jan Leysz, mede veengenoten om hemluiden op maendach den XXIIen juny naestcomende, goetstijts te vynden in den Grebbe bij Joachim van Heumen, hooft, ende Jacob die Eedel, directeur van den wercken, om mit malkanderen vandaen opwaerts te varen nae die veenen toe, te besichtigen in wat leechte 't water der Grifte (als die scutten open zijn) bevonden sal wordden hoeveer dieselve Grifte drooch gelopen sal zijn 'tselve op te teyckenen, ende des anderen daechs den XXIIIen juny mit Bruninck van Cuijck, mede hooft, Cornelis van Leeuwen, Florens Foeijt /(marge:) Jan Rouck, Frans Bogart/ ende Jan van der Heyde, mede veengenoten die insgelijcx daertoe gecommitteert ende bij den voorseide personen gevoicht zijn, naedat die voorseid scutten een atmael of daeromtrent weder toe geweest sullen hebben, deselve Grifte te revisiteren om also te weten wat water elcke scut alsdan houde sal, 'tselve mitsgaders die distance van scut tot scut op te teyckenen, ten eynde men naedat al gesien sal zijn die bodem van den Grifte te beter ende commedienselijcker sal mogen maecken ende de nieuwe scutten te beter in die Grift deylen ende op haer behoorlijke peyl daernae sal mogen stellen ten minsten coste ende besten gerieve van alle den veengenote, ende oick omdat alle die scutten te beter gestelt sullen mogen wordden in sulcker hoochde ende diepte dat die egael water houde mogen tot commoditeyt van den aflayende scippers.
20-6-1551: Ten voorseide dage is Cornelis Claesz, meester tymmerman, gecommitteerd onder Jacob die Eedel, directeur om bij 't werck van den sluyse mit haeren aencleven in der Grebbe te blijven, daer ende op 't maecken van den panne op 't leveren van den houte ende op 't stellen derselver sluyse goede toesicht te nemen ten meesten oorbaer van den veengenoten ende tot voltreckinge van 't besteck.

folio 227
Volgende die voorseide commissie hebben die voorseide gedeputeerden op ten XXIen juny deselve Grifte gepeylt so hiernae volcht:
De binnenste kespe van de oude sluyse is den XXIen juny anno ’51 bevonden te leggen onder water, vijf voeten diep.
Item 't scut aen de Pijsel is bevonden den dorpel mit water, vijf voet en drievierde deel voets diep mit water, niet gerekent het block op ten dorpel.
Item 't scut aen Helmichsmaet is bevonden, III½ voet diep van water.
Item 't scut in de Werft is ongepeylt vermits dat men die deur niet vynden en cost ende dattet bezijden omgraven is.
Item 't scut op die Santvoort is boven den dorpel bevonden 't water, een voet acht duym.
Item 't scut bij buerevelt op ten dorpel, II voet waters VI duym.
't Scut boven die Swaluwestert in de Gelderche veenen, I½ duym.
't Scut boven die Swaluwestert in 't Renensche, I voet I quartier.
23-6-1551: Op ten XXIIIen juny zijn de voorseide personen als Bruninck van Cuijck, mede hooft Cornelis van Leeuwen, Florens Foeyt ende Jan van der Heyde, gecomen in de Grebbe ende hebben alle die scutten van den Greb af tot boven in 't veen toe gepeylt ende die distantie van dien gemeten volgende de voorseide commissie in den manieren hiernae volgende bij den voorseide gedeputeerden gevouch, naedat die scutten een atmael of daeromtrent inne gestaen hadden, ende eerste gemeten 't water staende in 't scut achter Hansken Scoenhaers, sonder dat die deur daerinne was, ende is gevonden diep te zijn IIII½ voet. Item vandaen voort gemeten tot 't Pijselscut, ende is die lengte bevonden te zijn IIICLI roeden IIII voeten.
Item 'tselve scut hout sonder deur, V½ voeten min 1 duym.
Item van 't Pyselscut tot Helmichsmaetscut is lanck IICLXXXIII roeden XII voeten.

folio 227v
Item 't Helmichsmaetscut hout boven die deur IIII½ voet, I½ duym, ende beneden die deur III voet, III½ duym.
Item van 't Helmichsmaetscut tot 't Werfscut is lanck IXCXLVIII½ roeden.
Item 'tselve Werfscut hout sonder deur II½ voet.
Item van 't Werfscut tot die grote Santvoort is lanck VICVII roeden, II voeten.
Item 'tselve scut hout beneden die deur I½ voet stijf, ten boven die deur III voeten, II½ duym.
Van de Santvoort tot 't scut bij Jan Bogaert is lanck IIIICLIIII roeden.
't Selve scut hout benenden die deur II voet, VIII duym ende boven die deur III voeten, VII duym.

Item van 'tselve scut opwaerts tot 't scut staende in de Geldersche Grift voor Jacob Lams huys is lanck IICLVII½ roede stijf.
Item beneden die deur is 't water diep II voeten, IIII duym ende boven die deur II voeten, VII duym.
Item van 't scut staende omtrent Frans Bogaerts veen opwaerts tot 't scut staende in de Renensche Grift boven die Zwaluwestert is lanck IICXI roeden, XII voeten.
Item 't selve scut hout beneden die deur II voet, II duym ende boven die deur II voet, III½ duym.
23-6-1551: Tenselven dage heeft Dirck van der Lawijck als heemraedt van die van Wageningen versocht aen den voorseide hoofden ende gedeputeerden dat die veengenoten 't Pyselscut XX off XXX roeden hoger wilden stellen, teneynde die van Wageningen haer water te beter lossen mochten, ende begeerde 'tselve angeteyckent te hebben.

folio 228
Tenselven dage zijn gecommitteert meester Dirck Pynsz van der A, Jacob die Eedel, Jan de Keyser, ende Jan Broers om die scutten bij Cornelis IJsbrantsz, nieu gemaeckt voor d' eerste reyse volgende 't besteck op te nemen. Actum bij Heumen ende Cuyck.
24-6-1551: Den XXIIIIen juny anno ut supra [1551], is geaccordeert dat die aennemers der Grifte sullen hebben alle den turf voor den arbeyt die zijluyden uuyt bevel van den hoofden op die santvlagen, breder uuyter Grifte gegraven hebben dan haerluyden besteck innehout, mits bij hemluyden betalende de geïnteresseerde veengenoten, indien enige veengenoten dieselve interest eyschende zijn.
Is mede geaccordeert dat zijluyden die clumpen, die noch staen in de Witte Eeder veenen op ten Veendijck, uuytsullen graven ende payen doen maecken deur den natten turven, ende den anderen natten turven soveel te vorder doen uuytcruyen, ende wat die costen meer bedragen dan gewoenlijk is, 'tselve sal staen tot discretie van den hoofden.
30-6-1551: Op ten lesten juny anno LI [1551] hebben hem, Jan Bogaert, Florens Foeyt, ende Cornelis Claesz, alias den Boer, uuyt bevel van den hoofden der goetwilliger veengenoten getransporteert tot Vreelant om zekere hautwerck den veensluye aengaende (bij Cornelis Reyersz aengenomen) op te nemen nae 't besteck.
In den eersten hebben die gescickten voorseid gewrocht gevonden, behalven 't gundt daer te voren bij Jan die Eedel met sijn

folio 228v
consorten opgenomen waren, X balcken op hoer besteck ruym, sonder een balck die omtrent een halven duym over d' een cant te smal is.
Noch XVIII stijlen op haer besteck ende goet van hout.
Item vier stucken van 't deurgebynt, ongegraat of gepindt, goed van haut ende wel een duym viercant swaerder dan 't besteck vermelt.
Noch een gebynt mit zijn korbeelen in d' eerde leggende gesloten, 't welck wij niet besichtigen mochten, daerom niet opgenomen, dan hebben 'tselve geteyckent mit een brantteycken elcke stuck.
Item II stucken tottet voorste gebynt aen de lecke daer die deuren achter sluyten sullen, hebben die voorseid gecommitteerden heel quaet in 't hardt bevonden, daerom datselve gewraect.
8-7-1551: folio 229
Den VIIIen july hebben meester Dirck Pijnsz van der A, Jan de Keijser, Jan Broer, ende Cornelis Claes, alias den Boer, opgenomen ses nieuwe scutten voor d' eerste reyse bij Beernt ende Cornelis IJsbrantsz, tymmerluyden volgende zekere besteck aengenomen ende gemaeckt, ende dat in manieren hiernae volgende.
't Opnemen van de ses scuttingen (die men leggen sal in de Veengrifte bij Reenen naevolgende 't besteck daervan weesende, in date den XIen marty XVC eenenvijftich [1551] ende zekere veranderinge daerop gevolcht ende gemaeckt bij die gecommitteerde hoofden) gedaen den VIIIen july anno voorseid bij meester Dirck Pynsz van der A, Jan de Keyser, Jan Broer ende Cornelis Claesz als den Boer, gesworen tymmerman, in absentie van Joachim van Heumen, hooft van de goetwollige veengenoten, also hij daertoe niet vaceren en mochte, daertoe gecommitteert bij den gecommitteerde hoofden naevolgende die commissie in date de XXIIIen juny 1551.
Bevonden een slachstijl te smal een derdedeel van een duym, noch een slachstijl scaers XI duym breet, een slachstijl X duym scaers dick, een stijl te smal een half duym. (Marge:) XII slachstijlen:
Ses slachdorpels:
Zijn bevonden naevolgende 't besteck gemaeckt. XII middelbalcxkens
XVIII slijckhouten:
Sijn bevonden goet navolgende 't besteck, VI corte balcxken, XII palen onder die slijckhouteren sijn goet ende hebben elcx een duym meer in de breette dan 't besteck vermelt,

folio 229v
XII cloefsterhouteren
Zijn goet bevonden, XXXVI stijlen op tie clousterhouteren.
Die corbelen achter elcke stijl:
deese zijn verandert ende daervoren heeft die tymmerman dat werck gemaeckt naevolgende die veranderinge XII werfbalcken
Zijn goet:
XII steeckschoeren
XII palen boven 't schut
Die solders:
Bevonden dat die plancken van II solders een halven duym min zijn dan VIII uuyt die voet.
8-7-1551: VERVOLG.

Die ander vier solders zijn goet.
Die scoyplancken
zijn goet:
VI harnen boven
VI harnen onder
XII slachstijlen aen de deuren die sceyen tusschen die harlen die plancken van de deuren die kensen
Dit voorseide hout is bevonden sonder rootolm, ratelschel,

folio 230
vuer runwassen, onredelick spyndt ende knoesten, den werck hinderlick weesende.
Aldus opgenomen die VI scutten voorseid den VIIIen july voorseid [1551], bij ons onderteyckent, Pynsz van der A, Jan Broers, J. de Keyser.
20-7-1551: Den XXen july anno ut supra [1551], hebben Joachim van Heumen, hooft Jacob die Eedel ende Jan die Keyser anbestayt Beernt Stevensz ende Cornelis IJsbrantsz, tymmerluyden twee scuttingen volgende zekere verlichtinge van ’t besteck daervan zijnde elck scut voor vierentsestich carolusgulden.

Tenselven dage is Jacob die Eedel overgesonden als directeur der Grifte, die affschieringe van den landen ende veenen langs der Grifte gelegen, om hem daernae te reguleren mit verwijden ende verdiepen derselver.
27-7-1551: Den XXVIIen july ut supra [1551], is Frans Verway gecommitteert om mit twee van den outsten scippers best tusschen de Greb ende Scoonhoven bedreven zijnde, den Rijn te peylen van de voorseide Greb omtrent II of III mijlen nederwaerts ende daer zijn rapport af te doen aen den hoofden, ons nae dat peyl den bodem van den sluyse te leggen.

Tenselven dage zijn noch gecommitteert, [niet ingevuld] omme mit Joachim van Heumen, hooft, Jacob die Eedel, directeur, bij dijckgraven ende heemraden van Wageningen ende Renen 't houtwerck van den sluyse in de Greb, zijnde anderdemael te visiteren ende op te nemen.
Alle acten hiervoeren gescreven heb ick, Johan van der Heyde, deur bevel van mijnen heere Frans van Nyenrode, raedt der Keyserlijke Majesteit, Joachim van Heumen ende Bruno van Cuyck, hoofden van den gemeen veengenoten in den Gelderschen ende Renenschen veenen die mede gerechticht zijn in den Grifte, gescreven ende hiervoren geregistreert des t'oirkonde mijn hanteyken hieronder gestelt op ten voorseide XXVIIen july anno ut supra [1551].
(geetekend) Jo. van der Heyde
12-8-1551: folio 230v-231vleeg
folio 232
Noch IIe veenregister.
Propositien gedaen op woensdach den XIIen augusti anno XVC eenenvijftich [1551] op ten open reeckendach.
In den eersten so op ten lesten reeckendach den XXVIIIen augusti anno vijftich geordonneert worde twee kisten te maecken, daer men d'octroye, die acten, registeren ende reeckenboucken der veengenoten inne leggen zouden deur Bruno van Cuyck, een van den hooffden begeert daerom die voorseide B. v. Cuyck dat men eenige veengenoten bij hem vougen wille mit volcomenlast om sulcx te helpen doen ende die kiste furneren, de stucken visiteren om te weeten wat van noode zal zijn te dobbeleren off nyet.
D' orginael kiste zal staen te Sint Pauwel. Ende die kist mit die copiën staen tot Bruno van Cuyck. Tot furnissement van den kisten volgende 't artikele van de propositie zijn gecommitteert Tin, Ffoeyt, Jan van Cuyck Anthonisz

Te deursien den staet van de cameraar ende oeck van Jacob die Eedel om te weten wat penningen den cameraar noch heeft tot voltreckinge van de weercke ende hoe nae die veengenoten mit heuren penningen sullen mogen toe comen off nyet om in tijts daerinne te versien. noch eenen inleg van III karolusgulden op ten mergen tot voltreckinge van de weercken die tegenwoerdich voorhanden zijn, te betalen II gulden voor Bartholomei naestcomende ende die reste voor Lamberti daeran op gelijcke peyne.
Alsoe eenige in restanten overgelevert worde bij den cameraar is b[...] veengenoten gesloten dat men selve adverteren zal dat sij het restanten betalen tusschen ende Bertholomei naestcomende, peyne in 't octroy begrepen. Is bij den veengenoten geconsenteert
12-8-1551: VERVOLG.

folio 232v
Om te consuleren mit wat executie men den onwilligen betaelders straffen zal.
Sijn gecommitteert Tin, Bol, Jo. van Cuyck, om mit den commissaris Diemen ende advocaten te spreken.

Te spreken van eenen off meer waersmans totter Grifte die men terstont zal moeten ordonneren tegen die sluyse ende Grift volmaect sullen zijn onder om d' water te bewaren volgende zekere ordonnantie men hemluyden gheven zal.
D' ordonnantie geconcipieert zijnde ende die gesien sal men daertoe committeren. Is geaccordeert als d'ordonnantie gemaect zal zijn dat die hoeffden mitten veengenoten binnen Utrecht zijnde, sullen mogen des waersman off waersluyden eligeren voor dit toecomende jaer bij provisie zonder vorder verscrivinge daerom te doen.

Te spreken van zekere bruggen ofte andere overgangen over die wijcken ende op wat constructie, ten eynde 't gemeen weerck nyet geretardeert en wordt.
Een ygelick zal terstont passagie leveren over zijn wijck tot mei toe zoe best mogen, teneynde die de schepen op ende neder trecken sullen, zouder peerden passeren mogen op peyne van de wijck te dammen tot hoeren cost ende die Grift weeder te suveren tot hoeren cost, om als dan bruggen te hebben soe men best bevynden zal te zijn.

Te concipieren d' ordonnantie so van den waersluyden als anders ende daer toe te schicken zekere veengenoten die daer heur weerck affmaecken sullen ten eynde dattet ten effect compt.
Sij gecommitteert Jan van Cuyck, Bruyn van Cuyck, Tin, Ffoeyt, Jan Leysz.

folio 233
Item te sprecken hoe men vertollen zal die hout en torffs soe men mit alreley grote schepen voortaen in 't veen varen zal.
Dit is den hooffden toecomende mit dengheenen die sij daer toe roepen sullen gecommitteert op te peysen ende te solliciteren.
12-8-1551: VERVOLG.

Te spreken van den schade die comen mochte deur zekere hutten die men op't veen tymmert om den gravers in te leggen die dagelicx groote vueren daerinne stoecken meer dan behoerlijk is, ende hoe men daer toe versien zal ende oeck van ’t gundt 't uytgieten van die heete assche.
Eerst ordonnantie daerop te concipieren bij den voorseide commissaris ende alsdan placcaet daerop te solliciteren mit peenen.

Te spreken dat alle die wijcken nu opnieux nyet verbodempt ende om die Grifte te volmaecken gedampt zijnde ofte die toegedaempt sullen worden, de grontheeren der selver die nyet en sullen mogen openen tenzij die wijcken eerst gemoddert zijn ende die modder daer uuyt gebaggert is ten eynde die Grift deur die modder die daer uuyt commen mocht nyet en vervulle ende zal elck zijn wijck thoenen claer te zijn eer hij die dammen zal mogen opbrecken.
Die veengenoten zijn tevreden dit artikel te voltrecken op peyne van schade ende interest te verbueren. Ende sullen geschaet werden bij dengheenen die die hoofden daertoe committeren sullen aleer die dammen opgegraven werden.

folio 233v
Te verspreken dat elck nootlick waer dat men die groote scepen voor een tijt lang mit manninge uuyt ende in 't veen tooch teneynde die nyuwe dijcken stijff mochten worden alleer men mit peerden daer op quame.
Ffiat tot mey toe off langer indien 't noot zij tot discretie van den hooffden

Item te committeren tot 't weerd opneemen van 't houtweerck der sluyse ende den bodem te zien leggen in sijn behoorlicke diepte etc. versten van den dorpel, een voet leeger als vooren,
Is overcommen dat men den boodem van den sluyse eenen veel leeger leggen zal dan den gemenen boodem van den Rijn leyt, te verstaen ’t op de gecommitteerde Van Pallant, heer Eernst van Nyenroede, Pynsz van der A, Ffoeyt
De hooffden sullen selffs reysen mitten gheenen die sij mit hem sullen willen nemen om de sluyse te doen leggen nae behoeren.
12-8-1551: VERVOLG.

Alsoe die commissie van den hooffden expireert andere hooffden te committeren.
De hooffden zijn gecontinueert in denselven staet tot den dach van de rekeningen die den cameraar gehouden weerdt te doen, ten eersten dat hij die sal mogen doen nae 't weerck gelaten zal zijn.

folio 234
Te committeren totter claringe van 't mergenbouck ten eynde dit eens geïnseert zij.
Hieraff sal men spreken in't slott van den rekeningen.

Heumen versocht tot behoeff van 't gasthuys van Wageninge pro deo den inleg quyt gescholden te hebben van twee mergen veens.
In state tot op 't slott van de rekeningen.

Prestentibus
Mijnheer den domdeken, de capellanen van de domproest, Ffrans van Nyenroede, Joachim van Heumen, Bruno van Cuyck, Cornelis Tin, Pyns van der A, Jan Boll, Jacob de Eedel, Jan van Leuwen, Ffloris Ffoeyt, Jan Roeck, Blienborch, Brevelt, Gijsbertus van der Voert, Anthonis van de Voert, Jan Leysz, Rutger Zael, Jan van der Heyde, J. de Keyser, Robbert Reyersz
13-8-1551: folio 234v [leeg]
folio 235
Den XIIIen augusti anno ut supra [1551] zijn geweest in de Grebbe, Ffrans van Nyenroede, raedt etc. Joachim van Huemen hoeffden, Jan Tzyen, Huybert van Bayen ende Andries Jansz van Culenborch gecommitteerden van den mombaerheeren der edele heeren ende kynderen Van Pallant, heer Eernst van Nyenroede, ritter, meester Dierck Pynsz van der A, Jacob die Eedel, Jan van Leuwen, Ffloris Ffoeydt, Jan die Keyser, Jan Broers, Ghijsbert van der Voerdt, Jan Leys, Ffrans Verwaey, veengenoten ende t'samen gecommitterden vanweegen der gemeen veengenoten mit Cornelis Claesz den Boer, tymmerman, gesworen tot behouff der veengenoten voorseid ende Gerrit Huygen, weerckmeester van den sluyse voorseid, omme volgende voorgaende conclusie bij den gemeen veengenoten geaccordeert den XIIen augusti lestleden den boodem van den sluyse te doen leggen, ende zoe bij experiëntie bevonden weerdt dat die panne van den boodem der sluyse gegraven is in eguael diepte te weeten een voet dieper dan den gemeen boodem des Rijns nu is. Soe is geconcludeert bij den presenten voorseid, die sluyse alsoe te leggen.
14-8-1551: Up ten XIIIIen augusti anno ut supra compareerden in de Grebbe weeder die voorseid gecommitteerden mit meer andere gecommitteerde lantgenoten van den Geldersche ende Renensche landen, uutweeterende duer de sluyse in de Grebbe, ende hebben bevonden 't houtweerck der sluyse passeerlick te weesen.

folio 235v
behelstlick dat den aenneemer gehouden wordt die boodemplancken haer wancanten ende alle ander gebreecken van den boodem voorseid aff te snijden ende andere canten daer weeder inne te vougen ende dat all volgende zijn besteck, welverstaende dat alle die zijdelplancken alsnoch opgenomen sullen worden.
3-9-1551: Anno vijfthien hondert eenendevijftich [1551], den derden septembris is bij Jacob de Eedel uut beveel der hooffden van den veengenoten ter eenre ende Gerrit Huygensz vanweegen ende uuyten naem van Cornelis Reyersz, aennemer der sluysen in de Grebbe, ende denselven Cornelis expresselick vervangende ter andere zijden, overcommen ende geaccordeert dat men die vlogelen van die sluyse voorseid vijff voeten leeger aenleggen ende maken zal dan in 't princepael besteck gementioneert ende geordonneert is, ende zoe ter cause voorseid die palen corter weesen sullen dan in't besteck voorseid ende met minder getal van plancken ende aerbeyt dair aen behouven, zoe zal die verlichtinge aen de verminderinge van dien getaxeert werden als’t weert gemaect zal zijn ende Cornelis Reyersz voorseid in zijn betalinge der sluyse voorseid gecort worden nae behoeren, ende dit al mit expresse protestatie ten beyden zijden dat 't princepael besteck in allen zijnen anderen puncten ende condeken in zijn volle vigeur ende effect blijven zal. Oirconde der waerheyt hebben Jacob de Eedel ende Gerit Huygensz hairen naem elcx mit sijn selffs hant hier onder gescreven ten dage voorseid. Onderteykent, Ja. Die Eedel, ick Gerit Jacopsz
3-9-1551: folio 236
Op ten IIIen septembris anno ut supra [1551] is oeck Ringel aenbestaet bij Cuyck, Deel ende Verway, drie nyuwe schutten, alle nae 't leste besteck, uuytgesondert dat alle 't buyten houtweerck eenen halven voet hoeger weesen zal, elcke schut om LXV libra.

Alsoe die deuren van den voorseide sluyse nu bij Gerit Huygensz gehangen zijn dat die afterharlen van elcke deure omtrent vier duymen breet voor 't deurgebynt uuytstaen zoe wanneer die deuren open zijn, ende mitsdyen 't deurvaren tenminsten acht duym breeten behyndert zouden weesen tegen 't voernemen der veengenoten, die altijt gemeent hebben dat die deuren voorseid zoe behoerden gehangen te weerden dat als die deur opstaet die afsterste harle gelycx mit 't deurgebynt comen zouden ende die dickte van die harle voorseid after die stijle vant 't deurgebynt zouden schuylen, sustinerende Gerit Huygensz voorseid dat in allen sluyse gewoentlick was dat men die deuren nyet boven vier duym off daeromtrent op die stijlen van 't deurgebynt deede rusten, ende dat men 'tselve in den Hinderdam ende die sluyse tot Sperendam ende anderen alsoe bevynden zal, oeck mede dat het besteck daer nyet off uuyt en druckt, presenterende zoe veer bevonden worde dat hij ongelijcke hadde, te vreden te weesen tot zijnen coste dieselve faulten te remediëren is byden parthyen huir inde overcommen ende geaccordeert dat Gerit voorseid die deuren voorseid weederomme uuytnemen zal ende die keusen offslaen ende verstellen afterwerts nae behoeren, zulcx dat die deuren opstaende
3-9-1551: VERVOLG.

folio 236v
gelijcx die stijlen staen sullen ende nyet verbij schieten, ende tot dyen eynde zal hij aen die voirharlen lassen opzetten van vier duym dick met ijseren wuwesterten off anders wel bevesticht nae behoeren tot costen van den veengenoten die hair daeroff een lick loonen sullen, tenware bevonden worden dat Gerit voorseid gefailgeert hadde ende bij zijn faulte die deuren qualick gehangen hadde, zoe zal hij 'tselve tot zijne costen ende aerbeyt remediëren buyten coste ofte hulpe der veengenoten. Actum in den Grebbe, den VIen septembris anno eenendevijftich. Presentibus Dierck van der Lauwick, rentmeester der edele kynderen Van Pallant, Beernt [...] tymmerman, Cornelis Ringel ende meer anderen.
24-9-1551: Den XXIIIIen septembris anno ut supra [1551] zijn geweest in de Grebbe meester Peter de Clerck, rentmeester slants van Utrecht mit [...] Van Diepholt, marschalck 't Apcoude vanweegen Keyserlijke Majesteit als geërffde in de veenen ende broucklanden, Huybert van Bayen ende Andries Jansz, tymmerman van Culenborch vanweegen der edele kynderen Van Pallant, heer Cornelis van Mierop, domproest /(marge:) meester Dirck Pijnz van der A/ Jacob Lam, Ffloris Ffoeydt, Jacob Deedel, Jan van Leuwen, Jan de Keyser, alle vanweegen der veengenoten gecommitteert bij Joachim van Hoemen ende Bruninck van Cuyck, hooffden etc., omme die sluyse aldaer gelegen op te nemen alwair zijluiden gevonden hebben die dijckgraven ende heemraiden van Wageningen ende Renen die totter opneminge voorseid van de veengenoten voorseid waeren.

folio 237
Ende hebben die dijckgraven ende heemraiden voorseid verclaert in't bijweesen van den voorseide presenten dat sij 't houtweerck der sluysen ende die weerckinge goet beveugen hadden.
Item is die sluyse besichticht bij Andries Jansz, tymmermeester van Culenborch, ende Cornelis Claesz tymmermeester vanweegen der veengenoten, ende bij Beernt [...] tymmermeester vanweegen Cornelis Reyersz aenneemer der sluysen, ende is bevonden ’t houtweerck wel gelevert te zijn na 't besteck.
Ende zoe die vlogels noch nyet geanckert en waeren heeft hij die anckerpaelen met die paelen gethoent ende zijn opgenomen, welverstaende zoe die veengenoten die anckers begeerden langer te hebben dan in 't besteck, is die dunte tegen die lenckte gecompenseert.
Item is bevonden die één deure wat swaerlick toe te ghaen ende den dorpel van 't deurgebint eenen duym uuytet waterpas te leggen.
Is geproponeert bij Cornelis voorseid een gadt in 't
24-9-1551: VERVOLG.

folio 237v
beschot der sluysen te maecken om mit een boom wat aen te duwen als't noot is als oeck in den Hynderdam geschiet.
Is mit Cornelis voorseid overcommen t'Utrecht een dach te raimen omme van't opnemen ende overweerck ende anders mit hem te accorderen ende te sluyten.
Alsoe die van Renen in recompense van zekere deurgravinge van een sloote waters after den dijck van 't gemale lant, ende dat den ouden waterganck bij ons gestopt worden in den dijck ende ons brugge nederwerts leyden etc. Is bij hemluyden begeert in recompense geschoncken te weerden een van die cleynste drie oude schutten die men hemluyden wijsen zal, 'tselve is hemluyden geaccordeert mit conditien te weeten dat sijluyden die schutten voorseid tot haeren coste uuytgraven ende uuytnemen sullen, ende van die Grift een wech brengen binnen zekeren tijt die men hemluyden prefigeren zal.
25-9-1551: Alsoe den XXVen septembris anno ut supra [1551] bij Joachim van Hoemen, Bruninck van Cuyck, Jacob Lam, Floris Foeydt, Jacob Deedel, Jan van Leuwen, bevonden werdt dat die schutten nyus geset overtreden.

folio 238
Is Cornelis Ringel bevolen dat hij alle die schutten anckeren zal van der veengenoten houdt.
Item dat hij alle schutten die men voertaen setten zal, beneden noch eens paelplancken zal.

Thenselven dage is Jan Leys gecommiteert om bij hemselven ofte bij assistentie van een veengenote die te besucken dat alle die wijcken die nyet gebodempt en zijn op haer behoerlicke wijte ende diepte toe te doen dammen, ende dairtoe te zien dat die nyet geopent en werden alleer die gemoddert ende geclaert en zijn ende hij daertoe geroupen weesende bevonden zal hebben dieselve wel geclaert zijn.
Item alsoe bevonden is dat men noch meer scuttinge behouft, is overcommen dat Cornelis Ringel noch een schutte maecken zal behalven die drie scutten die hem bij Bruyn van Cuyck, Jacob de Eedel den IIIen septembris aenbestaet zijn tenselven prijse.

folio 238v
Ende soe gheen van den drie schutten voorseid begonnen is, is mit hem overcommen dat hij alle die vier schutten gereet maecken zal binnen veerthien weerckendagen van den welcken den lesten septembris den ierste weesen zal, ende soe hij meer gesellen aennemen moet om ’t weerck voorseid te vorderen is hem geloeft te gheven vier carolusgulden tot een geschencke zoe veer hij die vier schutten binnen XIIII daegen opmaeckt ende levert, ende noch zoe meningendach als hij die binnen die XIIII daege voorseid opmaeckt zal men hem noch schencken van elcken dach vroeger leverinck een carolusgulden. Indien hij die vier schutten binnen den tijt voorseid nyet ende volmaect ende levert zal hij die vier carolusgulden nyet hebben.
19-10-1551: Op ten XIXen octobris anno LI [1551] zijn gecompareert achtervolgende die convocatie daerop gedaen binnen Utrecht die gemeen veengenoten, alwair bij den hooffden geproponeert weerden deese navolgende articulen.

Is bij provisie gestemdt Aert Joesten aen te nemen 's daechs op vijff stuiver tot der hooffden ende veengenoten weeder seggen mit dat hij zijn refugen hebben zal aen Jan die Keyser die men dair van ordonnantie ende commissie geven zal.
In den iersten alsoe die Grifte soe veer gemaect is dat men mit sammereusen ende anderen grootten schepen dair innevaren mach is 't van noode een vaertmeester te ordonneren.

folio 239
Item off nyet van noode zal weesen twee vaertmeesters te ordoneren.
Jan die Keyer te committeren omme bij provisie noch een vaertmeester aen te nemen indien 't noot is.
Item die ordonnantie op ten vaerdtmeesters offitie geconcpieërt te hoeren etc.
Item te diligenteren dat die scuttinge in't Witte veen voirtgesetweerden, ende hoe men die setten zal.
Die geërffde in't Witte veen ende dairomtrent geërft sullen 't samen spreken ende iemant committeren uuyt ten hoeren omme die scuttinge te ordonneren ter bequamster plaetsen ende oerbair.
Insgelijcx die bruggen over die Grifte, ende te accorderen wair omtrent men die maecken ende setten zal.
Item te deputeren omme dat hout van die oude schutten, bruggen, ende palen, ende plancken van die dammen te vercopen.

folio 239v
Item te committeren tot openinge van die schutten ’t houtwerck aengaende.
Sijn gecommitteert Jan die Keyser, Jan Broers ende Jan Leys.
Alsoe den camerair claechtover quade betalinge.
Is overcommen request te ordonneren, ende te doen executeren.

Omme passagie te hebben over die wijcken.
Den vairtmeester zal dairop zien.

Meester Balthasar begeert dat men iemand committere tot opneminge van zijn modderweercken.
19-10-1551: VERVOLG.

Item beclaecht hem van zekere inconvenïenten die in zijn weercken gecommen zijn, overmits het opruten van den grondt ende overmits het inscieten van de modder die uuyt die bijleggende wijcken hem overvallen is.
Sal dairtoe gecommitteert worden bij den hooffden omme van als gesien ende geïnformeert zijnde mit hem te accorderen nae behoeren.

Item seydt meer eerden uuytgemoddert te hebben den anderen.
19-10-1551: folio 240
Alsoe thenselven dage voorseid questie gevallen is tusschen die geërffden der Witte veenen onderling omme die scutten te steygeren, te weeten die benedenste tegen die bovenste hebben 't meerdedeel der geërffde in den Witte veenen ende Hoenver veenen gecommitteert Jan van Leuwen ende Jan Boogaert van den benedenste, omme te reysen ter plaetse daer men die scutten setten zal ten eynde zijluyden zullen mogen verstaen die intentie van Jan Broers ende Jan Leys vervangende die bovenste geërffden de welcken begeerden die wateren hooch te steygeren. Ende nae sijluyden bevynden sullen 'tselve bequaem te zijn dairinne te samen accorderen off eenige bequame middele tesamen vynden ten meeste prouffyte den veengenoten geërffden in de Witte end Houver veenen voorseid, ende van alre die hooffden ende anderen veengenoten rapport doen.

Ende hebben die gecommitteerden voorseid te samen geweest terplaetse voorseid op ten XXIIen october ende thuys comende hebben die gecommitteerden voorseid hair rapport gedaen te weeten, dat zij luyden mitten anderen overcommen zijn dat Jan Broers cum suis, ende tot behouff der after geërffden ende Jan van Leuwen cum suis, vanweegen der beneden geërffden, geconsenteert wert dat Jan Broers voer deese tijt die scuttingen soe hooge uuyten grondt zal mogen setten als dair hij mede meent die afterste veenen uuyt te brengen die welcke op die sanden ende dair after gelegen zijn,
19-10-1551: VERVOLG.

folio 240v
zoe die after geërffden voorseid zonder steygeringe des waters nyet vaerber werden mogen tenwaere 't sandt aldair gelegen ierst dieper uuyt gewonnen worde, tot het welcke te doen is bij Jan Broers genomen den tijt van tien jaeren naestcomende, binnen welcken tijt men die voorseide scutten nyet en zal doen sincken dan bij gemeen consent ende bij advyse van den hoeffden, mer na die expiratie van den thien jaeren voorseid sal men die voorseide scutten sincken terstont tot vermaen van meerdedeel van den geërffden in den benedenste deelen der Witte veenen ende der geërffden in den Witte Houver veenen ende daeromtrent nederwerts tenware /(marge:) middelretijt/ bij den hoffden ten gemeen prouffijte bevonden worde anders mit ende oerbaer gedaen te worden, ende dit alle tot costen van't gemeen corpus der veengenoten zoe den tijt van die santscietinge mede aenstaen zal.
25-10-1551: Den XXVen octobris anno ut supra [1551], is bij Ffrans van Nyenroede ende Bruyninck van Cuyck als hooffden Cornelis Tin als hooffden, ende Jacob de Eedel, Jan van Leuwen ende Jan Broers /(marge:) als geërffden/ overcomen dat Jacob de Eedel den aennemers van zekere weercken ende portien te verdiepen in de Grifte bij een gerechtsboode mit twee tuygen inthimeren zal hair weercken te voldoen volgende haire bestecken ende overcommen mit Jacob voorseid gemaect mit protestatie van schade ende interest etc.

folio 241
Tenselven dage is Jan Brours bij den hoeffden ende geërffden voorseid gecommitteert te reysen mit eenen tymmermeester tot Mourbeke in Vlaenderen omme die scuttingen aldaer ende dairomtrent te visiteren teneynde men die swaricheyt in 't opdoen ende toesluyten van onse schuttinge remediëren mochten.
12-11-1551: folio 241v
Den XIIen novembris anno ut supra [1551] is Jan Brours rapport bereurende die opwyndinge der scutten den veengenoten gedaen, ende is overcommen zekere ijsserweerck etc. dairtoe dienende te doen maecken wairtoe gecommitteert zijn Jacob de Eedel ende Jan Brours.

Is noch overcommen dat denselven all die gebroken scuttinge terstond zouden doen repareren ende dat Bruninck van Cuyck als hooft dairbij commen ende blijven zouden tot voltreckinge van die nootlicke reparatiën.

Ende om 'tselve perfectelick te volbrengen is noch voorgeraempt een uuytsettinge van een carolus Keysers gulden op elcken mergen te betalen tegen paesschen anno LII [1552].

Des souden die veengenoten die varende scepen hebben hair contingent ende quote van hair contributie terstont namptiserende opdat bij faulte van gelde die nootlicke reparatiën nyet getardeert en worden.
Presentiebus

folio 242
Jan van Cuyck Anthonisz, Jan Boll, Jacob Lam, Floris Ffoeydt, Jacob de Eedel, Cornelis van Leuwen, Jan Rouck, Jan Bogaert, meester Balthasar van Blyenborch, Robbert Reyersz, Ghijsbert van der Voerdt, Anthonis van de Voerdt, Dierck van Brevelt, Jan Brours
19-11-1551: Den XIXen novembris zijn Bruno van Cuyck ende Jacob de Eedel gereyst in de Grebbe ende die weercken visiterende hebben sij die Grifte ende vaert gesloten zoe thenselven dage Jan die Keyser ende Jan Brours commissie hebbende dat water off te doen loopen ende die Grifte te doen sluyten bij die schippers dreygelicken aengesproken waeren, bijsonder bij eenen genaempt Moel Jan die visscherszoen op die vaert, weesende Joest Vogelaers schipper, seggende tot hemluyden off daer één ofte twee van uwe luyden dootgeslagen waeren, wat waer die Grift des te arger. Actum in den Grebbe in den herberge, ter presentie van Jan van Zuylen Diercxz ende in 't middel van veel schippers, welcke opruer maeckende hij ter herbergen uuytging.
19-11-1551: folio 242v
Den XIXen novembris is bij Bruno van Cuyck, Jacob de Eedel, Jan die Keiser, Jan Brours, Jan Leys ende Willem van Haeften geconcludeert dat Jan Brours opsicht hebben zouden bij Cornelis Ringel in't setten van die nyuwe schutten nae 't Witte Veen omme die te doen setten volgende die overcompsten van dyen gedaen op ten XXIIen octobris lest leeden, ende dat Jan Leys mit twee tymmerluyden ende andere weerckluyden opsichte nemen zoude omme te doen repareren die drie gebroken scutten, beginnende van de Santvoert tot die Swaluwesteert ende dat Jacob de Eedel opsicht nemen zouden omme te doen repareren die vier schutten van Helmichsmaet tot in die Grebbe.

Is voert geconcludeert dat men die wyndaessen voert souden laetten maecken aen die scutten.
20-11-1551: Den XXen novembris [1551] is bij Bruno van Cuyck, Jacob Dedel, Jan die Keyser ende Jan Brours gecoft een vlot Cleeffs houts van ses ende twyntich stucken om die somme van hondert ende drie ende veertich philipsgulden, vijfthien stuiver, omme daeruuyt te nemen alsulcken haudt als men tot reperatie ende voltreckinge der weercken voorseid van doen zouden hebben.
22-11-1551: Den XXIIen novembris zijn Bruno van Cuyck, Jacob

folio 243
Deedel ende Aernt Joesten die vaertmeester, geweest op't veen ende hebben gevisiteert die weercken aengenomen bij eenen Peter alias Peatgen. Item noch die weercken die meester Balthazar van Blyenborch aengenomen hadden te verdiepen mit moddernetten. Ende hebben bevonden heurluyden voorseid weercken ondieper te zijn omtrent VIII ofte IX duym dan den boodem van't nyuwe schut aen den Santvoert, ende zoe die verdiepinge behoerden te zijn eenen voet dieper dan den boodem voorseid gelegert is volgende huerluyden bescteck zoe is bevonden te gebreecken die diepte van omtrent achtien duym deur gaende.
23-11-1551: Den XXIIIen novembris is Joachim van Heumen duer verscrijvinge van Bruno van Cuyck tot Renen gecommen ratificerende 't gundt bij den voorseid geërffden in't voorseid afferen gedaen is, ende substituerende in zijn absentie tot voltreckinge van den voorseid weercken Jan die Keyser.
29-11-1551: Den XXIXen novembris is bij Bruno van Cuyck Jacob Deedel in bijweesen van Bruno van Cuyck ende Jan die Keyser mit Peetgen voorseid verder dunckt van die faulten van zijn weercken, ende is overcommen hem te corten van elcke roede anderhalve stuiver
30-11-1551: folio 243v
Den lesten novembris heeft Jacob Deedel in 't bijweesen van Joachim van Heumen, Bruno van Cuijck, meester Dier Pynsz ende Jan die Keyser accordt gemaect mit meester Balthasar van Blyenborch, van die faulten bevonden in zijn weercken van 't modderen ende verdiepinge der Grifte ende is overcommen hem te corten van elcke royde drie stuivers blijckende bij 't accordt bij hem onderteyckent.
3-12-1551: Den derden dach decembris is Jan Brours gecommen bij Bruno van Kuyck ende Jacob de Eedel wesende te samen in de Grebbe, henluyden te kennen gevende van eene lichte inventie bij hem gepractiseert omme die scutten mit noch lichter aerbeyt ende practycque op te wynden tot mynder costen dan vooren, bij hem ende anderen gepractiseert was, ende zoe zijluyden mitten anderen daerop argueerden ende alle 't gundt daeruuyt volgen mochte rijpelick overleyden, hebben zij ten laetsten in zijn inventie gelijcklicken geconcludeert ende die tymmerluyden bij hem geroupen omme die inventie voorseid te effectueren ende voorts omme die rollen ende anderen ijsserweerck daertoe dienende gereet te maecken.
5-12-1551: folio 244
Den Ven ende VIen decembris is ter presentie van de voorseide gecommitteerden ende meer anderen bij Jan Brours voorseydt die proeve van zijn inventie gedaen aen 't schut staende binnen die sluys in den Grebbe, ende is bevonden zeer goet ende profijtelicken te zijn ende voerts geordonneert 't selffden weerck voorts te maecken in sulcken formen aen alle die anderen schutten.
6-12-1551: Den VIen decembris voorseid is Cornelis Ringel gecommen binnen Renen then huysse van Jan die Keyser bij Bruno van Kuyck ende Jan die Keyser voorseid als gesubstitueerde van Joachim van Heumen, meester Dierck Pynsz, schout tot Delft, Jacob Lam, Ffloris Ffoeydt, Jacob de Eedel, Jan van Leuwen ende Jan Brours hem beclagende van zeekere beswaernisse die hij bevandt in't contract, eertijts mitten hooffden der veengenoten ende hem gecontraheert op ten XXen aprilis anno XVC LI [1551], berurende 't onderhoudt van den schutten, bruggen ende anders, begerende zeer vrundtlicken ontslagen ende gequyt te weesen van den contracte voorseid als hij oeck te voerens deur Jan die Keyser op ten XXVIen novembris voorleeden den hooffden hadden doen begeren aen te gheven, zou hij zeyde. So is bij den hooffden ende

folio 244v
veengenoten voorseid nae onderlinge communicatie daerop gehadt, Cornelis voorseid ten antwoerdt gegeven dat sijluyden tevreden zijn hem van deese dach off te ontslaen van die voornoemde contracte ende allen articulen daerinne gementioneert, hem vragende off men daerop die contracte scheuren zouden. 't Welck hij anoyeerden ende begeerden presenterende zijn voorwaerden ’t Utrecht te brengen mitten iersten om te doen casseren. 't Welck Cornelis voorseid daernae gedaen heeft.
15-12-1551: Alsoe op ten XVen decembris Bruno van Cuyck mit meer geërffden tot Renen weesende geadverteert worden bij Aert Joesten den vaertmeester, dat eenen Dierck Lasarus van Cuylenborch, schipper mit zijnen schepen in 't invaren van den Grifte die andere invarende schepen impedieerde, ende hem bij den vaertmeester voornoemd sulcx verboden worden ende hij daer en boven bij nachte een schult opsteygerden mit plancken sulcx dat die wangen des schutsdeur braecken, hebben Bruno van Cuyck mit Jan die Keyser als gesubstitueerde van Joachim van Heumen in deesen ende anderen zijn consorten voorseid den schout tot Renen sulcx clachtich geweest, wairop den schout voornoemd tot Heumen versoucke bij eenen gerechtsboode een weeke gelaten heeft als hiernae volcht.
Then versoucke van den hooffden der gemeen veengenoten contribuanten tot de Grifte etc. te bevelen Dierck Lasarus, schipper,

folio 245
op zekere groote connectie van schepenen, dat hij mit die ierste offvarende schepen uuyt die Grifte tot in den Rijn, leedich zonder eenen torff te laden uuytvare, ende dat hij mit zijn schip uuyter de Grifte blijve ter tijt ende wijlen toe, hem bij den vaertmeester duer consent ende believen van den hooffden voorseid georloft werde daer weederomme inne te varen, ende bij oppositie denselven schipper een dach van rechte te leggen op mergen voirmiddage te acht uren. Actum den XVIen decembris [1551].

Nae deese inthimatie bij Anthonis Amelsz, gerechtsboode tot Rhenen aen den persoen van Dierck ter presentie van veel schippers, is hij selffs tot Renen gecommen bij den schout, ende de veengenoten voornoemd zijn schult bekennende ende genade begerende.
17-12-1551: Den XVIIen decembris is Dierck voorseid toegelaten omme die Grifte te gebruycken bij provisie, reserverende den schoudt ende den veengenoten elcx heur actie, ende is bij den schoudt ontslagen op hantastinge om tot des schudts veranderige inne te hauden

Thenselven dage is eenen schipper genaempt Moel

folio 245v
Jan, die visscherszoen op te vaert is bij den schoudt van Rhenen verdachvaert in persoen, ter cause van rumoer ende dreygelicke woerden bij hem gedaen op ende jegens Jan die Keyser ende Jan Brours den XIXen novembris in der Grebbe als voorseid ende zijn veele schippers bij den schoudt gearresteert omme getuychenisse in die saecke voorseid te gheven.

Is dendelven Moel voorseid hiernae bij den schoudt voorseid ontslagen op hantastinge tot zijnen vermaen te rechte te commen.
23-12-1551: Den XXIIIen decembris zijn mit Bruno van Cuyck gecommitteert geweest Jacob Deedel, Jan van Leuwen ende Jan Boogaert omme mit Cornelis Ringel, schaumaecker, off te rekenen ende te accorderen zekere articulen bij hem geproponeert als hiernae volcht.
In den iersten zoe hem toegeseydt is geweest te schenken vier gulden, zoeveer hij die vier leste schutten gereet maeckten binnen zeekere vertien weerckedagen, ende hem in't gereetmaercken gefaulgeert is eenen halven dach ende nyet meer, is hem die voorseide vier gulden toegelaten.

folio 246
Noch dat hij mit Bernt zijn vennit drie schutten geanckert ende twee van dyen after gepaelplanckt heeft, van den veengenoten handen is hem voor aerbeytsloon toegevuecht t'samen twee gulden ende XV stuivers.
Noch dat hij, Cornelis vier schutten geanckert ende after gepaelplanckt heeft van den veengenoten haudt, is hem toe gevoucht van aerbeytsloen, vier gulden.
Noch van de helft van eenen Noortse balck van zijnen haute is hem toegeveucht XVI stuivers ende IIII penningen, noch van zeekere ijsserweerck drie stuiver.
Item alsoe Cornelis voorseid voer't jaerlicx onderhoudt /(marge:) van XIII stuck zoe/ van schutten ende bruggen toequam jaerlicx die somme van vijff ende veertich gulden ende thien stuivers, achtervolgende zijn oude voorwaerden bij hem mitten veengenoten gemaect in data den XXen aprilis XVCeenendevijftich XVIIIen decembris anno XVC sevenendeveertich, die welcke overmits 't vermaecken van de Grifte ende schutten ommetrent Johannis anno LI cesseerden, is mit hem overcommen dat hij hebben zouden voor zijn salaris van't lopende jaer, ingaende Petri ad Cathedram tot Johannis voorseidt dieselve, van XVI gulden.
23-12-1551: VERVOLG.

folio 246v
Heeft noch Cornelis voorseydt te kennen gegeven dat hij die ierste acht schutten ende oeck die laeste vier schutten bij hem gemaect deesen somer anno LI [1551] langentijt gereet geweest zijn, alleer hij die heeft mogen setten bij faulte dat die veengenoten die settinge dilaeerden ende heeft ter cause van dyen eenen knecht tevergheeffs moeten hauden, waeromme hij eyscht voor interest twee gulden ende thien stuivers. Oeck noch dat hij twee verloren dammen, één binnen die Grebbe ende één in't veen omtrent den commandeurs loot heeft moeten slaen om schutten te setten ende die grondt quaet bevonden wordt, heeft dieselffden op ander plaetsen moeten leggen tot zijnen grooten moyenisse ende costen, begerende daervooren recompensie tot discretie. Ende zoe die gecommitteerden voorseid hem doleerden van zeekere deurbreckinge van die scuttingen in ’t veen omtrent die Santvoert ende den Swaluwesteert is 'tselve opgestelt om breder mitte andere hooffden te communiceren wat men daerinne doen zouden.
Item eyschten drinckgelt voor sijn knechts van die leste vier schutten. Is 'tselve geordonneert Jan van Leuwen te doen tot zijn discretie.
Item alsoe Cornelis voornoemd, eertijts volgende
23-12-1551: VERVOLG.

folio 247
zijn contracten den XVIIIen decembris anno XLVII eenen plaets gehuyrt is geweest bij den veengenoten gelegen onder den berch, toebehoerende die gemeente ofte schutterije van Renen op welcke plaetse hij een huissinge geset heeft, is mit Cornelis voorseid overcommen dat hij 't selffden huys aen hem behauden zal zonder eenige vordel van den veengenoten te eysschen ende dat hij van nu voortaen die huyre van die plaetse voorseid tot zijnen last nemen zal ende die jaerlicxe pachten betalen duyrende die huyrjaeren tusschen die gemeente van Renen ende die veengenoten gemaect, des zullen die veengenoten die huyren van de voorgaende jaren die onbetaelt weesen mogen betalen tot Petry ad Cathedram anno tweëndevijftich ende lange nyet, ende hiermede sullen die veengenoten ende Cornelis voorseid gescheyd ende bevrijt weesen van allen voorgaende contracten. Waerop Cornelis voorseid 't contract dat hij hadde in date den XXen juny anno LI [1551] overgelevert heeft. Achtervolgende die overeencoempste mit hem gemaect tot Rhenen, den VIen decembris lestleeden.
6-1-1552: Anno tweëndevijftich [1552] den VIen january is mit Cornelis Reyersz, aennemer der sluysen in de Grebbe, nu Gerrit Jacob Huygensz zijn weerckmeester geaccordeert ende overcommen in manieren hierna volcht.

folio 247v
In den iersten weerdt geproponeert vanweegen den veengenoten dat alsoe 't besteck van die sluyse verlicht is in't maken van die vlogelen, volgende die overcoempst daeroff gemaect den IIIen septembris anno LI [1551].
Item zoe Jacob de Eedel tot costen der veengenoten alle 't groffhoudt in die panne van den sluyse gebrocht ende gesloopt heeft boven 't besteck.
Item alsoe 't deurgebynt in die sluyse voorseid omtrent een duym uuyt het waterpas geleyt is.
Item noch drie gulden X stuivers die Cornelis voorseid behoerden den griffier te betalen voer 't besteck ende die acte.
Item zoe Cornelis Reyers voorseid hiertegens te rekeninge brengt ende eyscht verstoringe van acht of thien else palen die hij Jacob Deedel overgedaen heeft.
Hiertegen is hij noch verlicht geweest in twee steeckschoren.
Item noch heeft Cornelis voorseid gelevert tot die lassen van die deuren een balck hem gecoft zoe hij zeydt, VI gulden.
3-2-1552: Den IIIen ffebruari is Jacob die Eedel gecommitteert omme mit Jan de Keyser openbaerlick te vercopen alle dat oude houdt dat in die Grebbe was, den veengenoten toekomende in 't geheel ofte bij deelen eenen ygelickx zijnen gadinge. Item 't sant voor Keyser Majesteits veen gelegen ende anderen daer 't noyt is bij hemselven ofte ter presentie van den veen-genoten te bestaden om volmaect geset mit soyden ende gepaelt te worden daer des behouft.
9-2-1552: Den IXen ffebruari heeft Jacob Deedel mit Jan de Keyser bij schepene ende secretarys der stadt Renen 't houdt voorseid openbaerlicken in den Grebbe vercoft ende is bij den hooffden voorts bevolen Jan van Leuwen camerair die penningen van dyen uuytte manen then behoorlicken dage volgende die conditien in't vercopen van 't houdt gemaect die welcke hen tot dyen sijnen gedaen zijn.

folio 248
Is ten laetsten overcommen mit Cornelis Reyersz, ende alle puncten geliquideert.
Item Gerrit Jacob Huygensz eyscht van buytendiente die hij gedaen heeft, te weeten van die een vlogel over te wynden.
Item die deuren te verhangen ende te lassen.
Item voor vacatien van vijff dagen als men die panne van die sluyse ordonneerden.
Is overcommen Gerrit Huygensz te scencken zoe voor vacatien voorseid als andere diensten t'samen, XII gulden.
Presentibus Ffrans van Nyenroede, Bruno van Cuyck, Cornelis Tin, Cornelis van Leuwen, Jan van Lauwen, Jacob de Eedell, Cornelis Claesz, tymmerman
8-3-1552: Den VIIIen marty is Jacob Deel gecommitteert mit Jan de Keyser omme Cornelis Ryngel te accorderen zoeverre hij den goede tymmeringe bij hem neemt ofte anders mit den ander meester omme voor dier st… noch een schut ofte twee schutten doen welcken op sulcke besteck als Jacob voorseid, mits beruyren zal, ende dat groffhoudt den veengenoten toebehoerende leggende voor Ringels deur daertoe eensdeels te appliceren ofte 'tselve in't geheel ofte deel Cornelis voorseid te vercopen ende te laten volgen in cortinge des weercx zoe hemluyden dat best ende oerbaerlicxte duncken zal.
Item dat Jan van Leuwen mit Jan de Keyser oft Ffrans Verway offrekenen ende accordeere mit meester Aelbrecht, smyt tot Renen van allen extraordonaris ijsserweerck dat gheen pondtweerck en is.
10-3-1552: Den Xen marty hebben Jacob Deedel ende Jan die Keyser te bestaet Cornelis voorseid twee schutten om die somme van hondert sessendedertich gulden volgende 't besteck daervan zijnde, ende hebben Cornelis voorseid vercoft 't houdt voorseid om die somme van [...].
30-3-1552: folio 248v
Den XXXen marty anno LII [1552] zijn die veengenoten hier na bescreven collegialiter vergadert zijn /(marge:) ten huysse van Ffrans van Nyenroede, raedt/ omme te anhoeren die propositie ende aengeven vanweegen Keyserlijke Majesteit scriftlick den hoofden gehantreyckt deur meester Gerrit Rennoy, rekenmeester des Keysers in Hollant, ende te scicken omme deselve te beantwoerden, welcke propositie hier geïnsereert is, als hiernae volcht.
Bij den octroye den veengenoten tusschen Wageningen ende Renen gegeven XIIen marty 1545. Is tot behouff van Keyserlijke Majesteit gereserveert een impost van IIII penningen Hollants oft een oert stuivers van elcke hondt turffs, ende plagen zij den turff uuyt te vueren mit schoukens, houdende een hondt turffs off daeromtrent zoedat een tollenair commodienstelick denselven impost zonder zwaericheyt mocht ontfangen, us hebben die veengenoten voorseide middele gevonden die sluyse in de Grebbe ende die Grifte van de veenen zoe wijt ende groot te maecken dat verscheyden groote manieren van scepen in den veenen commen mogen ende laden den turff van den stapelen, mits 't welck die tollenaer ofte ontfanger van den impost gheen zeekerheyt en kan hebben den imposte te manen ende ontfangen ende van zijne Majesteits weegen bedroch gepreserveert wordt zoe dat gescapen es ter cause van deesen dickwils groote questien ende querelen van confiscatiën ende andere te vallen ende ghemoveert te worden, ende hoewel men van zijne Majesteits weegen niet gemeynt es yemandt ongelijck te doen mair alle bedroch ende belastinge begeert te voorcommen, es nochtans uuyt redenen voorseid van noode op ten ontfange ende betalinge des imposts voorseid regele te stellen, ende zoude men vanweegen Keyserlijke Majesteit goet ende nootlicke vynden 't gundt hiernaer volcht.
30-3-1552: VERVOLG.

folio 249
Item dat goet zoude weesen te practiseren deesen imposte jaerlicx seffens te ontfangen op eenen zeeckeren dach die men jaerlicx daertoe zoude mogen prefigeren, d' welck wel practisabel zouden weesen bij manieren hiernae volgende off bij andere die men daerop vinden ende ordonneren zouden mogen.
Te weetene dat men jaerlicx eenen zeeckeren dach ordineerde, des daechs nae Sint Jacobsdach den XXVIen july off den tweeden dach augusti zoeverre dien dach gheenen zonnendach en ware, off eenigen anderen bequamen dach als't torff graven voordat jaer cesseerde.
Op den welcken ygelick van den veengenoten voorseid gehouden zouden weesen te commen op't veen bij den commissarissen van den Keyserlijke Majesteit daertoe geordonneert, mits hem brengende elcx zijnen veenmeyere oft principael turffgraver om bij den voorseide veenmeyere oft principael turffgraver bij eede verclaert te worden hoeveel honden turffs hij binnen dat jaer gedolven ende gegraven zal hebben.
Welcken honden turffs bij den commissarissen voorseid op geteyckent zijne zouden, die veengenoten geordoneert mogen worden te betalen den impost van dien op twee termijnen den eenen voor kersmisse ende den anderen voor Sint Jansmisse den XXIIIIen juny jaerlicx.

folio 249v
Die veengenoten als vooren hebben eendrachtlick belieft ende geconsenteert in't voorgenoemde, voorseid van weegen Keyserlijke Majesteit met hemluyden gedaen, bij zoeveer zijn Majesteit believe in billicheyt te doen falceren die lacagie etc. Ende om 'tselve bequamelick te doen hebben zij gecommitteert bij den hooffden, Jan Tzyen mit meester Willem Elzrack, raiden der edele kynderen Van Pallant, Jan van Cuyck Anthonisz, Ffloris Ffoeydt, Jacob de Eedel, Cornelis van Leuwen ende Jan van Leuwen omme t'samen te concipiëren die antwoerde mit zijn articulen na zijluyden bevynden, zullen den veengenoten in deesen oirbairlickste te zijn, ende die over te gheven in handen van meester Gerrit Rennoy commissarys etc.
30-3-1552: VERVOLG.

Sijn dieselffde oeck gecommitteert omme te deursien d' ordonnantie geconcipieërt op't officien van den vaertmeester ende regule op den scippers, omme voerts te weerck gestelt te weerden bij den hooffden, ende den vairtmeester mitten zijn dienaer off assistent te nemen ende [...] t' hooren discretie, zonder verder communicatie off vergaderinge dairomme te maken.
Item om die weercken te preficeren, gesien den state van den camerair is geconcludeert een uuytsettinge van twyntich stuivers op elcke mergen veens te betalen Paesschen naestcomende. Actum ut supra [1552]
Presentibus Jan Tzyen, Sweer Jansz gedeputeerde van veengeërfden, meester Wolter Elzrack, Jan van Cuyck Henricksz, joncheeren Van Montfoert, gedeputeerden vanweegen der edele, mijnheer de domheeren ende kynderen Van Pallant proest

folio 250
Ffrans van Nyenroede, meester Dierck Pynsz van der A, Jan van Cuyck Anthonisz, Bruno van van Cuyck, Cornelis Tin, Jacob Lam, Ffloris Ffoeydt, Cornelis van Leuwen, Jan van Leuwen Aertsz, Jacob de Eedel, Jan Bogaert, IJsbrant Lam, Anthonis van der Voirdt, Jan Rouck
30-3-1552: VERVOLG.

Antwoerdt op 't voorgeven vanweege Keyserlijke Majesteit den veengenoten ofte moerluyden contribuanten totter Grifte in den veenen bij Wageningen ende Renen gedaen nopende die maniere van den ontfangen der imposte van twaelff mijten Vlaems op elcke hondt turffs van sesduysent turffven als hiernae volcht.
In den iersten seggen die veengenoten voorseid dat wairt saecke dat men op 't veen 's jaers eens den turff taxerende van allen den gegraven turff van elcken hondt twaleff mijten betalen zouden, zoe zouden die veengenoten dair merckelicken inne beswaert weerden

folio 250v
overmits dat in 't delven ofte graven van den turff, item in t' opmaecken ofte dragen cloten oft stapelen ende offscepen groote lacagie is zulcx dat men wel blijde is van sesduysent gegraven turffven vijffduysent te mogen uuytleveren.
Behalve noch dat hemluyden dickwils bij faulte van goede gravers in 't getal van 't graven ontreeckent weerdt.
Is oock warachlich dat men mit wagenen veel turffs euwech vuert, ende veel turffs op 't veen verbrant weerdt, ende dagelicx meer, zoo overmits die groote vergaderinge van arbeyders ende anderen zekere brouwerijen ende backerijen opgerecht worden, die welcken veel turffs behouven.
Van welcken turffven ende oeck van die lacagie egeen imposte behoert betaelt te weerden, gemerct dat men egeen impost schuldich is Keyserlijke Majesteyt te betalen dan van den turff die deur die Grebbe ten Rijn uuytgebrocht wordt.
Ende indyen men van allen den gedelven ofte
30-3-1552: VERVOLG.

folio 251
gegraven turffven op t' veen ofte moere imposten betalen zouden, zoe soude 'tselve wel den vijfen penning tenminsten bedragen in den imposte voorseid meer dan men Keyserlijke Majesteyt schuldich is te betalen.
Ende soe sijluyden wel zeekerlick betrouwen ende verhopen dat die Keyserlijke Majesteyts intentie nyet en is hemluyden mit meerder imposte te balasten mer alleenlick souckt goede geregeltheyt ende bequame ordonnantie tot gemeen welvaert te statueren.
Soo ist dat zijluyden wel te vreden zijn tot goede geregeltheyt te condesienderen in 't voergeven van zijn Keyserlijke Majesteyts weegen, gedaen in manieren hiernae volgende.
Te weeten dat jaerlicx op ten tweeden augusti zoeveer dyen dach egeen sonnendach en ware anders des dages dairnaest volgende, een commissarys vanweegen Keyserlijke Majesteyt gesonden zouden worden op 't veen oft moere bij denwelcken compareren zouden die veengenoten ofte moerluyden met haeren princepalen gravers omme die gravers bij eede te doen verclaren hoeveel getalle van turffven zijluyden van dyen jare gedolven ende gegraven hebben, 't zij bij den hondt lasten, dach weercken ofte anders, reducerende all den gegraven

folio 251v
turff nae advenant 't getalle van honden, elcke hondt op sesduysent turffven gereeckent.
Ende naedat die verclaringe gedaen zal zijn, dat bij den commissarys voorseid voor die lacagie ende voor den turff die op 't veen gebrandt ende mit wagenen wech gebrocht weerdt, in- als offgeslagen zal weerden 't vijfde hondt.
Ende die rekeninge van een ygelicx quote ofte contingent voir 't gemaect zijnde, zouden die veengenoten voorseid gehouden weesen te betalen den impost op twee termijnen, jaerlicx te weeten die een helft op Corsavont den XXIIIen december ende die ander helft Sint Jansmisse den XXIIIIen juny.
30-3-1552: VERVOLG.

Welcke maniere van doen die Keyserlijke Majesteyt die prouffijtelicste ende oeck voor zijn Keyserlijke Majesteyts ontfanger een cleyne moeyte, ende den veengenoten voorseid oeck mede gerijfflick weesen zouden.
Ende zoe die veengenoten voorseid in deesen ende in allen anderen diensten, die Keyserlijke Majesteyt in alder onderdanicheyt begeren te bekennen, ende zijn Keyserlijke Majesteyts domainen zoe in den veenen ofte moeren als oeck in zijn Majesteyts landen bij 't huys Ter Horst,

folio 252
omtrent die Veengrifte voltreckende zijn, in sulcke vuegen dat men die nyet alleen mit schoukens ofte cleyne schuytkens, mer oeck mit alle maniere van groote pladtboyende scepen, als Vlaemsche pleyten, sayen, sammereusen ende anderen schepen tot in Keyserlijke Majesteyts Groote Veene gebruycken mach, omme den turf zoewel in Vlaenderen, Brabant alls Hollant, Zeelant, Gelderlant ende andere ommeleggende landen te mogen distribueren.
Tot welcken oncosten zijluyden meer dan twaelff duysent carolusgulden geemployeert hebben, buyten costen Keyserlijke Majesteyts zoe in 't maken van de sluyse, aengaende zijn Majesteyts landen gelegen onder 't huys Ter Horst, ende oeck van zijn Majesteyts veenen dewelcke wel zouden maecken die vijfte portie van allen die contribuerende veenen.
Deur welcken nyet alleen zijn Majesteyts veenen, mer oeck die landen die bij Den Horst gelegen zijn, meer dan die helft (overmits 't verdiepen van den Grifte ende vermeerderinge van die sluyse) verbeetert zijn.
Als 't blijcken mach uuyt die verpachtinge den lesten marty lestleeden vanweegen zijn Keyserlijke Majesteyt gedaen.
Soe alle die landen voorseid die een helft
30-3-1552: VERVOLG.

folio 252v
hooger verpacht zijn dan zij geleden vijff jaeren voor 't maecken der Grifte verpacht waeren.
Ende soe dieselve veengenoten niet en resteren omme te mogen voltrecken 't gemeen welvaren van den veenen ende ommeleggende landen, zoe Keyserlijke Majesteyt als anderen toebehoerende, bevynden dat alle die begonnen weercken egeen perfectie en sullen mogen crijgen, tenzij dat men maniere vynde omme op die veenen ofte moeren een prochiekercke op te richten, ten eynde die arbeyders die allen landen aldair overvloedelick t' samen commen, deur vereenige in goedtsdienst bij den anderen mogen blijven.
Welcke prochie zoe wal van noode is voor den aerbeyders, weerckende op Keyserlijke Majesteyts veen, uuytwaterende na Amersfoerdt als op te Keyserlijke Majesteyts ende anderen veenen uuytwaterende in den Rijn.
Ende dairomme bijsonder van noode is, gemerct deese periculose tijden, overmits dat die naeste prochiekerck omtrent die veenen gelegen nyet veel min dan in twee uren gaens mach becommen worden.
Ende is dairomme dat veele eerlicke luyden ende vrome arbeyders abhorreren daer te commen wonen ende oeck veenen te pachten, omme dat sij besorcht zijn dat zijluyden ende haer kynderen mochte off-

folio 253
keeren ende ontwennen van den dienst Goets ende der heyliger kercken, ende bij sieckte ende anderen schielicken lasten in zorge zijn dat zij zonder biechte ende zonder die gerechte der heyliger kerck te ontfangen souden mogen offlijvich worden, als oeck van eenigen aldair corts (Godt beetert) geschiet is.
Welcke prochiekercke zeer bequamelick zouden geordonneert mogen weerden op een zeekere zanthuevel in den veenen, genaempt die Groote Venloo, zoe dieselve Venloo gelegen is af en aen Keyserlijke Majesteyts Groote veen ende is bijnae 't centrum van all die veenen ofte moeren welcke Venloo voorseid gesitueert is, in de lande van Utrecht aen die scheydinge des ffurstendoms Gelre, op die welcke Veenloo, beyde die Griften
30-3-1552: VERVOLG.

zowel die na Amersffoerst loopt als oeck die Grifte deur die Grebbe te Rijn uuytloopt te samen eynden in Keyserlijke Majesteyts veen ofte moere.
Sulcx dat Keyserlijke Majesteyts veen alre naeste bij die kerck zouden commen te leggen, ende daeromme zeer proffiteren in 't verpachten, zoe alle die meerckt van provande daer omtrent commen zoude, ende zoe van Amersfoerdt als uuyten Rijn commodieuselick te scepe tot aen die Venloo inne gebrocht weerden, ende mitsdyen zouden die veenen daor omtrent meest bewoent weerden tot Keyserlijke Majesteyts groote prouffijte, zoe oeck nae die offgrifte

folio 253v
off uuytdelinge der veenen die grondt bequamelijk tot goeden landen aengemaect sellen mogen weerden ende blijven ten ewigen dage.
Behalven dat zijn Keyserlijke Majesteyt aldair oeck een mercklicke accijs van wijn ende bier aencommen zouden, overmits die herbergen meest alle opte Veenlo omtrent die kerke geordonneert zouden worden.
Ende is notoir dat men in die dorpen gelegen binnen die landen van Utrecht merckelicke grooter accijse betaelt van wijn ende bier, dan men in ffurstendom van Gelre gewoetlick is te betalen, ‘t welcke alle tendeert tot vermeerderinge van zijn Keyserlijke Majesteyts domainen.
Ende soe van noode zouden zijn een pastoer te alimenteren in sulcker vuegen dat dieselffde geoersaeckt mochte weesen een eerlick residentie ter plaetsen voorseid te houden.
Soo is 't dat van ouden tijden gefundeert sijn geweest op 't huys Ter Horst vier provendes ofte Cappellanen van die welcken die Keyserlijke Majesteyt als eerst heer der landen van Utrecht collatoer ende gifter is.
30-3-1552: VERVOLG.

folio 254
Ende nae 't huis van Der Horst gedenoteert is zoe cesseren nu hemlieden off men, ende zijn drie van die provendes ofte Cappellanen voorseid vanweegen zijn Keyserlijke Majesteyt tot diversche plaetsen geappliceert, ende die vierde is noch tot gheen dienste geappliceert, mer is die priester beneficiatus residerende tot Renen.
Soude daeromme dieselffden dienst mogen geapproprieert weerden tot deese pastorie, blijvende die Keyserlijke Majesteyts collatoir van die proven ende pastorie voorseid.
Sulcx dat die Keyserlijke Majesteyt egeen afsterdeel bij deesen en mach hebben mer vordel, overmits zijn Keyserlijke Majesteyt zonder eenige zijn Keyserlijke Majesteyts costen alle zijn veenen zouden vorderen, ende ten meesten prijse verpachten ende met die collatie altijd een geleerde duechtsamigen priester versien, dieselver residerende 't simpel grove volck in ’t Cristen gelove tot der heyligen kercken gehoersaemheyt mogen instrueren.
Met dat die pastorie in sulcker manieren gedoteert, merckelicken beter ende van meerder prouffijten zouden weesen dan die proven off cappellane nu is, ende dat om die accrescentie van onseeker, dat sulcken pastoir van den ondersaten dagelicx genieten zouden.

folio 254v
Alle 't welcke een zeer schoene aelmisse ende deuchtelick werck weesen souden.
Bidden ende begeren dairomme die veengenoten ofte moerluyden voorseid, in alder oetmoedichster onderdanicheyt dat die Keyserlijke Majesteyt believen wille te gunnen ende te consenteren die stichtinge van die prochiekercke, ende vanweegen zijnre Keyserlijke Majesteyt geven die dotatie van die vierde proven ofte cappellane van Den Horst tot een ewich onderhoudt van den pastoir ter plaetsen opten Veenloo residerende, mits houden zijn Keyserlijke Majesteyt die collatie voor zijn Keyserlijke Majesteyt ende zijn Majesteyts successeurs als eerffheerne der landen van Utrecht.
30-3-1552: VERVOLG.

Ende dat zijn Keyserlijke Majesteyt tot vorderinge des weercx den veengenoten voorseid mitten geenen die daer omtrent waren, ende onder deese nyuwe prochie souden mogen gecomprehendeert worden, dat sijluyden tot hairen gemeenen costen sullen mogen beginnen te tymmeren die prochiekerck ende kerckhoff opten Grooten Venloo voorseid, ende dieselve Venloo appliceren tot weegen, straten, pastoers, costers ende gemeen woeningen met een merctvelt, zoe die veengenoten dat voort best sullen mogen vynden te behoiren, ende dat voor zoeveele zijn Keyserlijke Majesteyt die Venloo behoeff ende is nyettegenstaende die litispendentie tusschen

folio 255
Keyserlijke Majesteyt ende Carthusers buyten Utrecht, ter cause van den Venloo ende anderen voor den hove proventiael t' Utrecht hangende zonder eenich verminderinge ofte prejuditie van 't recht van beyden parthijen op dat goedsdienste ende 't gemeen welvaren, zoe van de Keyserlijke Majesteyt als oeck zijn Majesteyts veenen ende allen omleggende veenen ende landen ende 't gerive van den armen arbeyders die optie veenen wonachtich zijn nyet geretardeert en weerde, ende zoe veer zijn Keyserlijke Majesteyt believe, tot gemeen welvaert 'tselve te gonnen ende te verleenen dat zijn Keyserlijke Majesteyt mede believe te committeren den president mit den raedt provintiael 't Utrecht, omme den veengenoten voorseid tot haeren costen assistentie te doen in 't versoucke uuyt zijn Keyserlijke Majesteyts name, omme te mogen impetreren 't believen van den geestlicheyt hoedat behoeren zal, 'twelck doende etc.
26-4-1552: Op ten XXVIen aprilis anno XVCLII [552] is bij den hooffden overgesonden tot Renen zeeckere missive, inplaats van commissie aen ende op Jan die Keyser ende Jan Brours, gepasseert tot voldoeninge van den inhouden van denselffden missive hiernae geïnsereert: Eersame bijsonder gunstige goede vrundt, gehoirt het aengheven van Jacob de Eedel beruerende die ongeregeltheyt van die vairdt ende Grifte ende het interest van den schippers die overmits gebreck van 't benedenste schut nyet uuytvlotten en mogen, ende dat mit Ringel ge-

folio 255v
gesproken is omme terstondt 't schut aen den Rijn te setten zoeveer ons dat goetduncken zouden. Soe is 't dat wij vruntlick begeren dat uwer lieden mit Jan Brours, die commissie accepteren wille, met de laste ende sorge omme 'tselve schut in behoerlicke diepte zijn bodem te doen leggen, te weeten twee voeten leeger in de grondt van den boodem van ’t schut van Ringels huys staende nu gelegen is, seynden mitsdeesen aen uwer lieden 't besteck omme 't houtweerck dairnae op te nemen, ende tenminsten die faulten op te teyckenen zoeveer dair eenige zijn, ende 't schut all enen wel te doen setten zonder dilay. Gode bevolen volgende welcke commissie ende overscrijvinge hebben Jan die Keyser ende Jan Brours voorseid, hem getransporteert tot in de Grebbe ter plaetse, aldair 't schut voerseid gemaect lach, ende is bij hemluyden 'tselffden schut opgenomen volgende zekere besteck in date den [niet ingevuld] folio [niet ingevuld] ende hebben bevonden in sommige stucken van 't voorseide schut faulten die welcke hiernae volgen, ende alle d' andere houdt ende werck genouch op zijn besteck gelevert.
26-4-1552: VERVOLG.

Item in den iersten die middelbalckens zijn geweest VIII duym ende III½ duym gewrocht mit wouwensterten ende mit een clau ende is contrary 't besteck.
Item den dorpel in 't afftergebynt is geweest VII duym ende V½ duym.
Item drie corte stijltgens zijn een duym t' dunne geweest.
Item die paelplancken zijn eensdeels dun geweest, allerley vergadert van schalen, stucken, onderplancken etc.

folio 256
Item die schaeplancken zijn 't dunne ende nyet gelevert nae 't besteck.
Item die solderplancken zijn reedelick, dan nyet geheel op heur dicte geweest ende all d' ander is geweest als vooren verhaelt staet.
3-5-1552: Den derden may zijn veel schippers den veenluyden ende veengenoten dienende mit heur geladen schepen leggende boven 't schut aen den Bottercamp in den Grebbe, mitten anderen overcommen ende verbonden jegen heuren meesters dat sij mit den geladen schepen nyet en wilden offvaren alleer zij anderen hooger prijse van vrachte mit hemluyden geaccordeert waren, ende zoe sommige goetwillige schippers daer nyet mede te doen wilden hebben, mer heurder meesters wel te vreeden waeren hebben sommige van den opruericksen denselven schippers alsoe mit woerden beancxt dat sijluyden nyet en hebben dormede weeder spreken, ’t voortstel voorseid ende is een verbondt gemaect onder hemluyden van nyet uuyt te varen op peene van XXIIII carolusgulden ofte den ancker van een ygelick schip mit zijn getauwen terstondt mit dadelick executie aff te nemen, van welcken verbondt scrijver geweest is eenen genaempt Ghijsken de Licht alias Scram, schipper wonende tot Vianen.
Welcken oproer Jan die Keyser ende Jan Brours te Renen weesende, vernomen hebben ende zijn tot den schippers gegaen daer sijluyden vergadert waren

folio 256v
in der Grebbe, ende nae veel oprueringe, gecrijs, zoe veel hemluyden geïnduceert dat sijluyden vueruuyt heur vergaderinge schicken souden, omme daeruuyt te mogen verhoren heurluyden intentie, mer den vierden may zijn zijluyden mit heuren geladen vrachten uuytgevaren, zoe ’t schijnt anders bedocht zijnde.
Van den gedeputeerden is een geweest, genaempt Rijck Maet, die welcken mit noch vier ofte vijff andere schippers is omtrent Palmen anno LI ’t schut staende omtrent den Abt van Sinte Pauwels veen, op heur selffs authoriteyt opdeeden, affslaende die cram daer 't ketten mittet slot van 't schut voorseid aen gevesticht waeren, mit Jacob Ariaensz van Crimpen, Moel, Jan van Crimpen ende anderen.
21-5-1552: Den XXIen may alsoe den vaertmeester eenige geladen schepen des namiddaechs off liette ende die andere geladen schepen die noch in 't veen waren des anderen daechs moste uuythalen volgende zijn ordonnantie, hebben eenigen schippers in den Grebbe leggende mit heuren legen schepen die vaertmeester voornoemd mit herde woerden genouch willen constringeren dat sijluyden innevaren zouden, contrarie nochtans d' ordonnantie ende soe hij dat nyet doen en wilden hebben Rijck Maet ende Jacob Ariaensz van Crimpen hem zeer scheldich toespreckende, gedreycht ende hem willen slaen.
Welcke onbehoerlickheyt Joachim van Heumen, Bruno van Cuyck, Jacob de Eedel ende meer anderen veengenoten op 't veen wesende, verhoort hebbende ende zijn

folio 257
te samen tot Renen gereyst den XXIIen may, omme breeder bescheydt van 'tselve te verhoeren, ende gehoerdt hebbende die foutsiche maniere van deesen schippers, beducht dat daer quader consequentie souden uuytvolgen, ende zoe sijluyden die ordonnantie op den schippers geconcipieert, noch van den Keyserlijke Majesteits confirmatie nyet en hadden, hebben sij aengeroupen den schout officier tot Renen zoe die saecke gheen dilayen eyschen. Ende hebben begeert dat den selven schout, Rijck Maet ende Jacob Ariaensz van Crimpen zouden willen beveelen op merckelicke peenen jegen Keyserlijke Majesteits te verbueren dat sij die Grifte bij Keyserlijke Majesteits octroye den veengenoten gegeven, ruymen ende leedich uuytvaren zouden, ende daeruuyt blijven ter tijt toe den hooffden der veengenoten hemluyden anders consenteerden, ende soe veer zijluyden sich beswaert vonden, zoe presenteeren die hoofden voirnoemd, den schippers voornoemd, terecht te staen voor den gerechte tot Renen, zonder vertreck ende exceptie.
21-5-1552: Deese weeke is den schippers voornoemd gedaen bij den schout voorseid des dynstdachs den XXII may tot presentie van Joachim van Heumen, Bruno van Cuyck, Jacob de Eedel, Jan die Keyser, Ffrans Verway, ende veel schippers daerbij weesende, ende zoe zij uuytvarende waren zoe is Jacob van Crimpen voornoemd te lant gesprongen, ierst mit een puethaecke daernaest mit een schippersboey in zijn hant ende heeft Joachim van Heumen, Bruno van Cuyck, Jacob de Eedel, uuyt geëyscht ende hemluyden gedreycht te slaen, seggende daernae dat hij hemluyden wachten souden op allen oerden ende weegen ende

folio 257v
een van hem driën 't lijff nemen, bijsonder Jacob Deedel als niette minste vermoyden.
25-6-1552: Den XXVen juny heeft Jan van Leeuwen, camerair, van 't beveel van den hoofden geadverteert meester Balthasar van Blijenborch ende zijn veenmeyer, dat sijluyden goeden toesicht nemen op die huele die sijluyden in den Veendijck aen den Maender zijden geleydt hebben ende die alsoe te besorgen ende te bevestigen, dat sij die gemeene Grifte daerbij nyet beschadicht en weerde, mit protestatie van allen schade ende interreste bij dyen geleden op hem te verhalen.
27-6-1552: Den XXVIIen juny is bij den hoofden overcommen dat Jan van Leuwen als cameraar zal doen affgraven aen turff twee roeden breete, aen elcker zijden der Griften boven op die santvlage gelegen, boven in die Witte Veenen, ende dat hij 't sant dat die Grifte te nae leydt daerinne doen schieten ende mit heyden ofte zoyden te doen bedecken, ter conservatie van de Grifte.
14-7-1552: Den XIIIIen july hebben Bruno van Cuyck, ende Jacob de Eedel, die gebreecken der Griften gevisiteert, ende nae overlegginge hoy men die remediëren zouden mogen, is bij hemluyden ende anderen veengenoten over commen dat men 't water van de Grifte zouden doen offloopen, des annotaties op ten XIIIen augusti om den XVIen augusti te werck te ghaen. 't Welck bij Ffrans van Nyenroede ende Joachim van Heumen geapprobeert is.
15-7-1552: Den XVen july zijn Bruno van Cuyck ende Jan die Keyser, geweest in 't Velderbrouck bij Renen mit Dierck die Bruyn ende Gerrit Lijster omme aff te meten ende daer nae te betaelen, hemlieden offgegraven laten dat men ten cause van de Veengrift ende den dijck mit die Leygrave behoeft heeft, ende is gemeten die lenckten des nyuwen dijck lancx Joachim van Huemen ende Dierck die Bruyns lant, te weesen XXIIII roeden ende een kartier. Ende die breete van de nyuwe Grifte den nyuwendijck ende den nyuwe Leygrave te samen breet vijftalff roeden ende een achtendeel. Item Keyserlijke Majesteits mit Gerrit Lijster ende zijn consorten lant, zoe dat bepaelt leydt tusschen twee graven ofte slooten, is gemelden lancx den nyuwen dijck in leenckte XXV½ roeden, breete als vijftalff roede end een achtendeel. Is mit Huemen ende Dierck de Bruyn ende Gerrit Lijster geaccordeert hemluyden te betalen voor elcke roede viercants, vier stuivers, des zullen zijluyden behauden 't stuck van den aude dijck mit aude Veen-

folio 258
graften, die nu in heur voorlant gelegen is, des zouden wij betalen tot wijncoop.
19-7-1552: Op ten XIXen july anno XVCLII [1552] heeft de gravinne van Hoochstraten etc., een besloten missive overgesonden aen den hoofden der gemeen veengenoten, hiernae van woerde te woerde geïnsereert:
Veste, vrome, lieve ende besondere, wij weerden bericht dat ghij u onlancx gevordert solt hebben van onsen neven ende nichten, beesten veenen

folio 258v
daer dat messive 't qualicxste heeft mogen ontbeeren, ende hebt daeran tot heuren mercklicken schade een mercklick oirdt laeten affsteecken, nemlick an den Zwawenstert, daerop ende omtrent dat wij in meyningen waeren eenich gebuwes te laetten setten ten befrempt ons nyet weynich, inzonderheyt d' wijle dat wij zoe wijt nyet geseten en zijn, dat men sulcx gedaen heeft zonder ons ierst daerom t' adverteren, en sulde ons sulcx oick tot beschermenisse onsen vurseide neven ende nichten goeder nyet te lijden staen, is daerom onse guetlick gesinnen ons des berichten uuyt wat oersaecken sulcx geschiet is, ende off ghij daertoe eenich recht oft reden vermeynt te hebben, om 'tselve gesien voirts daerin gedaen te weerden soe 't nae gelegentheyt behoiren zal, u hiermede den almechtichtigen bevelende, gescreven te Culenborch ten dage ende jaere als boven, ende onder op 't spatium van deeser missive stondt: Die gravinne van Hoochstrate, vrouwe van Culenborch, Borssele, Sombress, onderteyckent, Elisabeth van Culenborch, ende die superscriptie staenden op ten rugge was aldus. Den vesten ende fromen, onsen lieven ende besonderen Joachim van Heumen ende Bruyn van Cuyck mitten anderen superintendenten der veenen sampt, ende elcken besonder.
26-7-1552: Op ten XXVIen july anno XVCLII [1552] hebben die hooffden van den veengenoten bij consent van denselffden veengenoten antwoerdt gescreven op te voorseide missive, hiernae woerde te woerde geinsereeert: Vermogende, eedele, waelgeboren, genadige furstinne ende vrouwe, alsoe wij uwe genade missive, in date den XIXen juny gesien ende gelesen hebben, in den welcken uwe genade schijnt berecht te zijn van zeeckere merckelicke schade die in den veenen der edel walgeboren heeren ende kynderen tot Pallants veenen (namentlick aen den Swaluwestert)

folio 259
bij ons zouden gedaen weesen, begerende van ons berecht te weerde, uuyt wat oersaecken zulcx geschiet is, ende wat recht ende redene wij daertoe vemeynen te hebben etc. Sall uwe genade believen te weeten dat alsoe wij deur beede ende begeeren der gemeen geërffden in den veenen zoe Gelreschen als Utrechtschen contribuanten totter nyuwer Griften, ende namentlick bij den gecommitteerden van uwe genade gerequireert zijn geweest, op ten XXVen augusti anno vijftich omme den opsicht totte ampliatie der Griften ende allen anderen zaecken dair uuytvolgende tot onsen lasten aen te nemen, als wij ter berde voorseid gedaen hebben, ende hebben volgende zeekere commissie ons ten dage voorseid gegeven voirt ten behoirlicken tijden gerequireert Jacob de Eedel, omme die directie van alle die weercken aen te nemen, dewelcken volgende die commissie hem bij ons dairop gegeven, die Grifte deurgaende daer des van noide is geweest, heeft doen verdiepen ende verwijden teneynde men gerymelick mit alle sorten van zammerosen ende andere schepen dieselve souden mogen gebruycken soe is 't dat tot geryve van een swaye off keeringe, van die sammerosen voor die bequamster plaetse in den veenen geordonneert is die plaetse omtrent 't punct van den Swaluwesert daer beyde die Griften concurreren ende om 'tselve wel te maecken is van noode geweest die scherpe puncte van die Swaluwestert een
26-7-1552: VERVOLG.

weynich stomp off te graven omme die schepen bequamelicxte te gerieven, welcke affgravinge geschiet is in den somer anno LI, ende nyet onlancx als uwe genade scrijven, bereecht te weerden. Alle ’t welcke wij volgende Keyserlijke Majesteits ortroye, ende die

folio 259v
commissie ons gegeven als vooren, verhopen zoo tot nutschap ende meercklicke proouffijte der edele heeren ende kynderen van Pallant als anderen geërffden in den veenen, onpaertijdelick ende wal gedaen te hebben. Ende aengaende die particulier merckelicke schade die welcke mocht afschijnen dat die edele kynderen van Pallant voornoemd, bij sulcke affgravinge lijden, verhopen wij wel dat dieselffden nyet groot bevonden zal worden, gemerct dat ten effecte voorseid nyet boven een punt van twee off drie roeden (zoe wij berecht werden) offgegraven is, van welcke puncte den uuytgegraven turff zijn aerbeyt nyet en heeft mogen quyten, dies nyettemin 'tselve dat daer affgegraven is, is men altijt bereyt volgende Keyserlijke Majesteits octroye te betalen als oeck tot anderen tijden eenige van uwer genade gecommitteerden te kennen gegevende is, begegerende zeer dienstlick dat uwer genade believe ten besten te verstaen dat wij solemneellick uwer genade daeraff nyet geadverteert en hebben zoe die zaecke zoe cleyn is, dat wij verhopen dat men 'tselve ten hoochsten geweerdeert mit die weerde van een gouden reael off daeromtrent wal zal mogen betalen, ende zal oeck bevonden worden dat mit die affgravinge op ten voornoemde punt gedaen den Swaluwesteert nyet onbequaemer gemaect en is omme een gebouwe daerop te maecken dan se van te vooren geweest is. Alle 't welcke wij uwe genade dienstlick tot onsen onschult te besten
26-7-1552: VERVOLG.

hebben begeert te kenne te gheven. Begerende altijt dat uwer genade onsen onschult mit allen onser toegeneychder bedienstlicheyt ten besten believe te ontfangen, die wij bidden dat Godt almechtich tot langen tijden in hoogen forstlicker sake, zalich, frolich ende gesont bewaren ende behueden wel. Gescreven 't Utrecht then dagen ende jaere als boven, ende onder stont aleenig uwer edele goetwillige dienaren, onderteyckent, Ffrans

folio 260
van Nyenroede, Joachim van Huemen ende Bruno van Cuyck.
2-8-1552: Den IIen augusti is bij den hooffden 't Utrecht den veengenoten t' Utrecht residerende, te kennen doen gheven dat men den gewoentlicken rekendach, bestemt den XIIen augusti surcheren sal tot eenen anderen bequaemen dach ter cause, dat men ierst die resterende weercken der Griften zal mogen voltrecken zoe eenige van dyen noch imperfert zijn.
Item dat men tot dyen eynden 't water der Griften zal doen offlopen, den XIIIen augusti nu naestcomende omme den XVIen augusti daernaest volgende in 't weerck te treden omme die gebreecken te remedieren, ende die weercken te preficeren, adverterende ende ygelicken die varende schepen hebben, dat syluyden hen daernae moge reguleren.
6-8-1552: Op ten VI augusti hebben wij, Ffrans van Nyenroede ende Bruno van Cuyck, overgesonden zekere commissie, daerinne wij voorts gesubsitueert ende subsitueren bij deesen (achtervolgende onse commissie ons bij den veengenoten gegeven) Johan die Keyser, omme alle behulp ende bijstandt te doen mit Joachim van Huemen als hooft, Jacob de Eedel, in ’t verdiepen ende anders aldaer in den Grifte te doen zal vallen, voor dit jare anno LII, zoedat totter gemeen prouffijt nietlicxte ende oerbaerlicxte bij u luyden bevonden zal worden, zoe ons op deese tijt nyet wel mogelicken en zal weesen daerbij te weesen, overmits ander occupatiën ende afferen ons luyden voorgevallen, ende voorts genegenlick ende specialick te mogen

folio 260v
doen dat wij gecommitteerden onderscreven present zijnde, selffs souden mogen doen.
Item then voorseide dage is bij den hooffden voirseid gecommitteert, meester Dierck Pynsz van der A, ofte in zijn absentie Jan Leys, ofte in absentie van hem, Willem van Haasten bij meester Balthazar van Blyenborch, omme 't schut bij Cornelis Ringel aengenomen, op te nemen ende daervan heur rapport te doen etc.

Besteck van twee nyuwe schut tinge daer men 't een offstellen zal omtrent drie hondert roeden beneden de Santvoerst, ende 't ander aen den keele van den Rijn, mitsgaeders 't rapport bij den voorseid gecommitteerden gedaen, staende bij maniere van apostille op te margine van deesen.
Item elck schut sal weesen/hebben twee stijlen daer die duer jegens opslaen zal, van derthien voeten lang, een voet viercants, onder gescherpt. (marge:) Ita est
Item elcke schut een dorpel, lanck achtien voeten ende XI duym, ende acht duym dick, beneden waters gespondt om die solderplancken op te negelen nae den eysch van den plancken.
6-8-1552: VERVOLG.

folio 261
(marge:) Is III ende VIII duym
Item elck schut noch een middelbalcxken, lanck nae den eysch, ses duym, ende vier duym mit pennen, in denselve sijde gewrocht dat ze doersteecken om buytens stijlen ende duer die stjlen te negelen, stijf twee voeten onder den dorpel. (marge:) Is met een swaluwesteert ende mit een clos gewrocht, zonder pin in den plaats van den pin.
Item elck schut drie slijckhouteren, lanck achtentwyntich voeten, V½ duym viercants. (marge:) Ita est.
Item noch elck schut een aftergebynt in maniere als 't voorgebynt, die stijlen lanck XIII voeten ende negen duym cants, ende den dorpel dick als die slijckhouteren, ende 't middelbalcxken van houdt ende gewrocht alleens als in 't voorgebynt. (marge:) Ita est.
Noch elcke twee clousterhouter, XX voeten lang, acht ende seven duym dick, gewrocht als d' andere schutten die geset zijn ende die eynden mit pinnen. In den voerste ende afterste stijlen gevoucht. (marge:) Ita est.
Elck schut ses corte stijlgens, behalven die pinnen, seven voeten lang, VII duym cants (marge:) Zijn VIII voeten lanck.
Elck schut twee weerffbalcken, XX voet lang, IX duym viercants. (marge:) Ita est.
6-8-1552: VERVOLG.

folio 261v
Item elck twee steercke schoeren na den eysch als anderen schutten die gemaect zijn. (marge:) Ut supra
Item elck een zolder van XX voeten lang beneden den dorpel, van goede eycken plancken duergaende lenckte acht uuyt die voet gesaechts houts, gespondt ende dicht tusschen die clousterhouteren gevrocht. (marge:) Ut supra
(marge:) Zijn nyet gespondt deur bevel van Keyser ende Jan Broers.
Item die wangen van elck schut van onderen tot boven van buyten aen geschoyt mit plancken acht uuyt die voet wel dicht aen den anderen gestreecken. (marge:) Ita est
Item onder den versten ende aftersten dorpel ende onder 't bovenste sluyc houdt gepaelplanct mit eycken plancken die acht uuyt die voet, ten minsten vijff voeten diep, ende soe veerdt men se dieper in crijge mach, soe veel dieper alst mogelick is, gedobleert op dier nayden. (marge:) Ita est
(marge:) Scharp doch genouch.
Insgelijcx besijden 't voorgebynt, aftergebynt ende bovenste slijc houdt ende onder die stijlen gepaelplanct zoe hooch als die weerffbalcken van 't schut, ende zoe diep als die andere paelplancken aen elck zijden vijff voeten te landtwert in van schut

folio 262
Item het schut beneden die Santvoort sal een deur hebben in allen manieren als die dueren van den latste schutten die Cornelis IJsbrantsz gemaect heeft mit een houten keus, ende d' ander ijssere keus sal men leveren.
(marge:) Die bovenste hern dick VII duym ende XI duym, de onderste hern is VI ende VIII duym.
Item die duer van't schut aen den Rijn soe leech als 't schut voor Cornelis IJsbrantsz huys mit drie scheyen daerop als die deur voorseid.
Item boven ende beneden elck schut die wallen gescheyt uuyt de gront zoe hooch als die weerffbalcken ten beyden zijden, ses voeten veer van 't schut mit een pael voor de schoynge.
Item elck schut vier anckeren, lanck XI voeten, IIII ende ses duym elck ancker, een pael ses duym cants lanck nae den eysch, al ingeheyt.
6-8-1552: VERVOLG.

Item d' anckers soe nae op die eynden te leggen dat men die besyden paelplancken daeraen nagelen mach.
Item boven het een schut, beneden die Santvoert twee palen XXII voeten lanck, één voet cants mit een schothey ingeheyt om die deuren (marge:) D'een heeft die lenckte ende breete, d'ander lanck XX½ voet ende die breete.

folio 262v
jegens op te wynden in manieren es d'ander geseth zijn.
Item 'tselve schut twee wyndaessen in allen manieren als op d'andere schutten gestelt zijn.
Item 't schut aen den Rijn zonder wyndtaessen ofte palen voorseid.
Alle dit houdtweerck sal men leveren zonder rootolm, ratelschelle, ende onredelicke noesten ofte spyndt, ende die weerffbalcken ende deuren zonder eenich spyndt. (marge:) Is passabel.
Item dammen ende oosen sullen die veengenoten aen haer selven hauden.
Item alle ijsserweercken sal men den aennemer leveren.
Item het ierste schut sal den aennemer gemaict ree hebben voor mey ende dan terstondt setten als die veengenoten ree zijn.

Ende het ander schut jegens Sint Jan den

folio 263
XXIIII juny om daer nae op een leechwater gestelt te weerden als de veengenoten best te pas compt.

Welcke twee schutten Jan die Keyser ende Jacob de Eedel, als daertoe van den hoeffden der veengenoten gecommitteert, aenbestaet hebben Cornelis IJsbrantsz voor die som van hondert sessendertich Keyers gulden 't stuck van XX stuiver Brabants. T' eenen oerconde zijn deese bestecken twee onderteyckendt bij Jan de Keyser, Jacob de Eedel ende Cornelis IJsbrantsz, den Xen dach marty anno tweëndevijftich [1552], ende was onderteyckent aldus ut ante.
11-8-1552: Op ten XIen augusti anno XVCLII [1552] hebben die hooffden der gemeen veengenoten geconsenteert Jan van Leuwen Aertsz als camerair van den voorseid veengenoten te mogen penningen op commen halen voor de gemeen veengenoten, indyen denselffden camerair nyet toe en coempt mitte penningen bij veengenoten uuytgeset totte weercken bij gebreecke van penningen ende quader betalinge nyet geretardeert en mogen worden.
13-9-1552: Op ten XIIIen septembris anno XVCLII [1552] is Bruno van Cuyck als hooft gecommitteert bij Ffrans van

folio 263v
Nyenroede oeck hoeft, ende dat deur 't scrijven van Jacob Deedel als ordonneermeester van den weercken der Grifte ende sluyse in den Grebbe bij Renen, blijckende bij zeker missive bij Jacob Deedels hant gescreven beginnende anno ende date ut supra [1552], eyndende uwe goetwilige d' aennemer etc. omme te helpen ordonneren ende mede toesicht te hebben dat die voorseide sluyse weeder recht in 't waterpas geworden mocht worden. Ende andere gebreecken aldair terselven tijt bevonden te helpen remediëren.
Memorie geproponeert voor de gemeen veengenoten den 20 septembris anno LII [1552].
Te communiceren op 't impost van den tollenair tot Renen beruerende die betalinge van een oertgen op ’t houdt ende hem betalinge te schicken etc.
Is aengegeven optie communicatie ende overcommen dat een yegelicken mittten tollenair sich verdragen zouden hoewel den veengenoten dunckt egheen impost te behoeren te gheven eer die volmaeckinge der Grifte volgende Keyserlijke Majesteyts octroye gedaen is.

Item zoe die weercken bijnae volmaect zijn te vermanen een ygelick (die noch nyet all betaelt en hebben) omme hair restanten te brengen off te doen executeren.
Den camerair te procederen mit recht tegen den quade betaelders.

folio 264
Item offt men den vaertmeester noch den tweeden dienaer bijvuegen zal zoe 'tselve schijndt prouffitelick te zijn.
Ffiat bij provisie.

Item te vermanen dengheenen die groote standbocken hebben dat zij dieselve doen verstellen mit ingordinge dat sij die schuyten niet en verlasten, ofte uuyt die Grifte blijven.
Is overcommen 'tselve te doen, etc.
13-9-1552: VERVOLG.

Item van't opnemen van die Grifte volgende Keyserlijke Majesteyts octroye es daertoe te committeren
Te spreken mit meester Willem van Diemen ende den dach beraempt zijnde sullen die hooffden voorts daertoe vaceren ende mit hemluyden committeren van den veengenoten tot hairen goetduncken.

Te spreken van een dach van rekeninge te doen ende die te nomineren.
Die hooffden sullen mitten anderen dieselve ordonneren.
8-10-1552: folio 264v
Den VIIIen octobris anno LII [1552] hebben die hoeffden gesonden zekere missive aen den cancelair begerende bij hem als commissarissen in den zaecke van den Grifte eenen dach beteyckent te hebben omme tot Renen bij meester Willem van Diemen zijn mede commissarys in den zaecke voornoemd te commen ende mitten veengenoten in den veenen reysen, te besichtigen off die Grifte mit zijn aecleven volmaect waert, ende nae diversche overschrijvinge is bij den voorseide cancelair ende Diemen, tesamen eenen dach gestemt den XVIIen octobris 't 's avonts te weesen tot Renen.
18-10-1552: Den XVIIIen octobris zijn die cancelair ende den momber van Gelre, meester Willem van Diemen, raedt, ende meester Peter de Cleerck, rentmeester der landen van Utrecht mit Joachim van Huemen, Bruno van Cuyck, meester Dierck Pynsz van der A, Jacob Deedel, Jan van Leeuwen ende Jan de Keijser, geweest op te veenen, ende die Grifte gevisiteert, ende van hueren weedervaren verbael gemaect, van woerde te woerde hierinne geïnsereert. Alsoe wij, Adriaen Nicolai ende Willem van Diemen commissarissen bij Keyserlijke Majesteyts onse alder genadichsten heere geordonneert bij zeecker octroy in date XVC ende XLV [1545] den XIIen marty stilo curie geïmpetreert bij den gemeyne veengenoten tot die nyuwe Grift uuytwaterende in den Grebbe gehoerende duer versouck van denselven veengenoten op ghisteren den XVIIen octobris in deesen jaere van tweëndevijftich [1552] alhier binnen Renen gecommen waeren, soe hebben op huyden date van deesen die gedeputeerde

folio 265
der voorseide veengenoten ons in bijweesen meesters Peters de Cleercq, raedt ende landtrentmeesters zijnder Majesteyt in den lande van Utrecht, te kennen gegeven hoe dat bij denzelven octroy hemluyden geaccordeert es geweest dat zij die oude Grifte bij zaliger biscop David begonst, zouden mogen repareren, reyningen ende voorts met nyuwe delvinge volmaecken ende trecken tot in den uuytersten parchele van zijnder Majesteyts veenen, gelegen in den bedrijve van Renen aen de Uuytrechtsche zijde, ende tot aen den Zwarten Eeder veenen aen de Geldersche zijden exclusive. In sulcker vougen dat die oude Grifte ten langeste binnen den jaere XLVII [1547] verleeden gerepareert ende geruympt zouden zijn ende die nyuwe Griften alsvooren volrnaect ende opgelevert binnen den tijt van seven jaeren nae date desselven octroys.
18-10-1552: VERVOLG.

Welcke tijt nu in martio toecomende expireren souden, zoe sij zeijden. Ende dat zij daeromme ons hier gevordert hadden om ons te verthoenen ende te bewijsen in bijweezen des voorseide landtrentmeesters dat sij alsulcke voorseide puncten hem bij denselven octroy uperlacht voltogen hadden. Ende hebben daernaer ons geleydt tot op Keyserlijke Majesteyts voorseide uuyterste veenen, ende ons aldaer verthoent dat die voorseide Grifte tot aen ende in dezelve getogen ende volrnaect es, zoe breet dat beneffens een samboreuse mit turff geladen die aldaer in den Grifte lach wij mit eender schouwen voerbij vaeren consten, ende oick gevairen zijn ende gevraicht hebbende den schipper hoe breet 'tselve schip was, ende hoe diep het gaet zoe geon zijnde, heeft ons geseydt veerthien voeten ende eenen halven ongeveerlick, ende dat het diep ginck ongeveerlick drie voeten ende

folio 265v
eenen halven. Voerts hebben wij bevonden dieselve Grifte duergaens vier, vijff, ses voeten ende te sommige plaetsen meer diep, was oeck bevonden tot diversche plaetsen zoe breet dat twee der voorseide samboruesen malcanderen gemackelicken wijcken konnen. Ende is hiernaer die voorseide geladen samboreuse in ons bijweesen die Grifte affgevaren, gelijck oick tenselven dage veele andere derselver gedaen hebben. Hiernaer zijn wij affvaerende die voorseide Grift gecommen ter plaetsen daer dieselve sich in tweën scheyt ende d'een deel in Keyserlijke Majesteyts veenen als voorseid opstreckt ende d'ander naer de Eeder veenen toegaet, alwair sij ons oick innegevoert hebben
18-10-1552: VERVOLG.

ende ons beweesen hoy sij dieselve Grift volgens 't voorseide octroy tot aen den Zwerte Eeder veenen aldaer in breete ende diepte als vooren gebracht hebben. Ende zijn doen weederomme die voorseide Grift affgevaeren tot bij de sluyse in de Gribbe gelegen, uuytwaterende in den Rijn, ende hebben overall dieselve Grift bevonden te hebben oren behoirlicken diepte ende wijtte als boven, waervan die voorseide veengenoten begeert hebben bij ons dit verbael gemaect ende opgetekent te werdden. Actum tot Rhenen den XVIIIen octobris XVC tweendevijftich [1552]. Onderteyckent A. Nicolaij ende G. van Dyemen.
27-1-1553: Anno LIII [1553]
Den XXVIIen january anno LIII [1553] heeft mijnheere die president der Hoves provintiaels ’t Utrecht verthoent Bruninck van Cuyck zekere missive van den Majesteyts der Coninginne aen mijnheere den president.

folio 266
voornoemd, inhoudende zekere commissie op ten president voornoemt omme in den naem der Keyserlijke Majesteyt den veengenoten te hulpen versoucken den orloff aen die geheestlickheyt ten eynde te mogen oprechten ende stichten een prochiekerck volgende 't versouck der veengenoten aen Keyserlijke Majesteyt gedaen den XXXIen marty anno LII. Ende heeft die president Bruninck voornoemt belast mitten anderen hoeffden der veengenoten dien dat behoert ende bevolen is te communiceren omme 'tselve voorseyt is te effectueren, ende 't inhouden van den missive is hier naevolgende geïnsereert begunnende. Copye. Marie par la grace de Dieu royne, douagière de Hongarije de Boheme etc.
[De rest van de tekst is in het Frans en niet vertaald, zie vertaling hierma.]

folio 266v
[Bovenste deel van de tekst is in het Frans en niet vertaald. Vertaling volgt hieronder]
Bruxelles, le dernier de decembris 1552, soub signe Marie. Welcken voorseide brieff is getranslateert uuytet Walsch in 't Duyts. Beginnende: Marie, bij den gratie Goeds, douagière van Hongrien, van Bohemen etc. regente. Seer lieven ende veel beminden, die geërffden in den mouren ofte veenen in den landen van Utrecht, hebben onlancx aen die keyser, mijnheer te kennen doen gheven dat op 't midden van den voornoemde mouren ofte veenen een plaatse souden wesen, genaempt de Groote Venloo, in distantie van twee uren gaens van allen dorpen, welcke plaetse zeer gelegen
27-1-1553: VERVOLG.

folio 267
zoude zijn omme een kercke op te richten, ende een dorpe aldair te maecken, versouckende dat zijn Majesteyt believen zouden willen vuegen ende appliceren tot die cure vandien, die vierde proven van den Cappelaens eertijts behoerende tot den huysse Ter Horst, tegenwoerdelick hem houdende te Renen, behoudende ende reserverende aen zijn Keyserlijke Majesteyt die collatie van dien, ende voirts hairluyden te gheven consent ende otroy omme te mogen beginnen te tymmeren een kercke, kerckhoff, cureits oft pastoirshuysse, te ordonneren opten voornoemde plaetse, straten, huysen ende mercktvelden zoe dat bequaemste bevonden sal worden, nyet jegenstaende die litispendentie tusschen zijn Majesteyt voornoemd ende den Carthusers bij Utrecht ende anderen, ende oeck zonder verminderinge van zijn Majesteyts recht, ende een ygelick ende u te gheven laste ende commissie hemluyden te assisteren omme te verweerden den oirloff des geestlicheyts, zoeveel aengaet die oprechtinge ende stichtinge des kercx voornoemd, op 't welck te voeres gehoirt hebbende het advuys van die van den rekencamere in Hollant, tesamen oeck van die financiën zijner Majesteyt voornoemd, hebben wij bevonden bequaem ende dienlick te zijn u te committeren totten laste voornoemd, ende tot dese zaecken versoucken wij u, ende vanweegen zijns Majesteyts ordonneren wij dat ghij hebt te solliciteren den voornoemde gheestlicken orloff teneynde dat men die die voornoemde parochiekercke zal mogen stichten ende oprechten, ende indyen men u daerinne eenige swaricheyt maeckten zult ons dairvan adverteren, mits oeck die middelen duer dewelcken men 'tselve zouden mogen impetreren ende verweerven. Ende zoeveer ghij 'tselve muecht verwerven zult ghij alsdan u transporteren op die voorseide Groote Venloo, nemende mit u een gesworen lantmeeter, duer denwelcken ghij sult doen meten een plaatse, bequaem omme een kercken te maecken, kerckhoff, pastoirs ofte cureitshuys ende een marcktvelt, straten ende plaatsen
27-1-1553: VERVOLG.

folio 267v
welgelegen omme huyssen te doen maecken. Ende sult oeck besien wat men zal mogen reserveren voor een jaerlickschen erkennisse ofte recognitie tot laste van dengheenen die daer huyssen maken zullen, van een stuver van elcke roede die zijluyden occuperen ende betimmeren zullen meer ofte minne nae ghij bevynden zult bequaem te zijn, ende te behoeren ende oft bij gevalle yemants hem wilden opposeren tegen die oprechtinge ende makinge van die voornoemde kercke ofte eenich recht off actie pretenderen tot die Groote Venloo voornoemd ofte eenich deel van dien, in sulcken gevalle zult ghij mogen hoiren hair redenen ende zoe waer ghij fundament vyndt, zult mogen besien omme te appoincteren mit hemluyden zoeveer ghij sulcx zult mogen doen altijt nochtans op ons behagen ende believen, ende dit gedaen zijnde zult ghij doen maecken ende trecken een caerte van den voorseide plaetse dewelcke ghij seynde zult aen ons ofte aen den voornoemde van den finantie tesamen met 't gundt ghij gehandelt ende gebezomgneert sult hebben, ende mede u advys op 't octroy d'welcke men men van doen zal hebben te doen maken, ende affveerdigen tot vorderinge des dorps voornoemd omme dairnae te mogen ordonneren als 't behoeren zal, dit all tot costen van den voornoemde geërffden etc.
12-3-1553: Den XIIen marty is Ffrans van Nyenroede ende Bruninck van Cuyck bij eenige veengenoten te kennen gegeven die beclachte van den Vlaemschen ende anderen uytheemsche schippers die dagelicx die Veengrifte beginnen te frequenteren dat zijluyden zeer geinterresseert werden zoe zij langes den Rijnstroem mitte lyede nyet kercken en mogen, gelijck dat op anderen ryvieren een gebruyck is, sijn daeromme die hoeffden mitten veengenoten voornoemd mitten

folio 268
anderen overcommen, geaccordeert ende voergoet gedocht dat men die oude gerechticheyt des lijndpants ondersoucken souden, omme dyen gesien hebbende te mogen doen suppliceren aen mijnheere die stadthouder der landen van Utrecht, teneynde 't lijnpat wederomme geruymt mocht worden om 't welcke bequamelick te doen hebben zij voert best bevonden te spreken mit die borgemeesters, regierders der stadt Utrecht, omme uuyten naem van den stadt te mogen informeren op't oude gebruyck des lijndpats voornoemd, ende dat die requeste bij die regierders voornoemd overgelevert zouden worden, ende want zij beducht waeren dat eenich difficulteyt mocht gemaect worden bij den regierders voornoemd, duer die welcken die saecken geretardeert zouden mogen worden, hebben geconcludeert dat men 'tselve versouck, informatie ende alle gevolge van dien zouden doen tot costen van den gemeen veengenoten zoe mijnheere die stadthouder voornoemd ’t Utrecht van dage te dage verwacht wordt, ende die occasie daeromme waer te nemen was, is daeromme gecommitteert Bruninck van Cuyck om 'tselve als vooren te bevestigen mit assistentie eenige der veengenoten die hij yerst becommen zouden mogen.
13-3-1553: Den XIIIen marty is Bruninck voornoemd mit Ffloris Ffoeydt ende Jacob de Eedel mitten borgemeesters overcommen dat zijluyden tevreden waren dat men optie naem van den stadt tot costen der veengenoten die voorseide saecke vorderen ende die requeste (die men maken zouden) den stadthouder voornoemd presenteren souden.
14-3-1553: Den XIIIIen marty is Bruninck van Cuyck voornoemd gereyst mit Jan Both, camerair der stadt Utrecht optie vaerdt, ende voort te Cuylenborch omme

folio 268v
zeekere schippers ende anderen die tochtpeerden plage te houden gerechtlick te doen hoeren omme rechte te weetenschap van den saecke te vercrijgen, ende hebben doen produceren zekere getuygen als hiernae volcht blijckt bij den getuychnissen in den kiste leggende.
Volgende welcke informatie ende productie zeekere request gemaect is, overgelevert bij aen mijn heere die stadthouder bij den regierders der stadt Utrecht.
Welcke requeste gesien bij mijnheere die stadthouder voornoemd president ende raidt des Hooffs provinciaels 't Utrecht ende die staden der landen van Utrecht, is geappointeert als men in den requeste mit zijnen appointementen bevynden zal in den kyste geleyt volgende denwelcken appoinctemente gedepesceert is, zekere placaet gepubliceert t' Utrecht ende op veel dorpen volgende die relatien van de deurweerders daertoe gecommitteert, welcke placaet is rustende.
Alsoe den committeerden hooffden geadverteert zijn geweest dat meester Gerrit Rennoy rekenmeester der Keyserlijke Majesteyts in Hollant gecommitteert zijnde /(marge:) duer ordonnantie van/ die imposten op elcke hondt turffs op't veen comende zouden /(marge:)omme dieselve/ te weerck te stellen hebben daeromme die veengenoten t' Utrecht woenende doen vergaderen op ten XIIen aprilis ende geproponeert zeekere articelen ende dieselve geaccordeert als hiernae volcht.

folio 269
Weerdt den hooffden gecommitteert mit meester Gerrit voornoemd te spreken ende voirts gecommitteert, Bruyninck van Cuyck omme mit meester Gerrit voorseid in 't veen te reysen om hem aenwijsinge te doen.
Eerst omme te spreken mit meester Gerardt Rennoy voornoemd van den imposten ende te weeten hoeveel men voor lacagie offslaen zal, ende wanneer men jaerlicx op't veen commen zal omme den gegraven turff te doen opteyckenen.
14-3-1553: VERVOLG.

Sijn gecommitteert bij Bruyning van Cuyck, Jacob Deedel, Ffloris Ffoedt ende Jan van Leuwen ofte yemants van hen
Item te committeren eenigen die mit den heeren van den Hoven provinciael ’t Utrecht spreken sullen op die puncten van den swaricheeden op ter ordonnantie van den schippers bevonden.

Sijn die voornoemde geërffden gecommitteert bij Bruyning van Cuyck voorseid.
Item te committeren tot vorderinge des kercks ende om mit mijnheere den president te spreken van 't gundt daer uyt volgen mach.

Is overcommen bij den presenten dat men alle die oncosten ter cause van ’t lijndpadt gedaen ende noch ter doen, den camerair verseid rekeningen passeren zall.
Item alsoe die hooffden voornoemd van weegen ende tot profijte der veengenoten tot costen denselffden vervolcht hebben op ten name van de stadt hebben doen expidiëren zekere placaten tot vorderinge van 't lijnpadt, zoe hebben zij 'tselffden op huyden den veengenoten voornoemd te kennen willen gheven om den oncosten van dyen den camerair verseid zijn rekeningen gepasseert te woorden.
Aldus gedaen then huysse van Ffrans van Nyenroede, raidt etc. op ten XIIen aprilis anno present.

folio 269v
Die gecommitteerden hooffden geadverteert zijn dat meester Gerrit voorseid t' Utrecht gecommen was, in meeringe den XIIIIen aprilis op't veen te weesen, hebben 'tselffden den veengenoten op ten XIIIen aprilis 'tselffden doen insinueren als hiernae volcht.
14-4-1553: Den XIIII ende XV ende XVI aprilis zijn die veengenoten mit meester Gerrit van Rennoy /(marge:) ende meester Peter de Clerck, rentmeester der landen van Utrecht/ op't veen geweest nde hen bij Bruyning van Cuyck aenwijsingen gedaen van den gegraven turff, ende voerts geconcludeert dat men altijts den IIen augusti die opscrijvinge van den imposten der turffven jaerlicx doen zal.
21-4-1553: Den XXIen aprilis zijn Bruyn van Cuyck ende Jan van Leuwen geweest bij mijnheere Van Heume van Utrecht, ende gecommuniceert op die zwaricheeden, bevonden in den ordonnantie der schippers ende noch eenige artikelen opnyuwes daerbij geaddeert, ende overgegeven op te welcken mijnheere voorseid hier advyse gegeven, besloten overige souden hebben aen mijn ende der cancolrye tot Aernhem, Eede.
23-4-1553: Ende alsoe die hooffden der veengenoten beducht waren ofte bij den heeren van den cancolrye tot Aernhem eenige swaricheyt in denselffden ordonnantie moveren mochten, hebben gecommitteert Cornelis van Leuwen omme mit Jan van de Beeck, boode des Hooffs voornoemd tot Aernhem te reysen ende die heeren aldaer op alle swericheyt te mogen resolveren. Actum den XXIIIe aprilis [1553].
13-4-1553: folio 270
Die veengenoten contribuanten totte Grifte bij Renen te inthimeren dat een ygelick van hemluyden hem vuege omme te compareren op morgen den veertienden dach aprilis te middage op voorseide veen elck mit zijn veenmeyer ofte princepael turffgravers voornoemd, Keyserlijke Majesteyts commissarys meester Gerardt Rennoy, rekenmeester in den camere van Hollant etc. ende meester Peter de Cleerck, rentmeester der landen van Utrecht, omme te doen verclaren bij den veenmeyers ofte princepael turffsteeckers ofte gravers bij Eede hoeveel dach weercken lasten ofte honden turffs op een ygelicks veen gegraven is in den zaizoenen des verleeden jaers tweëndevijftich ende nae die opscryvinge van dyen te doen affslaen die seste portie van een ygelicx gegraven turffven, omme van die resterende vijff ponten te betalen tot behouff van den Keyserlijke Majesteyt onsen alre genadichsten heeren den imposte op elcke duysent turffven 't zij lang ofte corten turff, twee mijten Vlaems maeckende elck hondt van ses duysent turffven twaelff mijten Vlaems nae breeder inhoudts Keyserlijke Majesteyts octroye in date den XIIen marty anno XVC vijff ende veertich, actum den derthiensten dach aprilis anno XVC drie ende vijftich [1553]. Onderteyckent, Ffrans van Nyenroede, Bruninck van Cuyck.
13-4-1553: Achtervolgende 't beveel van den hooffden voorseid heb ick, Gerrit van Huesden mij getransporteert tot elcx van de huyssingen ende woensteeden van den veengenoten die gegraven hebben elcx in huer veen in't voorleeden jaer, ende d' inthimatien voorseid verwitticht wairop den abt van Sinte Pauwel in persoen voor antwoerdt seyden Jan van Leuwen zijns gemachtich te weesen ende zijn veenmeyer in 't veen te weesen, mijnheeren die domdookens dienaer antwoerden zijn heer die bootschap te doen, op tans ten thuys comende die huyssvrouw

folio 270v
van Jacob van Buesichem, die voorsuster van den brandoly vanweegen Jan Rouck, die huyssvrouw van Dierck van Brevelt, die huyssvrau van Jan Bogert, ende huyssvrouw van Cornelis van Leuwen verclaerden t'samen die persoenen voorseid in't veen te weesen, die dienstmeacht van Jan van Cuyck Anthonisz verclaerde 'tselffden huer heerschap thuys comende te seggen, ende die huyssvrouw van Jacob Deedel antwoirden hueren man als vooren te verclaren, die huyssvrau van meester Balthesair verclaerden hueren man te weesen ter Goude in Hollant ende zoedray hij thuys gecommen zal weesen oock te verwittigen, Ghijsbert van der Voort seyden te commen indyen 't mogelick waer ende hij orloff gecrijgen cost aen den president generael van den Hoive van Utrecht, zoe hij daermede te doen hadde, die huyssvrouw van Anthonis van der Voordt, antwoorden huer man in't voorseide jaer nyet gegraven t' hebben met Ghijsbert huer zwager voir huer beyden, die dyens gemachtichde is, ende Robbert Reyersz verclaerden ’t gheen voorseid staet bij hemselven ofte bij zijnen gemachtichte obediëren. Des t' oerconde zoe heb ick Gerrit voorseid mijn eygen hant hier onder gestelt. Actum ten dagen ende jaere als boven [1553]. Onderteyckent, G. Huesden.
1-5-1553: Die committerden hooffden verstaende dat Martyn Jansz tot Renen den veendijck over den Bottercamp off gethuynt hadden zulcx dat men die nyet gebruycken en mochte nae behoeren zoe hebben zij t'samen om vrede willen ierst Martyn Jansz in vruntschap willen adverteren bij missive alleer zij riguer gebruycken wilden, ende hebben hem gesonden een missive van woorde tot woerde als hiernae volcht. Eersaeme voirsienige vrundt wij werden bericht dat uwe edele den veendijck streckende lager die Eeme over den Bottercamp mit nyuwe dwerstuyninge affgetuyndt souden hebben zulcx dat onse schipluyden dair mede is geimpedieert ende behyndert weerden in't gebruyck van den

folio 271
veendijck voorseid ende schijndt dat uwe edele dair mede souden meenen te occuperen tot uwe edele landen 't gundt tot eenen geeven wech ende dijck behoirt te blijven, 'twelck tenderende is tot mercklicke vercleyninge van Keyserlijke Majesteyts octroye tot schaden van onse coopmanschappe ende verachteringen van onse goede rechte ende possessie. Is dairomme ons vruntlick begeren dat uwe edele zoewel wille doen ende openen, ruymen ende opening die tuynen omtrent die Grifte op ten Veendijck opdat wij nyet geoersaeck en worden ons rechte nae behoeren te weerck tegemoet stellen, 't welck wij gheerne verhuedt sagen ende alle gebruyrlicke vruntschap liever mit uwe edele onderhouden zouden, tot welcken eynden wij uwe edele tekenen geven dat, is daer ietwes daer wij uwe edele mede souden moogen gerieven onvermindert ons goede rechts ende possessie, willen wij van uwe edele gheern verhoeren ende tot redelicke billicheyt uwe edele te willen zijn, begerende van deese uwe edele antwoirdt mit den iersten des mogelick zijnde, Goode bevolen. Actum den iersten dach may XVCLIII [1553] onderteykent, Ffrans van Nyenroyden, Joachim van Huemen, Bruyninck van Cuyck ende gesonden mit Jan van Leuwen Aertsz ten dage voornoemd.
16-5-1553: Ende zoe die hooffden voornoemd egeen antwoirdt en vernamen off dat Martyn die thuynen off doede, hoe wel Joachim van Hoemen ende Bruninck van Cuyck hem noch menderlick vermaant hadden, hebben Aernt Joosten bevolen zijn commissie te weerck te stellen welcke commissie hier nae volcht.

Alsoe die veengenoten geërft der Witte Veenen clachtich zijn geworden dat in die Grifte duer die Witte Veenen ten eynde dat eenige stompen van boomen bevonden worden daerop die schepen persisteren, ende dat 't zandt daerinne gelegen wat ondiep geworden is, ende die canten mit sooden geset wel aengegaen zijn ende daeromme onbruyckbaer weerdt, is daeromme dat die hooffden gecommitteerden veengenoten hierop geheel ten eerderdeel der veengenoten die nu ter tijt voornoemd zijn, hebben bij consente van henluyden geaccordeert dat men water van die Grift op pyncxteren anno LIII zal doen affloopen van boven tot Helmichsmaet schut toe ende dat den cameraar des woensdaechs nae pincxteren vuegen alle die weercken te remediëren omme

folio 272
dondredages an't water te scheppen ende die schutten weederomme te sluyten, tenwaere dat overmits westlicke wyndt die geheele tocht schepen opgecommen waeren ende 't hoochtijt in 't veen waere, zoe zal men die ierst eens teffens eens affladen, ende dairmede terstondt t' water aff doen lopen ende nyet langer, off houden dan eenen dach off twee dagen ten lancksten. Actum den XVIen may anno XVCLIII [1553]. Onderteyckent Ffrans van Nyenrode, Joachim van Hoemen ende Bruyninck van Cuyck.
15-4-1553: Den XVen aprilis anno LIII [1553] is bij Joachim van Hoemen, Bruninck van Cuyck ende Jacob Deedel geaccordeert mit die commandeur van Renen van zekere aerde hem aff gegraven ende boven aff gehouden ende meer schade mit water steygeringe ende anders hem gedaen in zijn uuyterwaerden in die Grebbe mit het setten ende dammen van die twee

folio 271v
buyten schutten ende hem toegeseyt voir recompense drie gouden angelotten van den ouden slage, ende dat men oeck een sloete zouden doen schieten miteen ende omme zijnen weerdt te bevrijden van't bevloyen van onse wateren als die schutten opgesteygert worden.
1-5-1553: Den iersten may anno LIII [1553] is overcommen mit den landtcommanduer tot Renen dat zij tevreden zijn ende consenteren Duytscher oerden binnen Utrecht ende mitten commenduer binnen Renen dat sij tevreden zijn ende consenteren in die oprichtinge van die prochiekerck die men denckt te maecken optie Groote Venlo mit voorwaerden dat men jaerlicx betalen zal voir recognitie voor den ondersaetten wonende optie veenen in den bedrijve ende prochie van Renen gelegen, dertich stuivers Brabants ende dairenboven die lantcommanduer eens voor danckbairheyt tot discretie van Ffrans van Nyenroede ende den commenduer tot Renen eenen mantel van XII gulden, ende die dienairs des lantcommanduer elck een stuck gouts. Presentibus die lantcommanduer, die commenduer van Renen, die rentmeester ende cancelier des lantcommenduers, Bruyninck van Cuyck, Cornelis van Leuwen gecommitteerden van Ffrans van Nyenroede.
5-1553: Alsoe bij den lantrentmeester Keyserlijke Majesteyt in den landen van Utrecht, ende Melchior Balde eenige van den hooffden der veengenoten op ten XXen may verthoent is zekere requeste overgeleyt aen Keyserlijke Majesteyt bij meester Gillebert van Schonenbeeck, begerende zijn gepachte hondert mergen veens dien hij van Keyserlijke Majesteyt gepacht hadden, gelegen in den Elster maelschap, uyt te brenge duer die Grifte, uuytwaterende duer die Grebbe in den Rijn, ende dat bij die meesters van die Rekencamere Keyserlijke Majesteyt in Hollant aen den rentmeester voorseid gescreven was, dat men dieselve verthoenen souden die princepaelsten der veengenoten, omme hair gevoelen van dien te vragen, soe is 't dat nae die hooffden voornoemd, dieselve requeste mit hair apostille ende die missive van de rekenmeesters duersien ende met eenige gecommuniceert hebben gehadt, ghaven den rentmeester ende Melchior Balden voorseid voor antwoerdt, dat sij op die requeste voorseid hair gevoelen nyet seggen en conden, zonder ierst die veengenoten (die sulcx gelijck concerneert) dairop verscreven ende vergadert te hebben, ende zoe Melchior voorseid versochte dat men tot zijnen coste die veengenoten zouden willen verscrijven ende communiceren t' Utrecht tegen

folio 272v
den XXIXen may, is hier 'tselve geaccordeert ende voirt te kennen gegeven dat mede zekere obschuriteyten in den requeste voornoemd, gespecificeert die tot prejuditie der veengenoten mochten tenderen, dat hij binnen dyen tijt dieselve obscuriteyten zouden doen stellen bij verclaringe mit volmachte ende commissie van meester Gilbert voornoemd ende zijn compaignie.
29-5-1553: Den XXIXen may anno LIII [1553] zijn die veengenoten voorseid collegialiter, zoe van Cuylenborch als anderen vergadert, ten huysse van Ffrans van Nyenroyden, raidt etc., omme te spreken mit Melchior Balden voorseid. Ende nae zijluyden lange tijt tevergeeffs gewacht hadden, is Melchior, noch nyemandt anders vanweegen meester Gilbert voorseid gecompareert, is daeromme op dien dach nyet gedaen.

Tenselven dage is overcommen dat overmits sorge van brande, die op veen zouden moge geschieden een ygelick veengenoot, die ierst omtrent den brant ende op ’t veen bevonden wordt geaucthoriseert opsicht ende regardt te nemen op die inconveniënten, ende dairinne ordonneren omme den brant te weederstaen in allen manieren, off hij particulaer commisse daertoe van den hooffden hadden, ende wes daerinne voer 't best gedaen wordt, zal geratificeert weerden in allen manieren oft bij den hooffden selffs present zijnde gedaen waeren.
Is noch overcommen dat men totter gemeen veengenoten costen zal versuecken aen die regierders ende den raidt der stadt Utrecht omme bij requeste ende anders ten versoucken vrije passagie voir den turfschepen die duer die stadt van Utrecht ende hair vrijheyt passerende zijn, zonder merckte te houden zoe die accijs mits

folio 273
zonder eenich regardt te nemen, zoe veel accijs eysschen van die passerende schepen, als van die schepen die binnen die stadt ofte vrijheyt vercopende zijn.
Item Jan van Leuwen, cameraar heeft zeer gedoleert van quade betalingen, begerende breeder ordonnantie van executie etc.
Presentibus meester Wouter Elzrach vanweegen der edele kynderen Van Pallant, Ffrans van Nyenroede, Bruijninck van Cuyck, Jan van Cuyck, Jacob Deedel, Cornelis van Leuwen, Jan van Leuwen, Ffloris Ffoeydt, meester Balthasar van Blyenborch, Jacob van Buesichem, Robbert Reyersz, Jan Boogart, Jan Verhey, Ghijsbert van der Voerdt ende anderen
9-6-1553: Den IXen juny anno LIII [1553] zijn die veengenoten t' Utrecht residerende, ten versoucken van Melchior Balden weederom vergadert geweest ende nadat hij gethoent hadden zekere machtbrieve, gepasseert tot Antwerpen bij meester Gilbert van Schoenbeecke, ende voirt geëxhibeert bij die copyen van die requesten, ende missieve dien rekenmeesters in Den Hage noch zekere scriftlicke verclaringe van articulen, mits presentatie van mede te contribueren in 't onderhoudt der Grift en

folio 273v
als seer nae geïnsereert. D'welcke bij den veengenoten gesien, ende Melchior voornoemt dairop gehoert, is 'tselve in beraet gestelt tot des anderen dages, den Xen juny omme dan te concluderen zoe daer verscheyden opiniën onder die veengenoten waren.

Requeste over geleyt bij meester Gilbert voornoemt beginnende als hiernae volcht. Al empereur ren... en toutu Gillebert du Beaukieu gome il a vendu aux brasseurs d' Anvers pour etc.
(Hele tekst in het Frans. Dit is hetzelfde stuk als de vertaling op folio 274-274v.)

folio 274
(Vervolg van folio 273v is in het Frans)
Getranslateert als hiernae volcht.
Aen den Keyser
Verthoent in alder oetmoedt, Guillebert van Schoenbeecke hoedat hij die brauwers van Antwerpen voor veel jaren tijts turven vercoft heeft, te leveren alle jare IIM tonnen ende omme dat te doene, zoe heeft den voorseide remonstrant bevonden dat den Rijn veel gemacklicker is om te varen nair Andwerpen dan de vaert van Amersfoert. Ende alsoe uwe Majesteyt heeft bij den IICL ofte IIIC mergen van veenen liggende tusschen Renen ende Amersfoert, nyet verde van den berch van Emmichuyssen, waervan die voornoemde remonstrant heeft voor den XXXIII jaren in pachte genomen hondert mergen. Welcke veenen men zouden lichtelick alle t'samen brengen op de vaert van Renen dewelcke corresponderende is in den Rijn, ende dit zonder yemandt tegenseggen. Aengezien dattet besproken is in uwers Majesteyts
9-6-1553: VERVOLG.

octroy, bij uwer Majesteyt gegundt den geërffden in den Renensche veenen, oft eenich recht hebbende van den vaert te besigen, dat uwe Majesteyt zal mogen zonder eenige cost ofte last dieselffden besigen en gebruycken. Dit aldus

folio 274v
aengemerct dat uwe Majesteyt believen wille te consenteren den voornoemde remonstrant te mogen bereyden om te brenge alle de IICL ofte IIIC mergen van den veenen voorseid in den voornoemde vaert, omme de torven die daeruuyt commen zullen te brengen in den Rijn. Ende dat hij, suppliant die C mergen, die hij van uwe Majesteyt in pachten heeft, gebruycken mach in den voorseide Renensche vaert. 't Welcke doende, uwe Majesteyt groote prouffijten hebben zal, aengesien dat alsdanne alle die voornoemde veenen vertreck hebben zullen duer twee vaerden, te weeten duer de vaert van Amersfoert ende van Renen tusschen dewelcke de torven comende uut de voorseide veenen sullen mogen vertiert weerden duer Hollandt, Zeelandt, Gelderlant ende Brabant. Ende ter dier cause sullen de resten van uwe Majesteyts veenen veel meer weert zijn. Ende was in den marge gescreven: Deese requeste mitten packet brieven, addresserende aen den reeckenmeesters in Hollandt, zij gesonden aen den rentmeester van Utrecht, opdat hij 't zie ende hem informere op 't inhouden van dezelve. Ende oeck van ’t prouffijt ofte schaden die de Keyserlijke Majesteyt ofte yemandt anders zouden mogen hebben in 't toelaatten den supplianten 't gene dat hij begeert. Welcke zijne informatie ende zijn advys hij zal zenden met 't voornoemde packet aen die van de rekeninge van Hollant opdat zij 't all zien ende hemluiden advys oock mogen scrijven aen den Coninginne ofte aen die van de finantiën, om daernaer gedaen te worden als 't behoerdt.
16-5-1553: Hiernae volcht die missive bij die van den rekencamer in Den Hage gescreven aen meester Peter de Clercq landrentmeester etc. De luyden van den reeckeningen in Den Hage.
Eersame bijzondere goede vriendt gezien hebbende ju advys op de requeste van Gillebert van Schoonbeecke ende d’ apostille van mijnen heeren van den finantie, in den marge van deselve requeste, bevynden wij dat ingelast is informatie te doen op’t prouffijt ende interest dat Keyserlijke Majesteyt

folio 275
ofte yemandt anders zouden mogen hebben, accorderende den suppliant zijn begeren ende dat te dien eynde van noode is.
Daerop gehoert den geërffden gelegen in de Renensche veenen, waeromme wij ju weederomme seynden die copyën van denselffden requesten ende apostille ten eynden dat ghij die met diligentie communiceert den principaelsten veengenoten als Bruyn ende Jan van Cuyck, Jan van Leuwen ende anderen, hem vragende hoer gevoelen van dien ende t’gundt zij u seggen sullen bij gescrifte stelt, ende ons gesloten weeder overseyndt mit eender charten van den gelegentheyt van beyden armen van de Renenscher Griften naer Amersfort aen d' een zijden, zoe die nu deeser tijt gelegen zijn mit annotatie van de plaetsen daer Gillebeert die additie ofte nyuwe Grifte in ofte doer des Keysers veenen gemeynt is brengen. Ende ‘t selve nyet en laet want van nooden is tijt te winnen. Eersaeme bijsondere goet vriendt, onze Heere Godt zij met ju. Gescreven in den camer van reeckeninge in Den Hage, den XVIen mey 1553. Onder stont geschreven Schorlten. Op ten rugge stont gescreven: Eersamen wijsen voersinnige, onsen goeden vriendt meester Peter de Clerck, rentmeester-generael 't slandts van Utrecht.
16-5-1553: Articulen waerop den rentmeester voorseid belast is hem t' informeren.
In den iersten wat prouffijt ofte schaden Keyserlijke Majesteyt ofte yemants anders souden mogen hebben off gecrijgen indien Keyserlijke Majesteyt accordeerde Ghillebert zijn versouck in den requeste hierbij gevoucht.
Ten tweeden, wat haer dunct van den charte hierbij gevoucht, te weeten hoe men alder gevouchelicxte souden mogen brengen de Keyserlijke Majesteyts veenen in den voirseide requeste gespecificeert in den Renensche vaert, te weeten tot Keyserlijke Majesteyts meesten prouffijt ende minste schade van yemants.

folio 275v
Hiernae volcht die verclaringe op te obscuriteyten die bij den veengenoten bevonden wairen in den requeste van meester Gilbert voorseid, overgeleyt bij Melchior Balden den IXen juny voorseid.
Verclaringe van Melchior Balde op die obscuriteyten die den veengenoten in den Renenschen vaert bevonden hebben in den requeste van meester Gilbert van Schoenbeeck, raidt der Keyserlijke Majesteyts aen den Keyserlijke Majesteyt overgeleyt den XXVIen aprilis voorleeden.
IIn den iersten dat zijn intentie is uuyt den Renensche Grifte een Grifte te continueren tot in den Keyserlijke Majesteyts veen in Eelster maelschap gelegen, bij hemluyden gepacht, groot zijnde een hondert mergen.
IIEnde die een hondert mergen voorseid alleenlick door die Grebbe uuytvarende te oerbaeren, ende voerts anders die Grifte, mit zijn toebehoerte, mede gemetende ende anders nyet.
IIIEnde in die voorseid gepachte hondert mergen, dwersch te maecken twee wijcken, streckende in den gecontinueerde Grifte.
IIIIBelovende die Grifte ende wijcken voorseid tot hoeren eynden dicht ende ongegraven te houden, elcx ten lenckte van twyntich roeden tenminsten.
VOm te verhueden dat die Grifte van den Renensche
16-5-1553: VERVOLG.

folio 276
veenen haer water nyet ontleyt ende affgetogen en worden.
VIEnde ingeval die Grifte ofte wijcken voorseid duergegraven worden zonder 't consent der Renensche veengenoten, presenteert Melchior voornoemd, voir hem ende die compagnie van meester Gilbert voornoemd, pachters der veenen voornoemd te verbueren 't gebruyck derselver Renensche Grifte den tijt haerluyder 't pachtinge geduerende, onvermindert Keyserlijke Majesteyts zijn gerechticheyt ende zijne Majesteyts goet behagen.
VIIItem die Grifte ende wijcken voorseid sal men maecken accordant in diepte mitten boodem der Renensche Grifte, zuydtwerts gemaect boven Brevelts schut.
VIIIItem Melchior voorseid presenteert van nu, voortaen gedurende haerluyder pachtinge van den hondert mergen voornoemd, jaerlicx pro rato den oncosten van den onderhoudt der gemeen Renensche Grifte mede te dragen, ende hemluyden in't gebruycke reguleren als andere veengenoten, onvemindert 't recht van den Keyserlijke Majesteyt ende op zijn Majesteyts goet behagen.
Allet voorseide presenteert Melchior Balde voorseid, voor hem ende als procuratie hebbende van meester Gilbert van Schoenbeecke voor denselven ende all zijn compagnie, aldus te doen ende onderhouden ende tot verseekerheyt van deesen gehoerlicke brieven ende acten den veengenoten, in debita forma van't voorseide te passeren, sonder argelist. Onderteykent, Melchior Balde.
10-6-1553: folio 276v
Den Xen juny die veengenoten collegialiter vergadert zijnde then huisse van Ffrans van Nyenroede hebben geconcludeert in zekere antwoerdt dat men scriftelick overgeven souden. Ende om ’tselve te stellen in forme hebben gecommitteert Bruninck van Cuyck dat hij tot assistentie nemende eenige der veengenoten tot zijn believen zouden voert bij mijnheere Ffrans van Nyenroede als hoeft der veengenoten ’tselve doen visiteren ende dan den lantrentmeester geven voor antwoerdt etc.
13-6-1553: Den XIIIen juny is dieselve geformeerde antwoerdt op ten Xen juny geaccordeert weesende noch eens den veengenoten collegialiker daertoe geroupen zijnde voorgelesen, opdat een ygelick daer kennisse off hebben zouden, ende is luydende als hiernae volcht.
Die geërffden in den veenen bij Renen contribuanten tot die Grifte streckende in den Rijn collegialiker geroupen zijnde bij meester Peter de Clercq, rentmeester Keyserlijke Majesteyts in den landen van Utrecht ten versoucke van Melchior Balden als gemachticht, zoe hij seyden ende verthoende van meester Gillebert van Schoenbeecken, raidt Keyserlijke Majesteyts etc. omme volgende zekere missive bij den heeren en meesters van de rekencamer in Hollant aen den voornoemde rentmeester gesonden in date den XVI may lestleeden die geërffden voornoemd gehoert te worden op’t inhouden van zekere requeste bij meester Gilbert van Schoenbeecke voerseid, aen den Keyserlijke Majesteyt onse alre genoemde heeren overgeleyt en gepostilleert bij edele heeren van den finantie Keyserlijke Majesteyts op den XXVIen aprilis anno LIII [1553] lestleeden ende princepalick op deese navolgende articulen bij den rentmeester weder die geërffden voorgehouden.

folio 277
In den iersten wat prouffijt ofte schaden Keyserlijke Majesteyt ofte yemandt anders zouden mogen hebben oft gecrijge indyen Keyserlijke Majesteyt accordeerde Gilbert zijn versouck in den requeste hierbij gevoucht.
Ten tweeden, wat haer dunckt van den charte hierbij gevoucht, te weeten hoe men alre gevouchelicxte zouden mogen brengen de Keyserlijke Majesteyts veenen in den voirseid requeste, gespecificeert in den Renensche vairdt te weeten tot Keyserlijke Majesteyts meesten prouffijt ende minste schaden van yemandts.
Op welcke articulen bedunckt die geërffden voornoemd dat die Keyserlijke Majesteyt onverpachte veenen gelegen in den bedrijve van Renen prouffyteren sullen vermits die continuatie van de Renensche vaerdt ofte Grifte in zijn
13-6-1553: VERVOLG.

Majesteyts venen voornoemd deselve voortreckende gelijck in 't rooden in die carte gedesigneert staet, zoe die veenen voornoemd tot meerder prijsen verpacht sullen worden, uuytbrengende die turffven van dien duer die Renensche vairdt in den Rijn dan duer die Amersfortsche vaert ter zee werdt. Welverstaende dat dieselve Renensche gecontinueerden vaert mittie wijcken ende uuytvaerden die men deur Keyserlijke Majesteyts veenen voornoemd maecken souden tot haren eynde besloten, ende onvergraven blijven ten minsten XX rouden omme 't water uuyt die Renensche vaerdt nyet te ontrecken. Ende is daeromme dat men die twee vaertnen ofte Griften totten anderen nyet trecken mach ende mitsdyen Keyserlijke Majesteyts veenen voornoemd op die twee vaerten teffens nyet gebruyckt mogen worden zonder mercklicke prejudicie van de geërffden voornoemd zoe ’t water hemluyden ontlopen zouden, ende haer Grifte drooch leggen over mits nae Amersfoerdt meerder leecht is.

folio 277v
Ende soe veel in 't particulier aengaet, den geërffden voornoemd wat proufffyt ofte schaden zijluyden ofte yemants anders zouden hebben, zoe verre Keyserlijke Majesteyt accorderende meester Gilbert zijn versouck.
Seggen de geërffden voornoemd, dat sij nyet bemercken en connen dat hemluyden eenich prouffyt dairuuyt volgen mach.
Des nyettemin zoe verde die Keyserlijke Majesteyt believende meester Gilbert voornoemd te octroyere ende consenterende dat hij zoeveel die hondert verpachte mergen gelegen in den bedrijve van Reenen voornoemd, verlatende die vaert nae Amersfoerdt zoeveel deese hondert mergen voornoemd aengaet, ende duergraven zijn Majesteyt onverpachte veenen tot in 't eynden van die hondert mergen voornoemd souden mogen uuytbrengen alleenlijk duer die Renensche vaerdt in den Rijn.
13-6-1553: VERVOLG.

Bedunckt die geërffden dat zoe wanneer bij meester Gilbert voornoemd, alsulcke presentatie als hij bij Melchior Balden uuyt zijn ende uuyt zijnen compaignie naem hemluyden op huyden date van deesen gepresenteert heeft ende hier aengehecht is met behoorlicke brieven ende schijnt bevesticht zij, dat sijluyden alsdan daer inne oock consenteren ende tevreden sullen weesen.
Behouden op als Keyserlijke Majesteyts ons alre genoemde heeren zijn welbehagen ende onvermindert zijn Majesteyts gerechtigheyt ende oock onvermindert den geërffden octroye bij den Keyserlijke Majesteyt hemluyden gratioselick verleent, anno XVC vijffendeveertich den twaelsten in merte.
Begerende in alder onderdanigen oetmoedicheyt, deese haerluyden goetduncken in ’t lesten bij zijn Keyserlijke Majesteyt ontfangen ende geïnterpreteert te waren.

folio 278
Aldus gedaen den tienden juny anno XVcLIII [1553] onderteyckent, Bruninck van Cuyck voor hemselven, ende vervangende Jan van Cuyck zijn broeder ende Jan Boll zijnen zwager Jan van Leuwen voor hemselven ende vervangende Jacob Deedel ende Jan Rouck, Ffloris Ffoeydt voor hemselven ende hem starckmaeckende voor zijn schoenvader Jacob Lam, Jan Bogert voor hemselven ende voor Claes Gerritsz tot Gorcom
30-7-1553: Den XXXen july hebben die hooffden doen adverteren die veengenoten die gegraven turffven hadden, dat sij hem souden willen veugen op 't veen den IIen augusti, omme den commissaris uuyten rekencamer in Den Hage gecommitteert, te verclaren hoeveel turffven een ygelick voir dit sasoun gegraven heeft.
1-8-1553: Den iersten augusti, naedat meester Gerrit Rennoy rekenmeester ter cause voorseid gecommen was, hebben die hooffden noch eens d'selve den veengenoten doen inthimeren.
9-8-1553: Den IXen augusti hebben die hooffden mit Jan van Leuwen, cameraar, t'samen voor 't best bevonden dat die cameraar voorseid die op ten XIIen augusti zijn rekening behoerden te doen, dieselve bereyt hebben zal tegen den elften septembris nu naestcomende, van 'twelcke die hooffden voornoemd die veengenoten t' Utrecht wonende, hebben doen adverteren, ende den uuytheemschen elck een missive gesonden.

Folio 278v-279v [blanco]
11-9-1553: folio 278vleeg
folio 279III
folio 280 zie ook folio 317
I
't Derde veenregistre.
Propositiën ende acten geschyet opten openen rekendach der veengenoten, contribuanten totter Griften bij Rheenen, begonnen den XIen septembris, gesloten den XVIen derzelver maent incluys, anno drieëndevijftich [1553], gehouden then huyse van Frans van Nyenrode, Raidt Keyserlijke Majesteyts etc.
Eerst zijn bij die gemeen veengenoten, presenten optie rekeningen van Jan van Leuwen Airtsz, ende Jacob die Eedel, gecommitteert tottie auditie derzelver rekeningen meyster Wolter Elzrach Raidt etc. ende Dirck van der Lauwick, rentmeyster in den name, ende vanweeghen der edele kynderen Van Pallandt, Anthonijs Foeyt uuyten name van den noothulp t' Uytrecht, Floris Foeyt, Jan Bogert, Jheronymus Wernair, meyster Peter Zomer uuyten name der erffgenamen van Claes Jheroensz ende Wilhem van Haecht, facteur ende als bevel hebbende van meyster Gilbert van Schoenbeeck, Raidt Keyserlijke Majesteyts etc. Ende zullen die voornoemde personen geauctoriseert zijn omme zij allen ofte 't meerderdeel van hemluyden mitten hooffden der veengenoten die voornoemde rekeninghe the hoiren, the sluyten ende t'onderteykenen, uuyten name van’t gemeen corpus der veengenoten voorschreven, presentes:

folio 280v
meyster Wolter Elzrach, gedeputeerden der edele kynderen den abt Sinte Pauwels, die domproest t' Uytrecht, die domdeeken t' Uytrecht, Dirck van der Lauwick, Van Pallant, Frans van Nyenrode, Joachim van Heumen, Cornelis Thin, Bruyninck van Cuyck, Anthonys Feijt, uuyten name van den noothulp, Jacob Lam, Wilhem van Haecht uuyten namen van Cornelys van Leuwen, Gilbert van Schoenbeeck, Raidt etc., Florys Feyt, Jheronymus Wernair, Jacob die Eedel, Joest Buyck, Jan van Leuwen Aertsz, meyster Peter Zomer, Jan Rouck, Jacob van Buesinchem, Jan Bogaert, meester Balthazar van Blyenborch, Jan Verheye, Robbert Reyersz, Jan Leyz, IJsbrant Lam, Ghijsbert van der Voordt, Cornelys van der Voordt.
11-9-1553: Tenzelven daghe heeft Cornelys van der Voordt den presenten the kennen gegeven dat sijn veen,aengebrocht voor XXV mergen in 't hermeten ende justeringe der maten mit sijn naestgebuyren nu groter bevonden worde, omtrent VI off VII mergen dan hij the voerens wiste, zoe die mate dair voortijts nyet pertinentlick opgeleyt en was,

folio 281
II
ende hij 'tselve veen al in den jaere XVcXLV [1545] ende dair voiren gecoft hadde ende bij protestatie aengebrocht hadde, dat zoeveer 'tselve meer bevonden worde dat hij altijt goetwillich was omme the betalen als anderen oyck van ghelijcken voor meyster Wilhem van Diemen, commissaris, dairtoe verordonneert in 't aenbrengen van hairen mergentalen geprotesteert hebben, begeerende op sijn vijffendetwyntich merghen geaddeert the worden die reste voorschreven, ende die van nu voortaen the registere gestelt the worden, ende dair voerens the betalen pro rata van den voorleeden uuytgesette ende betaelde penningen, ende van nu voortaen mede the contribueeren als 't behoirt.
Die veengenoten presenten hebben geantwoort, dat hij 'tselve bij specificatie van die plaetse ende metinge mits oyck 't bewijs, dat 'tselve veen zijn wair geweest voor datum van den octroye, zoude bijbrenghen in 't sluyten van deese rekeningen, omme alsdan gesien zijnde, daerinne gedaen the worden nae behoiren.
11-9-1553: Item thenzelven daghe heeft meyster Balthazar van Blyenborch oyck the kennen ghegeven dat hij in't Maenre veen gerechticht was in't gebruyck der Griften mit XI mergen,

folio 281v
hoewel hij alleen contribueert voir vijff mergen, ende Florys Foeyt voor vijff mergen, willende die vijff mergen van Florys Foeyt onvrij maicken ende dat hij den vrijdom van die vijff merghen zoude moeghen employeren elders op ander veen dairomtrent gelegen, begerende over the leggen zeeckere zijne motive ende redenen, (zoe hij zeyde) omme zijne gerechticheyt the bewijsen.
Die veengenoten presenten hebben overmits absentie van Florys Foeyt hem laeten duncken dattet zelve hemluyden in die qualite nyet en betreften, hebben 'tselve nyet willen aennemen, zoe zij gheen rechters tusschen partijen en zijn, ende 'tselve nochtans hem geseyt the moeten aenstaen tot nair 't slot der rekeninghe.
15-9-1553: Den XVen septembris [1553] nae die auditie van beyde die rekendagen voorseid is bij den hooffden geproponeert oft den veengenoten goetdochte, voort the laeten gaen die oprichtinge van die parochiekercke, eertijts aen Keyserlijke Majesteyt gesolliciteert, mits t'kennen gevende die lasten die vandoen zouden weesen the draghen, ende renten the assigneeren tot onderhoudenisse derzelver kercke, pastoirshuys, ende costershuys ende ende oyck die tymmeragie the becosten ende anders etc.

Is bij den presenten geconcludeert dat die toecomende

folio 282
III
hooffden macht ende bevel gegeven wert omme die erectie der kercken mit allen zijn aencleven ende dependentiën voor 't solliciteeren ende ther effecte brenghen zullen is 't moeghelick. Ratificeerende 't gundt dairinne zedert den XXXen marty anno LIIo [1552] tot dese daghen toe gedaen is.

Ende die hooffden voornoemd hair diligentie doen zullen ende spreecken die grondtheeren van anderen ommeghelegen landen ende veenen die nu jegenwoerdelick in die compaignie der veengenoten voornoemd nyet gecomprehendeert en zijn ende onder die parochie begrepen werden ende dairdeur prouffiteeren zullen mede the doen consenteeren ende contribueeren tot die erectie ende onderhoudenisse der parochiekercken ende zijn dependentiën voorseid.
15-9-1553: Terzelve tijt heeft Jan van Leuwen Aerntsz voornoemd, vertoent een missive bij heer Johan van Cuylenborch, ritter, heer van Rijnswoude etc. aen hem geschreven, inhoudende dat hij recommandeerde die erectie van die parochiekercke voorschreven mit zijn aencleven ende dat men dit vorderen zoude hemzelven conform maickende mit 'tgundt bij den hooffden ende veengenoten presenten voor ’t beste dairinne gedaen is, ende gedaen zel werden, allen nair beter luyt derzelver missiven in dato presentes,

folio 282v zie ook folio 319v
die domdeecken, meester Wolter Elzrach, drost tot Witten ende Dirck van der Lauwick, in de qualite als voeren, Joachim van Heumen, Bruyninck van Cuyck, meester Dirck Pynsz van der A., Jan van Leuwen Aertsz, Wilhem van Haecht, uuyte name van Gilbert van Schoenbeeck, Florys Foeyt, meester Balthazar van Blijenborch, Jheronymus Wernair, Jacob van Buezinchem, Jan Leyz, Lambert Claesz van Gorcom, Jan van der Heyde, Cornelys van Voordt.
16-9-1553: Den XVIen septembris [1553] is gecompareert voor den veengenoten presenten, Jan Calus, compaignie hebbende mit meester Gilbert van Schoenbeeck ende anderen, in zeeckere hondert mergen veenen, gepacht van den Keyserlijke Majesteyt in zijn Keyserlijke Majesteyts Grote Veen geleghen in Elster maelschap, te kennen gevende dat hij mit zijn consorten verworven hadde octroye van den Keyserlijke Majesteyt, omme mit die voornoemde hondert mergen mede the moeghen gebruycken die Grifte bij den veengenoten voornoemd gemaect, ende dat op conditiën ende vorwairden eertijts mit Melchior die Balde, uuyten name van hair compaignie mitten veengenoten overcomen, den negende juny anno XVcLIII [1553] ende geregistreert in 't IIe registere folio [niet ingevuld] presenteerende dat hij van nu, voortaen mede begeerde te contribueren in 't onderhout der Griften ende zijn aencleven ende

folio 283 zie ook folio 320
IIII
oyck mede begeerende dat men 't versouck van die oprichtinge der parochiekercken zoude willen vorderen ende 'tselve effectueeren, zoeveel des moegelick is, presenteerende dairinne voor die voornoemde hondert mergen die lasten mede the draghen als anderen veengenoten, elck pro rata zijnre mergentalen, hem maickende conform mit ’t gundt bij den hoofden ende veengenoten in ’t voorschreven gedaen is ende gedaen zal worden.
16-9-1553: Terzelventijt is gecompareert voor den veengenoten voorseid meyster Peter die Clercq, rentmeester Keyserlijke Majesteyts etc., te kennen gevende dat hij den [niet ingevuld] anno LIo [1551] van den veengenoten doen presenten, verworven hadde zeeker consent omme the moegen gandeeren die vrijheyt der Griften voornoemd met vijftich mergen veens off dairomtrent, op conditien breder blijckende in 't IIen veenregister folio XXIII volgende, welcke overcomste hij gebrocht heeft in handen van Jan van Leuwen Aertsz, hondert carolusgulden, diewelcke die veengenoten noch tot deesen tijt gebruyckende zijn, ende zoe hij tot deesen daghe toe egeen van den voornoemde mergenen en heeft connen becomen ende nochtans geern noch eenige veenen copen oft pachten zoude. Begeerde dairomme dat die veengenoten presenten hem zouden willen gunnen prorogatie van den verlopen tijt totten XIIen augusti anno XVCLIIIIo [1554] toecomende, omme mid

folio 283v Zie ook folio 320v
delertijt verclaringe the doen van zijn veenen ende mede van dyen the contribueeren nae inhout ter overcomste voorseid, geregistreert ut supra [9 juni 1553], folio XXIII.

Die veengenoten presenten hebben den rentmeyster voornoemd zijn begeeren hyervoeren gementioneert, geconsenteert op voirgaende conditiën als breeder in den registere folio XXIII voorseid, ende altijts onvermindert Keyserlijke Majesteyts gerechticheyden ende der veengenoten octroye bij den Keyserlijke Majesteyt hemluyden verleent, anno XVCXLV [1545] den XII marty.
16-9-1553: Ten zelven daghe heeft meyster Balthazar van Blyenborch overgeleyt een requeste mit zeeckere certificatiën the Cuylenborch gepasseert, inhoudende beclachte van schaide ende interest, die hij pretendeerde op ende jegens die veengenoten van 't vermaicken van een zeecker groot schip, dat hij eens hadde doen vermaicken nae die behoirlicke wijtte der schuttingen, (zoe hij zeyde) ende zoe 'tselve doir allen die schutten nyet passeeren mochte zonder zorge van die schutten the verderven, was hem geordonneert 't schip uuyt die Grifte the houden ofte the doen vermaicken nair behoiren, 'twelck hij zeyt hem wel veertich gulden gecost the hebben, ende pretendeert die schaide the behoiren hem gecompenseert the worden bij den veengenoten, zoe hij wil zeggen 'tselve te comen overmits die schutten enger zijn dan het yerste besteck vermelden.

Die veengenoten gesien die requeste ende gelesen ’t bescheyt

folio 284 zie ook folio 321
V
voorseid, zijn eendrachtelick geaccordeert meyster Balthazar egeen verstoringe schuldich te zijn.

Ende naedat hij 'tselve naenoen wederom proponeerde, begeerende in reauditie ontfangen the sijn, hebben eendrachtelicken gepirsisteert bij 't voorseid appoinctement.
Item Cornelys van Voordt heeft aengebrocht een cedulle bij Evert van Schaycks hant geschreven, houdende verclaringe van die mergentalen daervan hij den XIen septembris [1553] aengegeven hadde. Ende is 'tselve gesourcheert totten nyeuwen hooffden ende camerair omme 'tselve deursien zijnde, hem the gunnen behoirlicke ampliatie, mits protesteerende dat 'tselve in prejudicie van Keyserlijke Majesteyts gerechticheyt noch der geërffden octroye nyet en geschye, noch oyck geïnterpreteert zel werden.
16-9-1553: VERVOLG.

Is oyck gepresenteert een requeste uuyten name van Cornelys van Leuwen wairinne hij suppliceert ontfangen the moeghen werden mit XVIII off XX mergen veens, nu onvrij zijnde mits betalende dubbel van allen contributien, tot deesen daghe toe gedaen ther cause van der Griften ende hairen aencleven, bij zoe verre hij 'tselve bij van die Keyserlijke Majesteyts voor ’t gundt zijn Majesteyt aengaet verwerven zal moeghen ende anders nyet, ende onvermindert der veengenoten octroye etc.
Wairop bij den presenten hem 't selve tacite genouch

folio 284v zie ook folio 321v
VI
geconsenteert worde, mer worde voor antwoort gevoucht dat nae hij Keyserlijke Majesteyts consent verworven zal hebben, hij der veengenoten presenten goetwillich mede hebben zal.
Ten daghe voornoemd zijn bij den presenten overcomen ende geaccordeert deese naevolgende articulen.
In den yersten dat van die drie hooffden die nu op nyews geëligeert zullen worden, zullen altijt thenminsten twee resideeren bynnen Uuytrecht.
Item zullen voor all concipieren ende doen concipieren die hantveste ende oyck the werckstellen die executoraelen op die quade betaelders
Item the vynden bequame middelen om the verhueden den heybrant op te veenen, nyet jegenstaende dat mandament dat zeer scharp gemaeckt is opten brantstichters
Item bij goede middelen van vruntschappen ofte bij auctoriteyt des heeren die beste maniere the vynden dat allen die veenhutten ende boeyen die optie veenen getymmert zijn zonder staende vyercante gebynten offgebroocken moeghen werden, ende dat nyemant voortaen eenige huysen off hutten op tie veenen en maicke, zonder staende gebynten thenminsten wijt XIIII of XV voeten
Item dat alle die backhuyskens mit een schoersteen
16-9-1553: VERVOLG.

folio 285 zie ook folio 322
VI
ende mit hart dack gemaect zullen worden ende die wanden gemetselt ofte thenminste wel geleempt.
Item dat die hooffden voornoemd bevelen zullen, dat een yeghelick die noch geen bruggen gemaect hebben over sijn wijcke, goede bruggen ende passagie besorge bynnen zeeckeren corten tijt.
Ende dat een yeghelick die keele van zijnen wijcke uuytmoddere, zoe die Grifte dairmede bezwairt wert.
Sullen oyck die wallen langes die Grifte voort mitten zooden doen zetten, ende die aerde van den canten noch beter doen offlichten.
Item alsoe opte zantvlaghe in 't eynde der Witte Veenen turff gegraven is, uuyt die naeste veenen omme 't zant inne the werpen dat uuyt die Grifte geschoten is, is overcomen dat die hooffden den turff openbairlick vercopen zullen bij opslach.
Item zullen mitten vaertmeyster ende zijn medehulpers conditiën maicken ende hem 't werck dat zijnen dienste betreffen mach, aenbestaden then meesten oirboir tot hairluyden discretie.
Item thoende Jan Leys zeeckere schriftelicke doleantie van gebreecken die in 't afterste van die Witte veenen

folio 285v zie ook folio 322v
daechgelicx in de Grifte gebuyren ende behoiren geremedieërt is dairomme geordonneert dat die nyeuwe hooffden 'tselve bij hair discretie zullen visiteeren ende then besten remediëren nair behoiren.
16-9-1553: VERVOLG.

Alsoe die geërffden in't afterste der Witte veenen ende Zwarte Hoever veenen, wyens veenen after die zantvlaghe geleghen zijn, zeer doleeren dat zij mit die schutten die nu in 't Witte veen geset zijn, omme hairen schepen tot over die zande voorseid the moeghen brengen tot in hair wijcken, doleerende dat ’t bovesten schutsbodem the hoge uuyten gront der Griften geset is. Ende hoewel die schutten bij hairlieden abuyse ende hem the gevalle zoe hoge uuyten bodem eertijts geset zijn, bemercken nu die faulte. Begeeren dat men dairinne zoude willen remediëren nair behoiren. Is dairomme overcomen dat die hooffden 'tselve besien ende dairnair die beste middelen bevraghen ende ondertasten zullen, omme die geërffden voornoemd mitten yersten the doen helpen, 't sij mit verdiepinge van’t zant ofte mit een colck ende schuttingen omme ’t water the steygeren ofte ander bequamer middelen, die men daertoe zal moegen practiseeren ther plaetschen, dair die hooffden ende gecommitteerden dat best duncken zal ende mitten yersten des moeghelick ende dienlick zijnde, 'tselve the werck stellen.
Item alsoe 't lijnpat langes den Rijn ther veengenoten coste wederom in zijn gebruyck gebrocht is, zullen die hooffden voorts beverstigen dat 'tselve voorts geclaert ende geruymt werde, dair noch gebreecken
folio 286 zie ook folio 323
VII
ende ongehoirsaemheyt bevonden werdt, ende bij requeste 'tselve doen versoucken tot hemluyden discretie.
Insgelijcx diligenteeren dat 'tselve in den lande van Gelre, Bueren ende Jaersvelt oyck geruymt mach werden.
Ende zoe 't placaet van 't lijnpat in die veenkiste leyt, wert voor 't beste overcomen dat men noch een gelijcke placaet in parkemijne ende bezegelt zal doen maicken ende dat doen leggen in der stadt Uuytrechts archive.
16-9-1553: VERVOLG.

Alsoe request overgegeven is geweest bij den hooffden aen die stadt Uuytrecht omme the moegen vrije passeeren deur Uuytrecht ende hair vrijheyt mit die turffven die men dair nyet en maect, ende nyet op 't request geappoincteert is, werden opnyeus overcomen dat men 'tselve wederom aen die stadt versuecken zal.
Item die hooffden zullen oyck contenteeren die Keyserlijcke Majesteyts rentmeester van 't lant dat van Keyserlijcke Majesteyts hoylanden offgegraven is.
Item insgelijcx van Geryt Lysters lant ende van den Bottercamp the spreecken.
Item te accordeeren mit Gerit van Harns lant mit Mertyn Jansz ende mit hem the transigeeren.

folio 286v zie ook folio 323v
Item alzoe die van Rheenen clachtich zijn van eenige beesten die onder 't pretext van den Veendijck the weyden, beesten in hair weyden lopen, wert geordonneert dat men van nu voortaen den Veendijck bij nyemant en zal doen weyden, mer die beesten daerover gaende zonder drijver, doen schutten.
Item alzoe die van Rheenen noch nyet betaelt en hebben die penningen van den yersten termijn die zij betalen moeten tot het maicken van die nyeuwe sluyse, is overcomen dat men hemluyden naedat zij noch eens vermaent zullen zijn, mit rechte vervolgen zal, omme die betalinge the moeghen crijgen.
Item alle veengenoten die in die affairen der Griften gecommitteert zijn geweest ende hair vacatien nyet aengebrocht en hebben, zullen diezelve noch den cameraar aenbrengen bij schrifte, ende den hooffden doen passeeren.
Insgelijcx zullen die hooffden doen contenteeren meester Jan Thyn, advocaet, ende Jan Focx, elcx van zijnen dienste.
Item nae deesen overcomen zijn bij den presenten geëligeert tot hooffden, Frans van Nyenrode, Raidt, Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuijck mit continuatie ende approbatie van hair voorgaende commissie hemluyden gegeven ende vernyeuwt op ten rekendach anno LO [1550] den XXVIIIen
16-9-1553: VERVOLG.

folio 287 zie ook folio 324
VIII
augusti, ende dat sij diezelve auctoriteyt ende macht hebben ende behouden zullen in 't onderhouden van die Grifte, mit die reparatiën ende allen dependentiën van dyen then gemeen proffijte, zoe hemluyden dat voor 't beste goetduncken zal, in alle alzulcken schijne ende mit allen restrictiën als in 't eerste verbont, ende voorgaende constitutie der yersten hooffden den XXVIen aprilis anno XLVIo [1546] gepasseert is geweest, ende dat zijluyden inzaicken die hemluyden beduncken breeder communicatie van doen t' hebben, zullen moeghen concludeeren mitten presenten van den geërffden bynnen Uuytrecht woenende, zonder vorder verschrijvinge te doen then wair des merckelick van noode zoude zijn, anders the doen een generael verschrijvinge bij den geërffden bynnen Uuytrecht voir 't beste geraden worde.
Is oyck geëligeert ende gecontinueert tot eenen cameraar Jan van Leuwen Aertsz ende zal hem regulieren nair die ordonnantie die hem die hooffden passeeren zullen.
Item nae die constitutie der hooffden is voort een uuytsettinge geraemt tot onderhout ende reparatie der wercken ende tot voldoeninge des afterweesens van de rekening op huyden gesloten, noch op te brengen op elcken mergen veens aen die Gelressche zijde ende op elcke roede breetten the midveens aen die Renensche zijde twee gulden, te betalen XII stuvers bynnen een maent
16-9-1553: VERVOLG.

folio 287v zie ook folio 324v
naestcomende, te weten voor den XVIIen octobris [1553] ende die reste, the weeten XXVIII stuivers te betalen voor den XVIIen in meerte [1554] dairnaest volgende.
Item die camerair en zal van die yerste uuytsettinge van XII stuivers nyemant moeghen betalen eenighe vacatie ofte andere penningen die hemluyden opten jegenwoerdige rekendag tot renunciatie toegevuecht zijn, mer alleen employeren tot die wercken.
Item noch toen de meester Balthazar van Blyenborch zeecker doleantie tegen Florys Feijt van een actie van die gerechticheyt der Griften op vijff mergen veens in 't Maenre veen, als hij den XIen septembris voorleden oyck gedaen hadde, ende hoewel die veengenoten presenten zeyden dat huerlieden particulier zaicke die gemeente nyet en betreften, heeft nochtans zijn geschrifte nedergeleyt ende begeert dat men se bij anderen stucken van den veengenoten leggen zoude ende duersien diezelve, 'twelck gedaen is ende is bij die anderen papieren bij Bruyninck van Cuyck geleyt.
Presentes optie voirnoemde leste convocatie, meyster Wolter Elzrach, meyster Henrick Raiden ende Dirck van der Lauwick, rentmeester der edele heeren ende kynderen Van Pallandt, mijnheere die domdeecken meyster Dirck Pynsz van der A, Jan van Cuyck Anthonisz, Jan Boll, Floris Feyt, Lambert Claes Gerrytsz,

folio 288 zie ook folio 325
IX
Jheronymus Wernair, Wilhem van Haecht in den name van meyster Gilbert van Schoenbeeck, Anthonys Feyt vanweegen den noothulp t' Uytrecht, Jacob van Buezinchem, Jan Rouck, Jan Leys, meester Balthazar van Blyenborch ende Ghysbert van der Voordt.
30-9-1553: Den lesten septembris [1553] is mit Aert Joesten overcomen ende geaccordeert dat hij 't vaertmeysterschap bedienen zall, ingaende den XIen septembris anno LIIIo [1553], expirerende den XIen septembris anno LIIIIo [1554] nae vorwairden hyer geïnsereert.

Anno drieëndevijftich [1553] op ten lesten septembris hebben wij, Frans van Nyenrode, Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuyck als gecommitteerden hooffden der veengenoten contribuanten totte Grifte bij Rhenen aenbestaet Aert Joesten, borger tot Rhenen, 't vaermeysterschap van die Veengrifte the bedienen den tijt van een jaer lang, ingaende den elften septembris anno drieëndevijftich [1553] expireerende den elften septembris anno vyerendevijftich [1554], op conditien hyer nair volgende.
In den eersten zal Aernt Joesten voorseid, zelver persoenlick dit officien bedienen ende bij die schepen blijven in 't op- ende offvairen zonder the moeghen absenteeren uuytgesondert allen zieckten ende merckelicke oirsaicken in welcken gevalle hij een ander bequaem totten

folio 288v zie ook folio 325v
dienste in zijn plaets zel moeghen zetten ende anders nyet.
Item zal noch tot zijnen costen houden, twee dienaers die gestadich bij hem totten dienste van die schepen op ende off the brengen, bereyt zullen weesen die welcken hij die hooffden presenteeren zal ende bij dyen toegelaten worden, ende zullen die hooffden diezelve dienairs veranderen ende anderen aennemen totten hooffden goetduncken.
Item zullen Aernt ende die twee dienaers voornoemd, gehouden weesen die ordonnantie op ’t vaermeysterschap gemaect, hyernae geïnsereert wel ende behoirlick te onderhouden.
30-9-1553: VERVOLG.

Ordonnantie voor den vaertmeyster van die Grifte, comende uuyten veenen tusschen Wagheninghen ende Rhenen.
In den yersten zal den vaertmeyster zijnen eedt doen, getrouwelick the dienen ende deese jegenwoerdige ordonnantie hem bij den hooffden der gemeenen veengenoten contribuanten tottie Grifte gegeven, scherpelick t' onderhouden.
Zoe zal die vaertmeyster gehouden weesen des morgens mitter zonnenopganck in de Grebbe omtrent 't bene-

folio 289 zie ook folio 326
X
denste schut die scippers t' adverteeren van 't invairen.
Ende dairnae zal hij terstont 't benedenste schut openen omme die schepen inne te doen vairen.
Item als die schepen gebrocht sullen zijn boven 't schut in die Werft in't gescheyt zal die vaertmeyster die schippers voort inne doen vairen op hair ordonnantie.
The weeten dat die gheene die hoochste ende veerste in 't veen laeden zullen gehouden worden voort inne the varen.
Item off dair eenige schepen claeghen wyens schippers op avontuere om turff te coopen ofte oyck van vrachte aen the nemen begeerden inne the vairen die zullen achter die scepen zeeckeren vracht hebbende inne moeghen vaeren tot in 't gescheyt boven die Zantvoort in die veenen.
Ende zullen aldair blijven leggen vast gemeert aen die oestzijde der Griften ther tijt toe dat zijluyden zeecker zijn wair zij laeden zullen ende vaeren alsdan mitten anderen schepen bynnen in't veen op ten behoirlicken tijt ende optie ordonnantie ter plaetsen dair zijluyden zullen laeden zoeveer zijluyden hoger in die veenen laeden zullen.
Item die vaertmeyster zal altijt eer hij ’t benedenste

folio 289v zie ook folio 326v
schut opdoet die schippers vermanen dat zij gedachtich zijn omme inne te varen op die ordonnantie van den schippers gemaect op keuren ende bruecken daertoe geset.
30-9-1553: VERVOLG.

Welcke ordonnantie die vaertmeyster zal hangende hebben in die Grebbe op eenige bequame plaetschen teneynde dat nyemant ignorante en pretendeere.
Als die vaertmeyster eenige schutten opgedaen zal hebben zal hij dairbij blijven staen ter tijt toe dat die schippers gepasseert zijn ende alsdan terstont 't schutte doen sluyten in 't slot.
Ende als die schutten gesloten zijn zoe en zal die vaertmeester egeen schutten moegen openen buyten zijn behoirlicken ende gewoentlicken tijt.
Ende en zal nyemant zijnen sluetel moeghen doen omme in zijn absentie eenige schutten open te doen ofte te ontsetten mer zal die sluetel bij hem oft zijnen dienair bewairt worden.
Item alsoe 't somtijts gevallen mach dat die Grifte eenen voet waters meer ofte min houdende is zoe zal die vaertmeyster die schippers adverteeren telcken reyse als zijluyden inne vaeren hoeveel voeten diep zij laeden moeghen.

folio 290 zie ook folio 327
XI
Item om die geladen schepen uuytet veen nederwerts the brengen.
Is the weeten dat elcke schipper eenen dach van vyer ende twyntich uuyren hebben zal om the laeden.
Welcken dach begynnen zal van der uuyre dat die schepen die hoochste in't veen vairen op hair plaetse gebrocht zullen zijn.
Den voorschreven dach overstreecken zijnde zal hij therstont die afterste schutte open doen ende laeten die schepen nederwerts vairen op hoir ordonnantie.
Te weeten dat diegheene die hoochste in 't veen laeden ende die yerst zijn geweest in 't invairen die zullen die afsterste weesen in 't uuytvairen.
Item die vaertmeyster zal blijven staen aen elcken schut dat hij opdoet zoe lange dat die schepen gepasseert zijn ende therstont 't schut wederom toesluyten zonder eenich dilay ofte vertreck ende die nyet openen noch doen openen dan op ten behoirlicken tijt schut nae schut als 't behoirt.
Item die vaertmeyster zal gehouden zijn scherpen
30-9-1553: VERVOLG.

folio 290v zie ook folio 327v
toesicht neemen dat gheenen turff offgelaeden ende gescheept worde van den veenen die volgende Keyserlijcke Majesteyts octroye in die Grifte nyet geconsenteert off betaelt en hebben.
Vanwelcken veenen ende den eyghenairen van dyen men den vaertmeyster register geven zal.
Item den vaertmeyster zal scherpelick besien ende wel eernstelick besorgen dat des ordonnantie van den schippers die men hem geven zal wel onderhouden worde ende den overtreders zonder simulatie doen corrigeeren.
Ende oyck mede neerstich toesien dat nyemant eenige schepen geladen off ongeladen uuyt eenige wijcken uuyttrecke mit meer dan mit vier mannen, ende den overtreders arresteere in de Grifte ther tijt toe, zij twee mansdach huyren betaelt zullen hebben die therstont in de Grift geset zullen worden om die ingesleepte modder uuyt the baggeren.
Item zal die geladen schepen nederbrengen tot in den Rijn ende zoeveer uuyt doen schyeten dat die lege schepen onbehyndert zullen moegen innevaeren, welverstaende dat hij

[tekst loopt niet door op volgende pagina]
30-9-1553: VERVOLG.

folio 291 zie ook folio 328
X
Item als 't water in 't veen zoe cleyn is dat die schepen die boven in die Keyserlijcke Majesteyts veen ende in 't afterste der Witte veenen laedende zijn off weynich waters hebben omme mit behoirlicke lastaige van turffen the vlotten zal die vaert van den naestgeleghen schutten gesloten houden XXIIII uuyren langer dan die gemeen tijt is, ende gheen ander schepen uuyt dat naeste schut voorschreven afflaeten thenzij dat die afterste mede vlot zijn omme gelijck off te vairen bij zoe veer die afterste oyck gereet ende geladen zijn op den behoirlicken tijt ende bij faulte van dyen zal die vaertmeyster die andere schepen voirseid afflaeten naedat hij vyer ende twyntich uuyren boven den gewoentlicken dach vertueft zal hebben.
Item den vaertmeyster zal tijtlicke adverteeren die hooffden van den veengenoten van allen gebreecken die hij in de sluysen, schuttinge, Grifte ende dijcken bevynden zal.
Item die vaertmeyster zal beboeten allen die schouwen die hij in die Grifte drijvende vynt ende die opsluyten ende laeten een weete dengheenen dyens teycken dair opstaet ende hebben van die yerste boete van elcke schouwe dyen hij drijvende vynt boven die Zantvoort in't veen eenen stuver.
Ende beneden die Zantvoort tot in den Rijn twee stuvers.

folio 291v zie ook folio 328v
Ende zoe wye zijn schouwe nyet en loste bynnen acht dagen zal verbuyren dubbel boete.
Item off dair eenige schouwen the gronde laeghen in die Grifte die zal den vaertmeyster uuyt doen wynden ende die opsluyten ther tijt toe dat hem die oncosten van die uuytwyndinge betaelt zullen weesen ende dair en boven een boete van vyer stuivers boven die Zantvoort ende zes stuivers beneden die Zantvoort.
Item zoe wye zijn schouwe nyet en loste bynnen acht dagen zal verbuyren dubbele boete.
Item die vaertmeyster en zal nyemant moeghen dienen om turff the vercopen off eenige andere diensten hebben behalven zijn officie van 't vaertmeysterschap.
30-9-1553: VERVOLG.

Dese ordonnantie is the verstaen dat die hooffden ende committeerden der veengenoten bij convoicatie van eenige veengenoten diezelve zullen vermeerderen, verminderen ende veranderen then meesten oirboir der veengenoten zoe menichmael hem dat mit ende oirboir duncken zal.
Item Aernt voirnoemd zel gehouden zijn tot zijnen costen die modder ende onruymte die after die schutdeuren coempt tijtlick uuyt te ruymen ende uuyt the

folio 292 zie ook folio 329
XIII
modderen zulcx dat die schutdeuren zonder eenich letzel te gronde moeghen gaen.
Item off eenige keusen aen de schutdeuren ontsprongen zal hij die wederomme innezetten off doen zetten ende die keusen doen helpen ende repareren tot zijnen coste, uuytgesondert dattet gebreck zoe groot wair dat men dairom dammen moste slaen ende die zolder van't schut uuyt oosen dat zal ther veengenoten costen weesen.
Item alle die wijndasen mit hoiren toebehoiren die sloten, kettenen, crammen, bouten ende allen cleyn ijserwerck mit die plancken dair men die schutten mede opboyt zal Aernt voorseid tot zijnen coste onderhouden zoe die hem bij den camerair der veengenoten gelevert zijn
Insgelijcx oyck die wyndeltauwen mit die rollen ende hairen toebehoiren zal hij gehouden weesen the onderhouden the vordel hebbende alzulcke twee nyeuwe touwen als die camerair hem gelevert heeft.
Ende zoeverre eenich tauwe braicke in 't wynden van die schutdeuren ende dairduer eenige schade aen de deuren ende schutten geschyede, zal die camerair der veengenoten die gebroocken deuren ofte
30-9-1553: VERVOLG.

folio 292v zie ook folio 329v
schutten off 'tselve alsoe gebroicken wair doen repareren ende heermaicken tot Aernts voorseide coste.
Item off men in die Grifte eenige wercken behouffden the repareren, verdiepen ofte anders tot eenige wercken maicken bynnen deesen jaere zal Aernt voirseid gehouden zijn dair een opsichter op the weesen, naedat hem die hooffden ofte camerair voirseid des bevel doen tot zijnen coste zonder yet meer dairvoor the genyeten
Des zal Aernt voirseid hebben voor zijn salarys van dit lopende jaer voorseid ende voor 't loon van zijn twee dienairs ende voor onderhout van den wercken ende gereetschap voorseid die zomme van hondert ende vijftich carolusgulden van veertich grooten Vlaemsch 't stuck.
Mit zulcken vorwairden dat wij, gecommitteerde hooffden voornoemd, tot allen tijden als 't ons belieft Aernt voorseid ende zijn dienairs zullen moeghen offsetten, ende deese voorseide conditien veranderen ofte geheel the nyete doen zonder Aernts voirseid ofte zijnen dienaers eenige wederspreecken ofte calangie, mits betalende Aernt ende zijn dienaers voirseid van de voornoemde zomme nae advenant den lopenden tijt die zij gedyent zullen hebben. Oirconde van deesen hebben die gecommiteerde hooffden ende Aernt Joosten voirseid elck onsen name mit ons zelffs hant hyeronder geschreven. Actum den XXXen septembris, anno drieëndevijftich [1553] ondertekent.

folio 293 zie ook folio 330
XIIII
Den VI, VII, VIII ende IX novembris [1553] zijn Bruyninck van Cuyck ende Jan van Leuwen bij kennisse van Frans van Nyenrode tot Rhenen ende op't veen geweest omme die gebreecken te visiteeren die in de Grifte, schuttingen ende hairen aencleven bevonden mochten worden, ende oyck mit die dijckgrave ende heemraiden van Rhenen the accordeeren van zeeckere hair doleantiën.
8-11-1553: Den VIIIen novembris [1553] zijn Bruyninck van Cuyck ende Jan van Leeuwen in't veen gegaen, beginnende uuyten Rijn opwairts langes den Veendijck ende hebben die gebreecken van die Grifte, schutten ende bruggen ende andere gevisiteert omme oyck den vairtmeyster Aert Joesten aanwijsinge the doen van die boyplancken, wijndasen, ketenen, crammen, sloten ende dyergelijcken die nu voortaen tot zijnen laste zullen onderhouden worden als in een cedulle in date voirseid den camerair gelevert is.
In de Grebbe zijnde hebben zij mit Cornelys Ringel overcomen dat men hem jairlicx geven zal voor den overganck ende gebruyck van zijn erve dair hij op woent omme aen't schut te comen, XXVI stuivers
Comende aen Velderbrouck hebben aldair mit Gerairdt Lijster, borger tot Rhenen gerevideert ende hermeten 't lant van hem mit 't verwijden ende rechten van dye Grifte deurgegraven was. ende hebben bevonden van die breette zijns lants langes den veendijck hem affgenomen the zijn XIII roeden, X½ voeten breet ende

folio 293v zie ook folio 330v
wijt IIII½ roeden facit 't samen, LXI roeden een halve, een quartier ende een achtendeel van een roede getauxeert elcke roede op vyer stuivers facit XII gulden VII½ stuiver.
In 't veen weesende hebben Joachim van Heumen ende zijluyden voirseid verstaen dat eenen genaempt Peter Petersz woendende op te Renensche veenen, hem onderwonden heeft onvrijen turff the laeden in schepen omme die onder protext van een vrije veen dairbij leggende dair hij eensdeels oick offscheepten ten Rijn uuyt the doen vuyren in cleynachtinge Keyserlijcke Majesteyts octroye, ende prejudicie der veengeërffden contribuanten totter Grifte ende soe sij t'samen die waerheyt ondersochten, hebben verstaen dat hij omtrent veertich off vijftich tonnen onvrije turffs in een schip inne gedragen hadde, hebben des anderen daechs 's morgens mit die gerechtsbode van
8-11-1553: VERVOLG.

Rhenen dat schip mitten turff doen in't veen doen arresteeren ende dairbij Peter een rechtdach doen leggen bij den schout van Rheenen tegen den naevolgende dach ende naedat Peter die bootschap ontfangen hadde is hij tot Rheenen bij Joachim van Heumen ende hemluiden voorschreven gecomen, ende sijn schult bekennende heeft begeert dat met 't hem op deese tijt vergeven wilde zonder clachte, hij zoude terstondt den turff wederom uuytdraghen ende op dat onvrije veen brenghen dair die the voeren gestaen hadde, ende betalen die costen van den arreste ende citatie ende zoe die zaicke noch cleyn was is hem voor deese reyse noch toegelaten den turff wederomme uuyt te draghen als voeren mits die costen voorschreven betalende, 't welck hij geseyt heeft the

folio 294 zie ook folio 331
XV
doen ende heeft deszelven daechs then aenschouwe van veele vreemde schippers ende Aert Joesten, die vaertmeyster die wij dairtoe gesonden hadden, den onvrijen turff uuyt 't schip wederomme op't lant gedraghen.
9-11-1553: Den IXen novembris [1553] sijn Joachim van Heumen, Bruyninck van Cuyck ende Johan van Leuwen bij den dijckgrave ende heemraiden tot Rhenen vergadert geweest, die welcke dijckgrave en heemraden doleerden dat den nyeuwen uuytganck van die weteringe bynnen die sluyse der Grebben veel te eng was. Item dat ons veenwater in 't sluyten van de grote sluyse daerinne drang ende zoe sij ther cause voorschreven in meninge waere een schutte the stellen, begeerde sij van ons assistentie etc. soe sijn wij mit hem overdraghen dat wij in 't maicken van 't schut voirschreven hair te laten comen zullen het houtwerck van die brugge geleghen op ten veendijck bij den Bottercamp ende dat men die zelve sal the passe brengen tot die wangen ende bovendecksel van een brugge die over 't schut gemaect zel worden, op welcke brugge men wercken zal een deurraempt mit een deure die de veengenoten mit een slot toesluyten zullen, omme te verhueden dat egeen beesten op ten veendijck en zullen moegen, werden laetende die breete van twee voeten optie bruggen besijden 't duerraempt voorschreven omme t' volck daechgelicx over te moegen gaen trecken, ende die veengenoten zullen tot die facture van dyen hemluyden the bate comen die zomme van vyer guldenen

folio 294v zie ook folio 331v
Item die dijckgrave ende heemraiden voirschreven hebben beloeft naedat sij nu noch eens vruntlick vermaent sijnde, hair penningen die sij van der facture der sluysen schuldich sijn mitten yerste the betaelen.
Item noch hebben Bruyninck van Cuyck ende Jan van Leuwen voornoemd den dijckgraven ende heemraiden the kennen gegeven dattet goet waere dat men 't decksel van de sluyse in de Grebbe zoude doen mossen ende terren in die nayen van die deckplancken onder die tingelen zoe 'tselve den onderhout van die sluyse aengaet, begerende oyck op Dirck van der Lauwick, (die daer bij ende present was) dat hij 'tselve den dijckgrave ende heemraiden van Wageninghen mede the kennen geven wilde.
9-11-1553: VERVOLG.

Noch hebben die dijckgrave ende heemraiden voorseid gedoleert dat eenige schippers die dueren van dye sluyse in de Grebbe mit cracht opgetogen hebben, ten tijde dat die overmits hoge buytenwater gesloten behoort the blijven tot merckelicke pericule van schaide der bynnenlanden, begeerende dat men dairinne voorsien wilde dat zulcx nyet meer en geschyede is hem geseyt voor antwoort dat men 'tselve in den schippers ordonnantien mede verhueden zal.
3-2-1554: Den IIIen february [1554] is mit Jan van Meerkerck overcomen dat hij ons dienen zal van die veensaicken.

folio 295 zie ook folio 332
XVI
ende die registreeren nae vorwairden die den cameraar mit hem gemaect heeft.
2-3-1554: Den IIen marty [1554] is Jan van Leuwen geordonneert dat hij een schut boven in 't Witte veen zoude doen zetten ende 'tselve doen maicken in dachhuyren, appliceerende dairtoe het hout ende deure van een schut dat eertijts opgenomen was, staende tusschen Helmichsmaet ende die Pijsel, ende wes hij meer houts off plancken behoeven zal, die zal hij dair toe coopen then meesten oirboir.
3-1554: Den [niet ingevuld] ende [niet ingevuld] marty is die edele heere van Zevenbergen, wesende op Heymenberch versocht bij Joachim van Heumen, Bruyninck van Cuyck Jan van Leuwen ende Jan Rouck, dat sijne genade believe zoude the commen op 't veen oft yemants the committeeren, omme the helpen en raiden ende adviseeren op wat plaetse dat men 't voorschreven schutte in ’t hoochste van 't Witte veen, beneden die zantvlage zetten zoude tot vordele van zijne genade veenen die dairboven gelegen zijn ende 't naeste volgende schut te doen dieper sincken.

Den [niet ingevuld] marty [1554] is die heer van Zevenbergen voornoemd op 't veen gecomen ende heeft mit Joachim van Heumen, Bruyninck van Cuyck ende Jan van Leuwen

folio 295v zie ook 332v
die plaetse besichticht ende sien steecken ende geaccordeert 't samentlicken ende geteykent die plaetse dair men het nyeuwe schut zetten zal, ende is overcomen 't naeste schut omtrent een voet dieper the doen sincken.
30-4-1554: Alszoe in 't leste aprilis anno LIIIIo [1554], omtrent die Groote Venloo heybrant was, ende eenige arbeyders des nachts waeckten omme den heybrant the blussen ende oyck arbeyden, is geordineert bij Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuyck dat Jan van Leuwen diezelve van hoir arbeyt ende moynisse contenteeren zal tot discretie omme andere arbeyders in gelijcke periculen te gewilligher te vynden.
20-5-1554: Alzoe dairnae noch den XX, XXI ende XXIIen may [1554] zoe op Keyserlijke Majesteyts Groote Veen achter Prattenborch ende optie Eeder Zwarte veenen, ende dairomtrent grooten heybrant was totten welcken the doen blussen, ende verhueden dat die omtrent gegraven turff nyet comen zoude, is Joachim van Heumen zelffs mit een deel volcx derwerts gegaen ende sijn diligentie gedaen omme den brant the keeren, is dairomme bij Joachim van Heumen ende Bruyninck t'samen op ’t veen weesende den XXIIIen may [1554] overcomen ende Jan van

folio 296 zie ook folio 333
XVII
Leuwen geordineert die arbeyders die mit Joachim van Heumen then brande geweest ende dairbij gebleven sijn, the betalen hoir arbeytsloon tot discretie.
Ende omme the verhueden veerder inconveniënten, is bij Frans van Nyenrode ende Bruyninck van Cuyck voornoemd, goet gedocht diezelve lasten denzelve Hove provinciael 't Utrecht the kennen the geven omme the verwerven breder provisie op ten heybrant, ende oyck op die demolitie ende affbreecken van die veenhutten ende andere backhuysen, hemluyden bij den veengenoten belast the diligenteeren opten rekendach den XVIen septembris anno LIIIo [1553] lestleeden.
Volgende welcke overcompst den Hove voornoempt bij Bruyninck van Cuyck aengegeven is zeecker memorie van instructie beruerende den heybrant, welcke memorie mits des Hooffs advyse overgesonden is aen die Cancelrie van Gelre tot Aernhem, omme then beyden sijden provisie opten heybrant ende anderen periculen van brant optie veenen geordineert the werden.
25-5-1554: Den XXVen may [1554] is Bruyninck van Cuyck mit Jan van Leuwen geweest bij die lantcommandeur Duytscher ordens bynnen Uutrecht ende is mit hem

folio 296v zie ook folio 333v
overcomen bij tusschen spreecken van die commandeurs van Leyden, Rhenen ende Scherluynen, dat men die commandurye tot Rheenen jaerlicx uuyreycken zall uuyt die parochiekercke, die men maicken sal op te Groote Venloo, eenen gouden ourfurster rijnsgulden volgende het extract uuyt des selves lantcommandeurs registre hyer geïnsereert: Begynnende
Up ten XXVen may anno LIIIIo [1554], sijn mijnen heer lantcommandeur ende die nabeschreven commandeurs overcomen ende geaccordeert als aengaende die oprichtige van der kercke die opgericht zel werden mit consent ende octroye der Keyserlijke Majesteyt opten Grooten Venloo, bynnen onser parochie van Rhenen gelegen, dat diezelve opgerechte kercke voor een ewige recognitie jaerlicx uuytrecken sal voor 't recht dat onser kercke ofte commanderye van Rhenen in de voornoemde nyeuwe prochie soude moegen competeren eenen Overlantsche kernforster gulden ende dat mit zulcken conditiën ende restrinctiën als dairtoe zullen behoiren om 't recht van de kercke van Rheenen ten ewigen dagen ongequest the blijvende. Onderteykent, Aelbert van Egmont van Merensteyn, lantcommandeur, Joachim Jansz, commandeur tot Leyden, Cornelys Jansz, commandeur tot Rhenen, Jacob van Egmont van Merensteyn, commandeur tot Schaluynen, onwaerdich.

Tenzelven dage is ons gebrocht die ordonnantie

folio 297 zie ook folio 334
XVIII
van die schippers.
28-5-1554: Den XXVIIIen may [1554] is aen den Raidt der stadt versocht bij Bruyninck van Cuyck dattet wel van node waere aen die van ’t furstendom Gelre ende heeren van die jurisdictiën, nakende den Rijnstroom the solliciteeren die passagie van 't lijnpat ende dat 'tselve behoirden the geschyeden tot stadtscosten, is bij den Raidt overcomen dat men 'tselve van nu voortaen tot stadtscosten vervolgen sel.
29-5-1554: Den XXIXen may [1554] Bruyninck van Cuyck tot Aernhem reysende uuyt bevel van Frans van Nyenrode, ende Joachim van Heumen tot Aernhem vyndende, hebben t'samen aen die heeren van Cancelrije hair doleanciën van den heybrant mit besloten missive van 't hoff provinciael 't Uytrecht overgelevert, mit supplicatie vanwegen der stadt Uuytrecht in diezelve missive besloten beruerende 't lijnpat, hebben oyck vertoont die ordonnantie bij Keyserlijke Majesteyt op die schippers gemaect, omme aldair geregistreert ende gepubliceert te worden.

Aengaende den heybrant is Bruyninck van Cuyck besloten missive verleent aen ’t Hoff van Uuytrecht. Aengaende 't lijnpat is commissaris geordonneert genade J. Stratius,

folio 297v zie ook folio 334v
omme hem breder te informeeren, 'twelck alsoe geschyet is ende heeft den XXXen may [1554] zeeckere oude getuygen dairop gehoort, welcke getuychenissen bij hem in den Raidt gebrocht zijn, ende is diezelve informatie mitte supplicatie ende anderen stucken dairbij overgelevert, t'samen gesonden aen de heere van Hoochstraten, stadtholder aldair wesende the Cuylenborch ende die ordonnantie is bevolen geweest the registreeren omme voorts gepubliceert the worden nae behoiren.
6-1554: Den juny [1554] Cornelys van Leuwen gecommitteert, in plaets van Bruyninck van Cuyck, is tot Aernhem gereyst verthoenende het advyse mit besloten missive van 't hof van Uuytrecht, ende heeft verworven publicatie van zeecker placate op ten heybrant etc. gemaect, ende voort publicatie van der ordonnantie der schippers, ende oyck missive aen Jasper Verschuyr als geordineert opsicht the hebben op ten heybrant, welcke placate hyernae volcht, begynnende aldus:
Kaerl van Godts genade Roomsch Keyser etc. hartoch van Gelre ende grave van Zutphen.

folio 298 zie ook folio 335
XIX
Alsoe wij verstaen hebben ende geloeflicken onderricht worden, dat in verscheyden tijden ende oyck nu zeer corts voorleeden daghen, grote ende schadelicke branden in den veenen, gelegen in onse furstendom Gelre ende graefschappe Zutphen ende landen van Uuytrecht, gecommen ende sich opgeheven hebben tot nyet geringhe verlyes der onderdanen ende veengenoten, ende dat oyck zulck noch tot mehermalen mit deese grote hette ende droochten geschyen mochten tot merckelicken groten perikel der voorschreven veenen ende den gesteecken turff dairop in grooten end menichfuldigen drogen hopen staende, wairdorich oyck onsen veenen, heytfelden ende sunst, anderen hobt oude bosschen, dairomtrent geleghen verdorven ende vernyelt mochten werden, is dennia dat wij willende dairinne mit behoirlicke remedie (zoeveele moegelich voorcommen) ende voorsihen, geordineert ende gestatueert hebben, ordonneeren ende statueeren mits deesen dat wije hij oyck seij, hem en vervorderen op den veenen eenige hyden aen te steecken op die pene van an 't lijf gestraft te werden ofte ander arbitralick gecorrigeert nae gelegentheyt van der zaicken ende oft gebuyrde dat op diezelve veenen ennige brant quame zal, in zulcken gevalle de officier off scholtes tho Eede gehauwen sijn
6-1554: VERVOLG.

folio 298v zie ook folio 335v
bij clockenslach mit ondersaten van Ede therstont bij den brant the gaen mit emmers, schuppen ende spayen ende anderen gereetschap als dairtoe dyent om den brant helpen blusschen op penen, ende gewontelicken peenen te vallen diewelcke die peenen verbuyren die den clockenslach nyet en volgen. Ende zoe ons te voeren compt dat eenige machte hebben ende noch daechgelicx maicken cline hutten ofte huyskens, ingelijck kline backhuyskens die mit stroy of mit horden omset seijn ende mit stroo gedeckt tot grote perikel van allen die veenen dairdeur an brant gesteecken the worden, als oyck durchgelijcken tot verscheyden tijden ende noch onlanx groten perikel van allen die veenen is geweest. Is onse minonge ende wij ordonneeren dat men alle alsulcke huyskens, hutten ende backhuysen therstont bynnen veertien daghen nae publicatiën van deesen then langsten offbreecken, ende van nu voortaen geen anderen meer tho maicken en sal moegen, op pene dat diegheene die bevonden wort ther contrarie doende, ons vervallen sal seijn een pene van vyer carolusgulden ende noch gehouden the worden diezelve off the breecken of zullen bij faulte van dyen affgebroken worden bij den officier op dubbelt gelt van alsulcken oncosten als hij ter cause van afbreecken terzelver doen zal ten waere dat die hutten gemaect worden mit gebinten, elck gebint tenminsten IX off X
6-1554: VERVOLG.

folio 299 zie ook folio 336
XX
voet wijt, ende IX off X vuet off daeromtrent thenminsten hooch, ende die wanden mit steen gemetselt of mit planken gemacht oft tenminsten mit horden getuynt ende mit eerde belempt, ende dat die backhuysgens die zonder gebinten zijn, mit harden dacke gedecht ende mit steenen schoersteentgens then daecke uuytgaende ende rontomme mit eerde geleemt oft mit steenen gemetst worden op peene van vyer carolus gulden, te verbuyren tot onsen behouff als boven, ende nochtans gehouden sijn die backhuysgens bynnen thyen daghen dairnae off te breecken ende reformeeren mit harden dacke als voeren, elcke reyse op pene voorschreven ende nochtans gehouden the sijn te obedieren als boven geruert is, gelijck als onse mynonge dat men die wanden van allen huysen ofte schuyren opte voorschreven veenen staende die mit stro geluet ende omcleet sijn affdoen sal, ende mit steen, plancken off tunen mit eerde geleempt maicken, bynnen die tijt van zes weecken nae publicatie van deesen op pene van thyen carolusgulden, tot onsen behoef te verbuyren ende noch gehouden tho sijn 'tselve therstont the doen maicken bynnen een maent, dairnae op gelijcke penen als voeren, iten dat nyemant op ten veenen voornoemd ennige asschen buyten den huyse en stort oft worpe, tensij dat die yerste mit water wel geblust ende 't vuyr uuyt
6-1554: VERVOLG.

folio 299v zie ook folio 336v
gegoten sijn op pene van 't verbueren telcke reysen eenen carolusgulden, die twee deelen tot onse, ende dat derdedeel tot des aenbrengers behuef ende proffijt, ende then eynde alle 'tgeene voorseid ende dese tegenwoerdige onse ordonnantie ende statuten vast, stede ende onverbreeckelicken ende onversuymelich te onderhauwen ende geobserviert worden, onbieden ende bevelen wij onsen drost van Veluwen en den scholtes van Eede ende anderen, dyet eenichsins aengaen mach dat sij onse jegenwoerdige ordonnantie ende statuten eernstelich onderhouwen van de ingevalle van brande als voorschreven die clocken doen rueren, then eynden als boven voort een vlijtich insihen dragende dat in diezelve onse ordonnantie ende statuten ende in gheenen puncten derzelver geen gebrech en geschyen, procedeerende tegen den overtrederen tot executiën der penen hyerboven begrepen ende gespecificyert, zonder ennige favuir, simulatie, nalatichheyt ofte verdrach hyerinne vallen te laeten in eeniger manieren. Dit is alsoe onse ernste wille ende minonge gegeven in onse stadt Arnhem, onder onsen secreetzegel hyeronder opgedruct in placate den XIIIIen dach juny XVC vyer ende vijftich [1554]. Onder stont geschreven: Bij den Keyser ther relatiën van sijnen Majesteyts generael, stadthalder, Cantzler ende Raiden in Gelrelant verordent, ende was onderteykent, T. Roos.
6-1554: VERVOLG.

folio 300 zie ook folio 338
[De voorgaande folio is eruit gesneden, nummering is later aangebracht]
XXI
ende is gepubliceert tot Eede den [niet ingevuld] juny anno in LIIIIo [1554].

Copie uuyter missive des Canzlers ende Raiden in Gelrelant aen de Drost op Veluwen omme 't voorgaende placaet bij denzelven gepubliceert the doen werden, ende is hyernae geïnsereert:

Eerntfeste unde vrome, besunderen, gunstighen, ude vrunt, wij schicken u hyerbij gevuecht een placaet Keyserlijke Majesteyts, onsers aller genade heeren belangende den brant sich to meer maicken in den veenen begeven hebbende, ende in perikel noch toe ergeven, und is vanweegen derzelven Majesteyts ons gesynnen dat ghy 't dat zelleve placaet in den ampte uus bevels thoe Eede, unde dair yd sunst van node the vercondigen ende publiceeren doet, unde tegen den overtreder procedeeren ende doet procedeeren tot executie der penen, dairinne begrepen vermogens den zelleve placate zonder dairinne gebreckelick te vallen des verzyhen in staet hooiste berumpter Majesteyts, wij ons alsoo tot u, u den almachtige bevelende, geschreven tot Aernhem, den XIIIIen juny anno XVC vyer ende vijftich [1554]. Onder stont

folio 300v zie ook folio 338v
geschreven, Cantzler ende Raiden 's Keysers geordoneert in Gelrelant, ende was onderteykent, T. Roos. Ende superscript was: Den eerntfesten und frome Willem van Scherpenzeel, drost op Veluwen, onsen besunderen goede frunt.
6-1554: VERVOLG.

Copie
Eerntfeste ende vrome besunder goede vrunt, uuyt sonderlingen bevel Cantzler ende hoge wijse Raiden, Roomsch Keyserlijke Majesteyts, unser aller genade heere in den lande van Gelre verordent, laet ick u mitten yersten weeten ende oyck bevele dat ghij deese twee bij gevuechden copiën van een placaet Keyserlijke Majesteyts, mijns bevels nu naestcomende zonnendage, die eyne tho Eede und die ander tho Bennekom, publiceeren und vercondigen laet aldair in der kercken, opdat en yder des goede wetenschap vercrijge ende dairnae wetet tho richten, zonder eenich gebrech und invallen laeten, u den almachtigen bevolen, geschreven den XXII juny anno XVCLIIII [1554].
Onder stont, Willem van Scherpenseel, drost op Veluwen, drost.
24-6-1554: Den XXIIIIen juny [1554] is gepubliceert tot Rheenen

folio 301 zie ook folio 339
XXII
het placaet van den heybrant geordoneert bij die heeren van den Raide des Hooffs provinciaels t' Uytrecht hyer geïnsereert:
Placaet van den heybrant.
Maximiliaen van Bourgoenguen, heer van Beveren, van der Veer etc., stadtholder-generael, president ende Raiden 's Keysers in den Hove van Uuytrecht, den yersten deurweerder ofte pander innen denselver Hove, saluyt. Alsoe wij verstaen dat nyet jegenstaende zeeckere voergaende placate, inhoudende dat nyemant hem en zoude vervorderen op den veenen bynnen deesen landen wesende, eenige heyden aen the steecken opte peyne van lijf ende goet ofte anders arbitralick gecorrigeert the worden nair gelegentheyt van der zaicken, onlancx leeden ende oyck tot diverssche tijden heybrant geweest is in den voorschreven veenen, bijsonder omtrent den Grooten Venloe ende oyck after die hoffstede genaempt Prattenborch gelegen aen Sinte Kunerenwech, beyde op Keyserlijke Majesteyts Groote Veen ende dairomtrent nyet zonder merckelicke grote periculen van die veenen

folio 301v zie ook folio 339v
ende bijsonder van allen die gegraven turff, die optie zelve ende anderen omleggende veenen mit grote menichte van droge hopen staende is, ende oyck dat duer zulcken heybrant Keyserlijke Majesteyts bosch dairomtrent geleghen, mede geheel bedorven ende vernyelt mochten werden. Soe is 't dat wij u committeeren ende bevelen bij deesen the trecken ther plaetsen dair 't van node wert ende dair men gewoentlick is publicatie the doen, ende aldair vanweegen Keyserlijke Majesteyt bevelt een yegelick wye hij zij, dat hij hem wachte van eenige hey te branden off doen branden op die veenen, geleghen in den bedrijve van Rheenen ende
24-6-1554: VERVOLG.

Amerongen ofte anderen hey omtrent den bossche van Amerongen ofte Elst gelegen, op peyne van gestraft the worden aen den lijve mitten brant ofte anders arbitralic gecorrigeert the worden nair gelegentheyt van der zaicken, ende dat die man wyens schapherder off deur wyens huysgesin zonder weete ende consent zulcx geschyet mochte weesen, verbueren sal telcken reyse vijftich carolusgulden tot Keyserlijke Majesteyts behouff. Item dat nyemant wye hij zij, eenich schapen ofte andere

folio 302 zie ook folio 340
XXIII
beesten sal moegen weyden off drijven, doen weyden off doen drijven, op eenige veenen dair die heye offgebrant sal sijn, ende op hondert roeden nae rontsom die offgebrande plaetse bynnen den tijt van drie jaeren naedat die hey gebrant is op die verbuyrte van heuren schapen ende beesten die alsoe op die heyde geweyt zullen hebben te gaen, die voorschreven schapen die tweedeelen tot Keyserlijke Majesteyts behouf ende 't derdedeel totten aenbrengers behouf, tenwaire dat den principael die ter contrarie van deesen deden in des heeren handen gelevert waere, inwelcke gevalle alleen die schapen ende beesten van zulcken man bij wyens toedoen den heybrant geschyet mochte sijn geexcludeert sullen blijven van 't gebruyck derzelver offgebrande heyde, ende hondert roeden dair rontsomme als voeren den tijt van drie jaere op peyne als voeren. Ende oft gebuerde dat op ten veenen voorseid eenigen brant quame die tot merckelicke schaiden tendeerden, dat in zulcken gevalle die officiers zoe van Rhenen, Amerongen ende anderen omleggende parochiendorpen ende buyrschappen gehouden sullen sijn bij clockeslach mit hoiren ondersaten therstont then brande the gaen
24-6-1554: VERVOLG.

folio 302v zie ook folio 340v
mit emmers, schuppen, spayen ende andere gereetschap als dairtoe dyent om den brant the helpen blussen, ende zoe wye die clockslach nyet en obediërde dat diezelve verbruyren zel telcke reyse twee carolusgulden tot Keyserlijke Majesteyts behouff, ende alsoe eenigen gemaect hebben ende noch daichgelicx maickende sijn cleyne hutten off huysgens op die veenen voorschreven, insgelijcx cleyne backhuysgens die mit stroye ende horden omset sijn ende mit stroye gedeckt, tot grote perikel van alle die veenen dairdeur aen brant gesteecken the worden, als oyck deur zulcx tot verscheyden tijden ende noch onlancx grote perikel geweest is, wert bevolen een yegelicken wye hij sij, alle alsulcke huysgens, hutten ende backhuysen bynnen veertien dagen nair publicatie van deesen then langsten off te breecken, ende van nu voortaen egeen anderen the tymmeren op peyne van vyer karolusguldentot behouff van Keyserlijke Majesteyt end noch gehouden the sijn diezelve off the breecken off bij faulte van dyen offgebroocken the worden bij officiers op dubbelt gelt van alsulcke oncosten als hij ter cause van 't offbreecken doen zal, tenware
24-6-1554: VERVOLG.

folio 303 zie ook folio 341
XXIIII
nochtans dat die hutten gemaect waeren mit gebynten, elcke gebynt tenminsten negen off thyen voeten wijt, ende negen off thyen voet off dair omtrent then minsten hooch, ende die wanten mit steen gemetst oft mit plancken gemaect oft then minsten mit horden getuynt ende mit eerde geleemdt. Ende dat die backhuysgens die zonder gebynten sijn, mit herden dacke gedeckt ende mit steenen schoersteentgens then daecke uytgaende ende rontsomme mit eerde geleemt off mit steen gemetst waeren, op peyne van vyer carolusgulden then verbuyren tot behouff Keyserlijke Majesteyts, ende nochtans gehouden the sijn die backhuysgens bynnen thyen dagen dairnae off the breecken ofte reformeeren mit harden daecke als voeren, op peyne van elcke reyse the verbuyren als voeren ende nochtans gehouden the zijn the obedieren. Insgelijcx dat men die wanden van allen huysen off schuyren opte voorschreven veenen staende, die mit stroe geluyt ende omcleet sijn affdoen sal, ende mit steen, plancken of tuynen mit eerde geleemt maicken bynnen den tijt van zes weecken nae publicatie van deesen, op peyne van thyen carolusguldenen the verbuyren tot Keyserlijke Majesteyts behouff ende
24-6-1554: VERVOLG.

folio 303v zie ook folio 341v
noch gehouden the sijn 'tselve therstont the doen maicken als voeren, bynnen een maent dairnae op gelijcke penen. Bevelende voorts allen justiciers ende officiers onder wyens bedrijve contrarie van deesen geschiede, scherpen toesicht the nemen dat die delinquanten volgende deese gestraft worden op peynen van 'tselve op hemluyden te verhaelen.
Des t' oirconde hebben wij 't segel van justicie van den voorschreven Hove hyerop doen drucken, in forme van placcatie op ten zevensten juny anno XVC vyer ende vijftich [1554]. Onder stont geschreven: Bij mijnen heere die stadthouder president ende Raiden 's Keysers 't Uytrecht, onderteykent Schrijvers. Op ten rugge van deesen stont geschreven 't inhouden van deesen placate is bij mij, pander onderschreven op ten vyer ende twyntichsten juny anno XVC vyer ende vijftich [1554] naer voorgaende clockluydinge ende mit assistentie van Jan die Roy, schout, ende eenige van den gerechte van Rheenen gepubliceert voor den gemeen volcke bynnen der voorschreven stede van Rheenen. Ende bij gelijcke clockgeslach ende mit assistentie van die van den gerechte gepubliceert op ten XXVen juny anno ut supra [1554], bynnen den dorpe van Amerongen oircondt.

folio 304 zie ook folio 342
XXV
Mijns hantschrifts hyeronder gestelt. Bij mij onderteykent, E. Jeroensz.
24-6-1554: Terzelver tijt is oyck gepubliceert die ordonnantie Keyserlijke Majesteyts gemaect optie schippers die in die veenen begeeren the vaeren, hyernae geïnsereert:

Kaerle, bij der gratien Godts, Roomsch Keyser altijt vermeerder 's rijcx, Coninck van Germanie, van Castillien, van Leon, van Grenade, van Arragon, van Navarre, van Napels, van Secillien, van Mailloquen, van Zardeynen, van den eylanden Indyen, ende vaster eerde, der zee Oceane, eerthertoge van Estenrijck, hertoge van Bourgoenguen, van Lothyer, van Brabant, van Lemburg, van Luxemborgen ende van Gelre, grave van Vlaenderen, van Artois, van Bourgoenguen, palsgrave ende van Henegouwe, van Hollant, van Zeelant, van Ferrette, van Hagenou, van Namen ende van Zutphen, prince van Zwane, merckgrave des heylich rijck, heere van Vrieslant, van Salins, van Mechelen, van der stadt, steden ende landen van Uuytrecht, Overijssel ende Groeningen, ende dominateur in

folio 304v zie ook folio 342v
Asiën ende in Affrycken, allen dengheenen die deese jegenwoerdigen zyen sullen, saluyt. Alsoe die gewillige veengenoten, zoe van den Gelresschen als Rhenensche veenen, contribuanten totter Veengrifte geleghen bij Rhenen ende aldair uuytwaterende deur die Grebbe in den Rijn, ons onlancx hebben doen verthoenen diverssche inconveniënten ende ongeregeltheyden die daechgelicx oprijsen in de voorseide Grifte, diewelcke sij uuyt crachte van onsen open brieven van octroye tot heuren costen alleen hebben geslagen omme mit schepen, schuyten ende anders, dairveur onsen turff comende uuyt onsen veenen ende oyck den heuren the moegen uuytvuyren ende gebruycken, spruitende die voorseid inconveniënten deur 't frequenteeren van diverssche schippers, coopvairders ende andere, die voornoemde Grifte mit heuren schepen ende schuyten daechelicx gebruyckende, diewelcke dair uuyt- ende invaeren zonder eenige redene ofte regle, d' een den anderen obvierende inplaetschen dair zij elck anderen nyet wijcken en moeghen, openende ende sluytende die schutten
24-6-1554: VERVOLG.

nae hun beliefte, ende dairdeur 't water van de voorschreven Grifte ('twelcke mit die schutten opgehouden wert) elckanderen ontsteelende

folio 305 zie ook folio 343
XXVI
mit meer andere dyergelijcke inconveniënten mits welcken die voorschreven Grifte ende 't gebruyck van dyere eyntlicken geschapen zoude weesen geheel desert the blijvene ende the nyeu te gaen nyet alleenlick tot schant ende verlies van den voornoemde thoenders mer oyck tot onsen grooten achterdeele indyen dairinne nyet gevuechlick voorsien en worde, ende hoewel den voornoemde thoenders nyet wel moegelick en zoude weesen eenige eyntlicke oft ewige ordonnantie tot remedie van den voorschreven inconveniënten the kunnen maicken, mits dat die voorschreven Grifte eerst mit schepen begint gebruyct the worden, ende oyck gemerct die menichfuldige listen ende practijcken die bij den voornoemde schippers ende coopvairders tot achterdeel ende letsel van 't gebruyck der voorschreven Grifte dagelicx gevonden zijn, ende the beduchten is alnoch gevonden zullen worden des nochtans nyet jegenstaende begeerende die voornoemde thoenders dair inne the voorsien voor den jegenwoerdigen tijt zoe verre in hen is, hebben sij 't samentlicken zeecker ordonnantie provisionale geconcipieërt ende begreepen ende 'tselve concept ons doen overleveren ende exhibeeren om bij onse Raiden, neffens ons weesende ende oyck bij onsen Raiden in Gelrelant ende Uuytrecht
24-6-1554: VERVOLG.

folio 305v zie ook folio 343v
the doen deursien ende visiteeren, ende dairinne veranderen, vermeerderen, verminderen ende modereren nae gelegentheyt van der zacken ende tijt zo men gevuechlichste bevynden zoude, om die voorschreven inconveniënten ende anderen die aldair in toecomenden tijden zouden moegen geschyen behoirlicken voor the commen ende remediëren. Doen the weetende, dat nadyen, deur onse ordonnantie ende bevel 't voorschreven concept ende ordonnantie provicionale in onsen voornoemde Raiden van Gelrelant ende Uuytrecht, ende dairnae in onsen Rekencamere van Branbant wel ende rijpelicken deursien ende geexamineert is geweest, ende op alles gehadt heurluyden advys ende oyck van onsen lieven ende getrouwen die hoofden ende gecommitteerde van onsen domeynen ende finantien, willende dair inne voorsien ende tot consernatie van onsen rechten ende indempniteyt van den voornoemde thoenders ende oyck dairinne behoirlicke regele ende ordonnancie the stellen. Hebben om deese ende andere merckelicke redenen ons dairtoe beweegende bij deliberatie van onsen zeer lieven ende zeer beminde zuster die Conninginne douagiere van Hongaryen, van Bohemen etc. voor ons regente ende gouvernante in onsen landen van herwerts over. Geordonneert ende gestatueert, ordonneeren ende statueeren voor edict ende verbot bij desen de puncten ende articulen hyernae volgende, te weeten:
24-6-1554: VERVOLG.

folio 306 zie ook folio 344
XXVII
IIn den yersten dat alle diegheene die de voorseide vaert ofte Grifte zullen willen gebruycken, gehouden sullen zijn voor die openinge van de sluyse hen schepen the leggen buyten 't benedenste gesloten schut aen de oestsijde der voorschrevene Grifte, teneynde dat sij die ofcomende geladen schepen nyet en behynderen ende den anderen nyet en beletten mit innevaeren op te verbeurte van drie stuivers telcke reyse.
IIItem zullen inne ende uuytvaeren telcke reyse achter den anderen in zulcker ordine als hen die vaertmeyster ordineeren ende voorleesen zal, te weetene dat diegheene die hoochste ende veerste in 't veene laeden die zullen die yerste weesen in 't inne vaeren ende die achterste in 't uuytvaeren, ende contrarie doende zullen worden gehouden voor die reyse the blijven leggen in 't gescheyt beneden die Zantffoort tot die naestvolgende innevaert ende dair en boven verbuyren, III stuivers.
IIIItem ende innevaerende jegens deese onse ordonnantie boven die Zantfoort voornoemd

folio 306v zie ook folio 344v
sal schuldich sijn ongeladen wederomme the vaeren beneden die Zantfort, verwachtende die naestcommende innevaert ende verbueren, IX stuivers.
IIIIItem ende wair 't dat yemant innevoer als voren ende hemselven laede oft dede laden zal verbeuren, III carolusgulden.
VItem alle diegheene die nyet en weeten waer sij geladen zullen worden zullen vaeren achter die gheene die zeecker vracht hebben tot in 't gescheyt beneden die Zantfort ende aldair blijven liggen, vastgemeert aen die oestsijde der voorschreven Grifte ter tijt toe dat zij verzekert sijn wair sij geladen zullen worden, ende dairnae innevaeren op den gewoentlicken ende behoirlicken tijt al op peyne van ledich uuyt the vaeren ende verbueren, IX stuivers.
VIItem nyemandt en zal hem onderwynden deur die sluyse an der Grifte the vaeren, alleer hij
24-6-1554: VERVOLG.

folio 307 zie ook folio 345
XXVIII
volcommen voorsien is van treckers, teneynde d' een den anderen nyet en belette.
VIIItem die bevonden zullen worden zoewel in 't uuyt als in 't innevaeren gheen treckers genouch the hebben ofte volck om sijn schip the regieren zulcx dat die ander schepen dairdeur belet worden, zal die vaertmeyster dairinne behoirlicken voorsien t' hairen coste ende zullen dair en boven noch verbuyren, III stuyvers
VIIIItem ende indyen yemant onwillich waeren die voorschreven costen terstont te betalen zal die vaertmeyster zulcx verschyeten ende 'tselve aen den deffailiant dubbelt verhaelen bij assistentie ende reële executie van den officier ymmers tot namptissement van der zomme.
IXItem die schippers zullen hen zoe voorsien van alle gereetschap als trecklijnen, meerseel ende anders, opdat deur faulte van dyen de gemeyne vaert nyet verachtert en worden op peyne van 1½ stuiver.

folio 307v zie ook folio 345v
XItem die treckers zullen gelijckelick elcx aen hoirelyuden ende schepen gaen, teneynde dat den eenen nae den anderen nyet en wachte ofte belet en worde op peyne van 1½ stuiver.
XIItem een yegelick sal sijn schepen ofte schuyten gereynicht hebben van mul ende anders eer hij in de Grifte commen, opdat ter gheen vuylicheyt in der Grifte geworpen en worde op die verbuyren van IV stuivers.
XIIItem nyemant en zal sijn meer staken nairder die Grifte steecken dan een roede lengte, op peyne van 1½ stuiver.
XIIIItem nyemant en zal mit een ydel of leech schip in een wijck moegen vaeren dair ander schepen laendende zijn ende 'tselve laedende schip alsoo verstoppen buyten consent van den lader, mer wert gehouden the vertoeven boven die keele van die wijck in dye Grifte ther tijt toe dat het geladen schip uuytgevaren is, op peyne van VI stuivers.
24-6-1554: VERVOLG.

folio 308 zie ook folio 346
XXIX
XIIIIItem als yemant in eenige wijcken ofte oyck in die principael Grifte laedende is ende then behoirlicken tijt nyet gereert kan worden mit sijn laste omme uuyt the vaeren zal schuldich sijn die andere offcomende schepen the wijcken, alsoe dat die affcommende geladen schepen bequamelicker voorbij hair moeghen passeeren, want bij faulte ende onwillicheyt van dyen zal die vaertmeyster zulck laeten doen tot coste van den schipper die welcke boven die voornoemde costen noch verbueren zal, III carolusgulden.

XVItem yemant mit zijn gelade schip uuyt die wijck in die Grifte gecommen zijnde, al eer die lege schepen bij ordonne boven die voornoemde wijck gecommen waeren, is gehouden mit zijn schip wederomme in de wijck the schyeten ende aldair the blijven ther tijt toe dat alle de voornoemde schepen gepasseert zullen zijn, op peyne als boven.
XVIItem nyemant zal sijn schip dieper the gronde moeghen laeden dan op die peyle

folio 308v zie ook folio 346v
ofte maten bij den vaertmeyster generalick gegeven ende geordineert, op peyne van XII stuivers.
XVIIItem ende wert evenwel gehouden therstont zijnen last the lichten tot op die behoirlicke peyle ofte mate oft bij faulte van dyen zal die vaertmeyster zulcx laeten doen tot coste van den schippere ofte coopvairder dewelcke dair boven noch verbueren zullen die boete van III carolusgulden.
XVIIIItem wort een yegelick verboden turf the laeden voorder zonnenopganck ende naeder zonnenonderganck buyten 't consent van den eyghenair oft heuren bevelhebberen op te verbuerte van zes carolusgulden ende dair en boven bij den officier aengesproocken the worden nae gelegentheyt van der zaicken.
XIXItem zullen oyck hair schuyten ofte boten achteraen hoiren groten schepen hangende
24-6-1554: VERVOLG.

folio 309 zie ook folio 347
XXX
mit geen turf of mul mogen laeden, op te pene van 1½ gulden.
XXItem nyemant zal eenige schepen uuyt die wijcken moegen doen uuyttrecken mit meer dan mit vyer persoenen op ’t verbuyren telcke reyse van acht stuivers, t' appliceeren tot twee dachuyren in 't modderen van de Grifte ende dair en boven noch die breucken van VI stuivers.
XXIItem in wyens schip turf geladen sal sijn van veenen die de vrijheyt der Grifte nyet gebruycken en moeghen ende deur crachte van onsen brieven van octroy gesecludeert sijn, sal den eygenair van 't schip verbuyren twaelf guldens, ende alle den turff geconfisqueert zoeverre hij ofte vuerder des schips wetenschap heeft van de fraude.
XXIIItem dat nyemant eenige schutten opsteygere mit plancken off anders, buyten consent van den vaertmeyster, op peyne van XXIIII stuivers.

folio 309v zie ook folio 347v
XXIIIInsgelijcx en sal nyemant eenige schutten, gesloten oft ongesloten, openen oft eenich geschut water offdoen buyten consent van den vaertmeyster voorschreven, op peyne van arbitrale correctie ende zes guldens.
XXIIIIItem oft yemant den vaertmeyster ofte sijn dienaer in 't executeeren ende ther cause van heurder officie qualick ende injuriose toespraicke zal verbuyren, XII stuivers.
XXVEnde zoe wye den vaertmeyster sijn dienaer off heuren substituyten dreychen sal verbuyren, III guldens.
XXVIEnde zoe wye eenich van denselven feytelick misdede zal gecorrigeert worden nae gelegentheyt van der zaicke ende dair en boven verbuyren, VI guldens.
XXVIIItem die schippersknechts zullen schuldich sijn deese onse ordonnantie, in allen hoiren puncten te obediëren ende zullen haire meesters voor hoir moeten verantworden ende betalen denwelcken men dairvoiren executeeren zal moeghen.
24-6-1554: VERVOLG.

folio 310 zie ook folio 348
XXXI
XXVIIIItem oft yemant gebruect hebbende nyet betalen en wilde, sal men sijn schip oft persoen in arrest moeghen houden ther tijt toe dat hij voldaen sal hebben, ende sal 't gearresteerde schip bynnen der Grebbe in de colck geleyt worden, dattet nyemant lettelick zijn.
XXIXItem dat nyemant eenich vyer zall moeghen stoecken op die veendijcken oft op anderen plaetsen op die veenen, mer bynnen hoir schepen alleen op pene telcker reyse van X guldens.
XXXItem die schippers mit die affvaerende schepen comende beneden 't Pijselschut, zullen gehouden weesen op hairen schepen the blijven ende dair nyet off the gaene ther tijt toe dat alle die schepen tot in den Rijn uuytgebrocht zullen weesen, op pene van XII stuivers.
XXXIEnde zullen gehouden weesen hair schepen nyet vorder dan die lengte van een roede van veertien voeten achter den anderen the leggen, tot midden in die diepte van den Grifte, op pene telcker reyse van VI stuivers.

folio 310v zie ook folio 348v
XXXIIItem zoe wye op sijn schepen nyet present en is in 't openen van eenige schutten ende zijn schip in ondiepte oft in die walle beviele, zulcx dat die vaertmeyster dairomme nyeuwe water van boven laeten moste om 't schip the lichten zal verbuyren II gulden.
XXXIII Item ofte eenige schippers mit zammoreusen ofte andere schepen daechgelicx in 't veen commen, Vlaemschen ofte anderen vremden uuytheemschen schippers, mit woerden ofte anders injurieërden ofte dreychen om hemluyden alsoe uuyter vaert the houden sal verbuyren III guldens.
XXXIIIIEnde oft sij die vremde schippers misdeden zullen verbueren boven onse boete noch gelijcke drie guldens.
XXXVItem oft yemant van den vremden schippers den schippers die gewoentlick sijn deese vairt the frequenteeren mit woerden injurien ofte dreygementen oirsaicken tot 't boost ofte onverstant gaven, zullen dairvoeren arbritalick gecorrigeert worden.
24-6-1554: VERVOLG.

folio 311 zie ook folio 349
XXXII
XXXVIItem oft yemant gebruect hebbende oft dairvan geaccuseert zijnde, hem zoude willen gerechtelick opposeeren sal zulcx geschyen voor den gerechte dair sulcx gevallen is overdwarsnacht, te weeten in dyen zulcx geviele op ten gront van Uuytrecht voor den schout ende gerechte van Rheenen. Welverstaende dat d' opposant nyet in rechte ontfaen sal worden, aleer hij genamptiseert zal hebben van den boeten hem opgeleyt.
XXXVIIItem van den delicten ende boeten die vallen zullen op ten Gelresschen gront, gelegen onder 't drostampt van Veluwen alsoe dair een langsaem recht is, zoe sal diezelve droste bij aggreatiën van onsen canzler in Raiden in Gelrelant voorschreven, eenen stadtholder oft scholtet gehouden zijn te stellen die sijn stedige residentie op ten veenen zal moeten houden, die welcke over zulcken delicten ende boeten mitten veengenoten die hij dairtoe sal moegen nemen, thenminsten tot drie onpartydelicke manieren zal doen onvertoechlich recht ende dwarsnacht.

folio 311v zie ook folio 349v
XXXVIIIItem zullen die voornoemde boeten, bruecken ende amenden vallende op ten gront van Uuytrecht, gaen d' een helft t' onsen proffijt, ’t vierdendeel van den vaertmeyster ende 't anderde vierdendeel tot proufijt van den parochiekercke van den Rhenensche veenen ther edificatie ende onderhout van dy eredyes zal den schout van Rheenen als onse officier oft andere die wij dairtoe zullen willen committeeren den ontfanck hebben.
XXXIXEnde van den delicten vallende op ten gront van onser lande van Gelre, zullen die boeten gaen die helft t' onsen behoef, een vierdendeel voor den scholtet ende een vierde voor den vaertmeyster, ende zullen die scholtetten elck in 't zijne gehouden worden dair van the verantwoorden in onsen Camere van de Reekeninge daironder sij sorteren.
24-6-1554: VERVOLG.

XLEnde alsoe mer eenen vaertmeyster over die gantser Grifte ende allen die veenen onderwynt hebben zal, diezelve sal gehouden worden zijnen behoirlicken eedt the doen, zoewel in handen van onsen voornoemde Canzler ende Raiden in Gelrelant als president ende Raiden van Uuytrecht.

folio 312 zie ook folio 350
XXXIII
XLI Voorts opdat deese onse jegenwoerdige ordonnatie provisionale the beter onderhouden zoude moegen worden in allen heure puncten ende articulen voorseide, soe hebben wij tot dyen effecte geordineert ende gecommitteert, ordineeren ende committeeren bij deesen beyde onsen voorseide Raiden van Gelrelant ende Uuytrecht om t' samentlicken ende best dienende the versiene jegens die toecomende inconveniënten behoudelicken dat sij in zaicken concernerende onse hoocheyt, nyet en zullen moegen doen zonder yerst ende alvoeren ons dairvan the adverteeren, mitsgaders van heuren advys om dairop onse ordonnantie the hebben.
XLIIWillende dairenboven dat deese onse jegenwoerdige ordonnantie geregistreert ende geverificeert zal worden in onsen Rekencameren van Brabant ende van Hollant, om als 't van node weesen zal dairtoe recoirs altijts the hebben zoe wanneer eenigen zwaricheyden dairop vallen zullen, ende als 't van node zijn sal.
XLIIIOntbieden dairomme ende bevelen onsen lieven ende getrouwen, die hooft presidenten ende luyden
24-6-1554: VERVOLG.

folio 312v zie ook folio 350v
van onsen secreten ende groten Raiden, canzler ende luyden van onsen voorseide Raiden in Gelrelant, president ende luyden van onsen Raiden ’t Uytrecht voorseid, den voornoemde van onsen financien, president ende luyden van onsen reeckeninge in Branbant ende Hollant voorseid, schoutet van Rhenen, drost van Veluwen, ende allen anderen onsen rechteren ende officieren dyen dit aengaen sal, heure stadthouderen ende elck van hen besundere toe, hen toebehoeren zal dat zij deese onse jegenwoerdige ordonnantie, statuyt ende gebot doet uuytroepen ende publiceeren in de limiten van heure jurisdictie ende officieën ende een ygelicken bevelen, all die puncten ende articulen dairinne begrepen the onderhouden ende observeeren nae heure vorme ende inhouden, procederende jegens den overtreders ende ongehoorsamen bij executie van den peynen boven verhaelt, zonder eenige gratie dissimulatie ofte verdrach, des the doene mit diesser aencleeft geven wij u volcomen macht, auctoriteyt ende zonderling bevel bij deesen, ontbieden ende bevelen een yegelicken dat zij hen 'tselve doende, eernstelick verstaen ende obediëren want ons alsoe belieft. Des t' oirconde hebben wij onsen zegel hyer aen doen hangen. Gegeven in onser stadt van Bruessel den XXVIIIen dach in novembri in 't jaer ons Heeren duysent vijfhondert ende

folio 313 zie ook folio 351
XXXIIII
drie en vijftich [1553] van onsen Keyserrijcke XXXIIIIten ende van onsen rijcken van Castilie ende anderen 't XXXVIIIe. Onder stont: Bij den Keyser in sijnen Raide onderteykent, d' Overlope. Item hyeronder stont geschreven: Deese jegenwoerdige ordonnatie es gesien geweest in der Camer van der Reeckeninge ons heeren ’s Keysers the Bruessel, ende achtervolgende den inhouden der zelver aldair, geregistreert in 't register in denzelver Cameren gehouden van den affairen van de hertoichdomme van Gelre, boven getekent mitter letteren L. Beginnende
24-6-1554: VERVOLG.

op ten XIIen septembris XVCXLIIIo [1543], folys XXVIII, XXIX, XXX, XXXI, XXXII ende XXXIIIo. Op ten XVIIen may anno XVC vyer ende vijftich. [1554] Onderteykent, J. Bote. Item hyernae stont noch geschreven: Nairdat dese jegenwoerdige brieven oyck then bureele van den Camere van den Reeckening ons voorseide heeren des Keysers in Den Hage gesien ende gevisiteert sijn geweest, sijn bij ordonnatie van den luyden derzelver Camere aldair geregistreert in 't tweede register, aldair gehouden van den zaicken der stadt, steden ende landen van Uuytrecht. Begynnende Kersmisse XVCXLVII [1547], folys LIX, LX, LXI, LXII, LXIII ende LXIIII, upten XXIII in meye XVC vyer ende vijftich [1554]. In kennisse van mij onderteykent, G. Schouten. Item hyernae stont noch geschreven: Dese jegenwoerdige ordonnantie es gesien geweest

folio 313v zie ook folio 351v
bij der Hove provinciael van Utrecht, ende aldaer geregistreert in 't registre van den ordonnantiën, folys LXIX, LXX, LXXI, LXXII, LXXIII, LXXIIII, LXXV, LXXVI ende LXXVII. Op ten XI july 1554 in kennisse van mij onderteyckent, G. Schryvers.
Op ten rugge van deesen stont aldus: 't Inhouden deesen ordonnantie es bij mij, pander onderschreven op ten XXIIII juny anno XVCvyer ende vijftich [1554] naer voorgaende clockluydinge ende assistentie van Jan die Roy, schout ende eenige van den gerechte van Rhenen, gepubliceert onder den gemeen volcken bynnen derzelver stede van Rheenen oircont. Mijns hantschrifts hyeronder gestelt, bij mij onderteykent, E. Jeroensz.
24-6-1554: VERVOLG.

Is overcomen dat die hooffden 'tselve bij den camerair mitten yersten doen maicken zullen, ende die veengenoten acht dagen te voeren doen adverteeren, als men 't water zal doen offlopen.
Dat het van noode is die Grifte the verdiepen van die Grebbe tot in den Rijn, ende 't schut onder Heymenberch omtrent Cornelis Ringels huys staende the doen sincken.

Men sal schrijven aen Melchior Balde omme te mogen hebben 't zegel van Gilbert.
Item the spreken hoe men handelen zal in die zaicke van Gilbert van Schonenbeeck octroy tegen die toecomende rekeninge.

folio 314 zie ook folio 352
XXXV
Die president der Cancelrije t' Uytrecht the vervolgen ende voort procedeeren omme 'tselve the effectueeren.
Item wat men voort in dyen zaicke van die kerck gedaen wil hebben, zoe die lantcommadeur consenteert in die oprechtinge der parochen optie Venloo.

Een yegelicken op te brengen bynnen acht dagen of dairnae voor 't hoff provinciael geroupen te worden.
Item die camerair beclaecht hem van quade betalinge der uuytgesetter penningen.
21-7-1554: Den XXIen july [1554] hebben die hooffden Jan van Leuwen als camerair geordineert, dat hij die verdiepinge der Griften therstont vorderen zal alle gereetschap dairtoe dienende, vergaderen ende volck in menichte hueren omme 't werck bynnen corten tijt volmaect the worden. Belovende hem assistentie te doen, hebben in 't velt tot directie der wercken ende overleggingen van dyen ende dat hij een off meer toesichters tot hem nemen zoude, ende die weeckelicke cedullen betalen, zonnendaechs bynnen Rheenen bij contrerolle van Jan die Keyser.
22-7-1554: Den XXIIen july [1554] sijn die veengenoten geadverteert

folio 314v zie ook folio 352v
van den dach ende tijt dat men het verdiepen voorseid begynnen zal.
29-7-1554: Den XXIXen july [1554] heeft Jan van Leuwen ’t water uuyt het veen off doen lopen, ende totten lesten july incluys alle die gebreecken in die Grifte boven in 't veen doen remediëren.
1-8-1554: Den Ien auguste [1554] zijn Bruyninck van Cuyck ende Jan Rouck in de Grebbe gereyst, uuyt bevel ende bij kennisse van Frans van Nyenrode omme Jan van Leuwen the assisteeren in dye wercken, zoe hij overmits slappe betalinge t' Uytrecht most reysen om penningen the furneeren tot behoef van 't arbeytsloon, ende hebben t'samen uuyt dat Rijnschut, tot omtrent Ringels schut voorseid, die Grifte doen graven, zoe diep als die gemeenen bodem van den Rijn. Item 't schut bij Ringels doen sincken omtrent elf duym. Item boven 't schut voorschreven tot aen 't Colckschut is die Grift oyck verdiept nae behoiren. Ende Bruyninck voorseid den camerair voort geordineert, die zanden bij Helmichsmaet ende die modder in den Werft ende oyck die ingeschoten ondiepte in den mont

folio 315 zie ook folio 353
XXXVI
van den Rijn ende allen anderen gebreecken te doen repareeren ende helpen.
8-1554: Den [niet ingevuld] augusti [1554] hebben Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuyck, tot Rhenen zijnde, geschreven aen Frans van Nyenrode t' Uytrecht, dattet (op correctie) goet waren, dat men den rekendach opsetten van den Xen augusti totten Xen septembris [1554] naestcomende, opdattet werck der Griften zijn perfectie hebben. Ende naedat Frans van Nyenrode die brieven ontfangen heeft ende 'tselve gelaudeert zoe heeft hij 'tselve den veengenoten t' Uytrecht woenende op ten [niet ingevuld] augusti [1554] doen ita est.

Den [niet ingevuld] augusti [1554] hebben die hoofden den veengenoten doen intimeeren dat die commissaris Keyserlijke Majesteyts uuyten Cameren van Hollant opten XXVIIen augusti [1554] opten veenen weesen zoude, omme die opschrijvinge the doen van den gegraven turff van deesen jegenwoerdigen jaeren, ende dat een yegelick sijn veenmeyer aldair present hebben zoude.
27-8-1554: Den XXVIIen augusti [1554] heeft Frans van Nyenrode voorseid gecommitteert Bruyninck van Cuyck omme mit meyster Cornelis die Jong, rekenmeyster Keyserlijke Majesteyts in die Cameren van Hollant,

folio 315v zie ook folio 353v
the reysen op die veenen tegen den XXVIIen augusti [1554] omme hem the assisteeren in ’t opschrijven van de gegraven turffven van deesen jegenwoerdigen zomer.
26-8-1554: Den XXVIen augusti [1554] is den commissaris voorseid beschoncke opte veen mit den leger wijns die van Rheenen gehaelt worde, presentibus meester Wolter Elzrach ende Dirck van der Lauwick, gecommitteerde der edele heer Van Cuylenborch ende Pallant, Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuyck, als hoofden ende meer veengenoten then huyse van meester Dirck Pynsz op 't Veen.

Deese jegenwoerdige derde veenregister is bij mij, Johan van Meerkerck Hymerixz, uuyt bevel van mijn heere Frans van Nyenrode, Raedt etc., Joachim van Heumen ende Bruyninck van Cuyck, hoofden der veengenoten bij Rhenen gestelt ende onderteykent opten elfte septembris anno XVCLIIII [1554], bij mij, J. v. Meerkerck.

folio 316 en 316v leeg
Folio 317-353v is gelijk aan 280-315v
Folio 354-357v leeg
17 1549 juli 28-1550 aug. 19
18 1557 sept. 4-1558 jan. 13
19 1560 aug. 12-1583 juli 21
20 1584 aug. 13-1584 aug. 10
21 1586-1604, 1607-1616 aug. 6
22 1590 jan. 22-1591 aug. 11
23 1605 okt.1-1606 sept. 30
24 1616 sept. 30-1670 okt. 17
25 1678 sept. 12-1688 juli 7 i
26 1688 juli 10-1702 feb. 18
27 1703 sept. 23-1736 apr. 20
28 1736 okt. 15-1752 juli 1
29 1752 juli 4-1757 aug. 1
30 1757 aug. 2-1761 juli 22
31 1761 juli 30-1765 okt. 24
32 1765 okt. 29-1769 nov. 16
33 1769 nov. 16-1772 mrt. 6
34 1772 mrt. 7-1775 febr. 18
35 1775 febr. 23-1778 sept. 25
36 1778 sept. 29-1782 mrt. 29
37 1782 mrt. 29-1787 dec. 12
38 1788 jan. 9-1796 sept. 14
39 1796 sept. 26-1810 aug. 29
40 1810 sept. 29-1840 sept. 9
41 1840 sept. 29-1854 dec. 19
42-47 Notulen van de Veenraadschap en de Exonerende Landen, 1892-1948
49 Afschriften van de veenregisters, 1546 apr. 27-1550 aug. 4, 1550 aug. 25-1553 aug. 9
50 Aantekeningen en extracten uit de veenregisters over 1583-1842, z.j.
51-55 Voorstellen en besluiten door de Veenraden en geërfden op de open rekendagen gedaan, 1663-1745, 1855-1896
56 Register van de resoluties op de wekelijkse vergaderingen van de Veenraden, 1639-1642
57 Register van de dagelijkse bezigheden van de Veenraden, 1712-1768
58 Notulen gehouden bij gelegenheid van de convocaties van de geërfden, zowel wegens de verkiezing van de Veenraden als wegens gedane proposities van de Veenraaden aan de geërfden, 1751-1830
59 Presentielijsten van vergaderingen, 1905-1948
1.3. Correspondentie
1.4. Archief
2. Bestuur en ambtenaren
3. Aanleg en onderhoud van waterwerken
4. Financiën
5. Eigendommen, rechten en inkomsten
6. Turfnering
7. Politie
8. Verveningen
9. Stukken betreffende het beheer van de kerkelijke goederen
10. Stukken waarvan het verband met dit archief niet is aangetoond
laatste wijziging 19-10-2023
3.907 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 249 bestanden

Kenmerken

Datering:
(1526) 1545-1948
Categorie:
Archiefvormer(s):
 
Archiefvormer Veenraadschap
laatste wijziging 19-10-2023
3.907 beschreven archiefstukken
1 gedigitaliseerd
totaal 249 bestanden